Wikipedia

Eskadry lotnictwa Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej

(Przekierowano z Eskadry Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej)

Eskadry lotnictwa Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej – jednostki organizacyjne lotnictwa Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

Eskadry w latach 1918–1920

edytuj

Lata 1918–1920 to początek organizowania polskiego lotnictwa wojskowego. Tworzono je na bazie struktur organizacyjnych lotnictwa francuskiego i niemieckiego. Rozkazem Szefa Sztabu Generalnego nr 66 l.dz. 04159 z 20 grudnia 1918 powołano Dowództwo Wojsk Lotniczych z ppłk. pil. Hipolitem Łossowskim na czele, któremu podporządkowano Dowództwo I i II Grupy Lotniczej. I Grupa Lotnicza z m.p. Warszawa. Grupa obejmowała następujące Okręgi Generalne: warszawski, lubelski, kielecki, łódzki i posiadała w dyspozycji 1 eskadrę lotniczą w Warszawie i 2 eskadrę lotniczą w Lublinie. II Grupa Lotnicza obejmowała zasięgiem Krakowski Okręg Generalny i posiadała w dyspozycji 5 eskadrę lotniczą w Krakowie, 6 eskadrę lotniczą w Przemyślu i 7 eskadrę lotniczą we Lwowie[1].

Podstawową jednostką organizacyjną była eskadra. Zadaniem eskadr była służba łączności, działalność wywiadowcza, korygowanie ognia artylerii, niszczenie płatowców przeciwnika i współdziałanie w walce[1]. Liczyła ona zazwyczaj od sześciu[a] do dziesięciu samolotów. Większą była 7 eskadra wywiadowcza, która liczyła 13 samolotów. Tworzone wówczas eskadry były na ogół typu wywiadowczego, ale w składzie większości z nich znajdował się co najmniej jeden samolot myśliwski przeznaczony do obrony własnych samolotów. W ramach tworzonych eskadr myśliwskich znajdował się zawsze jeden samolot wywiadowczy[2]. Przybyłe w 1919 roku do Polski eskadry wywiadowcze i bombowe Błękitnej Armii miały po 10 samolotów, a myśliwskie po 15 samolotów[2]. Ogółem w latach 1918–1920 istniały w lotnictwie polskim 23 eskadry. Dwie do czterech eskadr tworzyło „grupę”. Reorganizacja lotnictwa bojowego wiosną 1920 przemianowała grupy lotnicze na dywizjony oraz zniosła numerację odrębną eskadr wielkopolskich i francuskich. Wszystkie istniejące w kraju eskadry otrzymały numerację porządkową od 1 do 21 (bez 20)[3].

Eskadry lotnicze wojny polsko-bolszewickiej[4]
Nazwa eskadry Okres istnienia[4] Uwagi
1 eskadra wywiadowcza 1918–1925 Uzupełniona 582 eskadrą francuską
2 eskadra wywiadowcza 1918–1920
3 eskadra wywiadowcza 1918–1921
4 eskadra wywiadowcza 1918–1920 Wcielona do Szkoły Obserwatorów
4 eskadra wywiadowcza 1920 „Eskadra toruńska”
5 eskadra wywiadowcza 1918–1925
6 eskadra wywiadowcza 1918–1921 lwowska
7 eskadra wywiadowcza 1919
7 eskadra myśliwska 1919–1921 Eskadra kościuszkowska
8 eskadra wywiadowcza 1918–1921
9 eskadra wywiadowcza 1918–1921
10 eskadra wywiadowcza 1918–1921 Uprzednio IAOWP w Rosji
11 eskadra wywiadowcza 1918–1921
12 eskadra wywiadowcza 1918–1925 ex I wielkopolska
13 eskadra wywiadowcza 1918–1925 ex II wielkopolska
13 eskadra myśliwska 1920 przemianowana z wywiadowczej
14 eskadra wywiadowcza 1918–1925 ex III wielkopolska
15 eskadra myśliwska 1918–1925 ex IV wielkopolska
16 eskadra wywiadowcza 1918–1921 z 39 eskadry francuskiej
17 eskadra wywiadowcza 1918–1921 z 59 eskadry francuskiej
18 eskadra wywiadowcza 1918–1921 z 580 eskadry francuskiej
19 eskadra myśliwska 1920 ze 162 eskadry francuskiej
21 eskadra niszczycielska 1920
581 eskadra wywiadowcza 1918–1920 wcielona do Szkoły Obserwacyjnej
66 eskadra wywiadowcza 1918–1920 wcielona do 4 eskadry wywiadowczej

Eskadry w latach 1921–1926

edytuj

Po wojnie polsko-bolszewickiej, rozkazem Naczelnego Dowództwa z dnia 23 października 1920 zmniejszono liczbę eskadr do dziewiętnastu. 4 eskadra (tzw. Toruńska) powróciła do Oficerskiej Szkoły Obserwatorów Lotniczych. Kolejny rozkaz Naczelnego Dowództwa L.dz. 210/Lot. z 18 stycznia 1921 zmniejszył liczbę z 19 do 13 eskadr. W ten sposób powstało 9 eskadr wywiadowczych i 4 eskadry myśliwskie stanowiące podstawę organizacji lotnictwa polskiego na stopie pokojowej[3].

