Wikipedia

Ostrów Wielkopolski

miasto i gmina w województwie wielkopolskim
To jest najnowsza wersja przejrzana, która została oznaczona 21 lis 2024. Od tego czasu wykonano 1 zmianę, która oczekuje na przejrzenie.
Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Ostrów Wielkopolski (ujednoznacznienie).

Ostrów Wielkopolski (Ostrów Wlkp.; dawniej Ostrowo, Ostrów Kaliski[3], w latach 1919–1920 Ostrów, łac. Ostrovia, niem. Ostrowo) – miasto w Polsce, w województwie wielkopolskim, położone na Wysoczyźnie Kaliskiej, nad Ołobokiem; siedziba powiatu ostrowskiego i gminy wiejskiej Ostrów Wielkopolski; jedno z dwóch głównych miast aglomeracji kalisko-ostrowskiej i Kaliskiego Okręgu Przemysłowego.

Ostrów Wielkopolski
miasto i gmina
Ilustracja
Panorama Ostrowa Wielkopolskiego
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

Powiat

ostrowski

Aglomeracja

kalisko-ostrowska

Prawa miejskie

około 1404, 1713

Prezydent

Beata Klimek

Powierzchnia

41,9[1] km²

Wysokość

123–175 m n.p.m.

Populacja (30.06.2024)
• liczba ludności
• gęstość


68 949[2]
1 645,6 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 62

Kod pocztowy

63-400 do 63-404, 63-409, 63-410, 63-417

Tablice rejestracyjne

POS

Położenie na mapie powiatu ostrowskiego
Mapa konturowa powiatu ostrowskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Ostrów Wielkopolski”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Ostrów Wielkopolski”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Ostrów Wielkopolski”
Ziemia51°39′17″N 17°48′26″E/51,654722 17,807222
TERC (TERYT)

3017011

SIMC

0937132

Hasło promocyjne: Ostrów Wielkopolski – miasto z sercem
Urząd miejski
al. Powstańców Wielkopolskich 18
63-400 Ostrów Wielkopolski
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Wiadomości w Wikinews
Cytaty w Wikicytatach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego 30 czerwca 2024 Ostrów Wlkp. liczył 68 949 mieszkańców i pod względem liczby ludności był 4. miastem w województwie i 49. w Polsce[2].

Katolickim patronem Ostrowa Wlkp. jest św. Stanisław ze Szczepanowa. Od 1993 święto miasta obchodzone jest 10 listopada, w rocznicę wydarzeń tzw. Republiki Ostrowskiej (1918).

Położenie

edytuj
 
Ostrów Wlkp., Rynek i centrum miasta z lotu ptaka (2013)

Ostrów Wielkopolski leży na Nizinie Południowowielkopolskiej, na Wysoczyźnie Kaliskiej[4], około 22 km na południowy zachód od Kalisza; położony jest w południowo-wschodniej części historycznej Wielkopolski, w Kaliskiem, na ziemi kaliskiej; do II rozbioru Polski (1793) leżał w województwie kaliskim, po utworzeniu Księstwa Warszawskiego (1807) leżał w departamencie kaliskim, po kongresie wiedeńskim (1815) znalazł się poza granicami utworzonego w 1816 województwa kaliskiego Królestwa Polskiego i został włączony do Królestwa Prus.

Północna część miasta leży nad Ołobokiem[5], lewym dopływem Prosny, którego prawym dopływem jest ciek Struga Ostrowska, w całości płynąca w granicach miasta. W południowo-zachodniej części miasta znajduje się strefa źródłowa prawobrzeżnych dopływów Baryczy i przechodzi dział wodny między dorzeczami Odry i Warty[potrzebny przypis].

Ostrów Wielkopolski graniczy z 3 gminami powiatu ostrowskiego: od południa graniczy z gminą Przygodzice, od północnego zachodu z gminą Raszków, zaś od zachodu i od wschodu z dwiema rozdzielonymi przez miasto częściami gminy wiejskiej Ostrów Wielkopolski.

Według danych z 1 stycznia 2024 powierzchnia miasta wynosiła 41,90 km²[1].

Nazwa

edytuj

Etymologia nazwy miasta odnosi się do topografii terenu – słowo ostrów to archaizm, oznaczający wyspę lub kępę wśród mokradeł otoczonych wodą[6][7].

Historia

edytuj
Osobne artykuły: Historia Ostrowa Wielkopolskiego i Republika Ostrowska.

Od śladów osadnictwa do upadku miasta

edytuj

Ślady osadnictwa Ostrowa Wielkopolskiego, pojawiają się od okresu wczesnego średniowiecza, kiedy to w XI–XV w. istniały dwa niewielkie grodziska obronne, położone na wschodnich obrzeżach miasta[6].

Od 1404 wzmiankowany w źródłach jako niewielki ośrodek miejski na dobrach prywatnych, ustępujący innym pobliskim ośrodkom takim jak Raszków, Sulmierzyce, Odolanów oraz Kwiatków i Sobótka[6][8][9]. Na początku XVI w. Ostrów posiadał najmniejszą liczbę mieszkańców, spośród wszystkich ówczesnych miast regionu (około 150–180)[6]. W 1579 wielki pożar zniszczył prawie całe miasto, w którym ocalało tylko czterech mieszczan, a od 1655 kolejne, niespotykane dotąd zniszczenia przyniósł potop szwedzki[6].

W 1685 miasto zostało sprzedane opatowi, późniejszemu biskupowi łuckiemu Bogusławowi Leszczyńskiemu, który włączył je w obręb swych dóbr przygodzickich[6]. Kolejnym właścicielem Ostrowa był podskarbi wielki koronny Rafał Leszczyński, ojciec króla Stanisława Leszczyńskiego[6]. W 1699 dobra przygodzkie wraz z Ostrowem przeszły w ręce Jana Jerzego Przebendowskiego herbu Kuna[6].

Na początku XVIII w. przez Ostrów przechodziły liczne wojska m.in. saskie, szwedzkie oraz rosyjskie, a w okolicznych miejscowościach panowała zaraza[6]. Zbieg nieprzychylnych wydarzeń a tym samym wyludnianie się miasta, sprawiło iż ostrowscy mieszczanie zrezygnowali z praw miejskich w dniu 30 grudnia 1711 roku[6][10].

