Ołownicowate

Ołownicowate
	; Plumbago zeylanica
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	ołownicowate
	Nazwa systematyczna
	Plumbaginaceae Juss.; Gen. Pl.: 92. 4 Aug 1789
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ołownicowate, zawciągowate (Plumbaginaceae Juss.) – rodzina roślin okrytonasiennych z grupy dwuliściennych właściwych. Należy do niej 21^[3]–29^[2] rodzajów z około 725–830 gatunkami^[2]. Duże różnice w ujęciu taksonomicznym zaliczanych tu roślin wynikają z problemów jakie stwarza duży udział taksonów powstających w wyniku apomiksji i poliploidii (zwłaszcza w grupie szeroko ujmowanego rodzaju Limonium)^[4]. Są szeroko rozprzestrzenione na kuli ziemskiej, szczególnie licznie występują w obszarze śródziemnomorskim oraz w Azji^[2]. Do rodzimej flory Polski należy tylko zawciąg pospolity (Armeria maritima), poza tym uprawiane są rośliny z rodzaju zatrwian (Limonium) i ołownik (Plumbago)^[5].

Rośliny tu zaliczane występują na siedliskach suchych i mokrych, często zasolonych, wzdłuż wybrzeży^[4]. Znaczenie użytkowe mają rośliny ozdobne głównie z rodzajów: zawciąg, zawciągowiec, zatrwian i ołownik^[4].

Morfologia

Zawciąg pospolity

Acantholimon acerosum

Pokrój: Rośliny jednoroczne, byliny, jak i krzewy oraz liany^[6].
Liście: Skrętoległe, często w rozecie przyziemnej. Są pojedyncze i całobrzegie, czasem uszkowate u nasady, ale bez przylistków^[6]^[4].
Kwiaty: Promieniste i obupłciowe, zebrane są w wierzchotki i skrętki, skupione dodatkowo w główki (Armeria), kłosy (Acantholimon), grona i wiechy (Limonium)^[6]. Podsadki są papierzaste i pochwowate, kwiaty wsparte są dodatkowo przez dwie, rzadziej jedną przysadkę^[4]. Kielich z 5 zrosłych działek ma kształt rurki, często suchobłoniastej i barwnej. Płatki korony, także w liczbie 5, są wolne lub w różnym stopniu zrośnięte – połączone u nasady lub tworzące długą rurkę. Pręciki w liczbie 5^[6]. Ich nitki od nasady główek wnikają między pylniki w postaci łącznika, a pylniki otwierają się podłużnym pęknięciem^[4]. Jednokomorowa, górna zalążnia powstaje z 5 owocolistków i tyle też jest szyjek słupka^[6]^[4]. Znamiona są suche i brodawkowate^[4].
Owoce: Zwykle jednonasienne, niepękające orzeszki otulone w trwałym kielichu, rzadziej niełupki i torebki^[6].

Systematyka

Limoniastrum monopetalum

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina siostrzana dla rdestowatych, blisko spokrewniona także z tamaryszkowatymi i pomorzlinowatymi w obrębie kladu polygonids w rzędzie goździkowców^[2]. Wyodrębnienie się rodziny datowane jest na 111–118 milionów lat temu, przy czym grupa koronna uznawana jest za znacznie młodszą – ostatni wspólny przodek współczesnych roślin żył 37–52 miliony lat temu^[4].

Pozycja systematyczna w kladzie polygonids w obrębie rzędu goździkowców według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

polygonids

	Droseraceae – rosiczkowate

	Nepenthaceae – dzbanecznikowate

Drosophyllaceae – rosolistnikowate

	Ancistrocladaceae

	Dioncophyllaceae

	Frankeniaceae – pomorzlinowate

	Tamaricaceae – tamaryszkowate

	Plumbaginaceae – ołownicowate

	Polygonaceae – rdestowate

Podział rodziny^[2]^[7]^[8]

Podrodzina Plumbaginoideae Burnett – 4 rodzaje ze strefy tropikalnej:

Ceratostigma Bunge – zawciągowiec
Dyerophytum Kuntze
Plumbagella Spach
Plumbago L. – ołownik, ołownica

Podrodzina Staticoideae Kosteletzky

plemię Aegialitideae Peng (bywa też podnoszone do rangi podrodziny Aegialitidoideae^[4])
- Aegialitis Br. – namorzyny Azji południowo-wschodniej i północnej Australii
plemię Staticeae Bartling – wszystkie kontynenty z wyjątkiem Antarktydy, poza Europą i Azją głównie na wybrzeżach (bywa też podnoszone do rangi podrodziny Plumbaginoideae^[4])
- Acantholimon Boiss. – akantolimon
- Armeria Willd. – zawciąg
- Bamiania Lincz.
- Bukiniczia Lincz.
- Cephalorhizum Popov & Korovin
- Ceratolimon M.B. Crespo & Lledó
- Chaetolimon (Bunge) Lincz.
- Dictyolimon Rech.f.
- Eremolimon Lincz.
- Ghaznianthus Lincz.
- Gladiolimon Mobayen
- Goniolimon Boiss. – goniolimon^[9]
- Ikonnikovia Lincz.
- Limoniastrum Fabr.
- Limoniopsis Lincz.
- Limonium Mill. – zatrwian
- Muellerolimon Lincz.
- Myriolimon Lledó et al.
- Neogontscharovia Lincz.
- Popoviolimon Lincz.
- Psylliostachys (Jaub. & Spach) Nevski
- Saharanthus M. B. Crespo & Lledó
- Vassilczenkoa Lincz.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-08-18] (ang.).
↑ Plumbaginaceae Juss., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-10-13] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 432-434. ISBN 978-1-842466346.
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 258-259. ISBN 1-55407-206-9.
↑ Royal Botanic Gardens Kew: List of genera in family PLUMBAGINACEAE. Vascular Plant Families and Genera. [dostęp 2009-08-26]. (ang.).
↑ Family: Plumbaginaceae. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2013-12-06].
↑ Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Ludmiła Karpowiczowa (red.). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 174.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-08-18] (ang.).

[powo-3] Plumbaginaceae Juss., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-10-13] .

[maarten-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 432-434. ISBN 978-1-842466346.

[checklist-5] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[heywood-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 258-259. ISBN 1-55407-206-9.

[7] Royal Botanic Gardens Kew: List of genera in family PLUMBAGINACEAE. Vascular Plant Families and Genera. [dostęp 2009-08-26]. (ang.).

[8] Family: Plumbaginaceae. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2013-12-06].

[karpowicz-9] Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Ludmiła Karpowiczowa (red.). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 174.

[3]

[2]

[4]

[5]

[1]

[6]

[7]

[8]

[9]