Wikipedia

3 Pułk Lotniczy

3 Pułk Lotniczy (3 plot) – oddział lotnictwa Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

3 Pułk Lotniczy
Ilustracja
Odznaka 3 pułku lotniczego
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

20 lipca 1921

Rozformowanie

1939

Tradycje
Święto

29 sierpnia

Dowódcy
Pierwszy

płk Aleksander Serednicki

Ostatni

ppłk Tadeusz Jarina

Organizacja
Dyslokacja

Poznań-Ławica

Rodzaj sił zbrojnych

Wojsko[a]

Rodzaj wojsk

Lotnictwo

Podległość

Departament IV MSWojsk.
2 Grupa Aeronautyczna
3 Grupa Aeronautyczna
3 Grupa Lotnicza

Multimedia w Wikimedia Commons
Pomnik 3 plot na Cytadeli w Poznaniu
Oficerowie Pułku na jesieni 1921 roku
Lotnicy 3 Pułku Lotniczego w Poznaniu przed samolotem Lublin R-VIII ter.
Dwaj lotnicy 3 pułku lotniczego wsiadają do samolotu Potez XXV A2
Pokazy lotnicze 3 pułku lotniczego w Ławicy; październik 1929 r.
Apel poległych w Dniu Wszystkich Świętych w 3 pułku lotniczym w Poznaniu na cmentarzu garnizonowym; 1932 r.
Wręczenie prezydentowi RP Ignacemu Mościckiemu odznaki pułkowej przez delegację 3 pułku lotniczego; 1933 r.

Historia pułku

edytuj
Formowanie pułku

Jesienią 1920 został podpisany rozejm z Rosją bolszewicką. Zakończenie działań wojennych skutkowało przejściem polskiego lotnictwa wojskowego na „stopę pokojową”. Rozkazem z 18 stycznia 1921 Naczelne Dowództwo nakazało zmniejszenie liczby eskadr z 19 do 13. Miejscami formowania nowych dywizjonów i eskadr lotniczych miały stać się pułki lotnicze. Do ich podstawowych zadań należało: utrzymanie i podnoszenie gotowości bojowej pododdziałów, organizowanie, w oparciu o istniejącą bazę materiałowo-techniczną oraz macierzysty personel, jednostek lotniczych, szkolenie rekrutów oraz utrzymanie i systematyczna rozbudowa infrastruktury lotniczej w miejscach stacjonowania jednostek[1]. W połowie 1921 zostały utworzone pułki w Warszawie, Krakowie i Poznaniu.

3 pułk lotniczy został sformowany na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych z 20 lipca 1921 w Poznaniu-Ławicy[2][3]. Ośrodkiem organizacji pułku był, przemianowany ze Stacji Lotniczej w Ławicy[b], dywizjon zapasowy 3 pułku lotniczego[4]. 29 sierpnia 1921 płk pil. Aleksander Serednicki wydał pierwszy rozkaz organizacyjny[5]. Na pamiątkę tego wydarzenia pułk obchodził swoje święto właśnie 29 sierpnia[6][7]. W skład pułku weszły: dowództwo pułku, VII dywizjon wywiadowczy pod dowództwem kpt. pil. Franciszka Wiedena w składzie 1, 5, 10 eskadra, V dywizjon myśliwski pod dowództwem kpt. pil. Władysława Kralewskiego w składzie 13 i 15 eskadra, III lotniczy batalion uzupełnień pod dowództwem ppłk. pil. Jana Kieżuna[1], kwatermistrzostwo pułku, park lotniczy, port lotniczy, eskadra treningowa, pluton radio, pluton foto i Szkoła Obsługi Technicznej. Przy organizacji pułku występowały olbrzymie trudności z wyposażeniem jednostek powracających z frontu. Problemem było zarówno umundurowanie żołnierzy, jak i zaopatrzenie w samoloty. W 1922 dowództwo Lotnictwa zdecydowało, by ujednolicić w pułkach wyposażenie sprzętowe. Zmiany ułatwiały w pewnym stopniu obsługę techniczną samolotów[1]. W tym też roku dowództwo pułku opracowało długofalowy program robót inwestycyjnych i remontowych zabudowy lotniskowej, w tym powiększenie pola wzlotów. Program robót został zaakceptowany, prace ruszyły jednak dopiero w 1924 i to przy wydatnej pomocy społeczeństwa oraz Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej[8].