Ponowna lokacja i rozwój miasta

edytuj
 
Ratusz, siedziba muzeum miejskiego (2012)
 
Stary Cmentarz (2012)

Dzięki staraniom Jana Jerzego Przebendowskiego Ostrów w 1713 ponownie otrzymał prawa miejskie na prawie magdeburskim, połączone z wydaniem licznych przywilejów królewskich[6]. Od 1729 właścicielami miasta była córka Przebendowskiego Dorota Henryka wraz z mężem marszałkiem wielkim koronnym Franciszkiem Bielińskim, którzy w obszernym dokumencie potwierdzili stare przywileje i nadali mu nowe[6].

Od drugiej połowy XVIII w. patronami miasta była rodzina Radziwiłłów – krajczy wielki litewski Marcin Mikołaj Radziwiłł, a po nim kolejno jego synowie: wojewoda trocki Józef Mikołaj i wojewoda wileński Michał Hieronim[6]. W tym czasie do Ostrowa zaczęła napływać ludność niemiecka ze Śląska, m.in. sukiennicy, a także Żydzi, którzy otwierali kramy i tworzyli własną dzielnicę na przedmieściu przy ulicy Raszkowskiej[6]. Ostrów rozwijał się szybko dzięki pomyślnemu położeniu na trakcie z Kalisza do Wrocławia, a także jako miejsce pełnego poszanowania swobód religijnych[6].

Rozbiory Polski

edytuj
Osobne artykuły: powstanie wielkopolskie (1794), powstanie wielkopolskie (1806) i powstanie wielkopolskie (1848).
 
Kościół pw. Najświętszej Marii Panny z 1778 r. – najstarszy zachowany budynek w mieście

W 1793 Ostrów po II rozbiorze Polski podlegał pod departament kaliski w powiecie odolanowskim Prus Południowych; od 1807 w departamencie kaliskim Księstwa Warszawskiego. W 1815 siedzibę władz powiatowych przeniesiono do Ostrowa (Wielkie Księstwo Poznańskie) w tym landrat, sąd i urząd kasy powiatowej pobierający m.in. opłaty celne na przejściu granicznym w Skalmierzycach[6].

W 1828 wybudowano murowany ratusz na koszt ostatniego właściciela miasta księcia Antoniego Henryka Radziwiłła, w 1844 gimnazjum (obecne I Liceum Ogólnokształcące), w 1857 synagogę w stylu mauretańskim, w 1863 budynek sądu i więzienie, w 1867 koszary[6]. Od 1896 zaczęła ukazywać się „Gazeta Ostrowska”, wydawana od 1903 przez Stefana Rowińskiego.

 
Węzeł kolejowy w Ostrowie Wielkopolskim

Impulsem rozwojowym było umiejscowienie w Ostrowie węzła kolejowego. Stację wybudowano w 1875 na linii kolejowej prowadzącej z Poznania na Śląsk, następnie linię rozbudowano ciągami: w 1888 do Leszna, w 1896 do Skalmierzyc i w 1909 do Wrocławia przez Odolanów[6][11].

Szczególnym epizodem w dziejach Ostrowa, był bezkrwawy przewrót w listopadzie 1918 określany jako Republika Ostrowska, w wyniku którego Polacy przejęli władzę w mieście. W Niedzielę wielkanocną 1919 przez Ostrów wracała koleją do Polski tzw. Błękitna Armia[12].

Na początku XX w. miasto miało charakter lokalnego ośrodka przemysłowego związanego z rolnictwem, a w Ostrowie mieszkało ponad 16 tys. osób[6]. W 1921 uruchomiono zakład metalowo-maszynowy Fabryka Wagon.

II wojna światowa

edytuj
Osobne artykuły: Kraj Warty, Heim ins Reich i Wysiedlenia Polaków z rejencji kaliskiej i łódzkiej.

W czasie II wojny światowej Ostrów Wielkopolski znajdował się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej anektowanym przez III Rzeszę, w tzw. Kraju Warty, w rejencji kaliskiej, od 1941 w rejencji łódzkiej[6].

Hitlerowski okupant dokonywał masowych prześladowań (praca przymusowa, obozy koncentracyjne), a także egzekucji ludności, m.in. 14 grudnia 1939 w Lesie Winiarskim pod Kaliszem zamordowano powszechnie znanych obywateli Ostrowa i Kalisza[6]. W Ostrowie na tzw. Majdanie przy ul. Tadeusza Kościuszki znajdował się „wychowawczy obóz pracy” (styczeń 1942–grudzień 1944) pod zarządem Gestapo w Łodzi, w którym śmierć poniosło 198 osób[6]. W latach 1939–1945 około 16 tysięcy mieszkańców regionu ostrowskiego zostało przesiedlonych na roboty przymusowe do Generalnego Gubernatorstwa[6].

Okupacja niemiecka zakończyła się 23 stycznia 1945[13].

Dalsze lata

edytuj
 
Ulica Raszkowska (2011)

W latach powojennych charakterystyczny dla Ostrowa Wielkopolskiego był szybki wzrost liczby mieszkańców. W 1985 miasto liczyło 68 431 mieszkańców, wynikało to także z przyłączania do miasta przyległych wsi, m.in. Pruślina i Zacharzewa[6].

Do 2005 w mieście stacjonowała jednostka wojskowa[14]; w tym samym roku założono Ostrowskie Towarzystwo Genealogiczne. W 2008 powstało lapidarium z fragmentów macew z inskrypcjami na obrysie pierwszego cmentarza żydowskiego w mieście[15]. W 2012 uruchomiono Ostrowski Park Przemysłowy (holding), mający na celu wspierać lokalną przedsiębiorczość[16].

Administracja

edytuj

Samorząd

edytuj

Ostrów Wielkopolski ma status osobnej gminy miejskiej, jest siedzibą samorządu powiatu ostrowskiego oraz gminy wiejskiej Ostrów Wielkopolski; Mieszkańcy Ostrowa wybierają do swojej rady miasta 23 radnych[17]. Organem wykonawczym władz miasta jest prezydent Ostrowa Wielkopolskiego.

Ostrów Wielkopolski jest członkiem Związku Miast Polskich oraz stowarzyszenia Związek Miast Czystej Energii[18].

Mieszkańcy miasta wybierają parlamentarzystów z okręgów wyborczych z siedzibą komisji w Kaliszu, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 7.

