Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie

Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie
	nr rej. 311 z 1 lipca 1965
	; Fragment nekropolii, po prawej grobowiec Iwana Skwarcowa
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Warszawa
Adres	ul. Młynarska 54/58
Typ cmentarza	wyznaniowy
Wyznanie	luteranizm
Stan cmentarza	czynny
Data otwarcia	2 maja 1792
Zarządca	parafia Ewangelicko-Augsburska Świętej Trójcy w Warszawie
Architekt	Szymon Bogumił Zug
	Mapa cmentarza;
	Położenie na mapie Polski Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie
	Położenie na mapie Warszawy Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie
	52°14′30″N 20°58′14″E/52,241667 20,970556
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Cmentarz ewangelicko-augsburski – zabytkowy cmentarz protestancki znajdujący się w dzielnicy Wola w Warszawie, przy ulicy Młynarskiej 54/58.

Opis

Nekropolia została założona 2 maja 1792. Projektantem był Szymon Bogumił Zug. W latach 1833−1835 zbudowano kaplicę rodziny Halpertów, która zaczęła służyć gminie luterańskiej jako kaplica przedpogrzebowa^[3].

W czasie powstania warszawskiego w 1944 roku przez kilka dni na jego terenie toczyły się ciężkie walki, które spowodowały duże zniszczenia^[4]. Powstańcy, żołnierze batalionu „Parasol”, w wyniku niemieckiego natarcia zostali wyparci z terenu nekropolii 9 sierpnia 1944^[4].

Przy wschodnim murze znajduje się lapidarium, w którym zgromadzono płyty i nagrobki, głównie z XIX wieku, które po zniszczeniach nekropolii (w tym ksiąg cmentarnych) trudno było umieścić na pierwotnym miejscu^[5].

Na cmentarzu spoczywa około 100 tys. zmarłych.

W 1965 roku nekropolia została wpisana do rejestru zabytków^[1]. W 2014 roku cmentarz, razem z pięcioma innymi nekropoliami tworzącymi zespół zabytkowych cmentarzy wyznaniowych na Powązkach, został uznany za pomnik historii^[6].

Pochowani na cmentarzu

Z tym tematem związana jest kategoria: Pochowani na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie.

