Słownik mykologiczny

SŁOWNIK MYKOLOGICZNY

Słownik obejmuje hasła z zakresu morfologii, fizjologii, ekologii i rozmnażania grzybów oraz ich identyfikacji. Nie obejmuje taksonów. Niebieski kolor oznacza hasła szerzej opisane w odrębnych artykułach.

A

acerwulus – występująca u niektórych grzybów i złożona z konifioforów struktura do wytwarzania bezpłciowych zarodników
adelofialida – zredukowana forma fialidy wyrastająca ze strzępki bez przegrody
adiaspora – duża, kulista chlamydospora, która po inhalacji i dostaniu się do płuc wzrasta izotropicznie bez podziałów komórkowych
acyjanofilny – nie barwiący się w błękicie mlekowym
aleuriospora – bezpłciowy zarodnik wytwarzany na szczycie strzępek, ale pozostający na nich aż do rozpadu grzybni
agarikalny – należący do rzędu pieczarkowców (Agaricales). Grzyby te charakteryzują się owocnikiem złożonym z trzonu i kapelusza z blaszkami
akantocystyda – rodzaj cystydy o promieniście rozgałęzionym wierzchołku
akantohyfida – rodzaj hyfidy z kołeczkowatymi wyrostkami po bokach
akropetalny – powstający na końcu → łańcuszek akropetalny
akutocystyda – cienkościenna i bezbarwna hyfida o ostrym wierzchołku
alantoidalny – o kształcie kiełbasy (zarodnik)
aleurokonidium, aleurospora – konidium przylegające do szczytu lub boku strzępki
alleszerioza – choroba ludzi, psów i koni wywołana przez Pseudallescheria boydii
alternarioza – choroba roślin wywołana przez grzyby z rodzaju Alternaria
amyloidalny – zmieniający barwę na niebieską w odczynniku Melzera
alweola – jamkowate zagłębienie w owocniku grzyba
amerokonidium – jednokomórkowe konidium,u którego stosunek długości do szerokości jest mniejszy, niż 1:15
amfispora – rodzaj konidium u niektórych rdzowców (Pucciniales)
ampuła – komórka konidiotwórcza kształtem przypomina napęczniałą główkę z krótkimi wyrostkami zwanymi sterygmami
ampułkowaty – w kształcie ampułki; u dołu rozszerzony, u góry zwężony i wydłużony
an – przedrostek oznaczający „bez” lub „nie”
angiokarpiczny – owocnik zamknięty → wnętrzniaki
antraknoza – grzybowa choroba powodująca zgorzele roślin
amyloidalność – zmiana barwy zarodników grzybów i innych elementów ich budowy pod wpływem preparatów jodu (zazwyczaj stosuje się odczynnik Melzera)
amoniak – odczynnik chemiczny do reakcji makro- i mikroskopowych, pomocny przy identyfikacji gatunków grzybów
anamorfa – morfa rozmnażająca się bezpłciowo
anastomoza – poprzeczne połączenia między blaszkami, strzępkami lub wstawkami
anizogamia – rozmnażania płciowe polegające na łączeniu się gamet zróżnicowanych wielkością
annelida – komórka konidiotwórcza wydłużająca się podczas wytwarzania zarodników, zwykle o walcowatym kształcie i nieco zwężonej części szczytowej
annelokonidium, annelospora – konidium wytwarzane na annelidzie
anizogamia – rozmnażanie płciowe polegające na łączeniu się nieruchomych gamet
aparat apikalny – struktura na szczucie worków służąca do wydalania zarodników
aplanogamia – łączenie się dwóch nieruchomych gamet i wytworzenie zygoty
aplanospora – nieruchomy zarodnik wytwarzany przez niektóre glony i grzyby
apofiza – rozszerzający się u podstawy zarodni trzonek zarodnionośny, lub pierścieniowate zgrubienie na dolnej stronie endoperydium
apotecjum, miseczka – rodzaj owocnika o kształcie podobnym do miseczki
appressorium, przycistka – wytwarzana przez kiełkujący zarodnik strzępka służąca do przymocowania się do podłoża
archikarp – początkowe stadium owocnika
areolka – mały fragment spękanej powierzchni, od innych oddzielony szczelinami
artrokonidium, artrospora – konidium powstające w wyniku fragmentacji strzępek
askogonium → lęgnia
askokonidium – konidium powstające w worku
askoma → askokarp
askoplazma – półpłynna treść worków, w której powstają zarodniki
atranoryna – związek chemiczny występujący u wielu gatunków porostów
arbuskula – strzępka grzybów mykoryzowych pośrednicząca w wymianie składników między grzybem i rośliną
areolka – okrągły lub nieregularny fragment plechy u porostów
aseptyczna – nie podzielona przegrodami (septami)
askochytoza – choroba roślin wyowłana przez grzyby z rodzaju Ascochyte
askogamia – proces tworzenia worków (ascus)
askokarp – owocnik grzybów workowych wytwarzający askospory
askospora – płciowy zarodnik workowców
askostroma – rodzaj owocnika u grzybów workowych wytwarzających podkładki
aspergilloza – choroba wywołana przez grzyby z rodzaju Aspergillus
asterohyfida – hyfida o gwiazdkowatym kształcie
asteroseta – szczecinka o gwiazdkowatym kształcie
astrocystyda – cystyda o gwiazdkowatym wierzchołku
autogamia – rozmnażanie płciowe, podczas którego obydwie komórki rozrodcze wytwarzane są przez ten sam organizm
azygospora – struktura podobna do zygospory, ale nie powstająca wskutek zlania się gametangiów

B

balistospora – zarodnik mechanicznie wyrzucany
bazydiokarp – owocnik podstawczaków wytwarzający bazydiospory
bazydiola – niedojrzała podstawka
bazydiospora – płciowy zarodnik podstawczaków
bazypetalny – powstający na początku → łańcuszek bazypetalny
blastogeneza → pączkowanie
blastomykoza – choroba wywołane przez Blastomyces dermatitidis
blastospora, blastokonidium – zarodnik powstający przez pączkowanie
blastyczny – rodzaj konidiogenezy polegający na tym, że komórka konidiotwórcza rozrasta się i zamienia w konidium, które następnie odcinane jest od konidioforu przegrodą
blaszki – część owocnika grzybów kapeluszowych, na której powstają zarodniki
błękit anilinowy – barwnik używany do barwienia preparatów biologicznych
błękit krezolowy – barwnik używany do barwienia preparatów biologicznych
błękit metylenowy – barwnik używany do barwienia preparatów biologicznych
błękit mlekowy – barwnik do określania cyjanofilności grzybów
boletoid fungi, grzyby borowikopodobne – grzyby kapeluszowe o rurkowym hymenoforze należące do rzędu borowikowców
brachybazydiola – duża i nabrzmiała bazydiola
brodawki – niskie, tępe wyrostki
brzeg kapelusza – zewnętrzna część kapelusza, najbardziej oddalona od trzonu. Często ma inną barwę i własności (np. jest płonny) od pozostałej części
brzeżek plechowy → ekscypulum
bulwa – wyraźnie bulwiasto rozdęta nasada trzonu u grzybów kapeluszowych