Reorganizacja pułku w 1925

W 1925, w ramach reorganizacji lotnictwa, rozformowano VII dywizjon wywiadowczy, a w jego miejsce sformowano dowództwa I i II dywizjonu lotniczego i 34 eskadrę lotniczą. I dywizjon lotniczy występował w składzie: 31 i 32 eskadra lotnicza (dawna 5 i 10 eskadry wywiadowcze). Dowództwo nad nim objął mjr. pil. Bolesław Narkowicz. W skład II dywizjonu lotniczego weszła nowo sformowana 34 eskadra lotnicza i dawna 1 eskadra wywiadowcza przeformowana na 35 eskadrę lotniczą. Dowódcą dywizjonu został mjr. obs. Maksymilian Kowalewski. Przemianowane 13 i 15 eskadry myśliwskie na odpowiednio 111 i 112 eskadrę Myśliwską utworzyły III dywizjon myśliwski. Na dowódcę dywizjonu wyznaczony został mjr. pil. Edward Lewandowski[9]. W składzie pułku znalazły się także: kwatermistrzostwo, park lotniczy, port lotniczy, eskadra treningowa, pluton radio, pluton foto, Szkoła Obsługi Technicznej.

Podstawą planów rozbudowy lotnictwa był docierający z Francji sprzęt lotniczy i personel latający. Jeśli dostawy samolotów realizowane były stosunkowo płynnie, to mało liczny personel latający stanowił jego problem[10]. Z uwagi na małą liczbę pilotów i obserwatorów nie powiodły się też próby sformowania III dywizjonu lotniczego w składzie 33 i 36 eskadry lotniczej i IV dywizjonu myśliwskiego ze 117 i 118 eskadrą myśliwską. Obie te jednostki, nie osiągnąwszy zdolności ćwiczebnej, rozkazem MSWojsk. ŻP L.dz. 500/tjn. Or.-Org. z 26 maja 1926, zostały rozwiązane[11].

W związku z działaniami podejmowanymi przez zwolenników Józefa Piłsudskiego w Warszawie, 14 maja 1926 do Dęblina odleciał 3-samolotowy klucz Potezów dowodzony przez por. pil. Tadeusza Kurdziela z załogami III dywizjonu lotniczego. Po wylądowaniu w Dęblinie nie podjęto żadnych działań. Powrót klucza do Poznania nastąpił następnego dnia[11].

By zaradzić przynajmniej częściowo brakom kadrowym, zorganizowano przy pułku kurs pilotażu. Ukończyło go 30 uczestników[4]. W latach 1928–1930 w strukturach pułku funkcjonował dywizjon szkolny. Jego dowódcą został mjr. pil. Aleksander Łaguna, a po nim mjr. obs. Wiktor Zawadzki[10].

22 maja 1928 samolot Potez 27 podczas lotu do Torunia na wysokości 50 m wpadł w korkociąg i spadł na teren strzelnicy wojskowej przy tamtejszym lotnisku; w wyniku katastrofy śmierć ponieśli lecący maszyną: por. Jan Szulejka i sierż. pil. Zygmunt Kliks[12].

 
Dziennik Poznański 1 sierpnia 1928 który przekazuję informację o tragedii w Zbiersku

29 lipca 1928 o godzinie 18:32 na polach majątku Zbiersk rozbił się należący do 3 pułku Potez XV (nr boczny 24080), w wyniku czego obaj piloci zginęli. Byli to kapitan Gustaw Smerczak – kawaler Orderu Virtuti Militari za wojnę 1918-1920 (legionista, walczył na froncie czeskim, w wojnie polsko-ukraińskiej, wojnie polsko-bolszewickiej) oraz kapral Władysław Schneider[13].