Stan samolotów w każdej z eskadr pułku został ustalony na 6 maszyn. Eskadry weszły w skład nowo utworzonych trzech pułków lotniczych: 1 plot w Warszawie, 2 plot w Krakowie oraz 3 plot w Poznaniu. W każdym pułku, oprócz eskadr bojowych, istniała także eskadra treningowa. W 1924 sformowano 4 pułk lotniczy w Toruniu. W tym też roku stany samolotów w eskadrach podniesiono do 10. Ujednolicona została też numeracja eskadr. Numery, przemianowanych na liniowe, dawnych eskadr wywiadowczych zaczynały się cyfrą będącą numerem pułku, a następne cyfry oznaczały kolejny numer eskadry w pułku. Eskadry myśliwskie otrzymały numerację zaczynającą się od 11 i 12. W 1925 roku utworzono dwa następne pułki lotnicze: 6 pułk lotniczy we Lwowie i 11 pułk myśliwski w Lidzie[2].

Jeszcze w 1920 rozpoczęto tworzenie lotnictwa morskiego w Pucku. W pierwszym okresie istnienia podlegało ono bezpośrednio Dowództwu Marynarki Wojennej. W 1922 zostało podporządkowane Departamentowi Aeronautyki i włączone organizacyjnie w skład 2 pułku lotniczego jako „Detaszowany Dyon Lotniczo-Zwiadowczy z bazą w Pucku”. W pierwszym okresie istnienia lotnictwo morskie dysponowało wyłącznie eskadrą Obserwacyjną oraz plutonem treningowym[5].

Jednostki lotnicze w 1921[6]
Pułki lotnicze Eskadry
wywiadowcze myśliwskie
1 pułk lotniczy 3 eskadra wywiadowcza 7 eskadra myśliwska
12 eskadra wywiadowcza 18 eskadra myśliwska
16 eskadra wywiadowcza
2 pułk lotniczy 6 eskadra wywiadowcza
8 eskadra wywiadowcza
14 eskadra wywiadowcza
3 pułk lotniczy 1 eskadra wywiadowcza 13 eskadra myśliwska
5 eskadra wywiadowcza 15 eskadra myśliwska
10 eskadra wywiadowcza

W lutym 1925, rozkazem Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 2300/org., zapoczątkowano reorganizację lotnictwa wojskowego. Polegała ona między innymi na przeformowaniu eskadr wywiadowczych na „lotnicze” oraz zmianie ich numeracji. Pierwsza cyfra oznaczała numer pułku a następna – kolejność eskadry w pułku[7]. Zlikwidowano też część dywizjonów liniowych i utworzono w ich miejsce dywizjony myśliwskie. Trudności kadrowe, jak również sprzętowe sprawiły, iż pełną obsadę etatową uzyskały pułki dopiero w 1927 roku[4]. W roku 1926 uległa zmianie organizacja lotnictwa morskiego. Zakupy sprzętu umożliwiły sformowanie eskadry wielosilnikowej dalekich wywiadów, eskadry bliskiego wywiadu oraz eskadry szkolnej[5].

Jednostki lotnicze w 1925[6]
Pułki lotnicze Eskadry
lotnicze[b] myśliwskie
1 pułk lotniczy 11 eskadra lotnicza 121 eskadra myśliwska[c]
12 eskadra lotnicza 122 eskadra myśliwska[d]
13 eskadra lotnicza
14 eskadra lotnicza
2 pułk lotniczy 21 eskadra lotnicza
22 eskadra lotnicza
23 eskadra lotnicza
24 eskadra lotnicza
3 pułk lotniczy 31 eskadra lotnicza 111 eskadra myśliwska[e]
32 eskadra lotnicza 112 eskadra myśliwska[f]
33 eskadra lotnicza[g]
34 eskadra lotnicza
4 pułk lotniczy 41 eskadra lotnicza
42 eskadra lotnicza
43 eskadra lotnicza[g]
44 eskadra lotnicza[g]
6 pułk lotniczy 61 eskadra lotnicza
62 eskadra lotnicza[h]
63 eskadra lotnicza
64 eskadra lotnicza[h]
11 pułk myśliwski 113 eskadra myśliwska[i]
114 eskadra myśliwska[j]