C

cefalodium – struktury zawierające sinice u niektórych porostów
cenocyt – rodzaj komórczaka
cenotyczny – pusty, bez przegrody
chasmotecjum – rodzaj owocnika u workowców
cheilocystyda – cystyda na blaszkach grzybów
chitosom – mikropęcherzyk na powierzchni błony komórkowej grzybów
chityna – organiczny związek chemiczny będący składnikiem ściany komórkowej u grzybów
ciałka gwiaździste – promieniste wypustki wokół ogniska zakażenia bakteryjnego, grzybiczego lub pasożytniczego
chlamydospora – zarodnik przetrwalnikowy o grubych ścianach
chromoblastomykoza – przewlekła, podskórna grzybica
chryzocystyda – cystyda, która pod działaniem KOH barwi się na żółto
chwytniki – cienkie wyrostki plesze porostów umocowujące ją do podłoża
chytridiomykoza – choroba grzybicza płazów wywołana przez niektóre gatunki Batrachochytrium
ciałka gwiaździste – promieniste wypustki wokół ogniska zakażenia bakteryjnego, grzybiczego lub pasożytniczego
cortex – skórka grzybów złożona z gęsto zbitych strzępek tworzących chropowatą powierzchnię
cutis – skórka grzybów złożona z równoległych do powierzchni, cienkich strzępek
cyfelle – bardzo drobne otworki w dolnej korze porostów
cysty strzępkowe – specyficzne, kleiste struktury na strzępkach grzybów drapieżnych
cystyda – płonna komórka występująca między podstawkami w hymenium
cystydiola – mała, niedojrzała cystyda
cykl paraseksualny – rozmnażanie bezpłciowe zachodzące między haploidalnymi strzępkami grzybni tego samego gatunku, ale należącymi do różnych typów płciowych
cyjanofilny – zmieniający barwę w błękicie mlekowym
czapeczka – kapturkowata struktura na szczycie owocnika
czarcie koło – krąg utworzony z owocników grzybów
czas zwilżenia – czas zwilżenia wodą powierzchni rośliny niezbędny patogenowi do zainfekowania rośliny
czerwień Kongo – barwnik używany do wybarwiania preparatów mikroskopowych
człon – część strzępki od sąsiednich oddzielona przegrodą. Jest odpowiednikiem komórki u roślin

D

dendrohyfida – cienka, wielokrotnie drzewkowato rozgałęziona hyfida
dekstrynoidalny – zmieniający barwę na czerwonobrązową w odczynniku Melzera
dermatofity – grzyby chorobotwórcze powodujące grzybice
deuterogamia – rozmnażanie płciowe polegające na zapłodnieniu lęgni przez jądro pochodzące ze strzępki grzybni lub zarodnika konidialnego
diafragma – cienka błona oddzielająca glebę od podglebia w owocnikach zamkniętych
didymospora – zarodnik dwukomórkowy, przedzielony pojedynczą przegrodą poprzeczną
dichohyfida – hyfida zbudowana z cienkościennej zazwyczaj komórki podstawowej i z gałązek wierzchołkowych, zwykle grubościennych
dichotomiczny – rozgałęziony na dwa mniej więcej równe ramiona
diktiokonidium – dwukomórkowe konidium, u którego stosunek długości do szerokości jest mniejszy, niż 1:15
dikariofaza – występująca u niektórych gatunków grzybów sytuacja, gdy kariogamia (czyli zlanie jąder) nie następuje zaraz po plazmogamii
dimityczny system – złożony ze strzępek generatywnych i łącznikowych lub generatywnych i szkieletowych
distosepta – przegroda niewłaściwa w zarodnikach, zbudowana tylko z wewnętrznej warstwy jego ściany
diplont – dwa haploidalne, zróżnicowane płciowo jądra występujące w jednej komórce
dolipor – specjalna struktura w przegrodzie podstawczaków, umożliwiająca wymianę składników między sąsiednimi komórkami
drożdżyca → kandydoza
dzióbek (łac. apiculus) → wyrostek wnęki

E

ecjospora – zarodnik rdzowców wytwarzany w ecjach
ecjospora uredinialna – zarodnik wytwarzany w ecjosporach uredinialnych
ecjum – u rdzowców wytwór grzybni, w którym wytwarzane są zarodniki zwane ecjosporami
ecjum uredinialne – u rdzowców rodzaj ecjum, w którym powstają zarodniki pełniące równocześnie funkcję ecjospor i urediniospor
egzoperydium – zewnętrzna warstwa perydium
egzotecjum – część owocników typu perytecjum, która wystaje na zewnątrz ponad plechę
ekscypulum – w owocnikach typu perytecjum zewnętrzna ścianka otaczającą z wszystkich stron hymenium
eksykat – zasuszony okaz w kolekcji grzybów
ektomykoryza – mykoryza zewnętrzna, podczas której strzępki grzyba nie wnikają do komórek korzeni roślin
ektosporium – zewnętrzna warstwa ściany komórkowej w bazydiosporach
endoperydium – wewnętrzna część perydium
endosaprofityzm – rodzaj współżycia glonów i grzybów występujący u niektórych porostów
endospora – zarodnik powstający wewnątrz zarodni
endostroma – wewnętrzna część podkładki, w której powstają bazydiospory
enteroblastyczny – rodzaj konidiogenezy w której zewnętrzna ściana komórki zarodnikotwórczej rozpada się, pozwalając by wewnętrzna ściana wzrastając stworzyła ścianę powstającego zarodnika
ektostroma – zewnętrzna część podkładki, w której powstają zarodniki konidialne
elatery – wydłużone płonne komórki pozbawione protoplastu
enteroblastyczny – rodzaj konidiogenezy w której zewnętrzna ściana komórki zarodnikotwórczej rozpada się, pozwalając by wewnętrzna ściana wzrastając stworzyła ścianę powstającego zarodnika
epibazydium – część podstawki typu fragmobazydium
epifragma – błonka zamykająca wylot owocnika u niektórych gatunków grzybów
endoksyliczny – rozwijający się w zewnętrznej warstwie drewna
epifityczny – rozwijający się na roślinach
epigeiczny – naziemny
epilityczny – naskalny
epithelium – skórka zbudowana z mniej więcej kulistych, często połączonych z sobą komórek
epikutis – górna warstwa strzępek w skórce grzybów
episporium – jedna ze środkowych warstw ściany komórkowej w zarodnikach grzybów
epitecjum, epihymenium – warstewka pokrywająca od góry hymenium
epitunika → exosporium
etnobotanika – dział mykologii zajmujący się rolą grzybów w kulturze
euhymenium – typowe hymenium
eusepta – przegroda właściwa w zarodnikach, zbudowana z obydwu warstw ściany zarodnika
eustroma, eustromata – podkładka właściwa, czyli zbudowana wyłącznie ze strzępek grzybni
exosporium – jedna z warstw ściany zarodników

