Wikipedia

152 Eskadra Myśliwska

152 eskadra myśliwska – pododdział lotnictwa myśliwskiego Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

152 Eskadra Myśliwska
Ilustracja
Godło eskadry
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1937

Rozformowanie

1939

Dowódcy
Pierwszy

kpt. pil. Włodzimierz Łazoryk

Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Kryptonim

Kruk[1]

Dyslokacja

Wilno Porubanek
we wrześniu 1939
Jaszuny
Lotnisko mokotowskie
Szpondowo
Kroczewo
Poniatów
Wieruchów
Kierz
Zielonka
Brześć
Ostrożec
Litiatyn

Rodzaj sił zbrojnych

Wojsko[a]

Rodzaj wojsk

Lotnictwo

Podległość

5 pułk lotniczy
Armia „Modlin”

Eskadra został sformowana na lotnisku Porubanek na bazie rozformowanej 143 eskadry myśliwskiej z Torunia. W kampanii wrześniowej 1939 walczyła w składzie Armii „Modlin”[2].

Godło eskadry: „Kondor walczący” w kolorze czerwonym na tle białego równoramiennego krzyża[3][4].

Eskadra w okresie pokoju

edytuj

Rozkaz Ministerstwa Spraw Wojskowych DDO L. dz. 4359 z 19 lipca 1937 nakazał powołanie w 5 pułku lotniczym dwueskadrowego dywizjonu myśliwskiego na lotnisku lotnisku Porubanek[5] Jego 152 eskadra myśliwska została sformowana na podstawie rozkazu L. 2007/tjn. II-1 Ministra Spraw Wojskowych z 9 października 1937[6] na bazie rozformowanej 143 eskadry myśliwskiej z Torunia. Razem ze 151 eskadrą myśliwską weszła w skład III dywizjonu myśliwskiego[4]. Wyposażenie eskadry stanowiły samoloty PZL P.11[7][8]. Na przełomie lat 1937 i 1938 eskadra doskonaliła wewnętrzne formy organizacyjne. Piloci poświęcali czas na szkolenie teoretyczne i praktyczne. W marcu 1938 Polska wystosowała ultimatum wobec Litwy, żądając nawiązania stosunków dyplomatycznych[b]. Swoje żądania polska strona poparła demonstracją militarną. Częścią tej demonstracji była koncentracja eskadr myśliwskich i liniowych prawie wszystkich pułków lotniczych w Wilnie. Zgromadzone w Porubanku samoloty 111., 112., 151. i 152 eskadry myśliwskiej 17 marca wykonały demonstracyjny lot wzdłuż granicy polsko-litewskiej na odcinku Święciany–Druskienniki. Na czele formacji leciał mjr pil. Edward Więckowski ze swoim dywizjonem, a za nim III/1 dywizjon myśliwski z Warszawy. Lot odbył się na wysokości 1000 m. Nie wolno było pod żadnym pozorem przekraczać granicy litewskiej[10]. Wiosną i latem 1938 realizowano program doskonalenia myśliwskiego zakończony szkołą ognia na poligonie Pohulanka. W listopadzie 1938 piloci eskadry po raz pierwszy polecieli na zawody lotnictwa myśliwskiego w Toruniu. Byli to: ppor. Anatol Piotrowski i kpr. Stanisław Brzeski. Na zawodach ekipa III/5 dywizjonu zajęła zespołowo I miejsce[11].

Działania eskadry w 1939

edytuj

Wiosną 1939 piloci odbyli szkołę ognia na poligonie Pohulanka. W lipcu 1939 eskadra wystawiała klucze alarmowe na przechwycenie obcych samolotów pojawiających się na znacznej wysokości w rejonie lotniska Porubanek. Mimo kilku alarmowych startów, nie udało się przechwycić obcych samolotów. W końcu lipca przydzielono do eskadry dwóch podchorążych pilotów ostatniego rocznika Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie[12].

Mobilizacja eskadry

edytuj

Mobilizację sierpniową eskadra przeprowadziła na lotnisku Porubanek[13]. W godzinach porannych 24 sierpnia wszystkie samoloty eskadry odleciały na lotnisko alarmowe Jaszuny. Sprzęt i wyposażenie zostały przerzucone transportem samochodowym, a następnie na lotnisko polowe eskadry transportem kolejowym[12].