Ponadto w mieście znajduje się siedziba prokuratury okręgowej[19], sądu rejonowego[20], oddziału regionalnego ZUS, placówki terenowej KRUS, oddziału Państwowej Inspekcji Pracy, oddziału Urzędu Dozoru Technicznego oraz oddziału Wojewódzkiego Inspekcji Transportu Drogowego.

Podział administracyjny

edytuj

Do 1793 Ostrów Wielkopolski znajdował się w województwie kaliskim. W latach 1795–1807 wchodził w skład departamentu kaliskiego Prus Południowych, a w latach 1807–1815 w skład departamentu kaliskiego Księstwa Warszawskiego. W latach 1815–1919 w rejencji poznańskiej. W latach 1946–1975 Ostrów Wielkopolski leżał w województwie poznańskim, a w latach 1975–1998 w woj. kaliskim.

Ostrów Wielkopolski podzielony jest na 11 jednostek pomocniczych – osiedli[21][22]. W większości nazwy poszczególnych osiedli pochodzą od dawnych wsi, kolonii i obszarów dworskich przyłączanych do miasta od 1934[6].

Lp. Nazwa osiedla
I Śródmieście
II Wenecja
III Krępa
IV Osiedle im. Jana Pawła II
V Pruślin
VI Stare Kamienice
VII Zacisze Zębców
VIII Osiedle Odolanowskie
IX Nowe Parcele
X Parcele Zacharzewskie
XI Osiedle im. Powstańców Wielkopolskich

Demografia

edytuj

Ludność

edytuj
Osobny artykuł: Ludność Ostrowa Wielkopolskiego.
Liczba ludności Ostrowa Wielkopolskiego na przestrzeni lat
  • Największą populację Ostrów Wielkopolski odnotował w 1997 r. – 74 813 mieszkańców.
Liczba mieszkańców Ostrowa Wielkopolskiego według GUS[23]
Data
(stan na 1 stycznia) 		Liczba ludności Przyrost Gęst. zaludnienia
[os./km²] 		Powierzchnia
[km²]
2012 72 907 – 1740 41,90
2013 72 933   26 1741
2014 72 890   43 1740
2015 72 754   136 1736
2016 72 635   119 1734
2017 72 526   109 1731
2018 72 364   162 1727
2019 72 050   314 1720
2020 71 931   119 1717
2021 70 868   1063 1691
2022 70 296   572 1678
2023 69 755   541 1665
2024 69 260   495 1653
  • Piramida wieku mieszkańców Ostrowa Wielkopolskiego w 2014 roku[24].


 

Architektura

edytuj

Zabytki

edytuj
Osobny artykuł: Zabytki Ostrowa Wielkopolskiego.
Architektura Ostrowa Wielkopolskiego
 
Konkatedra św. Stanisława Biskupa wybudowana w latach 1905–1907
 
Zabudowa ulicy Kościelnej
 
Gmach poczty z 1886 r.
 
Zbieg ul. Wrocławskiej i ul. Kolejowej
 
Plac Bankowy
  • układ urbanistyczny oraz archeologiczne warstwy kulturowe (XV–XVIII w.)

Turystyka

edytuj

W mieście znajduje się Punkt Informacji Turystycznej przy oddziale PTTK. Przez miasto przebiega siedem szlaków turystycznych: trzy piesze i cztery rowerowe[25].

Szlaki piesze
edytuj
Szlaki rowerowe
edytuj

Baza hotelowa

edytuj
 
Budynek Hotelu Komeda

Miasto posiada rozwiniętą infrastrukturę hotelową[27]:

  1. Hotel Komeda***
  2. Villa Royal***
  3. Hotel Polonia***
  4. Hotel Granada***
  5. Hotel Borowianka***
  6. Hotel Omega**
  7. Hotel Malwa**
  8. Hotel & Restauracja Bankietowa**
  9. Hotel Pod Dębami**
  10. obiekt hotelowy KS „Stal”
  11. Hotel Platan
  12. Hotel restauracja Podjadek***

Zagospodarowanie przestrzeni miejskiej

edytuj
Osobne artykuły: Architektura Ostrowa Wielkopolskiego i plac Stefana Rowińskiego w Ostrowie Wielkopolskim.

Miasto w ponad 50% pogrupowane jest w wielkie kompleksy zabudowy jednorodzinnej – osiedle: Krępa, Zacharzew, Zębców i Pruślin, natomiast zabudowa wielorodzinna (wielki zespół mieszkaniowy), skupiona jest na obrzeżach Śródmieścia[28].

Zabudowa przemysłowa usytuowana jest w obrębie linii kolejowych, centrum i części zachodniej Ostrowa Wielkopolskiego oraz na terenie osiedla Zębców i Stare Kamienice[28].

Kompleksy terenów zielonych, stanowiące miejsce rekreacji koncentrują się w północnej części miasta (Piaski-Szczygliczka), wschodniej (Krępa) oraz południowej (Zębców)[28].

Środowisko naturalne

edytuj

Klimat

edytuj

W Ostrowie Wielkopolskim przeważają masy powietrza polarnego (PP) od zachodu i polarno-kontynentalnego (PPk) od wschodu[6]. Okres wegetacyjny trwa tutaj ok. 210–220 dni[28]. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 8 °C, przy czym najcieplejszym miesiącem jest lipiec, ze średnią temperaturą 18,2 °C, natomiast najchłodniejszym – styczeń (–2,2 °C). Całkowita roczna suma opadów wynosi 500–550 mm, w tym 350 mm w półroczu ciepłym. Pokrywa śnieżna utrzymuje się przez 50–60 dni i osiąga maksymalną grubość około 20 cm (najczęściej w lutym)[29][30].

Warunki klimatyczne Ostrowa Wielkopolskiego wykazują cechy typowe dla zjawiska określanego jako miejska wyspa ciepła, czego efektem jest podwyższenie temperatury powietrza[30].