F

fialida – komórka konidiotwórcza z otwartym końcem, przez który wydostają się konidia
fialospora – zarodnik konidialny powstający na fialidzie
filamentacja – przekształcanie się drożdżowej formy grzybów w formę strzępkową
filcowaty – pokryty gęsto splecionymi włoskami tworzącymi warstewkę podobną do filcu
fitopatologia – nauka o chorobach roślin
fotobiont – autotroficzny składnik porostów (glony lub sinice)
fragmentacja plechy – rozmnażanie bezpłciowe przez podział plechy
fragmobazydium – podstawka podzielona przegrodami na kilka części
fragmokonidium – zarodnik konidialny złożony z co najmniej 3 komórek
frędzlowaty – o brzegu z licznymi, zwisającymi skupiskami strzępek
fungemia – obecność żywych grzybów we krwi
fuzarioza – choroba roślin wywołana przez grzyby z rodziny Nectriaceae, zwłaszcza z rodzaju Fusarium
fyllokladium – występująca u niektórych porostów struktura o budowie podobnej do rośliny

G

gametangiogamia – rozmnażanie płciowe, podczas którego łączą się z sobą całe gametangia (lęgnie i plemnie)
gametangium – komórka lub wielokomórkowy narząd, w którym wytwarzane są gamety (komórka jajowa i plemnik)
gametogamia – rozmnażanie płciowe polegające na łączeniu dwóch haploidalnych gamet i wytworzeniu zygoty
garbek, garb – wybitne uwypuklenie na szczycie kapelusza
gasteroidalny – o budowie podobnej do purchawki
gemma – tworzony przez drożdżowce i sprzężniaki zarodnik przetrwalnikowy, powstający w wyniku odcięcia i osłonięcia fragmentów strzępki grubszą ścianą
gemula – kulista forma przetrwalnikowa u lęgniowców
geotrychoza – grzybica wywołana przez Geotrichum candidum
gleba – płodna część w zamkniętych owocnikach grzybów (wnętrzniaków)
gleocystyda – cystyda wypełniona oleistą lub żywiczną, barwną lub bezbarwną zawartością
główka – mniej więcej kulista część owocnika u grzybów kapeluszowych, lub szczytowa, napęczniała część konidioforu u Mycoromycota
gongylidia – bulwkowate narośla na strzępkach grzybów uprawianych przez mrówki
gonidium – u porostów otoczone przez strzępki komórki fotobiontów (zielenic właściwych lub sinic)
gonospora → mejospora
gruzełkowaty – pokryty bardzo drobnymi tworami w postaci ziarenek
grzybica – zakaźna choroba ludzi i zwierząt wywołana przez pasożytnicze grzyby
grzybnia – grupa strzępek tworząca organizm grzyba
grzybnia powietrzna, grzybnia powierzchowna, grzybnia rozrodcza, grzybnia zewnętrzna – grzybnia występująca na powierzchni podłoża
grzybnia przetrwalnikowa – grzybnia o poszerzonych strzępkach i pogrubionych ścianach, spełniająca rolę przetrwalnika
grzybnia substratowa – grzybnia wnikająca w podłoże i pobierająca z niego wodę i składniki odżywcze
grzyby blaszkowe, grzyby pieczarkopodobne – grzyby kapeluszowe o blaszkowym hymenoforze
grzyby cerkosporoidalne – grupa grzybów pasożytniczych wywołujących choroby roślin. Dawniej należały do nich gatunki z rodzaju Cercospora, obecnie także niektóre inne
grzyby cyfelloidalne – podstawczaki tworzące owocniki o kształcie tarczkowatym, rurkowatym, kubkowatym lub miseczkowatym
grzyby domowe – powodujące zgnilizny drewna w budynkach i budowlach
grzyby chorobotwórcze – wywołujące choroby roślin, zwierząt i ludzi
grzyby drapieżne → grzyby mięsożerne
grzyby drożdżopodobne – jednokomórkowe gatunki grzybów o budowie podobnej do drożdży Saccharomyces cerevisiae
grzyby dymorficzne – mogące występować w postaci drożdżopodobnej i strzępkowej
grzyby entomopatogeniczne – pasożytujące na owadach i wywołujące u nich choroby
grzyby eukarpiczne – składające się z części płodnej (hymenoforu) i części bezpłodnej
grzyby glebowe – występujące w glebie
grzyby halucynogenne → grzyby psylocybinowe
grzyby holokarpiczne – grzyby, u których podczas rozmnażania całe ciało przekształca się w zarodniki
grzyby hydnoidalne – podstawczaki, których owocniki rosną na ziemi i składają się z trzonu i kapelusza o hymenoforze kolczastym
grzyby jadalne – nadające się do spożycia
grzyby kantarelloidalne – podstawczaki o owocnikach złożonych z trzonu i kapelusza o hymenoforze składającym się z anastomozujących listewek lub fałdek
grzyby klawarioidalne – podstawczaki o owocnikach pałeczkowatych, maczugowatych lub krzaczasto rozgałęzionych
grzyby kapeluszowe – o owocniku zbudowanym z kapelusza i trzonu
grzyby kopalne – grzyby, które występowały w dawnych epokach geologicznych
grzyby koprofilne – rozwijające się na odchodach zwierzęcych
grzyby kortycjoidalne – podstawczaki o owocnikach rozpostartych (resuspinowate) lub rozpostarto-odgiętych, rzadko siedzących
grzyby lecznicze – mające własności lecznicze
grzyby mięsożerne – odżywiające się żywymi, drobnymi bezkręgowcami
grzyby mikroskopijne – bardzo małe, zasadniczo widoczne dopiero przy powiększeniu
grzyby mszakolubne – rozwijające się na mszakach lub w ich bezpośrednim otoczeniu
grzyby mykoryzowe – żyjące z roślinami w symbiozie zwanej mykoryzą
grzyby nadrzewne – rozwijające się na korzeniach, pniach i gałęziach drzew i krzewów, a także na drewnie, korze
grzyby nagrzybne – rozwijające się na innych grzybach, zwykle będące ich pasożytami
grzyby naporostowe – rozwijające się na porostach
grzyby naziemne – o owocnikach rozwijających się nad powierzchnią gleby
grzyby nicieniobójcze, grzyby nematofagiczne – mięsożerne lub pasożytnicze atakujące nicienie (Nematoda)
grzyby niższe – grzyby, u których nie występuje rozmnażanie płciowe (przynajmniej nie jestnam znane)
grzyby pasożytnicze – wywołujące choroby ludzi, zwierząt i roślin
grzyby pirofilne → grzyby wypaleniskowe
grzyby podziemne – tworzące owocniki całkowicie pod ziemią
grzyby poliporoidalne – podstawczaki o owocnikach z hymenoforem rurkowym
grzyby półpodziemne – tworzące owocniki częściowo w ziemi, częściow wystające nad jej powierzchnię
grzyby psylocybinowe – działaniu psychoaktywnym, które po spożyciu w małych dawkach wywołują u człowieka głównie zaburzenia percepcji, zmienność myśli lub nastroju
grzyby saprotroficzne – odżywiające się martwą materią organiczną
grzyby sekotioidalne – grzyby o owocniku pośrednim między owocnikiem zamkniętym i otwartym
grzyby strzępkowe – zbudowane ze strzępek (w przeciwieństwie do grzybów drożdżopodobnych)
grzyby tremelloidalne – podstawczaki o owocnikach galaretowatych
grzyby uprawne – uprawiane w celach kulinarnych lub na potrzeby produkcji substancji aktywnych
grzyby węglolubne → grzyby wypaleniskowe
grzyby wielkoowocnikowe – widoczne gołym okiem
grzyby właściwe – zaliczane do królestwa grzybów (Fungi), w odróżnieniu od organizmów grzybopodobnych
grzyby wodne – żyjące w wodzie
grzyby wypaleniskowe – występujące tylko na spalonych obszarach lub przynajmniej mające silną preferencję dla spalonych obszarów
grzyby wyższe – popularna nazwa nadawana workowcom i podstawczakom
grzyby zoofagiczne→ grzyby mięsożerne
gwajakol – barwnik używany do wybarwiania preparatów, pomocny przy identyfikacji gatunków grzybów
gutula – oleista kropla w zarodnikach grzybów
gymnotecjum – owocnik workowców, w którym worki są rozmieszczone w luźnej sieci strzępek