Walki eskadry w kampanii wrześniowej

edytuj
 

1 września dowódca III/5 dywizjonu myśliwskiego powiadomił personel eskadry o wybuchu wojny. W alarmie postawiono 9 samolotów[14]. Około 16.00 posterunek obserwacyjno-meldunkowy przekazał dowódcy dywizjonu o dużym zgrupowaniu niemieckich samolotów lecących w kierunku Warszawy. Wystartowały trzy klucze alarmowe: mjr Więckowski z bocznymi pchor. Waszkiewiczem i kpr. Brzeskim, por. Imiela z plut. Bolcem i kpr. Jodą i ppor. Piotrowskiego z ppor. Burym-Burzymskim i kpr. Popławskim[15]. Klucze Imieli i Piotrowskiego uderzyły na człon lecący nad lotniskiem Szpondowo. Podporucznik Piotrowski zniszczył samolot bombowy Do 17, a ppor. Bury-Burzymski zestrzelił w okolicy Płońska samolot bombowy He 111[14]. Z chwilą wyczerpania amunicji, piloci pojedynczo wrócili do Szpondowa. Nie powrócił ppor. Anatol Piotrowski[c]. Klucz mjr. Więckowskiego zaatakował pięć Heinkli 111 kierujących się na Modlin. Niemieckie samoloty wyrzuciły bomby na okoliczne łąki i odleciały na północ. Sukcesy pierwszego spotkania z Luftwaffe zostały okupione stratą jednego pilota i 3 samolotów[16]. 2 września eskadra nie wykonywała zadań bojowych. Personel techniczny naprawiał postrzelane samoloty, a porucznik Imiela na RWD-8 sprawdzał tereny pod przyszłe lotniska eskadry[16].

3 września klucz ppor. Burego-Burzymskiego z pchor. Babiańskim i plut. Bełcem osłaniał marsz 8 Dywizji Piechoty. W trakcie patrolowania piloci zaatakowali wyprawę 12 He-111 osłanianą przez 2 klucze Bf-110. W walce plut. pil. Marian Bełc zestrzelił samolot myśliwski Bf 110[1].

Po południu kpr. Brzeski otrzymał rozkaz by zniszczyć nieprzyjacielski balon obserwacyjny w rejonie Gruduska. Tak relacjonuje przebieg działań[1]:

[...] W dniu 3 września wykonuję samodzielnie lot na zestrzelenie niemieckiego balonu obserwacyjnego w m. Grudusk. Spotkałem balon na wysokości 70 metrów. Zapaliłem go wykonując atak po dojściu lotem koszącym. Trójka Me-109 patrolująca nad balonem nie widząc mnie – nie atakuje. Za to własna obrona przeciwlotnicza ziemna w dolocie i drodze powrotnej trafia mój samolot w kilku miejscach, uszkadzając go. W drodze do Gruduska napotkałem dużą formację niemieckiej kawalerii i zaatakowałem z lotu koszącego, powodując wśród Niemców duże zamieszanie.

4 września osłonę wyprawy 41 eskadry rozpoznawczej wykonały 2 klucze pod dowództwem por. Wolińskiego. W locie powrotnym ppor. Bury-Burzymski oraz kpr. Brzeski zestrzelili balon obserwacyjny. Zestrzelony został też samolot kpr. Brzeskiego[17]. Pilot tak relacjonował przebieg zdarzenia[1]:

...W drodze powrotnej z ubezpieczenia naszej wyprawy bombowej, zbliżając się z ppor. Burzymskim do niemieckiego balonu lotem koszącym mój samolot zostaje trafiony w zbiornik benzyny. Ląduję przymusowo w m. Baby k. Ciechanowa. Samolotu nie spaliłem, gdyż byłem ostrzeliwany przez dywersantów z m. Sokółek. Tego samego dnia na wypożyczonym rowerze powróciłem do eskadry.