Reforma lotnictwa w 1928

Kolejna reorganizacja polskiego lotnictwa wojskowego skutkowała w 3 pułku lotniczym przemianowaniem eskadr „lotniczych” na „liniowe”. Powstały wówczas: I dywizjon liniowy w składzie 31 i 32 eskadra liniowa, II dywizjon liniowy w składzie 34 i 35 eskadra liniowa, III dywizjon myśliwski w składzie 131 i 132 eskadra myśliwska. Dwie ostatnie eskadry powstały na bazie odpowiednio 111 i 112 eskadry myśliwskiej[10]. W tym czasie podniesiono też stan etatowy samolotów z 6 do 10 samolotów. Utworzono też stanowisko komendanta Bazy Lotniczej. Pierwszym komendantem został mjr. obs. Karol Friser[11].

Wiosną 1929 pułk został włączony w skład 2 Grupy Aeronautycznej, a po jej likwidacji został podporządkowany dowódcy 3 Grupy Aeronautycznej, W składzie 3 Grupy Lotniczej pozostał do 1939 roku.(?)

W listopadzie 1929 roku personel latający pułku toczył między sobą walki powietrzne, które były rejestrowane dla potrzeb filmu „Gwiaździsta eskadra”. 12 listopada, w czasie walki stoczonej na wysokości około 800 metrów nad ziemią, por. pil. Eugeniusz Wyrwicki uderzył podwoziem swojej maszyny Blériot-SPAD S.61C1 o prawe górne skrzydło samolotu Potez XV pilotowanego przez por. pil. Jana Bilskiego. W wyniku kolizji skrzydło oderwało się od kadłuba, a samolot porucznika Bilskiego wpadł w korkociąg i runął na ziemię. Pilot oraz obserwator, ppor. Feliks Szczęsny Lipiński, ponieśli śmierć. Obaj lotnicy nie posiadali spadochronów. Porucznik Wyrwicki lądował przymusowo w Krzyżownikach. W trakcie lądowania Spad został rozbity, a pilot wyszedł z kraksy bez szwanku[14].

Realizując wytyczne Głównego Inspektoratu Sił Zbrojnych, w 1929 przystąpiono do organizacji tzw. „lotnictwa bliskiego wsparcia”, czyli „towarzyszącego”. Od listopada 1934 do października 1937 w 3 pułku powstała 33, 36 i 39 eskadra towarzyszące. Utworzyły one IV dywizjon towarzyszący pod dowództwem mjr. pil. Romana Rudkowskiego. Z uwagi na szczupłość miejsca na Ławicy, organizację dywizjonu realizowano w hali balonowej na poznańskich Winiarach. Również Pułkową Szkołą Pilotażu formowano poza macierzystym lotniskiem. Z braku miejsca uruchomiono ją na polowym lotnisku w Snieciskach[10].

W czerwcu 1930 utworzono stanowisko oficera łącznikowego do spraw szkolenia Przysposobienia Wojskowego Lotniczego[15]. Od 10 maja 1932 dowództwo pułku dysponowało obozem szkoleniowym pilotażu silnikowego w Lublinku, przeznaczonym dla kandydatów Przysposobienia Wojskowego Lotniczego[10]. Komendantem ośrodka był kpt. pil. Adam Kropiński[15].

W okresie od 1 sierpnia 1933 do października 1937 funkcjonowała w pułku 133 eskadra myśliwska. Po rozformowaniu, jej personel stanowił podstawę do formowania 161 eskadry myśliwskiej w 6 pułku lotniczym we Lwowie[10][16]. W tym czasie dobiegała końca zaplanowana rozbudowa i modernizacja lotniska Ławica. Ogółem zniwelowano około 46 ha pola wzlotów, wybudowano bloki koszarowe i mieszkalne, 6 żelbetowych hangarów oraz bloki dla działu technicznego, dywizjonów: szkolnego, liniowych i myśliwskiego, strzelnicę i stadion. Całością robót kierował kpt. obs. Stefan Korcz[15].

W listopadzie 1934 podjęto organizację eskadry towarzyszącej, która organizacyjnie weszła w skład II dywizjonu liniowego, ale taktycznie podlegała dowódcy pułku. Wyposażenie eskadry stanowiły samoloty Lublin R-XIII. Jesienią 1937 zreorganizowano tę eskadrę w taki sposób, że sformowano z jej plutonów trzy nowe eskadry towarzyszące po dwa plutony każda. Weszły one w skład nowo utworzonego IV dywizjonu towarzyszącego dowodzonego przez mjr. pil. Romana Rudkowskiego[15].