Henryk Leopold Bartsch (1832–1899) – duchowny, muzyk, superintendent ewangelicki w Warszawie
Anna Białowolska (1938–2014) – geochemik, profesor Uniwersytetu Warszawskiego
Franciszek Blechert (1862–1921) – generał major
Stanisław Brun (1830–1912) – przedsiębiorca
Józef Banek (1899–1989) – Sprawiedliwy wśród Narodów Świata
Stefan Brzoza (1950–1985) – polski bard i pieśniarz uliczny, działacz opozycji antykomunistycznej, uczestnik demonstracji studenckich
Witold Benedyktowicz (1921–1997) – duchowny i teolog, superintendent naczelny (zwierzchnik) Kościoła Metodystycznego w Polsce
Małgorzata Braunek (1947–2014) – aktorka
Irena Burke (1922–2000) – warszawska scenografka i kostiumografka teatralna
Juliusz Bursche (1868–1942) – biskup ewangelicki, zamordowany przez hitlerowców (grób symboliczny)
Adolf Daab (1872–1924) – warszawski przemysłowiec i radny miasta Warszawy oraz radny parafii Ewangelicko-Augsburskiej Św. Trójcy.
Ryszard Danielczyk (1904–1943) – polski duszpasterz ewangelicki na Pomorzu i Górnym Śląsku
Maria Drewniakówna (1908–2014) – śpiewaczka operowa
Alfred Figaszewski (1924–2020) – duchowny luterański, uczestnik walk II wojny światowej, nestor duchowieństwa luterańskiego w Polsce
Władysław Findeisen (1926−2023) − rektor Politechniki Warszawskiej
Dawid Flamm (1793–1876) – ginekolog
Joanna Flatau (1928–1999) – lekarka
Antoni Freyer (1845–1917) – farmaceuta
Jan Bogumił Freyer (1778–1828) – lekarz, profesor medycyny
Jan Karol Freyer (1808–1867) – lekarz
Karol August Freyer (1801–1883) – kompozytor
Zbigniew Frieman (1927–2019) – altowiolista i dyrygent, pedagog Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi
Andrzej Garlicki (1935–2013) – historyk
Woldemar Gastpary (1908–1984) – teolog, rektor Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie
Jakub Gay (1801–1849) – architekt
Gustaw Adolf Gebethner (1831–1901) – współzałożyciel firmy księgarskiej Gebethner i Wolff
Zygmunt Gebethner (1923−2020) − uczestnik powstania warszawskiego, członek Kapituły Orderu Virtuti Militari
Stanisław Gebethner (1935−2021) − prawnik, politolog, nauczyciel akademicki
Wojciech Gerson (1831–1901) – malarz, pejzażysta, przedstawiciel realizmu
Jan Henryk Geysmer (1780-1835) – polski przemysłowiec pochodzenia niemieckiego, ziemianin
Antoni Goerne (1890-1957) – polski ekonomista i narodowiec
Kazimierz Granzow (1832–1912) – przedsiębiorca
Wanda Grodzieńska (1906–1966) – poetka i pisarka
Michał Gröll (1722–1798) – księgarz i wydawca warszawski pochodzenia niemieckiego
Błażej Haberbusch (1806–1878) – piwowar, współwłaściciel browaru Haberbusch i Schiele
Franciszek Habdas (1906–1977) – architekt, rzeźbiarz, medalier
Borys Halpert (1805–1861) – urzędnik, dyrektor Warszawskich Teatrów Rządowych
Salomon Halpert (1773–1832) – bankier, dzierżawca monopolu tytoniowego
Andrzej Hausbrandt (1923–2004) – teatrolog, krytyk teatralny, prozaik
Teodor Hertz (1822–1884) – kompozytor
Jan Heurich (1834–1887) – architekt i budowniczy
Michał Jan Hube (1737-1807) – nauczyciel, pedagog, fizyk i matematyk, dyrektor Szkoły Rycerskiej
Maciej Iłowiecki (1935−2023) – dziennikarz, publicysta, zastępca przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
Aleksander Jałosiński (1931–2014) – fotografik i fotoreporter
Tadeusz Stefan Jaroszewski (1931–2000) – historyk sztuki
Herman Jung (1818–1890) – polski piwowar
Edward Jürgens (1827–1863) – działacz patriotyczny
Jerzy Kahané (1901–1941) – polski duchowny ewangelicki (mogiła symboliczna)
Jan Chrystian Kamsetzer (1753–1795) – architekt na dworze Stanisława Augusta Poniatowskiego
Emil Kipa (1886–1958) – historyk
Henryk Klawe (1832–1926) – farmaceuta, prezes Warszawskiego Towarzystwa Farmaceutycznego, założyciel przedsiębiorstwa „Magister Klawe”
Edward Kłosiński (1943–2008) – operator filmowy
Herman Knothe (1879–1961) – Wielki Łowczy II Rzeczypospolitej, Generalny Łowczy Lasów Państwowych
Jan Koelichen (1872–1952) – neurolog
Gabriela Kownacka (1952–2010) – aktorka
Piotr Königsfels (zm. 1799) – komendant Korpusu Paziów Królewskich
Tadeusz Kotula (1923–2007) – historyk
Zygmunt Kuźwa (1904–1944) – duchowny, kapelan i żołnierz AK
Henryk Liefeldt (1894–1937) – polski kierowca wyścigowy, inżynier mechanik, konstruktor, pierwszy automobilowy mistrz Polski (1927)
Samuel Bogumił Linde (1771–1847) – polski leksykograf, językoznawca i bibliotekarz
Marek Leykam-Lewiński (1908–1983) – architekt
Ewa Machut-Mendecka (1946−2021) − arabistka i islamistka
Janusz Tadeusz Maciuszko (1957–2020) – historyk Kościoła, profesor nauk teologicznych
Lech Ludwik Madaliński (1900–1973) – polski aktor teatralny
Jan Fryderyk Wilhelm Malcz (1795–1852) – lekarz
Karol Henryk Martens (1868–1948) – inżynier, filantrop, doktor honoris causa Politechniki Warszawskiej
Henryk Messing (1893–1977) – rolnik, działacz społeczny, poseł na Sejm IV kadencji (1935–1938) w II Rzeczypospolitej
Janusz Messing (1919–2010) – Cichociemny, uczestnik Powstania Warszawskiego
Zygmunt Michelis (1890–1977) – duchowny, biskup-adiunkt Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce
Mieczysław Milecki – aktor
Zofia Mingardi – śpiewaczka, sopranistka
Włodzimierz Missol (1904–1986) – polski duchowny luterański
Barbara Modelska (1935–2014) – aktorka filmowa
Franciszek Modl (1831-1893) – generał armii rosyjskiej
