Drużynowe mistrzostwa Polski na żużlu
Drużynowe mistrzostwa Polski na żużlu – polskie rozgrywki ligowe w sporcie żużlowym, rozgrywane na torach klasycznych, pod patronatem Głównej Komisji Sportu Żużlowego (części Polskiego Związku Motorowego). Pierwsze zawody ligowe odbyły się w 1948 roku. Od tamtego czasu system rozgrywek ulegał wielokrotnym zmianom.
 2024
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Oficjalny skrót |
DMP |
| Dyscyplina | |
| Data założenia |
1948 |
| Założyciel | |
| Partner TV |
Canal+ Sport (Ekstraliga) |
| Rozgrywki | |
| Liczba drużyn |
20 (Polska) |
| Zwycięzcy | |
| Pierwszy zwycięzca |
PKM Warszawa (1948) |
| Obecny zwycięzca |
Speedway Lublin (2024) |
| Najwięcej zwycięstw |
Unia Leszno (19 zwycięstw, 18 tytułów) |
| Strona internetowa | |
Reprezentowane obecnie (2024)
Reprezentowane w przeszłości
Reprezentowane obecnie (2024) Reprezentowane w przeszłościObecnie najwyższa klasa rozgrywkowa – Ekstraliga (do 1999 roku – I liga) – przekształcona została z ligi klubów-stowarzyszeń w profesjonalną ligę opartą na sportowych spółkach akcyjnych. Pierwotnie zarządzana przez Polski Związek Motorowy (w latach 1948–2006). Obecnie ligą zarządza powołana w czerwcu 2006 spółka Ekstraliga Żużlowa.
Od sezonu 2024 rozgrywki DM I ligi noszą nazwę 2. Ekstraliga (w latach 1948–1950 i 1955–1999 – II liga, w latach 2000–2023 – I liga), natomiast DM II ligi – Krajowa Liga Żużlowa (w latach 1957–1959 – III liga, w latach 2000–2015 i 2017–2023 – II liga). Od sezonu 2024 drugim poziomem rozgrywek zarządza EŻ (wcześniej PZM). Najniższa klasa rozgrywkowa zarządzana jest przez PZM.
Zasady
edytujRozgrywki podzielone są na trzy ligi. Najwyższą ligą jest Ekstraliga, niższe ligi to 2. Ekstraliga i KLŻ. Mecze w pierwszej części sezonu, nazywanej fazą zasadniczą, rozgrywa się systemem „każdy z każdym”, raz na własnym torze, drugi raz na wyjeździe. Kolejną jest faza finałowa, po której ustala się ostateczną kolejność drużyn. Za zwycięstwo drużynie przyznaje się 2 punkty w tabeli, za remis – 1. Ponadto od 2005 roku przyznaje się dodatkowy punkt za lepszy bilans punktów w dwumeczu.
Ostatnie zespoły w końcowej tabeli Ekstraligi i 2. Ekstraligi zostają zdegradowane do niższych lig, a przedostatnie biorą udział w meczach barażowych (po raz ostatni w sezonie 2019, planowane od sezonu 2025) z drugimi zespołami odpowiednio 2. Ekstraligi i KLŻ. Pierwsze zespoły 2. Ekstraligi i KLŻ awansują do wyższych lig. Z kolei pierwszy zespół Ekstraligi uzyskuje tytuł Drużynowego Mistrza Polski.
Mecz ligowy składa się z 15 wyścigów, zwanych biegami. W każdym biegu uczestniczy czterech zawodników, po dwóch z jednej drużyny. Zawodnicy gospodarzy przez cały mecz startują w kaskach czerwonych i niebieskich, a zawodnicy gości w białych i żółtych. Wykonują oni cztery okrążenia ze wspólnego startu. Zwycięzca otrzymuje 3 punkty, drugi zawodnik 2, trzeci 1 pkt, a zawodnik, który biegu nie ukończy lub dotrze na metę ostatni, pozostaje bez punktu. Punkty wszystkich zawodników danej drużyny trafiają na wspólne konto. Składy pierwszych trzynastu biegów są ustalane na podstawie specjalnej tabeli biegowej. Czternasty i piętnasty bieg są nominowane – obsady tych wyścigów ustalają i przekazują po zakończeniu trzynastego biegu sędziemu zawodów uprawnione do tego osoby: trenerzy lub kierownicy drużyn. Ponadto gdy zespół przegrywa co najmniej sześcioma punktami może skorzystać z rezerwy taktycznej, to znaczy może zmienić zawodnika w którymś biegu. W latach 2007–2009 (w Ekstralidze do 2008 roku) zespół przegrywający przynajmniej dziesięcioma punktami mógł raz w meczu skorzystać ze złotej rezerwy taktycznej, tzw. jokera (którego punkty były liczone podwójnie), jednak już w następnym sezonie wycofano się z pomysłu wprowadzania złotej rezerwy.
