Lista najliczniejszych rodzajów roślin okrytonasiennych
Istnieje ponad 50 rodzajów roślin okrytonasiennych liczących ponad 500 gatunków, w tym ponad 20 rodzajów obejmujących ponad tysiąc gatunków[1]. Największym spośród nich jest należący do bobowatych rodzaj traganek (Astragalus) liczący ponad trzy tysiące gatunków, a z uwzględnieniem drobnych gatunków apomiktycznych, rodzaj jastrzębiec (Hieracium) liczy sobie ponad 10 tysięcy gatunków[2].
Rozmiary rodzajów roślin różnią się znacznie i obejmują takie, które liczą tylko jeden gatunek oraz takie, do których zalicza się tysiące gatunków. Sytuacja taka pojawiła się wcześnie w rozwoju klasyfikacji roślin, przy czym rodzajem obejmującym największą liczbę gatunków (56) w klasyfikacji Karola Linneusza, wymienionym w Species Plantarum, był wilczomlecz (Euphorbia). Linneusz zakładał, że żaden rodzaj nie powinien obejmować więcej niż 100 gatunków[3].
Część różnic w rozmiarach rodzajów jest przypisywana czynnikom historycznym. Według hipotezy opublikowanej przez Maxa Waltersa w 1961 roku, wielkość rodzajów roślin jest związana z wiekiem, ale nie samego taksonu, lecz samego pojęcia funkcjonującego w taksonomii[4]. Rośliny z Europy, na których pracowali pierwsi taksonomowie, podzielone są na relatywnie małe rodzaje. Te ze strefy międzyzwrotnikowej łączone są w większe i bardziej zróżnicowane rodzaje[4][5]. Podobnie rośliny, które dzielą wspólne właściwości, na przykład lecznicze, takie jak wilczomlecze, łączone są w jeden rodzaj, podczas gdy rośliny o różnych zastosowaniach, takie jak wiechlinowate, dzielone są na wiele niewielkich rodzajów[4]. Tradycyjnie też w pewnych rodzinach wyróżniano liczne drobne rodzaje (np. w obrębie selerowatych czy kapustowatych), podczas gdy zróżnicowane i bogate w gatunki rodzaje utrzymywane w całości już przez klasycznych taksonomów zachowały swój obszerny zakres (przykładem może być turzyca Carex)[4][5]. Na liczbę gatunków w obrębie rodzaju wpływają niektóre czynniki wynikające z ich biologii. Przykładowo apomiksja bywa powodem wyróżniania wielu drobnych gatunków i w efekcie powoduje ich wielką liczbę łączną w takich rodzajach jak jaskier (Ranunculus) i pięciornik (Potentilla)[3], mniszek (Taraxacum) i jastrzębiec (Hieracium)[2].
Na utrzymanie bardzo bogatych w gatunki rodzajów wpłynęło wprowadzenie w XIX wieku (np. przez Augustina Pyrame de Candolle) taksonów wewnątrzrodzajowych, takich jak podrodzaj, sekcja i seria. Taksony te pozwoliły na grupowanie i uporządkowanie systematyki wielkich rodzajów[3]. Generalnie jednak systematyka wielu dużych rodzajów wciąż jest słabo poznana – niejasne są granice międzygatunkowe, kryteria podziału i klasyfikacje wewnątrzrodzajowe[1].
Podkreśla się przy tym duże znaczenie wielkich rodzajów dla nauki[1]. E.J.H. Corner zakłada, że badanie wielkich rodzajów może mieć istotny wkład w biologię ewolucyjną i prowadzi badania nad zróżnicowanym rodzajem tropikalnym – figowiec (Ficus)[3]. Wielkie rodzaje stanowią przedmiot badań nad specjacją, specjalizacją ekologiczną, zmianami molekularnymi. Badania nad nimi pozwalają na testowanie hipotez z zakresu ekologii i ewolucji[1].
Rodzaje obejmujące największą liczbę gatunków
edytujWedług analizy z 2004 roku taksonoma Davida Frodina istnieje co najmniej 57 rodzajów roślin okrytonasiennych liczących ponad 500 gatunków[3]. Baza danych taksonomicznych The Plant List w edycji z 2013 wykazywała co najmniej 64 takie rodzaje, przy czym trzy wymieniane przez Frodina wypadły z listy ze względu na węższe ich ujęcie systematyczne (Cassia, Oncidium i Eria)[6]. Właściwa liczba takich rodzajów jest trudna do ustalenia ze względu na brak aktualnych monografii[5]. Przykładowo szacuje się, że liczba gatunków w rodzaju Pleurothallis z rodziny storczykowatych wynosi od 1120 do 2500[3].