Rozkazem dziennym nr 179/38 z 10 sierpnia 1938 powołano Pułkową Szkołę Pilotażu. Z braku miejsca na Ławicy jednostka została zainstalowana na polowym lotnisku w Śnieciskach[17].

Działalność pułku w 1939

Wiosną 1939 została rozformowana 35 eskadra liniowa. Jej sprzęt trafił do innych jednostek, a personel zasilił pozostałe eskadry. Rozwiązaniu uległo dowództwo II dywizjonu liniowego, a 34 eskadra liniowa weszła w skład I dywizjonu liniowego. W dniach 24–25 sierpnia nastąpiła mobilizacja eskadr, a 3 pułk lotniczy został rozwiązany. Z dniem 25 sierpnia jego zadania przejęła Baza Lotnicza nr 3 dowodzona przez mjr. pil. Witolda Rutkowskiego[17]. Personel rozformowanej w tym samym czasie 39 eskadry towarzyszącej przesunięty został do innych mobilizowanych eskadr pułku. Eskadry: 31, 32, 34 przemianowano na „rozpoznawcze”, natomiast 33 i 36 na „obserwacyjne”. Nazwy utrzymały 131 i 132 eskadry myśliwskie[18].

Dzień przed wybuchem II wojny światowej samoloty 3 pułku zostały przebazowane na lotnisko Lublinek i inne lotniska polowe. Pozostawiono tylko trzy samoloty myśliwskie typu PZL-11 dla osłony poznańskiego lotniska[19].

Struktura organizacyjna pułku

edytuj
Pododdziały pułku[20]
Lata Dywizjony Eskadry Samoloty
Typy Numery
1921[21] V dywizjon myśliwski 13 eskadra myśliwska
15 eskadra myśliwska
VII dywizjon wywiadowczy 1 eskadra wywiadowcza
5 eskadra wywiadowcza
10 eskadra wywiadowcza
III lotniczy batalion uzupełnień
kwatermistrzostwo
park lotniczy
port lotniczy
eskadra treningowa
pluton radio
pluton foto
Szkoła Obsługi Technicznej
1925[9] I dywizjon lotniczy 31 eskadra lotnicza
32 eskadra lotnicza
II dywizjon lotniczy 34 eskadra lotnicza
35 eskadra lotnicza
III dywizjon myśliwski 111 eskadra myśliwska
112 eskadra myśliwska
kwatermistrzostwo
park lotniczy
port lotniczy
eskadra treningowa
pluton radio
pluton foto
Szkoła Obsługi Technicznej
1930[10] I dywizjon liniowy 31 eskadra liniowa
32 eskadra liniowa
II dywizjon liniowy 34 eskadra liniowa
35 eskadra liniowa
III dywizjon myśliwski 131 eskadra myśliwska
132 eskadra myśliwska
1936 I dywizjon liniowy 31 eskadra liniowa
32 eskadra liniowa
II dywizjon liniowy 34 eskadra liniowa
35 eskadra liniowa
33 eskadra towarzysząca
III dywizjon myśliwski 131 eskadra myśliwska
132 eskadra myśliwska
133 eskadra myśliwska
1937 I dywizjon liniowy 31 eskadra liniowa
32 eskadra liniowa
II dywizjon liniowy 34 eskadra liniowa
III dywizjon myśliwski 132 eskadra myśliwska
133 eskadra myśliwska
IV dywizjon towarzyszący 33 eskadra towarzysząca
36 eskadra towarzysząca
39 eskadra towarzysząca