Od sezonu 2006 w drużynach ligowych (oraz na inne zawody, m.in. MPPK, MDMP) występować mogą zawodnicy obcokrajowi bez dotychczasowych ograniczeń, na identycznych zasadach jak zawodnicy krajowi. Zakaz zatrudniania zawodników z cyklu Grand Prix w niższych ligach zniesiono od 2007. Wcześniej obcokrajowcy startować mogli tylko w meczach ligowych, jeden lub dwóch w drużynie (w zależności od szczegółowych zasad w danym roku). Nie mogli pełnić roli zawodnika młodzieżowego, a liczba zakontraktowanych obcokrajowców była ściśle ograniczona. Od sezonu 2011 w Ekstralidze, a w niższych ligach od 2012 zawodnicy zagraniczni nie mogą jeździć na pozycjach juniorskich (od sezonu 2022 w KLŻ jednym z młodzieżowców może być zawodnik zagraniczny).
W składzie drużyny znajduje się siedmiu zawodników oraz jeden rezerwowy (rolę tę może pełnić jedynie zawodnik do 23 lat). W składzie każdej drużyny musi znajdować się minimum czterech żużlowców narodowości polskiej, w tym dwóch zawodników młodzieżowych tj. zawodników do lat 21 (od sezonu 2022 w KLŻ jednym z młodzieżowców może być zawodnik zagraniczny[1]). Ponadto w sezonie 2021 wprowadzono przepis o obowiązku posiadania na pozycjach seniorskich minimum jednego zawodnika do lat 24[2]. Po roku wycofano tę zasadę dla klubów 2. Ligi.
Zespoły
edytujNa przestrzeni lat liczba zespołów i miasta ich pochodzenia zmieniały się nieznacznie. Najwięcej zespołów występowało w lidze w jej początkach, gdy nie było jeszcze konieczne np. posiadanie bandy na torze oraz dozwolone były starty na zwykłych motocyklach drogowych (a początkowo, z przyczyn finansowych, specjalnych motocykli w ogóle w Polsce nie było).
W sezonie 2024 w trzech ligach startują 22 zespoły: 8 w Ekstralidze, 8 w 2. Ekstralidze oraz 6 w KLŻ. W najniższej klasie rozgrywkowej na specjalnych zasadach startują dwa zespoły zagraniczne: niemiecki AC Landshut[3] i łotewski Lokomotīve Dyneburg[4]. Od sezonu 2024 kluby te nie mają prawa awansu.
Od 2005 roku kluby występujące w Ekstralidze spełniać muszą warunki licencyjne dotyczące infrastruktury oraz płynności finansowej, które weryfikuje Komisja Licencyjna PZM. Stadiony muszą posiadać co najmniej 2000 miejsc siedzących, zadaszoną trybunę honorową, sztuczne oświetlenie oraz bandę powietrzną wokół toru, zwiększającą bezpieczeństwo zawodników. Ponadto kluby muszą wykazywać brak zadłużeń wobec PZM, zawodników, ZUS-u i urzędu skarbowego oraz prowadzić coroczny audyt wewnętrzny. Niespełnienie warunków przez klub ekstraligowy grozi degradacją, co dotychczas nastąpiło raz – w 2006 roku Wybrzeżu Gdańsk odmówiono przyznania licencji i zdegradowano do I ligi.