Przyroda

edytuj
Zobacz więcej w artykule Architektura Ostrowa Wielkopolskiego, w sekcji zieleń miejska w Ostrowie.
Tereny zielone w Ostrowie Wielkopolskim (2012)[28]
Rodzaj Suma powierzchni
Lasy 309,3 ha
Parki 20,2 ha
Zieleńce 10,1 ha
Zieleń uliczna 33,1 ha
Zieleń osiedlowa 54,4 ha
Cmentarze 29,1 ha
Razem (Σ) 456,2 ha

Lasy

edytuj
  • Las Piaski
  • Borek Zębcowski
  • Kozi Borek
Tereny zielone w Ostrowie Wielkopolskim
 
Park Miejski
 
Park Kultury i Wypoczynku Piaski-Szczygliczka
 
Park im. 3 Maja
 
Ogród Bracki

Parki

edytuj
  • Park Miejski
  • Park im. Emilii Sczanieckiej
  • Park im. Karola Marcinkowskiego
  • Park im. 3 Maja
  • Park im. Adama Mickiewicza
  • Park im. Jana Kilińskiego
  • Park Północny
  • Ogród Bracki
  • Park Kultury i Wypoczynku Piaski-Szczygliczka
  • Park 600-lecia

Pomniki przyrody

edytuj
Pomniki przyrody ożywionej na terenie Ostrowa Wielkopolskiego[28]
Gatunek Lokalizacja Gatunek Lokalizacja
Lipa warszawska Park Miejski Bluszcz pospolity Cmentarz, ul. Grabowska
Klon srebrzysty Park Miejski Dąb szypułkowy ul. Plażowa
Grusza pospolita Park im. 3 Maja Dąb szypułkowy ul. Daleka
Klon srebrzysty Park im. 3 Maja Dąb szypułkowy ul. Poznańska 121 (posesja prywatna)
Lipa Moltkego Park im. Jana Kilińskiego Dąb szypułkowy (zniszczony) ul. Poznańska (za przejazdem kolejowo-drogowym)
Cis pospolity II Liceum Ogólnokształcące Wiąz szypułkowy ul. Limanowskiego

Ochrona środowiska

edytuj

21 czerwca 2016 roku w mieście otwarto Regionalny Zakład Zagospodarowania Odpadów (RZZO), do przetwarzania mechaniczno-biologicznego śmieci komunalnych z Ostrowa Wielkopolskiego oraz 20 gmin regionu[31][32].

W styczniu 2018 roku w mieście zamontowano sieć czujników powietrza (po jednym na każdym osiedlu), które identyfikują źródło smogu[33].

Gospodarka

edytuj
Osobne artykuły: Gospodarka Ostrowa Wielkopolskiego i Holdikom.

Ośrodek przemysłowy

edytuj

Ostrów Wielkopolski jest jednym z głównych ośrodków Kalisko-Ostrowskiego Okręgu Przemysłowego w aglomeracji kalisko-ostrowskiej. Ośrodek przemysłu elektromaszynowego w tym produkcji wagonów kolejowych (Polski Tabor Szynowy Sp. z o.o.), przemysłu precyzyjnego, środków transportu, odzieżowego, drzewnego, materiałów budowlanych i spożywczego[34][35]. Okolice miasta są jednym z głównym obszarów wydobycia gazu ziemnego w Polsce.

Podstrefa Kamiennogórskiej SSE o obszarze 5,8516 ha[36].

Podmioty gospodarcze

edytuj
Podmioty gospodarcze (REGON) w Ostrowie Wielkopolskim (stan na 31 grudnia)[37]
2013 2014 2015 2016 2017
9068 9081 9124 9097 9116

Dochód na mieszkańca

edytuj
Średni dochód na mieszkańca w Ostrowie Wielkopolskim
[zł] (stan na 31 grudnia)[37]
2013 2014 2015 2016 2017
3086 3212 3357 3484 3886

Bezrobocie

edytuj
Zarejestrowani bezrobotni w Ostrowie Wielkopolskim (stan na 31 grudnia)[37]
2013 2014 2015 2016 2017
2874 2262 1800 1462 1016

Struktura użytkowania gruntów

edytuj
Struktura użytkowania gruntów (stan na 1 stycznia 2004)[38]
Rodzaj Powierzchnia %
Użytki rolne 2200 ha 51,90%
Użytki leśne 410 ha 9,67%
Grunty zabudowane i zurbanizowane 1550 ha 36,57%
Wody 39 ha 0,92%
Nieużytki i tereny różne 40 ha 0,94%
Razem (Σ) 4 239 ha 100%

Energetyka

edytuj

W 2018 roku Centrum Rozwoju Komunalnego zainicjowało projekt stworzenia miejskiego systemu energetycznego, obejmującego podnoszenie efektywności energetycznej, wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych, rozwój elektromobilności oraz zarządzenie energią w celu zapewnienia miastu samowystarczalności energetycznej[39]. Pierwsze autobusy elektryczne w mieście, napędzane są energią elektryczną z lokalnych źródeł odnawialnych[39].

Opieka zdrowotna

edytuj
 
Szpital w Ostrowie Wielkopolskim

W mieście działa Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej w Ostrowie Wielkopolskim (jedyny szpital w powiecie ostrowskim), otwarty w 1966; w 2010 przy szpitalu uruchomiono sanitarne Lądowisko Ostrów Wielkopolski.

Transport

edytuj
 
Układ drogowy Ostrowa Wielkopolskiego (niebieską linią ciągłą oznaczone najważniejsze drogi miejskie, przerywaną planowane i budowane)
 
Wiadukt na drodze wojewódzkiej nr 445

Transport drogowy

edytuj

W mieście krzyżują się drogi krajowe (na schemacie w kolorze czerwonym) oraz wojewódzkie (kolor zielony):

Rama komunikacyjna

edytuj

Od 2010 roku budowana jest rama komunikacyjna łącząca zewnętrzne osiedla miasta i umożliwiająca komunikację z pominięciem zatłoczonego centrum[40]. Rama dzieli się na: zachodnią (ul. Wybickiego – Chłapowskiego przebudowane w latach 2020–2021[41], Długa – Siewna – Brzozowa przebudowane w 2014[42]), wschodnią (Sadowa budowana w 2011[43], Strzelecka budowa odcinka Kamienna-Klasztorna w 2009–2010[44], Witosa – Ofierskiego – Serwańskiego budowa w 2010–2011[45]) oraz północną (od Kaliskiej do Grunwaldzkiej) budowaną w latach 2019–2020[46].

W lipcu 2022 roku rozpoczęto budowę połączenia z ul. Torową i przebudowę tej ulicy aż do budowanego ronda na skrzyżowaniu z Limanowskiego, która ma zakończyć się w październiku kolejnego roku[47]. Planowana jest dalsza budowa ramy komunikacyjnej wzdłuż Osadniczej oraz połączenie z Rondem Republiki Ostrowskiej i ul. Poznańską wiaduktem kolejowym[40].