H

halocystyda – cienkościenna cystyda o nabrzmiałym kształcie, często główkowata
hamatecjum – wszystkie płonne struktury znajdujące się w owocnikach grzybów
haustorium → ssawki
helikokonidium – zarodnik konidialny, którego oś skręcona jest o więcej, niż o 180°
helmintosporioza – grupa grzybowych chorób roślin
heterokarion – komórka zawierająca co najmniej dwa genetycznie różne jądra
heterotalizm – możliwość koniugacji między plechami tego samego gatunku, ale tylko wtedy, gdy należą one do dwóch różnych fizjologicznych typów (+) i (–)
hialinowy – pozbawiony barwników, szklisty, zwykle przeźroczysty, czyli szklisty
higrofaniczność – zmiana barwy wodochłonnej struktury grzyba pod nasiąknięciu wodą
hilum – blizna u podstawy zarodnika
histoplazmoza – choroba wywoływana przez grzyb Histoplasma capsulatum
holobazydium – jednokomórkowa podstawka
holomorfa – gatunek grzyba występujący zarówno w postaci anamorfy, jak teleomorfy
homotalizm – możliwość koniugacji między wszystkimi plechami tego samego gatunku, gdyż nie są one zróżnicowane na dwa typy płciowe
huba – owocnik grzybów nadrzewnych
hyalokonidium – konidium bezbarwne, szkliste
hyfida – płonna strzępka występująca między podstawkami w hymenium, czasami z nimi zrośnięta
hyfopodium – jednodno- lub dwukomórkowe rozgałęzienie grzybni powietrznej wydzielające kleistą substancję umożliwiającą przymocowanie zarodnika do podłoża
hydromykologia – nauka o grzybach wodnych
hymeniderma – skórka zbudowana z palisadowo ułożonych strzępek
hymenium – warstwa, w której wytwarzane są zarodniki. Składa się z elementów płodnych – podstawek, oraz bezpłodnych strzępek
hymenofor – część owocnika zawierająca hymenium
hypotecjum – płonna warstwa gęsto splecionych strzępek znajdujących się w owocnikach typu apotecjum
hysterotecjum – część owocnika typu askostroma, w której powstają askospory

I

iksohyfida – cienkościenna hyfida występująca w skórce u grzybów z rodzaju Flammulina
inkrustowany – z licznymi, tkwiącymi kryształkami
inokulacja – wprowadzenie do danego ustroju patogenu w postaci wirusa, bakterii, grzyba lub pasożyta
interkalarny – tworzący się nie na końcu strzępki, lecz w jej środku, między innymi komórkami
inwolukrelum – ciemna okrywa na ekscypulum w perytecjach
ixocutis – skórka zbudowana ze zżelowanych, równoległych do powierzchni strzępek
ixotrichoderma – zżelowana struktura strzępek w skórce
izogamia – rozmnażanie płciowe, w którym obydwie gamety są identyczne pod względem budowy i wielkości
izydia – twory służące do bezpłciowego rozmnażania porostów

J

jajo – owocnik przypominający kształtem jajo ptaków (np. młode okazy sromotnika smrodliwego)

K

kandydoza – oportunistyczna infekcja skóry, błon śluzowych, paznokci wywołana przez grzyby z rodzaju Candida
kapelusz – część owocnika grzyba kapeluszowego, na której tworzą się zarodniki
karbowany – drobno i regularnie pofałdowany (np. brzeg kapelusza)
kariogamia – zlewanie się jąder kopulujących komórek rozrodczych w jedno jądro zygoty
karpofor→ owocnik
katahymenium – hymenium z regularnie ułozonymi podstawkami, tworzącymi palisadę
kaulocystyda – cystyda występująca na trzonie grzybów
klamra → sprzążka
klejstotecjum – zamknięty owocnik wytwarzający askospory
koenocyt → komórczak
kokcydioidomykoza – grzybica wywołana przez grzyby z rodzaju Coccidioides
kolce – długie wyrostki hymenoforu, na których wytwarzane są zarodniki
kolonia – plecha grzybów hodowanych w laboratorium na sztucznym podłożu
kolumella – środkowa, słupkowata część owocnika zamkniętego (np. u purchawek)
kołki – krótkie, kołkowate wyrostki boczne na strzępkach
kołnierzyk, pierścień – struktura powstająca na komórce konidiotwórczej typu annelida po każdym wytworzeniu przez nią zarodnika
komora – pusta przestrzeń w owocnikach lub podkładkach grzybów
komórczak – pojedyncza komórka z licznymi jądrami
komórka konidiotwórcza, k. konidiogenna – końcowa strzępka, na której wytwarzane są zarodniki konidialne
komórka tretyczna – komórka konidiotwórcza o walcowatym kształcie, często w części wierzchołkowej kolankowato wygięta, zwykle o barwie od jasnobrunatnej do oliwkowobrunatnej
konidiofor – szczytowa strzępka grzybni, na której wytwarzane są konidia. Jej ostatni człon to komórka konidiotwórcza
konidiogeneza – proces wytwarzania zarodników konidialnych
konidiom – wielostrzępkowa struktura, na której wytwarzane są konidia. Są konidiomy typu acerwulus, koremium, kupula, sporodochium, pyknidium, pyknotyrium
konidiospora → pykniospora
kontekst – miąższ owocnika. Terminu tego używa się zwykle dla grzybów Hymenomycetes
kończyk – mocno zwężona szczytowa część organu, np. cystydy
kora – zewnętrzna, złożona ze strzępek grzyba warstwa plechy u porostów
koralkowaty – złożony z gęsto skupionych odcinków
koremium rodzaj konidiomu, w którym pęczki konidioforów w dolnej części są ciasno splątane, w górnej wachlarzowato rozchylone
korteks – występująca na pozbawionej hymenium części owocnika cienka warstwa silnie zlepionych, często ciemno zabarwionych i grubościennych strzępek
korynesporoza – grupa chorób roślin wywołana przez grzyby z rodzaju Corynespora
kosmek – delikatny pęczek strzępek
krusta – twarda skórka na owocnikach grzybów, występująca np. u niektórych hub
kryptokokoza – grzybica wywołana przez Cryptococcus neoformans
kupula – rodzaj acerwulusa o kubeczkowatym kształcie

L

lagenocystyda – cystyda o smukłym kształcie
laktofenol – roztwór fenolu i kwasu mlekowego używany do wybarwiania preparatów
lamprocystyda – cystyda zwykle grubościenna
lateks → mleczko
lecideowy owocnik – owocnik typu apotecjum z brzeżkiem własnym zwykle tej samej barwy co tarczka
lekanorowy owocnik – owocnik typu apotecjum z brzeżkiem plechowym wyraźnie różniącym się od tarczki
leptocystyda – cystyda cienkościenna bez wyraźnej zawartości
leukostomoza drzew pestkowych – choroba drzew pestkowych
lęgnia – jednokomórkowe gametangium żeńskie
lichenologia – nauka o porostach
lobomykoza – przewlekłe zapalenie skóry wywołane przez grzyba Lacazia loboi