Żołnierze pułku

edytuj
 
Podpułkownik Władysław Kalkus
 
Podpułkownik Edward Karaś
Z tym tematem związana jest kategoria: Żołnierze 3 Pułku Lotniczego.
Dowódcy pułku[18][22]
stopień imię i nazwisko okres pełnienia służby kolejne stanowisko
płk pil. Aleksander Serednicki 20 VII 1921 – 9 III 1922 Inspektor Lotnictwa
ppłk pil. Camillo Perini 7 IV 1922 – 1 III 1925 dowódca 6 plot.
płk SG Sergiusz Abżółtowski 1 III 1925[c] – VI 1929
ppłk pil. Władysław Kalkus 27 IV 1929 – VIII 1933
płk obs. Edward Karaś IX 1933 – X 1937
ppłk pil. obs. Tadeusz Jarina XI 1937 – VIII 1939
Zastępcy dowódcy pułku
stopień imię i nazwisko okres pełnienia służby kolejne stanowisko
ppłk Piotr Niżewski do 1 IV 1925 zastępca dowódcy 6 plot.
ppłk pil. Piotr Abakanowicz 1 IV 1925 – 12 I 1927 dowódca Oddziału Służby Lotnictwa
mjr SG Wiktor Willman 1928
mjr SG Jerzy Rychłowski † 25 IV 1929[24]
ppłk Mateusz Iżycki 1 I 1938 – VIII 1939 szef sztabu Lotnictwa i OPL Armii „Łódź”
Kwatermistrzowie
mjr Maksymilian Kowalewski 1925
mjr obs. Wiktor Pniewski| do 26 III 1931 dowódca dywizjonu
mjr Julian Stachurski od 26 III 1931[25]

Żołnierze pułku – ofiary zbrodni katyńskiej

edytuj
Osobne artykuły: zamordowani w Katyniu, zamordowani w Charkowie, zamordowani w Kalininie, zamordowani z Ukraińskiej Listy Katyńskiej (ULK) i zamordowani z Białoruskiej Listy Katyńskiej (BLK).

Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[26]

Nazwisko i imię Stopień Zawód Miejsce pracy przed mobilizacją Zamordowany
Bensch Julian Karol porucznik rezerwy nauczyciel gimnazjum w Poznaniu Katyń
Bomski Czesław podporucznik rezerwy technik mechanik Katyń
Brojerski Mieczysław porucznik rezerwy Katyń
Czamański Adam[27] podporucznik rezerwy doktor inżynier Katyń
Dembicki Witold porucznik rezerwy technolog mechaniki Katyń
Frąckowiak Kazimierz[28] podporucznik rezerwy prawnik radny miasta Poznania Katyń
Gidaszewski Stanisław[29] podporucznik żołnierz zawodowy Katyń
Gliszczyński Józef podporucznik rezerwy inżynier Katyń
Grudzień Longin porucznik rezerwy technik budownictwa lądowego Magistrat m. Łodzi Katyń
Jung Konrad podporucznik rezerwy Katyń
Kapuściński Zbigniew porucznik rezerwy doktor chemii Instytut Techniczny Uzbrojenia Katyń
Korcz Stefan[30] kapitan w st. sp. architekt Centralny Okręg Przemysłowy Katyń
Leitgeber Wacław porucznik posp. rusz. inżynier budowlany Poznańska Spółka Drzewna Katyń
Lipiński Jerzy[31] podporucznik żołnierz zawodowy Katyń
Moskau Antoni podporucznik rezerwy ekonomista, mgr „Wspólnota Interesów” Katowice Katyń
Pilichowski Janusz[32] podporucznik rezerwy żołnierz zawodowy Katyń
Spojda Marian podporucznik rezerwy trener Katyń
Witkowiak Wojciech[33] kapitan żołnierz zawodowy Katyń
Chełchowski Bolesław[34] porucznik lekarz żołnierz zawodowy Charków

Odznaka pułkowa

edytuj

Odznaka zatwierdzona została w Dzienniku Rozkazów MSWojsk. nr 22, poz. 288 z 7 grudnia 1932[35]. Odznakę o wymiarach 50x20 mm stanowią dwa stylizowane skrzydła, a w miejscu ich połączenia złota cyfra 3 w wieńcu laurowym z zielonej emalii. Trzyczęściowa oficerska wykonana jest w srebrze, na rewersie próba srebra, imiennik IK i nazwisko grawera J. KNEDLER. Na podkładce napis METAL[36].