Komunikacja miejska

edytuj

W Ostrowie funkcjonuje autobusowa komunikacja miejska (MZK Ostrów Wlkp.) obsługująca 23 linii, także połączenia z miejscowościami powiatu i południowej Wielkopolski (Kalisz, Krotoszyn, Pleszew i inne)[48]. Połączenie Ostrów – Kalisz do 2021 roku było obsługiwane wspólnie przez MZK Ostrów Wlkp. oraz Kaliskie Linie Autobusowe[49], a połączenie Ostrów – Krotoszyn nadal także przez Miejski Zakład Komunikacji w Krotoszynie.

W 2019 roku otwarte zostało Centrum Przesiadkowe, które obsługuje połączenia autobusowe większości linii miejskich, podmiejskich oraz połączenia dalekobieżne[50].

W 2017 roku rozpoczął działalność system Ostrowskiego Roweru Miejskiego, który cztery lata później obejmuje 13 stacji i 121 rowerów (w tym rowery typu cargo)[51].

Transport kolejowy

edytuj
 
Dworzec kolejowy w Ostrowie Wlkp.
 
Przystanek kolejowy Ostrów Wielkopolski Gorzyce

Ostrów Wielkopolski jest dużym węzłem kolejowym. Znajdują się tutaj dwie lokomotywownie Przewozów Regionalnych i PKP Cargo[potrzebny przypis].

Miasto posiada 3 stacje / przystanki kolejowe:

Linie kolejowe wybiegają z Ostrowa Wielkopolskiego w pięciu kierunkach (bezpośrednie połączenia pasażerskie):

Kolej wąskotorowa

edytuj

W ośrodku sportowo-rekreacyjnym Piaski-Szczygliczka funkcjonowała od lat 70. do 2004 roku turystyczna kolejka wąskotorowa (4 przystanki)[53].

Szybka kolej

edytuj
Osobny artykuł: Linia kolei dużych prędkości Y.

Wg planów sprzed 2014 roku w Ostrowie albo Kaliszu miało być zlokalizowane rozwidlenie linii Y kolei dużych prędkości, jednak z w związku z planami Centralnego Portu Komunikacyjnego rozwidlenie znajdzie się w Sieradzu, a linia w kierunku Poznania przebiegnie przez Kalisz.

Transport lotniczy

edytuj
 
Lotnisko w Michałkowie

Sportowe Lotnisko Ostrów Wielkopolski-Michałków, położone 6 km na północ od miasta, używane jest przez Aeroklub Ostrowski. Na jego terenie od 2015 roku znajduje się baza śmigłowcowa Lotniczego Pogotowia Ratunkowego, a w 2018 zbudowano profesjonalną, stałą siedzibę[54]. Znajduje się też tutaj Baza Leśna oraz Baza Samolotów Gaśniczych.

Z kolei przy szpitalu przy ul. Limanowskiego znajduje się śmigłowcowe lądowisko sanitarne.

Najbliższe międzynarodowe porty lotnicze od Ostrowa Wielkopolskiego to: port lotniczy Wrocław-Strachowice (ok. 100 km), port lotniczy Poznań-Ławica (ok. 110 km) oraz port lotniczy Łódź-Lublinek (ok. 140 km).

Kultura

edytuj
Osobny artykuł: Kultura w Ostrowie Wielkopolskim.

Główne instytucje kultury w Ostrowie Wlkp. to Muzeum Miasta Ostrowa Wielkopolskiego, Ostrowskie Centrum Kultury, Forum Synagoga (z siedzibą w Nowej Synagodze), Biblioteka Publiczna im. Stefana Rowińskiego, Młodzieżowy Dom Kultury, Galeria Sztuki Współczesnej, Galeria 33[55]. W latach 1996–2020 w mieście działało kino „Komeda”, a od 2021 kino „Helios”

W Ostrowie działa filia Książnicy Pedagogicznej im. Alfonsa Parczewskiego w Kaliszu.

Cykliczne imprezy

edytuj
 
Nowa Synagoga (Forum Synagoga)

Edukacja

edytuj
 
Budynek Szkoły Podstawowej nr 2 im. Ewarysta Estkowskiego
 
I Liceum Ogólnokształcące im. ks. J. Kompałły i W. Lipskiego – najstarsza szkoła średnia w mieście
 
II Liceum Ogólnokształcące im. Władysława Reymonta

Placówki oświatowe

edytuj

Licea

edytuj

Zespoły szkół zawodowych

edytuj

Szkoły artystyczne

edytuj

Szkoły policealne (niepubliczne)

edytuj
  • 8 niepublicznych szkół policealnych (w tym 7 o uprawnieniach szkoły publicznej)[68]
    • Policealna Szkoła Detektywów i Pracowników Ochrony
    • Niepubliczna Policealna Szkoła Zarządzania i Finansów
    • Szkoła Informatyki i Internetu
    • Studium Zdrowia i Urody
    • Szkoła Kosmetyczna Akademie Prenier
    • Policealna Szkoła Medyczna TEB dla Dorosłych
    • Wielkopolskie Samorządowe Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego
      • Medyczne Studium Zawodowe im. Hanny Chrzanowskiej
      • Policealna Szkoła Służb Społecznych i Medycznych dla Dorosłych

Szkoły wyższe

edytuj

W 2011 działała niepubliczna Wyższa Szkoła Inżynierska w Ostrowie Wielkopolskim[69].

Pozostałe placówki

edytuj

Media

edytuj

Telewizja

edytuj

Radio

edytuj

Prasa

edytuj

Portale internetowe

edytuj

Sport

edytuj
 
Tor żużlowy – mecz KKS Ostrovia ze Śląskiem Świętochłowice w 1980 r.

W 2007 w Ostrowie Wielkopolskim rozegrano indywidualne mistrzostwa świata juniorów na żużlu. W czerwcu 2013 lotnisko Aeroklubu Ostrowskiego w Michałkowie, było miejscem spotkania 17. szybowcowych mistrzostw Europy FAI[73]. W 2015 na Stadionie Miejskim odbył się finał indywidualnych mistrzostw Europy na żużlu[74].

