Szczawikowate

Szczawikowate
	; Kwiat szczawika zajęczego
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	szczawikowce
Rodzina	szczawikowate
	Nazwa systematyczna
	Oxalidaceae R. Br. in Tuckey; Narr. Exped. Zaire: 433. 5 Mar 1818
	Multimedia w Wikimedia Commons

Szczawikowate (Oxalidaceae) – rodzina roślin klasyfikowana dawniej do rzędu bodziszkowców (Geraniales) (np. System Cronquista z 1981, Reveala z 1999). W systemach APG z XXI wieku rodzina włączana do odrębnego rzędu szczawikowców Oxalidales. Obejmuje pięć rodzajów z około 570 gatunkami, z czego ok. pół tysiąca należy do rodzaju szczawik Oxalis^[3] i do niego też należą jedyni przedstawiciele rodziny występujący w Polsce^[4]. Rodzina jest niemal kosmopolityczna, brak jej przedstawicieli tylko na dalekiej północy i na wielkich obszarach pustynnych. Największe zróżnicowanie osiąga we wschodniej Azji, Ameryce Południowej i południowej Afryce^[3]. Kilka gatunków z rodziny ma znaczenie użytkowe jako rośliny jadalne. Bulwy szczawika bulwiastego stanowią lokalnie istotną alternatywę dla ziemniaków. Popularnych owoców, zwłaszcza w tropikach dostarcza oskomian pospolity (karambola), spożywane lokalnie lub przerabiane na soki są także owoce oskomianu bilimbi i różnych przedstawicieli rodzaju Sarcotheca^[3]. Kilka gatunków z rodzaju szczawik uprawianych jest też jako rośliny ozdobne^[5].

Morfologia

Oxalis pes-caprae

Biophytum sensitivum

Pokrój: W większości rośliny zielne (zarówno rośliny jednoroczne jak i byliny, rzadziej krzewinki, krzewy, pnącza i drzewa^[6].

Liście: Skrętoległe, rzadziej okółkowe, ogonkowe. Przylistki zwykle obecne. Blaszka podzielona dłoniasto lub pierzasto, rzadko pojedyncza, całobrzega^[6]. Blaszka listków zwykle składa się na noc^[7].

Kwiaty: Obupłciowe, pojedyncze lub zebrane w baldachy, grona lub wierzchotki szczytowe lub wyrastające w kątach liści. Działek kielicha i płatków korony jest 5, zwykle są wolne, rzadko zrosłe u nasady. Pręcików jest 10, wyrastają w dwóch okółkach po 5, przy czym te z zewnętrznego okółka zwykle mają krótsze nitki. Zalążnia jest górna, powstaje z 5 owocolistków i ma 5 szyjek słupka zakończonych główkowatymi znamionami lub rozwidlonych^[7]^[6].

Owoce: Torebki, rzadziej jagody, z 5 komorami, w każdej z 1 do 10 nasionami^[7]^[6].

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina siostrzana dla bobniowatych Connaraceae w obrębie rzędu szczawikowców Oxalidales, należącego do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych^[2].

←

Huaceae

	bobniowate Connaraceae

	szczawikowate Oxalidaceae

radziliszkowate Cunoniaceae

eleokarpowate Elaeocarpaceae

	Brunelliaceae

	cefalotowate Cephalotaceae

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Geranianae Thorne ex Reveal, rząd bodziszkowce (Geraniales Dumort.), podrząd Geraniineae Bessey in C.K. Adams, rodzina szczawikowate (Oxalidaceae R. Br. in Tuckey^[8].

Wykaz rodzajów^[9]

Averrhoa L. – oskomian, karambola
Biophytum DC.
Dapania Korth.
Oxalis L. – szczawik
Sarcotheca Blume

Zaliczany tu dawniej (system Cronquista z 1981) rodzaj Hypseocharis umieszczany jest obecnie w bodziszkowatych (Geraniaceae), jako odrębne rodziny wyłączane są także Lepidobotryaceae (w obrębie dławiszowców Celastrales) i Dirachmaceae (w obrębie różowców Rosales)^[2].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-06-17] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 297. ISBN 978-1-84246-634-6.
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 122. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ^a ^b ^c ^d Guy L. Nesom: Oxalidaceae R. Brown. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-04-08].
↑ ^a ^b ^c Quanru Liu & Mark Watson: Oxalidaceae. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-04-08].
↑ Crescent Bloom: Oxalidaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-12-22]. (ang.).
↑ List of Genera in OXALIDACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2018-06-17] (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-06-17] (ang.).

[maarten-3] Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 297. ISBN 978-1-84246-634-6.

[check2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[philips-5] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 122. ISBN 0-333-74890-5.

[america-6] Guy L. Nesom: Oxalidaceae R. Brown. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-04-08].

[china-7] Quanru Liu & Mark Watson: Oxalidaceae. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-04-08].

[A-8] Crescent Bloom: Oxalidaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-12-22]. (ang.).

[kew-9] List of Genera in OXALIDACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2018-06-17] (ang.).

[3]

[4]

[5]

[1]

[2]

[6]

[7]

[8]

[9]