Ł

łańcuszek akropetalny – konidia połączone z sobą w prosty lub rozgałęziony łańcuszek. Najmłodsze konidia znajdują się na szczycie łańcuszka, najstarsze u jego podstawy
łańcuszek bazypetalny – konidia połączone z sobą w prosty lub rozgałęziony łańcuszek. Najstarsze konidia znajdują się na szczycie łańcuszka, najmłodsze u jego podstawy
łączniki – liniowe zgrubienia na powierzchni zarodników, łączące jego brodawki lub kolce
łysinka → hilum
łzawiący – blaszka grzybów samoistnie wydzielająca kropelki płynu

M

makrokonidium – duży zarodnik konidialny
mastygonemy – cienkie, delikatne włoski, pokrywające wici u pływek lęgniowców
mazaedium – pylista masa z zarodnikami u niektórych porostów
mączniak rzekomy – grupa chorób roślin wywołanych przez grzybopodobne lęgniowce
mączniak prawdziwy – grupa chorób roślin wywołanych przez grzyby mączniakowce
memnospora – zarodnik służący rozprzestrzenianiu się i rozmnażaniu organizmów, w odróżnieniu od xenospor będących formami przetrwalnikowymi
mejospora – zarodnik diploidalny powstały podczas rozmnażania płciowego
merosporangium – duża zarodnia, np. u niektórych sprzężniaków
merulioidalny – hymenofor z anastomozującymi listewkami, czasami nazwą tą określa się także hymenofor z wydłużonymi, nieregularnymi porami
metabazydium – podstawka właściwa
metula – jedna z komórek konidioforu u kropidlakowatych (Aspergillaceae)
metuloida – grubościenna cystyda, w górnej części inkrustowana kryształkami węglanu wapnia
mezospora – nietypowa, jednokomórkowa teliospora lub urediniospora kiełkująca dopiero po okresie spoczynku
miąższ – płonna część owocnika wypełniająca jego wnętrze
mikrokonidium – mały zarodnik konidialny
mitospora – zarodnik haploidalny powstały podczas rozmnażania bezpłciowego
mleczko – wydzielany przez niektóre gatunki grzybów płyn zawierający w swoim składzie wodę, substancje żywiczne i substancje podobne do albumin
monomityczny system – system strzępkowy złożony tylko ze strzępek generatywnych
monopodialny – rodzaj rozgałęzienia, w którym istnieje trwała oś główna, od której odgałęziają się pojedynczo boczne gałązki, często w szeregach naprzemiennych lub spiralnych
morfa – stadium życiowe grzybów różniące się sposobem rozmnażania lub budową
mukormykoza – grzybica oportunistyczna wywołana przez grzyby z rzędu Mucorales
mykofagia – odżywianie się grzybami
mykologia – nauka o grzybach
mykotoksyny – toksyny wytwarzane przez niektóre grzyby
mykotoksykoza – choroba ludzi i zwierząt wywołana zatruciem mykotoksynami wytwarzanymi przez grzyby
mykoza – zakaźna choroba wywołana przez grzyby pasożytnicze

N

nalot – utworzona przez grzyby mikroskopijne lub lęgniowce bardzo cienka warstewka grzybni na podłożu
naskórek → epikutis
nekroza – chorobowe obumieranie tkanek roślinnych wywołane przez różne patogeny
nibystrzępka → pseudostrzępka
nibywłośnia – włośnia u niektórych purchawkowatych, nie wyrastająca z gleby, lecz z endoperydium
nibywstawki, pseudoparafizy – parafizy wyrastające powyżej poziomu worków, a następnie pomiędzy workami rosnące w dół i wrastające w podstawę owocnika

O

ochratoksyny – grupa mykotoksyn produkowanych przez grzyby tworzące pleśń z gatunków Aspergillus i Penicillium
oogonium – występująca u lęgniowców niedojrzała żeńska gameta, powstająca z gonocytów, a następnie wielokrotnie dzielą się mitotycznie w oocyt I rzędu
oosfera – nieruchoma gameta żeńska
ooplast – występujące w niektórych oosporach wroślikowców pęcherzykowate i otoczone błoną komórkową ciałko o kształcie pęcherzyka
operculum – wieczko zamykające worki lub zoosporangia u niektórych gatunków grzybów
opilśń – gęsta, wojłokowata warstwa grzybni pokrywająca podłoże
osłona – błona okrywająca owocnik grzyba
osłona całkowita – osłona otaczająca cały owocnik, od podstawy trzonu po kapelusz
osłona częściowa – osłona łącząca brzeg kapelusza z trzonem
ostiola – niewielki, kropeczkowaty otwór na szczycie perytecjum, przez który wydostają się zarodniki
owocnik – zbita część grzybni, w której na zewnątrz lub wewnątrz powstają zarodniki płciowe; u workowców jest to askokarp, u podstawczaków bazydiokarp
osutka – grupa grzybowych chorób igieł drzew iglastych