Eskadry w latach 1927–1937

edytuj

Od 1927 rozpoczęła się kolejna reorganizacja lotnictwa. Utworzono pułki złożone z dywizjonów myśliwskich i liniowych. W latach 1928–1929 utworzono eskadry bombowe nocne oraz nocną eskadrę myśliwską. Rozpoczęto także tworzenie eskadr towarzyszących. Zmiany te spowodowały przesunięcie niektórych dywizjonów z jednego pułku do drugiego. W utworzonych w końcu lat dwudziestych eskadrach bombowych stan etatowy samolotów wynosił 6 maszyn, a w eskadrach towarzyszących 7 samolotów. Eskadry towarzyszące weszły w skład dywizjonów liniowych[4]. W roku 1927 w lotnictwie morskim został wydzielony pluton wodnopłatowców rzecznych dla Flotylli Pińskiej. W jego skład weszły trzy amfibie Schreck FBA-17[5]. Na przełomie lat 1929/1930 lotnictwo morskiego ponownie włączone zostało w skład Marynarki Wojennej. Jednak szybkie zużycie sprzętu oraz bardzo małe nakłady finansowe spowodowały, że morski dywizjon lotniczy coraz bardziej tracił na wartości[16]. Uporządkowano numeracje eskadr. Ustalono, że eskadry myśliwskie będą nosiły trzycyfrową numerację. Pierwsza cyfra oznaczała 1 lotnictwo myśliwskie, druga numer pułku a trzecia numer eskadry. W lotnictwie liniowym[k] zostały wprowadzone numery dwucyfrowe, gdzie pierwsza cyfra oznaczała numer pułku a druga numer eskadry w pułku[17].

Jednostki lotnicze w 1930
Pułki lotnicze Eskadry
liniowe myśliwskie niszczycielskie[l] towarzyszące
1 pułk lotniczy 11., 12. 111., 112., 113 N 211., 212., 213. 13.
2 pułk lotniczy 21., 22., 121., 122. 23.
3 pułk lotniczy 31., 32., 34., 35. 131., 132. 33.
4 pułk lotniczy 41., 42., 141., 142., 43.
5 pułk lotniczy 51., 52., 54., 55. 53.
6 pułk lotniczy 61., 62., 64., 65. 63.

W latach 1931–1936 zwiększono liczbę eskadr w dywizjonach myśliwskich do trzech. Sformowane zostały 113., 123., 133., i 143 eskadry myśliwskie. W 1 pułku lotniczym utworzono dwa dwueskadrowe dywizjony myśliwskie[6]. W 1933 w 5 plot sformowano 56 eskadrę towarzyszącą[18], a w 1934 w 6 pułku lotniczym 66 eskadrę towarzyszącą[19]

Jednostki lotnicze w 1936
Pułki lotnicze Eskadry
liniowe myśliwskie niszczycielskie[l] towarzyszące
1 pułk lotniczy 11., 12. 111., 112., 113., 114., Z. 211., 212., 213. 13.
2 pułk lotniczy 21., 22., 24., 121., 122., 123. 23.
3 pułk lotniczy 31., 32., 34., 35. 131., 132., 133. 33.
4 pułk lotniczy 41., 42., 141., 142., 143. 43.
5 pułk lotniczy 51., 55. 53., 56.
6 pułk lotniczy 61., 62., 64., 65. 63., 66.

W 1936 roku nastąpiła kolejna reorganizacja lotnictwa. Kosztem innych eskadr, utworzono dywizjony myśliwskie w 5 i 6 pułku lotniczym. W skład dywizjonu myśliwskiego w 5 pułku lotniczym weszły trzecie eskadry myśliwskie z 3 i 4 pułków lotniczych. We wszystkich pułkach lotniczych zorganizowano dwie eskadry towarzyszące i utworzono z nich dywizjony towarzyszące[6]. Zreorganizowano też eskadry towarzyszące. Na podstawie rozkazu MSWojsk. nr 1084-10/Org. z dnia 12 stycznia 1936 dotyczącego organizacji eskadr towarzyszących, opracowano schemat organizacyjny eskadry. W jej skład wchodziły dowództwo i dwa plutony eskadry. Wprowadzono poczet dowódcy eskadry (kancelista, goniec, ordynans d-cy, sierż.szef, podoficer gospodarczy i samochodowy) i drużyny dowódców plutonów (szef mechaników obsługi, magazyn techniczny, uzbrojenia i łączności i obsługa techniczna samolotów plutonu – 3 osoby)[20].