Medaliści
edytujKlasyfikacja medalowa
edytujWedług klubów
edytujStan po sezonie 2024
10 i więcej mistrzostw Polski
1-9 mistrzostw| Lp. | Klub | Złoto | Srebro | Brąz | Razem |
|---|---|---|---|---|---|
| 1. | Unia Leszno[b] | 18 | 8 | 7 | 33 |
| 2. | KS ROW Rybnik[c] | 12 | 6 | 5 | 23 |
| 3. | Stal Gorzów Wielkopolski[d] | 9 | 15 | 6 | 30 |
| 4. | Polonia Bydgoszcz[e][f] | 7 | 7 | 11 | 25 |
| 5. | ZKŻ Zielona Góra[g] | 7 | 2 | 5 | 14 |
| 6. | WTS Wrocław[h] | 5 | 12 | 10 | 27 |
| 7. | KS Toruń[i] | 4 | 7 | 9 | 20 |
| 8. | Włókniarz Częstochowa[j] | 4 | 3 | 7 | 14 |
| 9. | Unia Tarnów | 3 | 1 | 3 | 7 |
| 10. | Speedway Lublin | 3 | 1 | – | 4 |
| 11. | ZKS Stal Rzeszów | 2 | 2 | 2 | 6 |
| 12. | TS Polonia Piła | 1 | 2 | 2 | 5 |
| 13. | PKM Warszawa | 1 | – | – | 1 |
| 14. | GKS Wybrzeże Gdańsk[k] | – | 4 | 2 | 6 |
| 15. | KS Śląsk Świętochłowice | – | 3 | 1 | 4 |
| 16. | Stal Ostrów Wielkopolski[l] | – | 1 | 1 | 2 |
| KKS Kolejarz Rawicz | – | 1 | 1 | 2 | |
| 18. | CWKS Wrocław | – | 1 | – | 1 |
| RKS Motor Lublin | – | 1 | – | 1 | |
| 20. | Olimpia Grudziądz | – | – | 1 | 1 |
| Skra-Związkowiec Warszawa | – | – | 1 | 1 | |
| Legia Warszawa | – | – | 1 | 1 | |
| KS Kolejarz Opole | – | – | 1 | 1 | |
| SKS Start Gniezno | – | – | 1 | 1 |
Według zawodników
edytujStan po sezonie 2024
Tabela obejmuje pierwszą 10. najbardziej utytułowanych zawodników.
| Lp. | Zawodnik | Państwo | Lata[m] | Złoto | Srebro | Brąz | Razem |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. | Stanisław Tkocz |  Polska
|
1956–1971 | 11 | 2 | 2 | 15 |
| 2. | Joachim Maj | Polska
|
1951–1969 | 10 | 2 | 2 | 14 |
| Karol Peszke | Polska
|
1958–1972 | 10 | 2 | 2 | 14 | |
| 4. | Jarosław Hampel |  Polska
|
1999–2023 | 9 | 5 | 1 | 15 |
| 5. | Andrzej Wyglenda | Polska
|
1961–1974 | 9 | 1 | 3 | 13 |
| 6. | Antoni Woryna | Polska
|
1961–1972 | 9 | 1 | 2 | 12 |
| 7. | Piotr Protasiewicz | Polska
|
1995–2016 | 8 | 3 | 4 | 15 |
| 8. | Janusz Kołodziej | Polska
|
2004–2020 | 8 | 1 | 3 | 12 |
| 9. | Dominik Kubera | Polska
|
2015–2024 | 8 | 1 | – | 9 |
| 10. | Edward Jancarz | Polska
|
1965–1984 | 7 | 8 | 1 | 16 |
Pogrubioną czcionką – zostali zaznaczeni zawodnicy, którzy kontynuują karierę żużlową.
Najwyższa liga
edytujUczestniczące kluby
edytuj Reprezentowane obecnie (2024) Reprezentowane w przeszłości| Lp. | Nazwa drużyny | Sez. | 1M / MP | Lata występów |
|---|---|---|---|---|
| 1. | Unia Leszno[b] | 66 | 19 / 18 | 1948–1956, 1958–1964, 1970, 1973–1991, 1993–1994, 1997–2024 |
| 2. | Polonia Bydgoszcz[e][f] | 61 | 7 | 1951–2007, 2009–2010, 2012–2013 |
| 3. | WTS Wrocław[h] | 59 | 5 | 1951–1959, 1961–1972, 1974–1977, 1979–1980, 1992–1997, 1999–2024 |
| 4. | Stal Gorzów Wielkopolski[d] | 58 | 9 | 1962–2002, 2008–2024 |
| 5. | Włókniarz Częstochowa[j] | 51 | 4 | 1951–1954, 1957–1962, 1967–1969, 1972–1981, 1992, 1994–1997, 2000–2014, 2017–2024 |
| 6. | KS Toruń[n] | 48 | 4 | 1976–2019, 2021–2024 |
| 7. | ZKŻ Zielona Góra[o] | 45 | 7 | 1965–1966, 1972–1974, 1976, 1978–1994, 1997–1998, 2001, 2003–2005, 2007–2021, 2024 |