Funkcjonują trzy ligi amatorskie:

  • Ostrowska Liga Koszykówki – grają także zespoły z Kalisza, Konina, Krotoszyna i Pleszewa.
  • Halowa Liga Piłki Nożnej – dwie ligi, działa od 1992 roku[potrzebny przypis], głównie zespoły z powiatu ostrowskiego.
  • Ostrowska Liga Piłki Nożnej Amatorskiej „OLPNA” – działa od lipca 2006.

Obiekty sportowe

edytuj
 
Stadion (ul. Kusocińskiego 1)

Najważniejsze obiekty sportowe na terenie Ostrowa Wielkopolskiego[75]

Obiekt Adres Przeznaczenie Liczba miejsc na widowni
Stadion Miejski ul. Piłsudskiego 64 tor żużlowy, boisko piłkarskie 12 000
Hala Klubu Sportowego Stal ul. Kusocińskiego 1 wielofunkcyjna 1 500
Stadion ul. Kusocińskiego 1 boisko piłkarskie, stadion lekkoatletyczny 750
Hala sportowa i boisko piłkarskie ul. Krotoszyńska 171 wielofunkcyjna 410
Basen Miejski „Olimpijska” ul. Paderewskiego 4 pływanie –
Lodowisko-rolkowisko Aleja Solidarności jazda na łyżwach, jazda na rolkach –

Ostrowskie drużyny sportowe

edytuj
Dyscyplina Nazwa klubu
Sport żużlowy Ostrovia
Koszykówka BM Slam Stal, TS Ostrovia Ostrów Wielkopolski, UKS Kasprowiczanka Ostrów Wielkopolski, UKS Basket Ostrów Wielkopolski
Piłka nożna Ostrovia 1909, LKS Centra Ostrów, OKS Ostrów Wielkopolski
Piłka ręczna KPR Ostrovia
Siatkówka SL Salos Ostrów Wielkopolski
Speedrower PKS Wiraż Ostrów Wielkopolski
Motocross OKM Ostrów Wielkopolski
Sporty lotnicze Aeroklub Ostrowski
Lekkoatletyka KS Stal Ostrów Wielkopolski, KS Maraton Ostrów Wielkopolski
Tenis stołowy LKS Tajfun Ostrów Wielkopolski
Kendo Ostrowska Sekcja Kendo
Jeździectwo OKJ Oxer

Wspólnoty wyznaniowe

edytuj
 
Nawa główna Kościoła św. Antoniego Padewskiego
 
Cmentarz ewangelicki

Kościoły i inne związki wyznaniowe

edytuj

Cmentarze

edytuj

Prezydenci Ostrowa po 1989

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: Prezydenci Ostrowa Wielkopolskiego.
Osobny artykuł: Burmistrzowie i prezydenci Ostrowa Wielkopolskiego.

Miasta partnerskie

edytuj
Miasta partnerskie

Ostrowa Wielkopolskiego[85]

Miasto Państwo Rok
Nordhausen   Niemcy 1995
Delitzsch 2000
Lecce   Włochy 2006
Brantford   Kanada 2009
Bergerac   Francja 2017

Ludzie związani z Ostrowem Wielkopolskim

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Ostrowem Wielkopolskim.