Na skutek krytycznej sytuacji Armii „Modlin”, dowództwo lotnictwa nakazało natychmiastowe wycofanie podległych jednostek lotniczych z przedpola Modlina za Wisłę i Narew. Eskadra otrzymała zadanie przegrupowania się do Kroczewa, a potem na lotnisko Poniatów. Rzut kołowy, mając duże trudności z zabraniem sprzętu, odjechał w nocy[1]. 5 i 6 września trwały przegrupowania. Brakowało koordynacji. O świcie 5 samolotów odleciało do Poniatowa[18]. Zadań bojowych nie wykonywano. Przed wieczorem nadszedł rozkaz odlotu eskadry do Babic, a następnego dnia ... do Wieruchowa. Wobec sprzecznych rozkazów dowódca eskadry pojechał do sztabu lotnictwa w Jabłonnie, a tam otrzymał rozkaz przesunięcia rzutu powietrznego na lotnisko Kierz i wejścia pod rozkazy dowódcy Brygady Pościgowej. Rzut kołowy miał odjechać do Jędrzejowa[19]. Rano 7 września pięć samolotów eskadry wylądowało na lotnisku Kierz. Po południu klucz por. Wolińskiego rozpoznawał ruchy wojsk nieprzyjacielskich na odcinku Bug–Narew. Wykryto włamanie w okolicy Różana. Rzut kołowy nadal przebywał w Jędrzejowie. Do dyspozycji płk. Tadeusza Praussa, samolotem RWD-8, odleciał do Jabłonny pchor. Babiański. 8 września piloci eskadry wykonywali loty patrolowe[18]. Rozproszono między innymi formację Dornierów 17 kierujących się na Lublin. Zestrzeleń w tym dniu nie było[19]. 9 września klucz ppor. Burego-Burzymskiego z kapralami Brzeskim i Popławskim stoczył walkę z 12 He-111. Polacy zniszczyli 3 He-111. W walce uszkodzony został samolot ppor. Burzymskiego. Po południu, dowodzący w zastępstwie eskadrą, por. Woliński otrzymał rozkaz odlotu eskadry na lotnisko Zielonka z zadaniem osłony mostów warszawskich przed zbombardowaniem[19].

10 września ppor. Bury-Burzymski poleciał w rejon Barcic strącić balon obserwacyjny. Niemcy dostrzegli polskiego lotnika i balon ściągnęli. Klucz: por. Woliński i st. szer. Popek walczył z grupą Heinkli. Po walce Popek lądował przymusowo koło Siennicy i rozbił samolot. Pilot wrócił na rowerze do jednostki. Po południu por. Wesołowski ze 151 eskadry myśliwskiej przywiózł rozkaz przelotu 152 eskadry do Brześcia na lądowisko Adamków[20].

11 września na lotnisku Wielgolas dokonywano przeglądów technicznych samolotów. Piloci odpoczywali[21]. W południe kpt. Włodzimierz Łazoryk otrzymał rozkaz od dowódcy Lotnictwa, by przygotować eskadrę do przelotu na lotnisko Okęcie i oczekiwać rozkazu startu do 15.00. Ponieważ nie otrzymano potwierdzenia – piloci odlecieli do Brześcia lądując w Adamkowie[20]. 12 września trzy PZL P.11 eskadry stały ukryte w lasku przy polu wzlotów. Do płk. Praussa w Jeruzalu poleciał na RWD-8 pchor. Babiański. W locie powrotnym lądował przymusowo w Łosicach, uszkadzając samolot. W międzyczasie samoloty 152 eskadry odleciały do Ostrożca. 13 września nie wykonywano lotów. Eskadrze nie postawiono zadań[20]. 14 września, z powodu braku paliwa, eskadra nadal nie wykonywała lotów[22]. W dniu następnym na resztkach benzyny odleciała do Litiatyna. Zadań bojowych nie wykonywano[23]. 16 września oczekiwano na reorganizację Brygady Pościgowej. Nadwyżka personelu latającego miała udać się do Kut. Ppor. Burzymski z kapralami Brzeskim i Popławskim ubezpieczali lotnisko na zasadzce pod Brzeżanami. 17 września po południu dwa P.11 pilotowane przez poruczników Imielę i Wolińskiego odleciały do Czerniowiec w Rumunii. Rzut kołowy pod dowództwem kpt. Łazoryka przekroczył granicę polsko–rumuńską w nocy z 18 na 19 września[24].

Bilans walk[24][22][25]
Zestrzelenia
Pewne Prawdopodobne Uszkodzenia
8 1
Straty eskadry
Polegli ppor. pil. Anatol Piotrowski
Samoloty
Stan Uzupełnienie Zniszczone Ewakuacja
9 P.11c i 1 P.11a 0 8 2