Zestawienie nie obejmuje niektórych rodzajów, w obrębie których klasyfikacja pozostaje niejasna i w obrębie których liczne są drobne gatunki agamiczne. Wielkie liczby gatunków o niejasnej pozycji taksonomicznej wymieniane są w przypadku rodzajów głóg (Crataegus) (380 gatunków zweryfikowanych i 1230 niepewnych), róża (Rosa) (odpowiednio 366 i 3152), ostrożeń (Cirsium) (481 i 492)[6].
Rodzaje z innych grup systematycznych roślin naczyniowych wyróżniające się dużą liczbą gatunków to m.in. Selaginella, Asplenium i Cyathea[3].
| Lp. | Rodzaj | Liczba gatunków |
Rodzina | Listy gatunków |
|---|---|---|---|---|
| 1. | jastrzębiec Hieracium | 4244 | astrowate Asteraceae | |
| 2. | traganek Astragalus | 3270 | bobowate Fabaceae / Leguminosae | lista gatunków |
| 3. | mniszek Taraxacum | 2420 | astrowate Asteraceae | |
| 4. | pieprz Piper | 2405 | pieprzowate Piperaceae | lista gatunków |
| 5. | bulbofylum Bulbophyllum | 2145 | storczykowate Orchidaceae | lista gatunków |
| 6. | wilczomlecz Euphorbia | 2087 | wilczomleczowate Euphorbiaceae | lista gatunków |
| 7. | turzyca Carex | 2025 | ciborowate Cyperaceae | lista gatunków |
| 8. | begonia Begonia | 1993 | begoniowate Begoniaceae | lista gatunków |
| 9. | Miconia | 1898 | zaczerniowate Melastomataceae | |
| 10. | epidendrum Epidendrum | 1771 | storczykowate Orchidaceae | |
| 11. | jaskier Ranunculus | 1690 | jaskrowate Ranunculaceae | lista gatunków |
| 12. | Psychotria | 1638 | marzanowate Rubiaceae | |
| 13. | dendrobium Dendrobium | 1601 | storczykowate Orchidaceae | lista gatunków |
| 14. | starzec Senecio | 1450 | astrowate Asteraceae / Compositae | lista gatunków |
| 15. | jeżyna Rubus | 1446 | różowate Rosaceae | |
| 16. | peperomia Peperomia | 1416 | pieprzowate Piperaceae | lista gatunków |
| 17. | stelis Stelis | 1332 | storczykowate Orchidaceae | |
| 18. | psianka Solanum | 1235 | psiankowate Solanaceae | lista gatunków |
| 19. | czapetka Syzygium | 1200 | mirtowate Myrtaceae | lista gatunków |
| 20. | goździkowiec Eugenia | 1188 | mirtowate Myrtaceae | lista gatunków |
| 21. | Lepanthes | 1164 | storczykowate Orchidaceae | |
| 22. | anturium Anthurium | 1144 | obrazkowate Araceae | lista gatunków |
| 23. | krocień Croton | 1140 | wilczomleczowate Euphorbiaceae | lista gatunków |
| 24. | akacja Acacia | 1086 | bobowate Fabaceae / Leguminosae | lista gatunków |
| 25. | niecierpek Impatiens | 1093 | niecierpkowate Balsaminaceae | lista gatunków |
| 26. | różanecznik Rhododendron | 1076 | wrzosowate Ericaceae | |
| 27. | czosnek Allium | 1018 | amarylkowate Amaryllidaceae | |
| 28. | szałwia Salvia | 1012 | jasnotowate Lamiaceae | lista gatunków |
| 29. | cibora Cyperus | 951 | ciborowate Cyperaceae | lista gatunków |
| 30. | jakobinia Justicia | 939 | akantowate Acanthaceae | lista gatunków |
| 31. | Habenaria | 894 | storczykowate Orchidaceae | |
| 32. | lepnica Silene | 886 | goździkowate Caryophyllaceae | lista gatunków |
| 33. | figowiec Ficus | 881 | morwowate Moraceae | lista gatunków |
| 34. | liściokwiat Phyllanthus | 873 | liściokwiatowate Phyllanthaceae | |
| 35. | wrzosiec Erica | 839 | wrzosowate Ericaceae | lista gatunków |
| 36. | eukaliptus Eucalyptus | 758 | mirtowate Myrtaceae | lista gatunków |
| 37. | chaber Centaurea | 755 | astrowate Asteraceae / Compositae | lista gatunków |
| 38. | hurma Diospyros | 737 | hebankowate Ebenaceae | lista gatunków |