Dowódca pułku, rozkazem dziennym nr 286/32 z 17 grudnia 1932, ogłosił regulamin odznaki pamiątkowej, który ustalał[37]:

  • dla oficerów – odznaka mająca dwa srebrne stylizowane skrzydła, a w miejscu ich połączenia złota cyfra „3” w wieńcu laurowym z zielonej emalii
  • dla podoficerów i szeregowych – ten sam kształt odznaki wykonanej z brązu, cyfra „3” posrebrzana

Pamiątkową Odznakę Pułkową nadawano corocznie w dniu święta pułkowego – 29 sierpnia.

Wersje odznaki[38]
wykonana w białym metalu. Na rewersie litery BM oraz nazwisko grawera J. KNEDLER
dwuczęściowa, bez sygnatur na rewersie. Wykonanie: A. Słupczyński z Poznania 
dla podoficerów i szeregowych – tombak srebrzony, bita z kontrą, cyfra 3 posrebrzana. Na podkładce napis METAL

Samoloty pułku

edytuj

W okresie formowania pułku jego eskadry uzbrojone były w samoloty obcej produkcji. W 1922 zapoczątkowano w Wojsku Polskim unifikację pułków lotniczych w zakresie ich wyposażenia. W 3 pułku lotniczym w latach 1922–1924 eskadry wywiadowcze uzbrajano w samoloty produkcji angielskiej typu Bristol Fighter F.2B. Były to samoloty bardzo już zużyte, o małej wartości szkoleniowej. W 1925 zastąpiono je samolotami francuskimi typu Potez XV, od 1927 Potez XXVII, od 1930 Potez XXV. W 1937 na wyposażenie jednostek liniowych weszły samoloty rodzimej produkcji PZL P.23A i PZL P.23B „Karaś”[39].

W 1925 eskadry myśliwskie pułku otrzymały samoloty produkcji niemieckiej typu Fokker D VII. Jesienią 1925 niemieckie Fokkery zaczęły być zastępowane przez francuskie Blériot-SPAD S.61. W kolejnych latach do uzbrojenia wchodziły samoloty produkcji krajowej. W pierwszym kwartale 1931 pojawiły się polskie samoloty myśliwskie PWS-10, a następnie kolejne maszyny: PZL P.7a, a pod koniec 1936 PZL P.11a, od 1938 roku PZL P.11c[39].

Eskadry towarzyszące otrzymały polskie samoloty Lublin R-XIIIC, potem wymienione na Lublin R-XIIID, a w czerwcu 1939 na RWD-14 „Czapla”[39].

Znaki na samolotach pułku w latach 1927–1932;
Regulaminowe tło pod godło eskadr 3 pułku lotniczego obowiązujące od 1932 i godła „zwierzęce” eskadr[40]
Umieszczane pod skrzydłem litery identyfikacyjne 3 pułku lotniczego[22][41]  lub  

Zawody lotnicze

edytuj

Przez cały czas istnienia pułku lotnicy pułku brali w zawodach rangi międzynarodowej, krajowej i międzypułkowej. Odnosili przy tym znaczące sukcesy[10]. W 1923 w zawodach zorganizowanych pod patronatem Związku Lotników Polskich zwycięstwo w konkurencji „lądowanie ze stojącym śmigłem z wysokości 1000 m” odniósł kpt. pil. Mieczysława Szczudłowski. W tym też roku por. pil. Stanisław Pawluć zdobył drugie miejsce w locie okrężnym na trasie Warszawa – Lwów – Kraków – Poznań – Warszawa. W zorganizowanym przez Aeroklub Francuski zlocie gwiaździstym na trasie Warszawa – lotnisko Le Bourget najszybszym spośród polskich pilotów okazał się mjr. pil. Edward Lewandowski[42]. W 1928, w konkursie awionetek w Warszawie, por. pil. Tadeusz Grzmilas zajął drugie miejsce. Drugie miejsce w zawodach „Malej Ententy” zajęła też reprezentacja pułku prowadzona przez kpt. pil. Stefana Pawlikowskiego. W 1931 pierwsze miejsce w zawodach eskadr liniowych 3 Grupy Aeronautycznej zajęła załoga 31 eskadry liniowej w składzie ppor. obs. Mieczysław Jaszewicz i plut. pil. Edward Kuszyński[42]. We wrześniu 1931 dowództwo pułku urządziło zawody międzyeskadrowe dla oceny przygotowania samolotów do startu alarmowego, sprawności obsługi przy wymianie elementów silnika i budowy polowego hangaru. W zaciętej rywalizacji pierwsze miejsce zajęły brygady obsługi 32 eskadry liniowej uzyskując 905 punktów. Drugie miejsce przypadło personelowi 35 eskadry – 842 punkty, a trzecie – 34 eskadrze z 812 punktami[43]. w 1938 zwycięstwo w corocznych mistrzostwach lotnictwa myśliwskiego w Grudziądzu odniósł kpr. pil. Kazimierz Mazur[42].