Jednostki lotnicze w 1937
Pułki lotnicze Eskadry
liniowe myśliwskie niszczycielskie[l] towarzyszące
1 pułk lotniczy 11., 12. 111., 112, 113., 114., Z.. 211. 212, 213. 13., 16.
2 pułk lotniczy 21., 22., 24., 121., 122., 123. 23., 26.
3 pułk lotniczy 31., 32., 34. 131., 132. 33., 36.
4 pułk lotniczy 41., 42. 141., 142. 43., 46.
5 pułk lotniczy 51., 55. 151., 152. 53., 56.
6 pułk lotniczy 61., 62., 64., 65. 161., 162. 63., 66.

Eskadry lotnicze 31 sierpnia 1939

edytuj

Ostatni etap reorganizacji polskiego lotnictwa wojskowego nastąpił w roku 1939. Rozwiązano eskadry 11, 12, 35, 61 i 62, a na ich miejsce utworzono dwie nowe 216 i 217 eskadry bombowe. Eskadry bombowe wyposażone w samoloty PZL.37 Łoś liczyły 9 samolotów. Do wojny z Niemcami lotnictwo przystąpiło w sile 43 eskadr bojowych[6].

Jednostki lotnicze w 1939[5]
Związek taktyczny/operacyjny Eskadry[m]
Brygada Bombowa 21., 22., 55., 64., 65., 211., 212., 216., 217.
Brygada Pościgowa 111., 112., 113., 114., 123.
SGO „Narew” 151 m., 51 r., 13 o.
Armia „Modlin” 152 m., 41 r., 53 o.
Armia „Pomorze” 141 m., 142 m., 42 r., 43 o., 46 o.
Armia „Poznań” 131 m., 132 m., 34 r., 33 o., 36 o.
Armia „Łódź” 161 m., 162 m., 32 r., 63 o., 66 o.
Armia „Kraków” 121 m., 122 m., 24 r., 23 o., 26 o.
Armia „Karpaty” 31 r., 56 o.

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Ustalenie stanu eskadr na sześć maszyn było wzorowane na niemieckich „Flieger Abteilung”[2].
  2. ↑ Kowalski nazywa je liniowymi.
  3. ↑ 121 eskadra myśliwska 1 pułku lotniczego w 1928 przemianowana została na 111 eskadrę myśliwską 1 plot.[8].
  4. ↑ 122 eskadra myśliwska 1 pułku lotniczego w 1928 przemianowana została na 112 eskadrę myśliwską 1 plot.[9].
  5. ↑ 111 eskadra myśliwska 3 pułku lotniczego w 1928 przemianowana została na 131 eskadrę myśliwską 3 plot.[10].
  6. ↑ 112 eskadra myśliwska 3 pułku lotniczego w 1928 przemianowana została na 132 eskadrę myśliwską 3 plot.[11].
  7. ↑ a b c W 1926 zostały rozwiązane 33., 43. i 44 eskadry lotnicze[12].
  8. ↑ a b W 1926 64 eskadra lotnicza przemianowana została na 62 eskadrę lotniczą, a 62 eskadra na 64[13].
  9. ↑ 113 eskadra myśliwska 111 pułku myśliwskiego w 1928 przemianowana została na 121 eskadrę myśliwską 2 plot.[14].
  10. ↑ 114 eskadra myśliwska 111 pułku myśliwskiego w 1928 przemianowana została na 122 eskadrę myśliwską 2 plot.[15].
  11. ↑ Lotnictwo liniowe istniało tylko we Francji i w Polsce. Miało za zadanie prowadzenie bliskiego i dalekiego rozpoznania oraz bombardowanie pola walki[17].
  12. ↑ a b c Kowalski nazywa je bombowymi.
  13. ↑ Skróty: m.– eskadra myśliwska, r.– eskadra rozpoznawcza, o. – eskadra obserwacyjna

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Pawlak 1989 ↓, s. 30.
  2. ↑ a b c d Kowalski 1981 ↓, s. 9.
  3. ↑ a b Pawlak 1989 ↓, s. 45.
  4. ↑ a b c d Kowalski 1981 ↓, s. 10.
  5. ↑ a b c d Kowalski 1981 ↓, s. 13.
  6. ↑ a b c d e Kowalski 1981 ↓, s. 11.
  7. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 12.
  8. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 61.
  9. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 74.
  10. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 204.
  11. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 211.
  12. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 237, 304.
  13. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 353, 357.
  14. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 379.
  15. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 380.
  16. ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 14.
  17. ↑ a b Sławiński 1983 ↓, s. 40.
  18. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 334.
  19. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 370.
  20. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 309.

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Eskadry_lotnictwa_Wojska_Polskiego_w_II_Rzeczypospolitej&oldid=74800955”