| 8. | KS ROW Rybnik[p] | 42 | 12 | 1949–1954, 1956–1982, 1984–1991, 1993 |
| 9. | GKS Wybrzeże Gdańsk[k] | 35 | – | 1960–1971, 1975–1989, 1992, 1994–1995, 1999–2000, 2002–2003, 2005 |
| 10. | Speedway Stal Rzeszów[q] | 34 | 2 | 1958, 1960–1969, 1967–1969, 1982–1990, 1992–1993, 1995–1999, 2006–2008, 2011–2013, 2015 |
| 11. | Unia Tarnów | 27 | 3 | 1960, 1967–1968, 1971, 1986–1989, 1991–1996, 2004–2008, 2010–2016, 2018 |
| 12. | KS Śląsk Świętochłowice[r] | 17 | – | 1953–1954, 1957–1958, 1963–1966, 1969–1974, 1978–1979, 1985 |
| 13. | KS Kolejarz Opole | 15 | – | 1970–1973, 1975–1978, 1981–1986, 1988 |
| 14. | SKS Start Gniezno | 12 | – | 1959–1960, 1980–1984, 1987, 1996–1999 |
| 15. | KKS Kolejarz Rawicz[s] | 11 | – | 1948–1957, 1959 |
| 16. | GKM Grudziądz SA | 10 | – | 2015–2024 |
| 17. | Budowlani Warszawa[t] | 9 | – | 1948–1956 |
| 17. | TS Polonia Piła | 9 | 1 | 1995–2003 |
| 19. | Tramwajarz Łódź[u] | 8 | – | 1948–1950, 1952–1954, 1956–1957 |
| 19. | RKS Motor Lublin | 8 | – | 1977, 1983, 1990–1995 |
| 21. | Legia Warszawa[v] | 6 | – | 1951, 1955–1959 |
| 21. | Speedway Lublin | 6 | 3 | 2019–2024 |
| 23. | Stal Ostrów Wielkopolski[w] | 5 | – | 1948–1952 |
| 24. | Ogniwo Warszawa[x] | 3 | 1 | 1948–1950 |
| 24. | Unia Grudziądz[y] | 3 | – | 1948–1950 |
| 24. | Ogniwo Bytom[z] | 3 | – | 1949–1951 |
| 24. | CWKS Wrocław | 3 | – | 1952–1954 |
| 24. | GKM Grudziądz | 3 | – | 1996, 1998–1999 |
| 24. | GKS Wybrzeże Gdańsk SA[aa] | 3 | – | 2009, 2012, 2014 |
| 24. | ROW Rybnik SA | 3 | – | 2016–2017, 2020 |
| 31. | RKM Rybnik | 2 | – | 2004, 2006 |
| 32. | DKS Łódź | 1 | – | 1948 |
| 32. | GKM Gdańsk | 1 | – | 1948 |
| 32. | Wanda Nowa Huta | 1 | – | 1961 |
| 32. | KKS Ostrovia | 1 | – | 1989 |
| 32. | TŻ Iskra Ostrów Wielkopolski | 1 | – | 1998 |
| 32. | Start Gniezno SA | 1 | – | 2013 |
| 32. | TŻ Ostrovia | 1 | – | 2022 |
| 32. | Wilki Krosno | 1 | – | 2023 |
Najskuteczniejsi zawodnicy
edytuj
Liczba drużyn
edytuj| Lata | Drużyny |
|---|---|
| 1948–1950 | 9 |
| 1951–1954 | 10 |
| 1955 | 6 |
| 1956–1975 | 8 |
| 1976–1989 | 10 |
| 1990–1991 | 8 |
| 1992–1999 | 10 |
| 2000–2011 | 8 |
| 2012–2013 | 10 |
| 2014– | 8 |
Uwagi
edytuj- ↑ Na podstawie decyzji GKSŻ z 10 października 1984 r. Unia Leszno została pozbawiona tytułu DMP w sezonie 1984.
- ↑ a b Także jako LKM Leszno oraz LKM-Unia Leszno.
- ↑ Także jako Budowlani Rybnik oraz Górnik Rybnik.
- ↑ a b Także jako Pergo Gorzów Wielkopolski.
- ↑ a b Także jako Gwardia Bydgoszcz.
- ↑ a b Uwzględniono starty sekcji klubu BKS „Polonia”, który został rozwiązany po sezonie 2003, oraz stowarzyszenia BTŻ „Polonia”, które za zgodą władz PZM zajęło miejsce dotychczasowego klubu w rozgrywkach, i wywodzącej się z niego spółki ŻKS „Polonia Bydgoszcz” SA.
- ↑ Także jako Falubaz Zielona Góra oraz Morawski Zielona Góra.
- ↑ a b Także jako Spójnia Wrocław, Sparta Wrocław oraz Ślęza Wrocław.
- ↑ Także jako Apator Toruń oraz Unibax Toruń.