P

paleomykologia – nauka o grzybach kopalnych
parafyzoidy – – rodzaj płonnych strzępek występujących w owocnikach typu askostroma u niektórych grzybów. Są węższe od parafiz
parafizy→ wstawki
parakokcydioidomykoza – przewlekła grzybica ogólnoustrojowa wywołana przez Paracoccidioides brasiliensis
paraplektynchyma → pseudoparenchyma
parch – grupa grzybowych chorób roślin
pastorałka – anatomiczna struktura tworząca się u podstawy worków niektórych grzybów z typu workowców, swoim wyglądemem przypominająca pastorał. Spełnia podobne zadanie, jak sprzążki u podstawczaków
pączkowanie – rodzaj rozmnażania bezpłciowego polegający na wytwarzaniu przez organizm rodzicielski małego fragmentu (pączka), który po oderwaniu się od rodzica samodzielnie rozwija się w jego identyczną genetycznie kopię
penicillus – struktura służąca do wytwarzania zarodników u grzybów z rodzaju Penicillium
perydiola – występujące wewnątrz owocników niektórych grzybów twarde ciałko wytwarzające zarodniki
perydium – ściana owocników
peryfiza – rodzaj krótkich i skierowanych zazwyczaj skośnie w dół strzępek, występujących w owocnikach typu perytecjum u niektórych workowców
peryfyzoidy – krótkie strzępki wyrastające ze ścian owocnika w górnej jego części, powyżej worków
perystom – brzeg kolistego otworu (ostioli) w owocnikach niektórych grzybów. Występuje np. u przedstawicieli rodzaju Geastrum (gwiazdosz)
perytecjum – rodzaj owocnika u grzybów, zazwyczaj o kulistym, gruszkowatym lub butelkowatym kształcie, z otworem na szczycie
pęcherzyk – kuliste, owalne, jajowate, buławkowate lub elipsoidalne zakończenie konidioforu lub sporangioforu u grzybów
pętla strzępkowa – mający postać pętli specyficzny rodzaj strzępek grzybów, służący do łapania drobnych bezkręgowców. Występuje np. u grzybów nicieniobójczych
pierścień – u grzybów kapeluszowych część osłony znajdująca się na trzoni w postaci otaczającego go pierścienia
pilocystyda, dermatocystyda – cystyda występująca w skórce kapelusza
pionnot – występująca u niektórych gatunków grzybów struktura służąca do wytwarzania bezpłciowych zarodników konidialnych. Jest odmianą sporodochium, różni się od niego tym, że wewnątrz jest wypełnione śluzowatą substancją
planogamia – typ rozmnażania płciowego polegający na łączeniu się dwóch ruchomych gamet
planospora → pływka
plazmodesma – pasma cytoplazmy łączące poprzez liczne jamki cytoplazmy sąsiednich komórek
plazmodium – wielojądrowa masa protoplazmatyczna (komórczak) wykazująca zdolność pełzakowatego ruchu po podłożu. Występuje u śluzowców
plazmogamia – zespolenie się cytoplazm dwóch zróżnicowanych płciowo komórek generatywnych
plecha – zbiór strzępek wegetatywnych. U grzybów plechą określa się niezróżnicowaną lub słabo zróżnicowaną strukturę, pośrednie stadium między strzępką a grzybnią
plecha heteromeryczna – plecha porostów zróżnicowana na kilka warstw
plecha homeomeryczna – niezróżnicowana, na warstwy plecha porostów
plecha pierwotna – u porostów pierwszy rodzaj plechy, jaki rozwija się na podłożu z kiełkujących urwistków, izydiów czy zarodników
plecha wtórna – u porostów jest to plecha rozwijająca się z plechy pierwotnej
plektenchyma – tkanka rzekoma, która powstaje z nitkowatych, początkowo oddzielonych plech poprzez ich splątanie się i złączenie. Buduje głównie owocniki
pleśń – potoczna nazwa saprotroficznych grzybów z różnych grup systematycznych, których grzybnia rozwija się na pokarmach roślinnych, na nawozie, skórze i różnych resztkach roślin.
pleurobazydium – podstawka powstająca na bocznej, poziomej strzępce. Typowa podstawka powstaje na strzępce końcowej
pleurocystyda – cystyda występująca na bocznych ścianach blaszek grzybów
pływka – zarodnik zdolny do poruszania się w wodzie za pomocą wici lub rzęsek
pneumocystoza – zapalenie płuc wywołane przez grzyba Pneumocystis jiroveci
pochwa – u grzybów kapeluszowych z rzędu pieczarkowców (Agaricales) część osłony całkowitej otaczająca nasadę trzonu, u wnętrzniaków pozostałości perydium otaczającego niedojrzałe owocniki
podecjum – u niektórych porostów rurkowate trzoneczki, w przekroju okrągłych, często zakończonych kielichowato
podglebie – – płonna część w zamkniętych owocnikach grzybów, występująca pod częścią płodną – glebą
podkładka – zbita warstwa grzybni złożona z mocno ze sobą splecionych płonnych strzępek. U niektórych gatunków workowców powstają na niej pseudotecja lub perytecja, w których wytwarzane są zarodniki płciowe zwane askosporami
podkładka infekcyjna – u grzybów pasożytniczych splot strzępek rozwijających się na powierzchni komórek gospodarza. Pełnią podobną rolę jak appressoria i hyfopodia – służą do przymocowania się do zywiciela
podobazydium – podstawka wyrastająca jak pleurobazydium na bocznej strzępce, która potem prostuje się
podstawka (basidium) – końcowa komórka strzępek w hymenium u grzybów zaliczanych do typu podstawczaków. Powstają na niej zarodniki płciowe zwane bazydiosporami lub zarodnikami podstawkowymi
polimorfizm – występowanie u jednego gatunku różnych form rozwojowych, np. teleomorfy i anamorfy lub formy strzępkowej i drożdżowej
poliplanetyzm – zdolność do kilkukrotnego tworzenia pływek (planospor) z jednej pływki. U Saprolegnia parasitica może występować aż 6 rzutów pływek
pora rostkowa – miejscowe przewężenie ściany komórkowej zarodnika, przez które kiełkuje strzępka rostkowa
poroidalny – hymenofor rurkowaty
pory – otwory rurek w hymenoforze poroidalnym (rurkowatym)
prążkowany – kapelusz z prześwitującymi blaszkami (zwłaszcza w stanie wilgotnym)
probazydium – młoda forma podstawki
proliferacja – zdolność komórki do wielokrotnego wytwarzania zarodników. Po każdym oddzieleniu się konidium od komórki konidiotwórczej następuje jej regeneracja
propagacja drożdży – proces rozmnażania drożdży piwowarskich czystej kultury, otrzymanej w sposób sterylny z jednej komórki określonego szczepu drożdży charakteryzującego się pożądanymi cechami technologicznymi
propagula – część organizmu służąca do jego rozprzestrzeniania się. U grzybów mogą to być zarodniki, urwistki, części plechy,
pseudosklerocjum – zwarta struktura zawierająca fragmenty gleby lub organów roślin poprzerastane strzępkami grzybów. Pełni funkcję przetrwalnika
pseudostrzępka – struktura podobna do strzępki, a w istocie będąca wydłużoną blastosporą. Występuje u drożdzy, np. z rodzaju Candida
prozenchyma – plektenchyma o równolegle ułożonych strzępkach
przedgrzybnia – strzępka kiełkująca z zarodników zwanych teliosporami. Występuje u rdzowców
przedplesze – niezawierająca glonów część plechy porostów, znajdująca się na obwodzie
przetrwalnik – forma spoczynkowa umożliwiająca organizmom przetrwanie niekorzystnych dla nich warunków
przyczepki – różnego rodzaju wyrostki na powierzchni owocników u grzybów, np. na klejstotecjach u mączniakowców
przegroda → septa
przewód mleczny – strzępka mleczna
przycistka → appressorium
pseudoakantohyfida – cienkościenne, o maczugowatym lub cylindrycznym kształcie strzępki, posiadające na wierzchołku najczęściej od 2 do 5, rzadziej do 10 kończyków
pseudocyfelle – drobne pęknięcia lub rozluźnienia warstwy korowej plechy u porostów
pseudocystyda – nie zmodyfikowane lub mniej lub więcej zmodyfikowane zakończenie grubościennych strzępek w hymenium u niektórych grzybów
pseudodimityczny – złożony ze strzępek generatywnych i szkieletowych ze sprzążkami
pseudoparafizy → nibywstawki
pseudoparenchyma, paraplektynchyma – rodzaj pseudotkanki występujący u grzybów i glonów. Składa się ze ściśle upakowanych jednokomórkowych strzępek i swoim wyglądem przypomina tkanki roślin wyższych, szczególnie tkankę miękiszową
pseudostroma, pseudostromata – podkładka niewłaściwa, kta składa się nie tylko ze strzępek grzybni, ale także z tkanek gospodarza
pseudotecjum – rodzaj owocnika powstającego w komorach podkładki. Występuje u wielu grzybów pasożytniczych
ptychotecjum – rodzaj owocnika charakteryzującego się tym, że jego worki znajdują się w hymenium, ale jest ono silnie pofałdowane. Występuje np. u smardzów
pyknidium – rodzaj owocnika wytwarzającego zarodniki konidialne. Jest to jednokomorowa, niewielka struktura z otworem na szczycie
pykniospora, pykniokonidium – zarodnik konidialny powstający w pyknidium
pyknotyrium – struktura służąca do wytwarzania bezpłciowych zarodników konidialnych. Jest to spłaszczony, tarczkowaty twór z konidioforami i promieniście popękaną ścianą górną, a czasami także dolną