Honorowi obywatele miasta

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).
  2. ↑ a b Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2024 r. (stan w dniu 30.06) [online], Główny Urząd Statystyczny, 15 października 2024 [dostęp 2024-10-28] (pol.).
  3. ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Bronisław Chlebowski (red.), Władysław Walewski (red.). T. 7. Warszawa: Władysław Walewski, 1886, s. 708.
  4. ↑ Słownik krajoznawczy Wielkopolski. Włodzimierz Łęcki (przew. kom. red.). Warszawa–Poznań: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992, s. 186. ISBN 83-01-10630-1.
  5. ↑ Paweł Anders: Województwo kaliskie. Szkic monograficzny. Warszawa–Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, s. 278–285. ISBN 83-01-04549-3.
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z Ostrów Wielkopolski – dzieje miasta i regionu, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1990, ISBN 83-210-0851-8.
  7. ↑ Ostrów Wielkopolski – Dzieje miast – Region Wielkopolska • miejsca które warto odwiedzić [online], regionwielkopolska.pl [dostęp 2017-05-16] (ang.).
  8. ↑ Ostrów od wsi do miasta [online], gazetaostrowska.pl [dostęp 2017-05-16] (pol.).
  9. ↑ Historia kołem się toczy [online], umostrow.pl [dostęp 2017-05-17] (pol.).
  10. ↑ Jak twierdzi Wacław Kieremkampt w „Dobra majętności ostrowskiej i przygodzickiej w aktach i instrukcjach XVIII wieku” (ISBN 978-83-930587-4-7), samo odprzysiężenie miasta na wieś przez przedstawicieli miasta nie miało prawnego znaczenia i nie mogło zmienić jego statusu, bo o tym decydował jego właściciel.
  11. ↑ Dworzec w Nowych Skalmierzycach [online], noweskalmierzyce.pl [dostęp 2017-05-22] [zarchiwizowane z adresu 2015-01-24].
  12. ↑ Błękitna Armia 100 lat temu w Ostrowie – Powiat Ostrowski [online], powiat-ostrowski.pl [dostęp 2019-05-11].
  13. ↑ Marek Weiss, Przed 73 laty w Ostrowie okupacja dobiegła końca, „Ziemia Kaliska”, 4, 26 stycznia 2018, s. 10, ISSN 2353-6179.
  14. ↑ Wojsko z historią w tle [online], rc.fm [dostęp 2017-06-05] (pol.).
  15. ↑ Lapidarium – umostrow.pl [online], umostrow.pl [dostęp 2017-05-22] (pol.).
  16. ↑ Ostrowski Park Przemysłowy [online], opp-ostrow.pl [dostęp 2017-05-22] (pol.).
  17. ↑ Zarządzenie Wojewody Wielkopolskiego Nr 70/2010 z dnia 22 lutego 2010 r. ws. ustalenia liczby radnych (Dz. Urz. Woj. Wielkopolskiego z 2010 r. Nr 55, poz. 1239).
  18. ↑ Uchwała Nr XXXVI/510/2005 Rady Miejskiej Ostrowa Wielkopolskiego z dnia 22 listopada 2005 r. ws. przystąpienia.
  19. ↑ Prokuratura Okręgowa. Prokuratura Okręgowa w Ostrowie Wielkopolskim. [dostęp 2011-06-22].
  20. ↑ Sąd Rejonowy w Ostrowie Wielkopolskim. [dostęp 2011-06-22].
  21. ↑ Uchwała Nr IX/114/2003 Rady Miejskiej Ostrowa Wielkopolskiego z dnia 17 czerwca 2003 roku ws. ustalenia Statutów Osiedli (Dz. Urz. Woj. Wielkopolskiego z 2003 r., Nr 139, poz. 2617).
  22. ↑ Jednostki pomocnicze. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej [on-line]. Urząd Miejski w Ostrowie Wielkopolskim. [dostęp 2016-10-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-12)].
  23. ↑ Ostrów Wielkopolski - Ludność w gminach bez miast na prawach powiatu i w miastach na prawach powiatu wg płci [online], Główny Urząd Statystyczny - Bank Danych Lokalnych [dostęp 2024-11-19] (pol.).
  24. ↑ Ostrów Wielkopolski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2017-06-05], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  25. ↑ Turystyka piesza (szlaki). PIT Ostrów Wielkopolski. [dostęp 2013-07-05].
  26. ↑ Szlak rowerowy: Ostrów Wielkopolski – Moja Wola (niebieski). PIT Ostrów Wielkopolski. [dostęp 2013-07-05].
  27. ↑ HOTELE [online], umostrow.pl [dostęp 2017-06-05] (pol.).
  28. ↑ a b c d e f Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Ostrów Wielkopolski na lata 2014–2017 w perspektywie na lata 2018–2021 [online], 2013.
  29. ↑ Plan Rozwoju Lokalnego Miasta Ostrowa Wielkopolskiego na lata 2005–2013. ostrow-wielkopolski.um.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-11-20)].. s. 10 (Załącznik do Uchwały Nr XXXII/468/2005 Rady Miejskiej Ostrowa Wielkopolskiego z dnia 30 sierpnia 2005 r.).
  30. ↑ a b Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Ostrów Wielkopolski.. bip.ostrow-wielkopolski.um.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-15)].link=https://view.officeapps.live.com/op/embed.aspx?src=http%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20131115051813%2Fhttp%3A%2F%2Fwww.bip.ostrow-wielkopolski.um.gov.pl%2Fserwisy%2F15%2Fupl%2F625cf17868689c3e7eb82e97b7f4c39c.DOC&wdStartOn=1. 2000-02-24 (Załącznik do Uchwały Nr XIV/269/00 Rady Miejskiej Ostrowa Wielkopolskiego z dnia 24 lutego 2000 r. ws. przyjęcia Studium).
  31. ↑ Ostrów Wielkopolski: Nowoczesny zakład oficjalnie otwarty [online], strefabiznesu.gloswielkopolski.pl [dostęp 2016-06-28].
  32. ↑ Zakład Zagospodarowania Odpadów w Ostrowie Wlkp. oficjalnie otwarty [online], 22 czerwca 2016 [dostęp 2016-06-28] (pol.).
  33. ↑ Marek Weiss, Sieć czujników doradzi czy warto iść na spacer, „Ziemia Kaliska” (4), 26 stycznia 2018.
  34. ↑ Encyklopedia popularna PWN, wyd. XXV, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, ISBN 83-01-11802-4.
  35. ↑ Przemysł – Wielkopolska – portal regionalny [online], wielkopolska-region.pl [dostęp 2017-05-31] (pol.).
  36. ↑ Specjalne Strefy Ekonomiczne na terenie Wielkopolski – Wielkopolska – portal regionalny [online], wielkopolska-region.pl [dostęp 2017-05-31] (pol.).
  37. ↑ a b c Urząd Statystyczny w Poznaniu [online], poznan.stat.gov.pl [dostęp 2019-01-04] (pol.).
  38. ↑ Plan Rozwoju Lokalnego Miasta Ostrowa Wielkopolskiego na lata 2005–2013. ostrow-wielkopolski.um.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-11-20)].. s. 11 (Załącznik do Uchwały Nr XXXII/468/2005 Rady Miejskiej Ostrowa Wielkopolskiego z dnia 30 sierpnia 2005 r.).
  39. ↑ a b Ostrów Wlkp. na drodze do samowystarczalności energetycznej. Są pierwsze efekty.
