Chordofony smyczkowe
Chordofony smyczkowe – grupa instrumentów muzycznych z grupy chordofonów (instrumentów strunowych), w których struna wprowadzana jest w stan wibracji za pomocą smyczka.
Budowa instrumentu
edytuj- smyczek
- pudło rezonansowe
- struny
- mostek zwany też podstawkiem
- gryf z podstrunnicą[1]
Technika gry
edytujMuzyk grający na instrumencie smyczkowym jedną ręką (prawą u osób praworęcznych) operuje smyczkiem lub w inny sposób pobudza struny, a drugą ręką przyciska struny do podstrunnicy tak je skracając, by wydawały dźwięk o odpowiedniej wysokości. W technikach tradycyjnych i azjatyckim czasem skraca się struny czubkiem palca lub paznokciem bez dociskania struny do podstrunnicy (tzw. technika paznokciowa).
W tradycyjnych technikach smyczkowania, zwłaszcza w Azji, nadal używa się ręcznego napinania włosia smyczka i zmiany napięcia podczas grania dla podkreślania zmian dynamicznych i ekspresyjnych, np. w grze na kemanczach.
Smyczkowanie
edytujIstnieją różne rodzaje prowadzenia smyczka, czyli smyczkowania, wywodzące się z praktyki wykonawczej muzyki europejskiego renesansu i baroku[2].
- legato – płynne przesuwanie smyczka po strunie
- staccato – oddzielne zaznaczanie smyczkiem każdego dźwięku przerywanym ruchem smyczka
- detaché – staccato wykonywane smyczkiem przylegającym do struny, zmienianym na każdej nucie
- spiccato – uderzanie włosiem po strunie
- col legno – uderzenie struny drzewcem smyczka
- pizzicato – szarpniecie struny palcem
- martelé, martellato – pojedyncze, krótkie pociągnięcia smyczka
- sautillé – muskanie i lekko odskakujące pociągnięcia smyczka
- saltato – skaczący pod obciążeniem smyczek
- smyczkowanie Viottiego – na jedno pociągnięcie smyczka przypadają 2 nuty: pierwsza – grana staccato bardzo małą częścią smyczka, druga – z akcentem grana pozostałą dłuższą częścią smyczka
- klang (pizzicato bartokowskie, pizzicato à la Bartók) – szarpnięcie struny tak, by uderzyła silnie o gryf
Rodzaje
edytujEuropa
edytujWspółczesne
edytuj- Akustyczne instrumenty smyczkowe:
| Akustyczne instrumenty smyczkowe: | |||
|
|
|
|
| Skrzypce | Altówka | Wiolonczela | Kontrabas |
- Współczesne
Dawne
edytujTradycyjne
edytuj- Polska
-
Mazanki -
-
-
-
- Europa
- gęśle (Ukraina, Białoruś, Rosja)
- gadulka (Bułgaria)
- lijerica (Dalmacja)
- nyckelharpa (Skandynawia)
- skrzypce Stroha
Azja
edytujKlasyczne i tradycyjne
edytujHistoria
edytujJuż w krajach starożytnych, przede wszystkim w Azji, istniały instrumenty smyczkowe. Najstarsze doniesienia o instrumentach smyczkowych pochodzą ze starożytnej Mezopotamii, gdzie podczas wykopalisk archeologicznych odkryto „liry z Ur”. Instrument, dalej rozwijany, uzyskał system strojenia oraz smyczek. Indyjskie instrumenty z V wieku p.n.e. posiadały od 7 do 21 strun.
W epoce średniowiecza, instrumenty smyczkowe przechodziły osobne fazy rozwoju w każdym kraju Europy. Powstał rebec, pierwsze wersje fidla oraz skrzypiec, a także pierwsze lutnie. Były wykonywane przy użyciu materiałów pochodzenia zwierzęcego (zwłaszcza sierść i jelita), a także z jedwabiu. Pierwsze wizerunki skrzypiec pojawiły się na freskach włoskich z początku XVI w. Przez wiele wieków modelem brzmienia dla instrumentów smyczkowych był głos ludzki[3]. Produkcja instrumentów smyczkowych została udoskonalona w epoce renesansu i baroku. Skrzypce i gitary udoskonalono pod względem muzycznym tak, że w podobnej formie są używane do dziś.
W XIX wieku instrumenty smyczkowe stały się powszechnie dostępne dzięki powstaniu szeregu zakładów manufakturowych, budujących dużą liczbę strojonych instrumentów o dobrym brzmieniu. Na dużą skalę rozwinęło się wykonawstwo orkiestrowe. W II połowie XX wieku instrumenty smyczkowe zostały poddane amplifikacji, czyli wzmocnieniu dźwięku za pomocą prądu elektrycznego.
Przypisy
edytuj- ↑ Jerzy Habela: Słowniczek muzyczny. PWM, 1988. ISBN 83-224-0336-4.
- ↑ red. Andrzej Chodkowski: Encyklopedia muzyki PWN. Warszawa: 1995. ISBN 83-01-13410-0.
- ↑ David D. Boyden: Dzieje gry skrzypcowej od początku do roku 1761. Kraków: PWM, 1980. ISBN 83-224-0128-0.