R

rak roślin – grupa chorób roślin wywoływana przez bakterie i grzyby, objawiająca się głównie powstawaniem ran, próchnieniem, gniciem, nadmiernym wzrostem chorych organów, zgorzelą kory
rdza – grzybowa choroba roślin wywołana przez grzyby z rzędu rdzowców (Pucciniales)
receptakl – rodzaj owocnika u grzybów kapeluszowych. Wyrasta z kulistego lub jajowatego jaja i ma postać cylindrycznego, porowatego trzonu, na szczycie którego znajduje się słabo wyodrębniona główka
resupinowaty – tworzący na podłożu cienką i przylegająca powłokę
rinosporydioza – przewlekła choroba ziarninowa błony śluzowej wywoływana przez Rhinosporidium seeberi
rizoktonioza – grupa grzybowych chorób roślin. Początkowo znany był jeden wywołujący ją gatunek grzyba – Rhizoctonia solani, obecnie znane jest wiele innych
rozpostarty → resupinowaty
rurki – rodzaj hymenoforu, składający się z cienkich kanalików otwierających się na zewnątrz z jednej strony tzw. porami
ryzomorfy – grube, utworzone ze zbitej plektenchymy korzeniaste lub sznurowate twory. Rozrastają się w podłożu, pobierając z niego i przewodząc do owocnika substancje pokarmowe i wodę

S

saprotrof – organizm pobierający substancje pokarmowe przez rozkład martwej materii organicznej →grzyby saprotroficzne
septa – poprzeczna przegroda w strzępkach
septocystyda – podzielona septami strzępka wyrastająca z subhymenium lub tramy i przerastająca daleko ponad hymenium
septorioza – grupa grzybowych chorób roślin wywołana przez grzyby mikroskopijne dawniej zaliczane do rodzaju Septoria, obecnie wskutek zmian w taksonomii, także do innych rodzajów
sferocyt – strzępka kulista, często występująca zwłaszcza u gołąbków (Russula) i mleczajów (Lactarius)
sferoplast – komórka w której za pomocą enzymów usunięto ścianę komórkową
sferula – tworzona przez niektóre pasożytnicze grzyby (np. Coccinioides immitis) w komórkach żywiciela kulista bańka z endosporami
sieci mykoryzowe – sieć pośrednich połączeń pomiędzy roślinami z udziałem grzybów mykoryzowych.
sieć Hartiga – sieć strzępek z palczastymi wyrostkami u grzybów mykoryzowych, wnikających pomiędzy komórki kory pierwotnej korzenia roślin
sieć strzępkowa – sieć strzępek służących grzybom drapieżnym do łowienia drobnych bezkręgowców
sklerocjum, sklerota – bulwowiaste (zwykle) wytwory grzybni zbudowane z paraplektynchymy i pełniące rolę przetrwalników
skolekokonidium – jedno- lub wielokomórkowy zarodnik konidialny charakteryzujący się długim, nitkowatym kształtem, u którego stosunek długości do szerokości jest większy od 1:15
skórka – cienka zewnętrzna warstwa strzępek na owocnikach u grzybów owocnikowych
skórka właściwa → subkutis
somatogamia – typ rozmnażania płciowego polegający na łączeniu się dwóch haploidalnych, jednojądrowych strzępek, ale zróżnicowanych płciowo na dwa typy oznaczane jako (+) i (–)
soralia – znajdujące się na plechach porostów miejsca powstawania i wydostawania się na zewnątrz urwistków zwanych też sorediami
sorus – zarodnie zebrane w kupki. Występują np. u skoczkowców
spermacjum – nieuwiciona gameta męska
spermatyzacja – połączenie się haploidalnego zarodnika typu spermacjum ze strzępką haploidalnej grzybni. Może nastąpić tylko wtedy, gdy zarodnik i grzybnia należą do różnych typów płciowych oznaczanych jako (+) i (–)
spermogonium – występujące u niektórych podstawczaków struktury z otworkiem na szczycie, służące do wytwarzania zarodników. Są budową podobne do pyknidiów
spitzenkörper – znajdująca się na końcu strzępek grzybów struktura będąca centrum organizacyjnym wzrostu strzępek i morfogenezy
sporangiofor – specjalny twór unoszący zarodnie u niektórych grzybów
sporangiola – mała zarodnia występująca u niektórych gatunków grzybów zaliczanych do typów Mucoromycetes i sprzężniaków
sporangiospora – zarodnik konidialny powstający w kulistych zarodniach (sporangiach) osadzonych na szczycie sporangioforu
sporodochium – zbudowana z wielu strzępek struktura, w której w wyniku rozmnażania bezpłciowego wytwarzane są zarodniki konidialne
sporofor → owocnik
sporokarp→ owocnik, zazwyczaj podziemny, złożony ze ściśle przylegających do siebie zygospor, chlamydospor lub sporangiów wraz z poprzeplatanymi strzępkami grzybni
sporotrychoza – choroba wywołana przez grzyba Sporothrix schenckii
sporysz – przetrwalnik pasożytniczego grzyba buławinki czerwonej
sprzążka, klamra – zwykle jednostronne, niewielkie zgrubienie strzępki występujące na poprzecznej przegrodzie między jej dwoma sąsiednimi członami, umożliwiające wymianę jąder podczas rozmnażania
ssawki – odgałęzienia strzępek pasożytniczych grzybów wrastające w ciało organizmu żywicielskiego i pobierające z niego substancje pokarmowe
statismospora – rodzaj zarodnika, który po dojrzeniu jest oddzielany od wytwarzającej go struktury, ale nie jest mechanicznie wyrzucany. Jego przeciwieństwem jest balistospora
staurokonidium – rodzaj zarodnika konidialnego o gwiaździstym kształcie
stereotecjum owocnik u workowcówm w którym brak hymenium, a worki występują pojedynczo lub w komorach
sterygma – u podstawczaków część podstawki na której wyrastają bazydiospory
stolon – długa, poziomo rosnąca strzępka z chwytnikami, z której pionowo do góry wyrastają sporangiofory z zarodniami
stroma → podkładka
strzępka – nitkowaty (zwykle) element budowy ciała grzybów
strzępka generatywna – podstawowy rodzaj strzępek u podstawczaków, dający początek innym rodzajom strzępek
strzępka gleocystydialna – strzępka generatywna, zawartością podobna do gleocystydy, ale w hymenium rosnąca prostopadle do jego powierzchni
strzępka infekcyjna – u grzybów pasożytniczych strzępka wytwarzana przez kiełkujący zarodnik, za pomocą której dokonuje on infekcji
strzępka łącznikowa – w dimitycznym lub trimitycznym systemie strzępkowym jest to rozgałęziona, bardzo grubościenna lub nawet pełna strzępka, nie mająca przegród. Kierunek jej wzrostu często jest bardziej przypadkowy niż strzępki szkieletowej
strzępka mleczna – strzępka wydzielająca mleczko. Często występuje np. u mleczajów (Lactarius)
strzępka oleista – strzępka wydzielająca oleistą substancję. Występuje np. u gołąbkowców i piestrówek
strzępka prymordialna – strzępka występująca w kapeluszach niektórych grzybów; długa, cylindryczna, podzielona septami i stopniowo zwężająca się ku górze
strzępka rostkowa – pierwsza strzępka wytwarzana przez kiełkujący zarodnik
strzępka szczecinkowa – strzępka podobna do szczecinek, ale znacznie od nich dłuższa
strzępka szkieletowa – strzępka występująca w dimitycznym lub trimitycznym systemie strzępkowym; zwykle nierozgałęziona, grubościenna lub pełna
strzępka uchyłkowata – strzępka z prostymi lub rozgałęzionymi naroślami
subhymenium – warstwa gęsto splecionych strzępek generatywnych znajdująca się pod hymenium
subikulum – u grzybów rozpostartych rodzaj kontekstu, mający postać cienkiej i przyrośniętej do podłoża warstwy, na której rozwija się hymenofor
subkutis, skórka właściwa – dolna warstwa strzępek w wielowarstwowej skórce kapelusza i trzonu grzybów
sulfowanilina – odczynnik chemiczny używany do mikroskopowych badań grzybów. Pod jego wpływem czasami cystydy zmieniają barwę, co jest pomocne przy identyfikacji gatunków
sympodialny – sposób wzrostu komórek konidiotwórczych polegający na ich rozgałęzianiu się. Przykładem są Cercospora i Helminthosporium
sympodula – końcowa komórka, na której wytwarzane są zarodniki konidialne
synanomorfa – ananomorfa wytwarzająca dwa rodzaje zarodników
syngamia – proces zapłodnienia w rozmnażaniu płciowym u roślin i grzybów, polegający na łączeniu się gamet i obejmujący zlewanie się ich cytoplazm i jąder
synnema → koremium
system strzępkowy, układ strzępkowy – w zależności od tego ile rodzajów strzępek buduje ciało danego grzyba, wyróżnia się system monomityczny (tylko strzępki generatywne), dimityczny (dwa rodzaje strzępek, generatywne i łącznikowe lub szkieletowe) i trimityczny (trzy rodzaje strzępek; generatywne, łącznikowe i szkieletowe)
szczecinka – sztywny, gruby i ostro zakończony nibywłosek występujący u niektórych grzybów, zwłaszcza wewnątrz rurek w hymenoforze
sznur grzybniowy – wiązka równolegle ułożonych strzępek grzyba, wyraźnie różniąca się swoją budową i złożonością od pozostałych strzępek. Umożliwia grzybom pokonanie większej odległości, zwiększając szansę na dostanie się do pokarmu