- ↑ a b Uwzględniono starty stowarzyszenia CKM „Włókniarz” oraz dwóch wywodzących się z niego spółek – CKM „Włókniarz” SA, której władze PZM obebrały licencję po sezonie 2014, i „Włókniarz Częstochowa” SA, która powstała pośrednio po odebraniu licencji tej pierwszej.
- ↑ a b Także jako Legia Gdańsk.
- ↑ Także jako KM-Stal Ostrów Wielkopolski.
- ↑ Lata, w których dany zawodnik zdobywał medale.
- ↑ Także jako Stal Toruń, Apator Toruń oraz Unibax Toruń.
- ↑ Także jako Zgrzeblarki Zielona Góra, Falubaz Zielona Góra oraz Morawski Zielona Góra.
- ↑ Także jako RKM-Budowlani Rybnik, Budowlani Rybnik oraz Górnik Rybnik.
- ↑ Także jako ZKS Stal Rzeszów.
- ↑ Także jako Stal Świętochłowice.
- ↑ Także jako MK Rawicz oraz MK-Kolejarz Rawicz.
- ↑ Także jako OM TUR Okęcie Warszawa, Skra-Związkowiec Warszawa oraz Związkowiec Warszawa.
- ↑ Także jako Tramwajarz-Ogniwo Łódź oraz Ogniwo Łódź.
- ↑ Także jako CWKS Warszawa.
- ↑ Także jako KM Ostrów Wielkopolski oraz KM-Stal Ostrów Wielkopolski.
- ↑ Także jako PKM Warszawa oraz PKM-Ogniwo Warszawa.
- ↑ Także jako Olimpia Grudziądz oraz Olimpia-Unia Grudziądz.
- ↑ Także jako Polonia-Ogniwo Bytom.
- ↑ Uwzględniono starty dwóch wywodzących się ze stowarzyszenia GKŻ „Wybrzeże” spółek – GKS „Wybrzeże” SA, której władze PZM obebrały licencję po sezonie 2014, i Wybrzeże Gdańsk SA, która powstała pośrednio po odebraniu licencji tej pierwszej.
- ↑ W rozgrywkach obowiązywała następująca punktacja biegów: 4 pkt. – za zwycięstwo w biegu, 3 pkt. – za drugie miejsce, 2 pkt. – za trzecie miejsce, 1 pkt. – za czwarte miejsce i 0 pkt. za nieukończenie biegu. W jednym biegu startowało 4 zawodników.
- ↑ W rozgrywkach obowiązywała następująca punktacja biegów: 3 pkt. – za zwycięstwo w biegu, 2 pkt. – za drugie miejsce, 1 pkt. – za trzecie miejsce i 0 pkt. za nieukończenie biegu. W jednym biegu startowało 3 zawodników.
- ↑ W rozgrywkach obowiązywała następująca punktacja biegów: 4 pkt. – za zwycięstwo w biegu, 3 pkt. – za drugie miejsce, 2 pkt. – za trzecie miejsce i 1 pkt. – za czwarte miejsce. W jednym biegu startowało 4 zawodników.
Przypisy
edytuj- ↑ Dawid Gruntkowski, Gigantyczne zmiany w 2. lidze! Wraca zagraniczny junior! [online], Twój Portal Żużlowy, 1 listopada 2021 [dostęp 2022-06-08] (pol.).
- ↑ Wirtualna Polska Media, Żużel. Oficjalnie. Zawodnik do lat 24 na wszystkich szczeblach. Ogłoszono regulamin I i II Ligi [online], sportowefakty.wp.pl, 28 października 2020 [dostęp 2022-06-08] (pol.).
- ↑ Żużel. Transfery. Składy drużyn - eWinner 1. Liga 2022. sportowefakty.wp.pl. [dostęp 2022-03-19].
- ↑ Żużel. Transfery. Składy drużyn - 2. Liga Żużlowa 2022. sportowefakty.wp.pl. [dostęp 2022-03-19].
- ↑ Speedway w Polsce 1949. speedwayw.pl. [dostęp 2023-09-26]. (pol.).
- ↑ Speedway w Polsce 1984. speedwayw.pl. [dostęp 2023-09-26]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Krzysztof Błażejewski „Herosi w tekturowych kaskach”, Express Bydgoski 29 marca 2013 (historia powstania ligi żużlowej w Polsce)
Linki zewnętrzne
edytuj- Historia Speedwaya w Polsce. speedwayw.pl. [dostęp 2020-01-11]. (pol.).
- Historia Speedwaya w Polsce. zuzel.ugu.pl. [dostęp 2020-01-11]. (pol.).