Janusz Narzyński (1928–2020) – biskup luterański, zwierzchnik Kościoła ewangelicko-augsburskiego w RP, prezes Polskiej Rady Ekumenicznej
Juliusz Narzyński (1934–2020) – polski malarz
Włodzimierz Nast (1942–2020) – duchowny luterański, doktor teologii, wykładowca Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej, działacz ekumeniczny
Ryszard Nawrocki (1940−2011) − polski aktor
Franciszek Ludwik Neugebauer (1856–1914) – ginekolog
Ludwik Adolf Neugebauer (1821–1890) – ginekolog
Joanna Neybaur (1802–1885) – filantropka, „Matka sierot”
Jan Bogusław Niemczyk (1926–1990) – teolog, rektor Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie
Stefan Nowak (1924–1989) – socjolog
Wiktor Niemczyk (1898–1980) – teolog, biblista, rektor Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie
Jan Oderfeld (1908–2010) – prof. dr inż. Politechniki Warszawskiej
Waldemar Osterloff (1858–1925) – polski pedagog i językoznawca
Leopold Otto (1819–1882) – duchowny, działacz narodowy
Zofia Palowa (1923–2020) – artystka sztuk plastycznych
Ryszard Paszko (1878–1940) – duchowny, senior (biskup) Wojska Polskiego II RP (grób symboliczny)
Adam Pilch (1965–2010) – ks. ewangelicki, zm. w katastrofie pod Smoleńskiem
Karol Plage (1857–1927) – numizmatyk
Jerzy Fryderyk Poths (1750–1806) – bankier, dyrektor Dyrekcji Biletów Skarbowych
Waldemar Preiss (1936-2024) – duchowny luterański, wykładowca ChAT
Miłogost Reczek (1961−2021) − aktor teatralny i dubbingowy
Ryszard Reiff (1923–2007) – polityk, prawnik, publicysta, przewodniczący Stowarzyszenia PAX, poseł na Sejm PRL IV i VIII kadencji, senator I kadencji
Genowefa Rejman (1925-2011) – profesor nauk prawnych, nauczycielka akademicka, polityk ZSL, posłanka na Sejm PRL VIII kadencji
Jan Rosen (1854–1936) – polski malarz batalista (w rodzinnym grobowcu)
Wilhelm Rotkiewicz (1906–1983) – polski inżynier, konstruktor radiowego sprzętu odbiorczego, prof. Politechniki Warszawskiej
Stanisław Rotwand (1839–1916) – prawnik, przemysłowiec, finansista, filantrop, działacz społeczny i gospodarczy
Jarosław Rudniański (1921–2008) – filozof, psycholog, prakseolog, prof. Instytutu Filozofii i Socjologii PAN
Bronisław Rydzewski (1884–1945) – geolog, senator
Jakub Salinger (1807–1881) – uczestnik powstania styczniowego, sybirak
Konstanty Schiele (1817–1866) – współwłaściciel browaru Haberbusch i Schiele
Adolf Schimmelpfennig (1834–1896) – polski architekt niemieckiego pochodzenia
Adolf Scholtze (1833–1914) – przemysłowiec
Jan Adolf Schroeder (1789–1860) – lekarz, kawaler Orderu Virtuti Militari
Fryderyk Adolf Schütz (1782–1854) – warszawski architekt i budowniczy
Gustaw Adolf Sennewald (1804–1860) – warszawski wydawca
Jacek Skubikowski (1954–2007) – piosenkarz, gitarzysta, kompozytor i autor tekstów, prezenter telewizyjny i sceniczny, prawnik
Iwan Skwarcow (1788–1850) – kupiec rosyjski, inwestor przebudowy pałacu Saskiego
Emil Sokal (1851–1928) – polski specjalista w zakresie budowy kanalizacji i wodociągów
Franciszek Sokal (1881–1932) – polski inżynier, polityk, minister, dyplomata
Ryszard Sosnowski (1932−2023) − polski fizyk doświadczalny
Ludwik Spiess (1820–1896) – polski farmaceuta, przemysłowiec
Stefan Starczewski (1935–2014) – pedagog, socjolog, działacz Komitetu Obrony Robotników, wiceminister kultury w rządzie Tadeusza Mazowieckiego
Mirosław Starost (1910–1961) – krytyk literacki, publicysta
Edward Strasburger (1882–1923) – ekonomista, profesor nauki skarbowości
Jan Sunderland (1891–1979) – prawnik, artysta fotografik, krytyk sztuki
Bronisław Syzdek (1922–2001) – historyk, pisarz, działacz PZPR
Wiktor Szeliński (1921–1984) – harcmistrz
Jan Szeruda (1889–1962) – duchowny, pełniący obowiązki biskupa (zwierzchnika) Kościoła w latach 1945–1951
Michał Szubert (1787–1860) – profesor, twórca Ogrodu Botanicznego w Warszawie
Jan Chrystian Schuch (1752–1813) – architekt, ogrodnik
Jan Maciej Hipolit Szwarce (1811–1884) – powstaniec listopadowy
Ryszard Trenkler (1912–1993) – duchowny, proboszcz parafii Św. Trójcy i senior diecezji warszawskiej
Wilhelm Troschel (1823–1887) – artysta operowy i kompozytor
Jan Krystian Ulrich (1809–1881) – założyciel ogrodów Ulrichów
Zygmunt Vogel (1764–1826) – polski malarz akwarelista, rysownik i architekt
Karol Wajs (1924–1997) – profesor, inżynier
Jan Walter (1934–1995) – polski duchowny luterański, senior diecezji warszawskiej i małżonka Ewa Walter (1938–2006), działaczka kobiecych organizacji religijnych
Emil Wedel (1839–1919) – przemysłowiec warszawski
Edward Wende (1830–1914) – wydawca
Edward Wende (1874–1949) – duchowny ewangelicki
Edward Wende (1936–2002) – adwokat, opozycjonista z czasów PRL, polityk Unii Wolności
Karol Wendt (1882–1934) – senator II RP, piekarz, działacz społeczny
Wiesław Wernic (1906–1986) – pisarz, autor popularnego cyklu „Saga traperska”
Władysława Weychert-Szymanowska (1874-1951) – pedagog oraz działaczka socjalistyczna i feministyczna.
Michalina Wisłocka (1921–2005) – polska seksuolog
Bogdan Wnętrzewski (1919–2007) – architekt, jeden z pierwszych więźniów obozu koncentracyjnego Auschwitz
Romuald Zerych (1888–1964) – rzeźbiarz
Szymon Bogumił Zug (1733–1807) – architekt wielu klasycystycznych obiektów w Polsce
Eugenia Podborówna (1897-1975) – aktorka teatralna