T

tarczka owocnika – odsłonięta górna powierzchnia hymenium w owocnikach typu apotecjum u porostów
teleomorfa – płciowa postać rozwojowa (w odróżnieniu od bezpłciowej anamorfy)
teleutospora → teliospora
telium – wytwór grzybni wytwarzający zarodniki zwane teliosporami. Występuje u rdzowców i głowniaków
tetraspora → mejospora
toksocysta – niewielki pęcherzyk wytwarzany przez grzyby mięsożerne. Jego zawartość paraliżuje ofiary
trama – wewnętrzna struktura strzępek tworzących miąższ i hymenofor
tramacystyda – cystyda grubościenna, czasami o wierzchołku pokrytym kryształkami
trehaloza – cukier występujący u niektórych grzybów, np. u borowika szlachetnego
trzon – sterylna część owocnika, na której osadzony jest kapelusz lub główka
trzonek – występująca na niektórych zarodnikach grzybów i złączona z nimi strzępka wyglądem przypominająca trzonek
trimityczny system – złożony ze strzępek generatywnych, szkieletowych i łącznikowych

U

uczep – fragment plechy służący porostom do przymocowania się do podłoża
ustilospora – rodzaj zarodnika konidialnego, charakterystyczny dla grzybów z podtypu grzyby głowniowe
uredinium – poduszeczkowatego kształtu skupisko urediniospor wytwarzanych przez rdzowce i głowniaki
urediniospora – zarodnik wytwarzany przez rdzwce w urediniach
urofiza – płonna strzępka występująca w urediniach u niektórych gatunków rdzowców
układ strzępkowy →system strzępkowy
urwistki – drobne fragmenty ciała porostów zawierające komórki glonów oplecione przez strzępki grzyba. Służą do rozmnażania się porostów

W

werticilioza – grupa grzybowych chorób roslin wywołana przez gatunki z rodzaju Verticillium
wić – organellum ruchu zoospor i niektórych organizmów grzybopodobnych
wieszadełko – strzępki podtrzymujące zygosporę
włoski (grzyby) – zbudowane ze strzępek struktury podobne do włosów. Występują w górnej warstwie skórki zwanej epikutisem
włostek – wyrostek lęgni, poprzez który podczas zapłodnienia z plemni do lęgni przepływa zawartość cytoplazmy wraz z jądrami
włośnia – nitkowate, płonne strzępki grzybni, które wraz z zarodnikami wypełniają wnętrze owocników typu zamkniętego
wnętrzniaki – grzyby o owocnikach zamkniętych, np. trufle, tęgoskóry, purchawki
worek – specjalna komórka o charakterze zarodni, w której w wyniku rozmnażania płciowego zwanego askogamią powstają zarodniki – askospory
wstawki, parafizy – płonne komórki występujące między workami w hymenium
wyrostek wnęki – krótki występ na końcu płciowego zarodnika grzybów (bazydiospory)

Z

zarodnia – organ rozmnażania bezpłciowego mający postać zamkniętego tworu. Powstają w nim zarodniki zwane konidiami
zarodnik – komórka lub grupa komórek powstająca podczas rozmnażania, zarówno płciowego, jak bezpłciowego
zarodnik murkowaty → diktiokonidium
zasnówka – pozostałości pajęczynowatej osłony częściowej na owocnikach niektórych grzybów kapeluszowych
zgorzel – grupa chorób roślin objawiająca się obumieraniem całych ich organów, zwłaszcza korzeni i kory
zoosporangium – zarodnia produkująca pływki zwane też zoosporami
zoospora → pływka
zygogamia – rozmnażanie płciowe polegające na łączeniu się całych gametangiów
zygosporangium – wielojądrowy twór powstający w wyniku zygogamii. Występuje u przedstawicieli typów Mucoromycota i sprzężniaki

Bibliografia

AlinaA. Skirgiełło AlinaA., Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, s. 223–225, ISBN 83-01-09137-1 .
Till R.T.R. Lohmeyer Till R.T.R., UteU. Kũnkele UteU., Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, s. 34–36, ISBN 83-85444-65-3 .
BarbaraB. Gumińska BarbaraB., WładysławW. Wojewoda WładysławW., Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 466–475, ISBN 83-09-00714-0 .
HannaH. Wójciak HannaH., Porosty, mszaki, paprotniki, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010, s. 356–360, ISBN 978-83-7073-552-4 .
JanuszJ. Nowak JanuszJ., ZygmuntZ. Tobolewski ZygmuntZ., Porosty polskie, Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 9–30 .