Obsada personalna eskadry

edytuj
Personel eskadry w marcu 1939[26][d]
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
dowódca eskadry kpt. Włodzimierz Mikołaj Łazoryk
zastępca dowódcy por. Kazimierz Wolinski
oficer techniczny ppor. Przesław Sadowski
piloci ppor. Edward Henryk Gruba
ppor. Zygmunt Jan Kinel
ppor. Kazimierz Łukaszewicz
ppor. Anatol Piotrowski
Personel eskadry we wrześniu 1939[28][29].
Dowództwo eskadry
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
dowódca eskadry kpt. pil. Włodzimierz Łazoryk
zastępca dowódcy eskadry por. pil. Marian Imiela
oficer techniczny eskadry ppor. tech. Przemysław Sadowski
szef mechaników st. majster wojsk. Władysław Domagała
szef administracyjny sierż. Ludwik Skórczewski
Personel techniczny i piloci
Personel techniczny[30] Piloci
st. sierż. Jan Drozd
sierż. Feliks Dydek
sierż. Franciszek Jezierski
sierż. Augustyn Opaliński
sierż. Stanisław Wójcik
plut. Jan Antczak
plut. Lucjan Gradecki
plut. Ludwik Koput
plut. Wacław Pieczeniewski
plut. Oskar Zieliński
kpr. Feliks Jaruszewski
kpr. Stanisław Góralski
kpr. Józef Maksymowicz
kpr. Bolesław Małyszuk
kpr. Konstanty Wincza
kpr. Henryk Węgrzyk
kpr. Jan Wojtas
st. szer. Edward Małolepszy
szer. Józef Kosacz 		ppor. pil. Jan Bury-Burzymski
ppor. pil. Anatol Piotrowski
pchor. pil. Mieczysław Babiański
pchor. pil. Stanisław Kędzierski
pchor. pil. Mieczysław Waszkiewicz
plut. pil. Marian Bełc
kpr. pil. Stanisław Brzeski
kpr. pil. Antoni Joda
kpr. pil. Aleksander Popławski
st. szer. pil. Mieczysław Popek

Samoloty eskadry

edytuj

We wrześniu 1939 eskadra posiadała dziewięć samolotów PZL P.11c i jeden samolot PZL P.11a[24].

Upamiętnienie

edytuj

Wypadki lotnicze

edytuj
  • 3 lipca 1939 zderzyli się w powietrzu: ppor. pil. Edward Gruba i kpr. pil. Edward Zdzitowiecki. Piloci ponieśli śmierć[12][8].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Ustawa z dnia 9 kwietnia 1938 roku o powszechnym obowiązku obrony (Dz.U. z 1938 r. nr 25, poz. 220). W skład Sił Zbrojnych II RP wchodziły wojska lądowe nazywane ówcześnie wojskiem i Marynarka Wojenna. Wojsko składało się z jednostek organizacyjnych wojska stałego i jednostek organizacyjnych Obrony Narodowej, a także jednostek organizacyjnych Korpusu Ochrony Pogranicza.
  2. ↑ 16 marca 1938 litewska straż graniczna śmiertelnie postrzeliła żołnierza Korpusu Ochrony Pogranicza. Wobec tego Polska zażądała nawiązania stosunków dyplomatycznych między Kownem a Warszawą. Polskie władze poparły swoje żądania demonstracją wojskową, m.in. postawieniem w stan gotowości bojowej wojsk DOK Wilno i demonstracją lotniczą. 18 marca 1939 roku rząd litewski zaakceptował polskie ultimatum[9].
  3. ↑ Ppor. Piotrowski ratował się skokiem ze spadochronem. Został zabity w powietrzu przez niemieckich lotników, otrzymując 17 postrzałów[16].
  4. ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[27].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e Pawlak 1991 ↓, s. 135.
  2. ↑ Koliński 1978 ↓, s. 100.
  3. ↑ Pawlak 1991 ↓, s. 129.
  4. ↑ a b Pawlak 1989 ↓, s. 320.
  5. ↑ Łydżba 2010 ↓, s. 13.
  6. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 319.
  7. ↑ Łydżba 2010 ↓, s. 14.
  8. ↑ a b Kronika ↓, s. 4.
  9. ↑ Łydżba 2010 ↓, s. 15.
  10. ↑ Łydżba 2010 ↓, s. 15-16.
  11. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 321.
  12. ↑ a b c Pawlak 1989 ↓, s. 322.
  13. ↑ Pawlak 1982 ↓, s. 77.
  14. ↑ a b Pawlak 1982 ↓, s. 83.
  15. ↑ Pawlak 1991 ↓, s. 133.
  16. ↑ a b c Pawlak 1991 ↓, s. 134.
  17. ↑ Stanisław Brzeski ↓.
  18. ↑ a b Pawlak 1982 ↓, s. 84.
  19. ↑ a b c Pawlak 1991 ↓, s. 136.
  20. ↑ a b c Pawlak 1991 ↓, s. 137.
  21. ↑ Pawlak 1982 ↓, s. 85.
  22. ↑ a b Pawlak 1982 ↓, s. 87.
  23. ↑ Pawlak 1991 ↓, s. 138.
  24. ↑ a b c Pawlak 1991 ↓, s. 139.
  25. ↑ PSP w II wojnie światowej
  26. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 785.
  27. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  28. ↑ Pawlak 1991 ↓, s. 131-132.
  29. ↑ Pawlak 1982 ↓, s. 82.
  30. ↑ Łydżba 2010 ↓, s. 26.

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=152_Eskadra_Myśliwska&oldid=74228324”