Zobacz też

Cmentarz ewangelicko-reformowany w Warszawie

Przypisy

↑ ^a ^b Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (księga A) − stan na 30 czerwca 2022 roku. Woj. mazowieckie (Warszawa). [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl. s. 67. [dostęp 2022-11-03].
↑ Andrzej Cereniewicz: Cmentarze ewangelickie w Warszawie. Przewodnik praktyczny. Warszawa: Wydawnictwo FotoArtPrint, 2011, s. 61. ISBN 978-83-931773-3-2.
↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 11. Miechowska–Myśliwiecka. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2005, s. 276. ISBN 83-88372-30-0.
↑ ^a ^b Piotr Rozwadowski (red.): Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego. T. 1. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2005, s. 161. ISBN 83-11-09261-3.
↑ Andrzej Cereniewicz: Cmentarze ewangelickie w Warszawie. Przewodnik praktyczny. Warszawa: Wydawnictwo FotoArtPrint, 2011, s. 100. ISBN 978-83-931773-3-2.
↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 3 lipca 2014 r. w sprawie uznania za pomnik historii „Warszawa – zespół zabytkowych cmentarzy wyznaniowych na Powązkach” (Dz.U. z 2014 r. poz. 956)

Bibliografia

Karol Mórawski: Warszawskie cmentarze. Przewodnik historyczny. Warszawa: PTTK „Kraj”, 1991. ISBN 83-7005-333-5.

Linki zewnętrzne

Cmentarz Ewangelicko-Augsburski w Warszawie (zdjęcia)

[NID-1] Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (księga A) − stan na 30 czerwca 2022 roku. Woj. mazowieckie (Warszawa). [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl. s. 67. [dostęp 2022-11-03].

[2] Andrzej Cereniewicz: Cmentarze ewangelickie w Warszawie. Przewodnik praktyczny. Warszawa: Wydawnictwo FotoArtPrint, 2011, s. 61. ISBN 978-83-931773-3-2.

[3] Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 11. Miechowska–Myśliwiecka. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2005, s. 276. ISBN 83-88372-30-0.

[Encyklopedia-4] Piotr Rozwadowski (red.): Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego. T. 1. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2005, s. 161. ISBN 83-11-09261-3.

[5] Andrzej Cereniewicz: Cmentarze ewangelickie w Warszawie. Przewodnik praktyczny. Warszawa: Wydawnictwo FotoArtPrint, 2011, s. 100. ISBN 978-83-931773-3-2.

[6] Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 3 lipca 2014 r. w sprawie uznania za pomnik historii „Warszawa – zespół zabytkowych cmentarzy wyznaniowych na Powązkach” (Dz.U. z 2014 r. poz. 956)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]