  40. ↑ a b Co z tą Ramą? [online], Tuba Ostrowa [dostęp 2022-11-20] (pol.).
  41. ↑ Przebudowa ulic Chłapowskiego i Wybickiego od ul. Rejtana do ul. Krotoszyńskiej w Ostrowie Wielkopolskim – umostrow.pl [online], umostrow.pl [dostęp 2022-11-20].
  42. ↑ Przebudowa ciągu drogowego ulic Brzozowej, Siewnej i Długiej oraz wiaduktu kolejowego nad ulicą Brzozową – umostrow.pl [online], umostrow.pl [dostęp 2022-11-20].
  43. ↑ Budowa ulicy Sadowej – ostatni etap ramy komunikacyjnej miasta Ostrowa Wielkopolskiego – umostrow.pl [online], umostrow.pl [dostęp 2022-11-20].
  44. ↑ Budowa odcinka ul. Strzeleckiej – umostrow.pl [online], umostrow.pl [dostęp 2022-11-20].
  45. ↑ w, Przedłużenie Witosa i rondo [online], OSTROW24.tv – Ostrów Wielkopolski, 16 sierpnia 2010 [dostęp 2022-11-20] (pol.).
  46. ↑ Trol Intermedia / 2ClickShop, Pierwszy odcinek północnej ramy otwarty! – umostrow.pl [online], umostrow.pl [dostęp 2022-11-20] (pol.).
  47. ↑ Sebastian Matyszczak, W lipcu ruszy budowa Północnej Ramy Komunikacyjnej | wlkp24.info [online] [dostęp 2022-11-20] (pol.).
  48. ↑ Ostrów Wlkp. MZK Rozkład [online], rozklad.com [dostęp 2023-03-30].
  49. ↑ Ewa Pieczyńska, Linia 19E zostanie zlikwidowana. Co z mieszkańcami Nowych Skalmierzyc? | wlkp24.info [online] [dostęp 2023-03-30] (pol.).
  50. ↑ Centrum Przesiadkowe oficjalnie otwarte! – umostrow.pl [online], umostrow.pl [dostęp 2023-03-30] (pol.).
  51. ↑ Rozpoczęliśmy 5. sezon rowerowy! – Ostrowski Rower Miejski [online], ostrowskirowermiejski.pl [dostęp 2021-04-09].
  52. ↑ Wykaz stacji pasażerskich wraz z ich kategoryzacją oraz określeniem dostępności do obiektu [online], lp. 308.
  53. ↑ Chcą reaktywować kolejkę wąskotorową na Piaskach – Infostrow.pl – portal informacyjno – rozrywkowy [online], DlaWas.info [dostęp 2021-04-09] (pol.).
  54. ↑ Sebastian Matyszczak, Najnowocześniejsza baza LPR w Michałkowie otwarta! | wlkp24.info [online] [dostęp 2023-03-30] (pol.).
  55. ↑ Katarzyna Grzesiak, Instytucje kultury i placówki kulturalno-oświatowe [online], umostrow.pl [dostęp 2016-06-28] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-23].
  56. ↑ JIMIWAY BLUES FESTIVAL 2014 W OSTROWIE WIELKOPOLSKIM [online], 28 czerwca 2016.
  57. ↑ Wszystko jest Poezją 2014 [online], 6 września 2014 [dostęp 2016-06-28] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-29] (pol.).
  58. ↑ Zespół Szkół Muzycznych [online], 28 czerwca 2016.
  59. ↑ OFTeN [online], often.com.pl [dostęp 2016-06-28].
  60. ↑ Historia [online], Reggae na Piaskach [dostęp 2016-06-28] (pol.).
  61. ↑ Sebastian Matyszczak, 7. Festiwal Filmowy im. Krzysztofa Komedy [online], wlkp24.info [dostęp 2018-06-15] (pol.).
  62. ↑ IV ogólnopolska konferencja poświęcona społecznościom żydowskim w ośrodku UWr w Ostrowie Wielkopolskim [online], uni.wroc.pl [dostęp 2017-05-16].
  63. ↑ III Międzynarodowa Konferencja Biblijna pt. Interpretacja i translatoryka biblijna [online], uni.wroc.pl [dostęp 2017-05-16].
  64. ↑ 3. Festival Mazel Tov [online], ostrow.naszemiasto.pl [dostęp 2016-06-28] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-04] (pol.).
  65. ↑ Żłobki i przedszkola [online], umostrow.pl [dostęp 2018-08-12] (pol.).
  66. ↑ Szkoły podstawowe [online], umostrow.pl [dostęp 2018-08-12] (pol.).
  67. ↑ a b Wykaz szkół ponadgimnazjalnych [online], umostrow.pl [dostęp 2017-05-02] (pol.).
  68. ↑ Niepubliczne szkoły policealne [online], umostrow.pl [dostęp 2018-08-12] (pol.).
  69. ↑ Marek Weiss: Ostrów: Miasto chce stworzyć kuźnię inżynierów. gloswielkopolski.pl, 7 marca 2011. [dostęp 2022-05-30].
  70. ↑ Ostrowski Uniwersytet Trzeciego Wieku [online], outw.edu.pl [dostęp 2017-05-08] [zarchiwizowane z adresu 2017-07-07].
  71. ↑ Uniwersytet Wrocławski w ostrowskiej synagodze [online], uni.wroc.pl [dostęp 2017-05-22] [zarchiwizowane z adresu 2013-09-08].
  72. ↑ Ośrodek Badań nad Historią i Kulturą Żydów z Południowej Wielkopolski UWr działa już 5 lat [online] [dostęp 2018-07-06] (pol.).
  73. ↑ Witryna 17. Szybowcowych Mistrzostw Europy FAI.
  74. ↑ Finał mistrzostw Europy w Ostrowie Wielkopolskim!, „PrzegladSportowy.pl” [dostęp 2017-06-05] (pol.).
  75. ↑ Obiekty sportowe [online], umostrow.pl [dostęp 2018-04-04] (pol.).
  76. ↑ Zbory. kbwch.pl. [dostęp 2021-11-11].
  77. ↑ Placówki. klodnicka.pl. [dostęp 2021-11-11].
  78. ↑ Nabożeństwa. baptysci.ostrowwlkp.pl. [dostęp 2021-11-11].
  79. ↑ Ostrów Wielkopolski. luteranie.pl. [dostęp 2021-11-11].
  80. ↑ Dekanat poznański [online], cerkiew.net.pl [dostęp 2023-06-12].
  81. ↑ Znajdź Kościół. kz.pl. [dostęp 2021-11-11].
  82. ↑ Zbór Reformowanych Baptystów Społeczność Biblijna Zdrowa Nauka. spolecznoscbiblijna.pl. [dostęp 2021-11-11].
  83. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-01-09].
  84. ↑ Autor: Norbert, Cmentarz niemiecki na Piaskach (ostrów Wlkp.) [online] [dostęp 2020-11-09].
  85. ↑ Miasta partnerskie. Urząd Miejski w Ostrowie Wielkopolskim. [dostęp 2017-10-13].
  86. ↑ Anna Rogalanka, Poznań, 01.09.2011 – nekrolog [online], nekrologi.wyborcza.pl [dostęp 2017-06-13].

Bibliografia

edytuj
  • Wielkopolska Szkoła Edukacji Narodowej. Studia i wspomnienia z dziejów Gimnazjum Męskiego (Obecnie I Liceum Ogólnokształcącego) w Ostrowie Wielkopolskim, w 125-lecie jego założenia 1845-1970, praca zbiorowa, Wrocław 1970
  • Ostrów Wielkopolski – dzieje miasta i regionu, praca zbiorowa, Poznań 1990
  • Alma Mater Ostroviensis – Księga Pamięci – Non Omnis Moriar, praca zbiorowa pod. red. Jarosława Biernaczyka, Krystiana Niełacnego, Edwarda Szperzyńskiego, Ostrów Wielkopolski 1996-2005
  • Marek Olejniczak, Bedeker Ostrowski, Ostrów Wielkopolski 2004
  • Witold Banach, Ostrów pod znakiem pegaza. Literacki przyczynek do dziejów miasta, Poznań-Ostrów Wielkopolski 2005
  • Plan rozwoju lokalnego miasta Ostrowa Wielkopolskiego na lata 2005–2013, część studialna, Ostrów Wielkopolski 2005

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Ostrów_Wielkopolski&oldid=75295486”