Władysława Weychert-Szymanowska
Władysława Weychert-Szymanowska (ur. 27 czerwca 1874 w Warszawie, zm. 29 sierpnia 1951 w Łodzi) – polska pisarka i pedagog oraz działaczka socjalistyczna i feministyczna.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
27 czerwca 1874 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
29 sierpnia 1951 |
| Zawód, zajęcie |
pisarka, pedagog |
Życie
edytujUrodziła się 27 czerwca 1874 w Warszawie w rodzinie inteligenckiej, z domu Weychert. Ukończyła szkołę instruktorów rolniczych oraz korespondencyjne kursy im. Stanisława Staszica w Warszawie, następnie studiowała na tajnym Uniwersytecie Latającym. W latach 1891–1909 uczyła języka polskiego na pensjach żeńskich i w Szkole Handlowej Zgromadzenia Kupców m. Warszawy. Od 1892 członkini Związku Równouprawnienia Kobiet, potem także nielegalnych Kobiecego Koła Oświaty Ludowej i Koła Kobiet Korony i Litwy. W latach 1903–1912 wykładała w pierwszych szkołach rolniczych w Pszczelinie i Kruszynku[1]. Jednocześnie zaangażowana była w prace Stowarzyszenia Kursów dla Analfabetów Dorosłych[2]. Współpracowała także z prasą Polskiego Związku Ludowego, a następnie z redakcją „Zarania”. Uczestniczyła także w pracach oświatowych Towarzystwa Kółek Rolniczych im. Stanisława Staszica. Działała w środowisku nauczycielskim, początkowo w Kole Wychowawców, a potem w powstałym w 1905 Polskim Związku Nauczycielskim. W tym okresie była także prelegentką licznych kursów prowadzonych przez różne inne stowarzyszenia oświatowe, m.in. Towarzystwo Szerzenia Oświaty „Światło” w Lublinie, Uniwersytet Ludowy Ziemi Radomskiej, Związek Towarzystw Samopomocy Społecznej, a także V Oddział Towarzystwa Kultury Polskiej, kontynuujący działalność zawieszonego przez władze carskie Uniwersytetu dla Wszystkich. W tym ostatnim nie tylko prowadziła wykłady, ale także nielegalnie nauczała dorosłych analfabetów wykorzystując możliwości zalegalizowanych pogadanek przyrodniczych[3].
I wojna światowa
edytujPodczas I wojny światowej pracowała w Centralnym Biurze Szkolnym w Piotrkowie organizując szkoły dla dorosłych i kursy nauczycielskie[4]. Twierdziła wówczas, że przyszłość Polski należy do ludu, i że w Polsce rządzonej przez lud staną „otworem dla wszystkich chętnych wrota do pałacu kultury." Postulowała także obowiązek zapewnienia przez państwo uboższej młodzieży bezpłatnej nauki i taniej bursy[5]. W Królestwie współdziała z PSL „Wyzwolenie” i współpracowała z Polską Organizacją Wojskową. W latach 1916–1918 była członkinią Naczelnego Zarządu Ligi Kobiet Galicji i Śląska[6].
II Rzeczpospolita
edytujW niepodległej Polsce była współorganizatorką Instytutu Oświaty i Kultury im. Stanisława Staszica. Od 1919 działała w Klubie Politycznym Kobiet Postępowych. Była także przewodniczącą Towarzystwa Klubów Kobiet Pracujących. Od 1922 była związana z Polską Partią Socjalistyczną, w której odgrywała znaczącą rolę w Wydziale Kobiecym PPS. Należała także do Ligi Obrony Praw Człowieka i Obywatela, Polskiego Związku Myśli Wolnej i Towarzystwa Oświaty Demokratycznej „Nowe Tory”[7].
II wojna światowa i Polska Ludowa
edytujPodczas II wojny światowej najpierw brała udział w obronie Warszawy we wrześniu 1939 i w późniejszej konspiracji antyhitlerowskiej. Należała do organizacji Polscy Socjaliści, a następnie do Robotniczej Partii Polskich Socjalistów. Po 1945 członkini PPS, a następnie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Działała wówczas w ruchu spółdzielczym i w Lidze Kobiet.
Zmarła 29 sierpnia 1951 w Łodzi. Pochowana na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie (aleja 1, gród 35)[8].
Jej mężem był Zygmunt Szymanowski (1873–1956), lekarz bakteriolog i działacz socjalistyczny[9]; miała córkę Jadwigę (1910–1972).
Publikacje
edytujJej dorobek piśmienniczy obejmuje ok. 30 podręczników i broszur dla młodzieży:
- Stylistyka oraz teoria prozy i poezji do użytku szkolnego, (1898),
- Życiorysy naszych najlepszych poetów XVI. stul. (1900),
- Krótki zarys piśmiennictwa polskiego (1902),
- Kilka słów o historycznym podkładzie w Legionie Wyspiańskiego (1911),
- Lud polski a oświata, Dąbrowa Górnicza 1915,
- Życie ma kursach dla dorosłych (1922, razem z I. Koliskową),
- Nauczanie dorosłych czytania i pisania (1921).
- Język polski. Metodyczne wskazówki dla samouków (1923),
- Centralne Biuro Szkolne 1915–1916, [w:] Pokłosie pracy oświatowej w latach 1880–1928, Warszawa 1928, s. 54–56,
- Stowarzyszenie Kursów dla analfabetów dorosłych, [w:] Nasza walka o szkołę polską, t. 2, Warszawa 1934, s. 195–201.
Przypisy
edytuj- ↑ Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego (makieta), Warszawa 1989, s, 422. ISBN 978-83-205-4045-1
- ↑ Władysława Weychert-Szymanowska, Stowarzyszenie Kursów dla analfabetów dorosłych, [w:] Nasza walka o szkołę polską, t. 2, Warszawa 1934, s. 195–201
- ↑ Agnieszka Stopińska-Pająk, Biograficzne konteksty pierwszego polskiego podręcznika andragogiki, "Edukacja Dorosłych" nr 2, 2010, s. 28
- ↑ Władysława Weychert-Szymanowska, Centralne Biuro Szkolne 1915–1916, [w:] Pokłosie pracy oświatowej w latach 1880–1928, Warszawa 1928, s. 54–56; Helena Radlińska, Centralne Biuro Szkolne 1915–1916, [w:] Nasza walka o szkołę polską, t. 2, Warszawa 1934 s. 201–208.
- ↑ Władysława Weychert-Szymanowska, Lud polski a oświata, Dąbrowa Górnicza 1915, s. 23, 24
- ↑ Joanna Dufrat, Kobiety w kręgu lewicy niepodległościowej. Od Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego do Ochotniczej Legii Kobiet (1908-1918/1919, Toruń 2001, passim ISBN 83-7174-980-5
- ↑ Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego (makieta), Warszawa 1989, s, 422
- ↑ Władysława Szymanowska Weychert [online], timenote.info [dostęp 2019-06-20] (pol.).
- ↑ Jan Tropiłło, Szymanowski Zygmunt (1873–1956), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 50, Warszawa-Kraków 2015, s. 120–121,
Bibliografia
edytuj- Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego (makieta), Warszawa 1989, s, 422. ISBN 978-83-205-4045-1