Zobacz też

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Ustawa z dnia 9 kwietnia 1938 roku o powszechnym obowiązku obrony (Dz.U. z 1938 r. nr 25, poz. 220). W skład Sił Zbrojnych II RP wchodziły wojska lądowe nazywane ówcześnie wojskiem i Marynarka Wojenna. Wojsko składało się z jednostek organizacyjnych wojska stałego i jednostek organizacyjnych Obrony Narodowej, a także jednostek organizacyjnych Korpusu Ochrony Pogranicza.
  2. ↑ Stacja Lotnicza w Ławicy utworzona została 6 stycznia 1919 w momencie zdobycia lotniska przez oddziały powstańcze. Była podstawą tworzenia lotnictwa wielkopolskiego. Wystawiła i wysłała na front 5 eskadr lotniczych[4].
  3. ↑ płk szt. gen. Sergiusz Abżółtowski został wyznaczony na stanowisko z dniem 1 marca 1925 roku, a objął dowództwo pułku 16 maja 1925 roku[23].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c Hoff 2005 ↓, s. 67.
  2. ↑ Księga Pamiątkowa 1928 ↓, s. 55.
  3. ↑ Sławiński 1983 ↓, s. 36.
  4. ↑ a b c Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 250.
  5. ↑ Pawlak 1998 ↓, s. 196.
  6. ↑ Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 251.
  7. ↑ Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 16 z 19 maja 1927 roku, poz. 174.
  8. ↑ Pawlak 1998 ↓, s. 197.
  9. ↑ a b Hoff 2005 ↓, s. 73.
  10. ↑ a b c d e f g h Hoff 2005 ↓, s. 75.
  11. ↑ a b c Pawlak 1998 ↓, s. 198.
  12. ↑ Kronika. Katastrofa Lotnicza. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 118 z 24 maja 1928. 
  13. ↑ Katastrofa lotnicza w Zbiersku w 1928 roku [online], www.dawnyzbiersk.pl [dostęp 2022-09-14].
  14. ↑ Dziennik Poznański Nr 263 z 14 listopada 1929 r. Kurier Poznański Nr 525 z 13 listopada 1929 r. Jerzy Pawlak, Polskie eskadry w latach 1918–1939 s. 238.
  15. ↑ a b c d Pawlak 1998 ↓, s. 199.
  16. ↑ Pawlak 1998 ↓, s. 199–200.
  17. ↑ a b Pawlak 1998 ↓, s. 200.
  18. ↑ a b Hoff 2005 ↓, s. 80.
  19. ↑ Ludwik Misiek, Lotnicze historie. wyd. „Edica” S.A., Poznań 2005, s. 13.
  20. ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 12.
  21. ↑ Glass (kons.) 2011 ↓, s. 59.
  22. ↑ a b Pawlak 1989 ↓, s. 200.
  23. ↑ Księga Pamiątkowa 1928 ↓, s. 56.
  24. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 27 kwietnia 1929 roku, s. 123.
  25. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 26 marca 1931 roku, s. 94.
  26. ↑ Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
  27. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 527.
  28. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 841.
  29. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 963.
  30. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 1675.
  31. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 2059.
  32. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 2851.
  33. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 4098.
  34. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 4761.
  35. ↑ Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 22 z 7 grudnia 1932 roku, poz. 288.
  36. ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 336.
  37. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 199.
  38. ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 336–337.
  39. ↑ a b c Hoff 2005 ↓, s. 78.
  40. ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 121.
  41. ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 93.
  42. ↑ a b c Hoff 2005 ↓, s. 77.
  43. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 234.

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=3_Pułk_Lotniczy&oldid=74626897”