Traganek
Traganek (Astragalus L.) – rodzaj roślin należący do rodziny bobowatych (motylkowatych). Obejmuje ok. 2500 gatunków[4] głównie bylin i krzewów, występujących w Europie, Azji, Afryce i Ameryce. Rośliny z tego rodzaju cechują się pierzastymi liśćmi i barwnymi kwiatami. Na terenie Polski występuje ok. 10 gatunków, z których najczęściej spotykany jest traganek szerokolistny[5], wykorzystywany do parzenia herbat ziołowych. Niektóre gatunki z Azji zachodniej (sekcja Tragantha) dostarczają tragakanty – żywicy stosowanej w kosmetyce i przemyśle spożywczym. Część gatunków jest trująca ze względu na akumulowanie selenu[6]. Gatunki z tego rodzaju występują na terenach trawiastych, na stepach i preriach, w zaroślach, w suchych i widnych lasach, na terenach skalistych w górach[6].
 Traganek szerokolistny | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
traganek | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Astragalus L. Sp. Pl. 755. 1 Mai 1753 | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Synonimy | |||
| |||
Rozmieszczenie geograficzne
edytujRodzaj bardzo zróżnicowany i odgrywający istotną rolę w składzie flor wielu obszarów na półkuli północnej. Występuje na wszystkich kontynentach tej półkuli, poza tym także w Ameryce Południowej. Największe zróżnicowanie osiąga w centralnej i zachodniej Azji. W Turcji rośnie 370 gatunków, w całej Europie – 133[6] (w tym w Polsce 10 gatunków[5]), w Chinach jest ich ponad 400[7], w Kazachstanie – ponad 300[8]. Na obu kontynentach amerykańskich występuje w sumie około 500 gatunków[7], z czego np. w Arizonie – 72 (najbardziej zróżnicowany rodzaj w tym stanie)[6], a w Chile także ok. 70[9].
- Gatunki flory Polski[5]
- traganek duński (Astragalus danicus Retz.)
- traganek długokwiatowy (Astragalus onobrychis L.)
- traganek jasny (Astragalus australis (L.) Lam.)
- traganek piaskowy (Astragalus arenarius L.)
- traganek pęcherzykowaty (Astragalus cicer L.)
- traganek szerokolistny (Astragalus glycyphyllos L.)
- traganek wytrzymały (Astragalus frigidus (L.) A. Gray)
- traganek zwisłokwiatowy (Astragalus penduliflorus Lam.)
- traganek beocki (Astragalus boëticus L.) – efemerofit
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Krzewy i byliny (także rozetowe), rzadziej rośliny jednoroczne i półkrzewy[7], zwykle o wysokości nieprzekraczającej 1 m[6]. U wielu gatunków cierniste, nagie lub owłosione. Włoski pojedyncze, rozwidlone symetrycznie lub asymetrycznie[7].
- Liście
- Nieparzysto lub parzysto pierzaste, z parami listków naprzeciwległych, czasem zakończone cierniem. Liście osadzone skrętolegle lub rzadko w okółkach. Przylistki są zielone lub błoniaste, wolne lub zrośnięte z ogonkiem, nierzadko pochwiasto obrastające łodygę[7].
- Kwiaty
- Motylkowe, zebrane w ciasne lub luźne grona siedzące lub osadzone na długich szypułach. Kielich zrosłodziałkowy, krótko lub długo cylindryczny, powstający z 5 działek równych lub różnych długością. Płatki korony nierówne i zróżnicowane. Górny płatek tworzy żagielek, ma brzegi odgięte do tyłu. Dwa boczne płatki tworzą zaokrąglone skrzydełka otulające dolny płatek tworzący łódeczkę skrywającą pręciki i słupek. Dziewięć pręcików jest zrośniętych w rurkę, pojedynczy, najwyższy jest wolny. Słupek pojedynczy z zalążnią górną[6].
- Owoce
- Strąki o bardzo zmiennym kształcie. Ściany błoniaste, skórzaste lub twarde i wówczas owoc przypomina orzech. Nasiona nerkowate[7].
Systematyka
edytuj- Pozycja według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Jeden z rodzajów podrodziny bobowatych właściwych Faboideae w rzędzie bobowatych Fabaceae s.l.[2] W obrębie podrodziny należy do plemienia Galegeae, podplemienia Astragalinae[10].
- Wykaz gatunków
Według The Plant List w obrębie tego rodzaju rozróżniono 2455 gatunków, natomiast kolejnych 1549 taksonów ma status gatunków niepewnych[4].
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-26] (ang.).
- ↑ a b Astragalus. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2009-01-21].
- ↑ a b Astragalus. The Plant List. [dostęp 2014-02-11]. (ang.).
- ↑ a b c Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 38, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b c d e f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 128. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b c d e f Langran Xu & Dietrich Podlech: Astragalus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-04-10].
- ↑ Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 232-234. ISBN 83-7079-778-4.
- ↑ Karl Reiche: La flore de Chile. eFloras.org. s. 78-79. [dostęp 2014-04-10]. (hiszp.).
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].