| 39. | ardizja Ardisia | 731 | pierwiosnkowate Primulaceae | lista gatunków |
| 40. | indygowiec Indigofera | 713 | bobowate Fabaceae / Leguminosae | lista gatunków |
| 41. | klekotnica Crotalaria | 712 | bobowate Fabaceae / Leguminosae | lista gatunków |
| 42. | Cyrtandra | 704 | ostrojowate Gesneriaceae | |
| 43. | gnidosz Pedicularis | 678 | zarazowate Orobanchaceae | lista gatunków |
| 44. | Cousinia | 664 | astrowate Asteraceae / Compositae | lista gatunków |
| 45. | krzyżownica Polygala | 662 | krzyżownicowate Polygalaceae | lista gatunków |
| 46. | fiołek Viola | 661 | fiołkowate Violaceae | lista gatunków |
| 47. | oplątwa Tillandsia | 649 | bromeliowate Bromeliaceae | lista gatunków |
| 48. | przytulia Galium | 636 | marzanowate Rubiaceae | lista gatunków |
| 49. | wilec Ipomoea | 633 | powojowate Convolvulaceae | lista gatunków |
| 50. | pochrzyn Dioscorea | 631 | pochrzynowate Dioscoreaceae | |
| 51. | berberys Berberis | 621 | berberysowate Berberidaceae | lista gatunków |
| 52. | łubin Lupinus | 612 | bobowate Fabaceae / Leguminosae | lista gatunków |
| 53. | ostrołódka Oxytropis | 611 | bobowate Fabaceae / Leguminosae | lista gatunków |
| 54. | zatrwian Limonium | 607 | ołownicowate Plumbaginaceae | lista gatunków |
| 55. | pandan Pandanus | 592 | pandanowate Pandanaceae | lista gatunków |
| 56. | aloes Aloe | 587 | złotogłowowe Asphodelaceae | lista gatunków |
| 57. | męczennica Passiflora | 575 | męczennicowate Passifloraceae | lista gatunków |
| 58. | iksora Ixora | 572 | marzanowate Rubiaceae | lista gatunków |
| 59. | ostrokrzew Ilex | 571 | ostrokrzewowate Aquifoliaceae | |
| 60. | wiechlina Poa | 572 | wiechlinowate Poaceae / Gramineae | lista gatunków |
| 61. | szczawik Oxalis | 560 | szczawikowate Oxalidaceae | lista gatunków |
| 62. | kocanki Helichrysum | 557 | astrowate Asteraceae / Compositae | lista gatunków |
| 63. | pleurotalis Pleurothallis | 548 | storczykowate Orchidaceae | |
| 64. | pierwiosnek Primula | 521 | pierwiosnkowate Primulaceae | lista gatunków |
W niektórych ujęciach ponad 500 gatunków wymienianych jest także w takich rodzajach jak: pięciornik Potentilla (496 wg Plants of the World online), bylica Artemisia (476), wierzba Salix (469), dąb Quercus (463)
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Trevor R. Hodkinson, John A.N. Parnell: Reconstructing the Tree of Life: Taxonomy and Systematics of Species Rich Taxa. CRC Press, 2006, s. 130. ISBN 1-4200-0953-2.
- ↑ a b Clive A. Stace: Taksonomia roślin i biosystematyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993, s. 206. ISBN 83-01-11251-4.
- ↑ a b c d e f g h David G. Frodin. History and concepts of big plant genera. „Taxon”. 53, 3, s. 753–776, 2004. DOI: 10.2307/4135449. JSTOR: 4135449.
- ↑ a b c d Max Walters. The shaping of angiosperm taxonomy. „New Phytologist”. 60, 1, s. 74–84, 1961. DOI: 10.1111/j.1469-8137.1961.tb06241.x. JSTOR: 2429789.
- ↑ a b c Introduction. W: David J. Mabberley: Mabberley’s Plant-book: a Portable Dictionary of Plants, their Classification and Uses. Wyd. 3rd. Cambridge University Press, 2008, s. vii–xv. ISBN 978-0-521-82071-4.
- ↑ a b The Plant List. [w:] The Plant List (2013). Version 1.1. [on-line]. [dostęp 2015-05-23].
- ↑ Plants of the World Online. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-10-11].