Brzostek (gmina)
Brzostek – gmina miejsko-wiejska w województwie podkarpackim, w powiecie dębickim[7][1].
| gmina miejsko-wiejska | |||||||
| |||||||
| Państwo | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||
| Powiat | |||||||
| TERC |
1803023[1] | ||||||
| Siedziba | |||||||
| Burmistrz |
Zbigniew Kowalski[2] | ||||||
| Powierzchnia |
122,33[3] km² | ||||||
| Populacja (2022) • liczba ludności |
| ||||||
| • gęstość |
107,3 os./km² | ||||||
| Nr kierunkowy |
14 | ||||||
| Tablice rejestracyjne |
RDE | ||||||
Adres urzędu: Rynek 139-230 Brzostek | |||||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||||
| |||||||
Położenie na mapie powiatu dębickiego  | |||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |||||||
 49°53′N 21°25′E/49,879167 21,411944
| |||||||
| Strona internetowa | |||||||
| Biuletyn Informacji Publicznej | |||||||
_location_map.png)
W jej skład wchodzi miasto Brzostek oraz 18 sołectw: Bączałka, Bukowa, Głobikówka, Gorzejowa, Grudna Dolna, Grudna Górna, Januszkowice, Kamienica Dolna, Kamienica Górna, Klecie, Nawsie Brzosteckie, Opacionka, Przeczyca, Siedliska-Bogusz, Skurowa, Smarżowa, Wola Brzostecka, Zawadka Brzostecka[5].
Siedziba gminy to miasto Brzostek[7][5].
Graniczy z gminami: Brzyska, Dębica, Frysztak, Jodłowa, Kołaczyce, Pilzno, Ropczyce oraz Wielopole Skrzyńskie[8].
Położenie
edytujGmina znajduje się na pograniczu Pogórza Ciężkowickiego i Pogórza Strzyżowsko-Dynowskiego. Przebiega przez nią droga krajowa nr 73[7].
Struktura powierzchni
edytujW 2010 roku powierzchnia gminy wynosiła 12232 ha, z czego[9]:
- 8464 ha (69,20%) – użytki rolne
- 3249 ha (26,56%) – lasy oraz zadrzewienia i zakrzewienia
- 329 ha (2,69%) – grunty zabudowane i zurbanizowane
- 117 ha (0,95%) – grunty pod wodami
- 73 ha (0,60%) – pozostałe
Historia
edytujOkolica Brzostku historycznie należała do ziemi sandomierskiej, znajdowała się przy granicy z ziemią krakowską[10]. Sam Brzostek w średniowieczu znajdował się na polsko-węgierskim szlaku handlowym, co korzystnie wpływało na jego rozwój[11].
W czasie zaborów teren przyszłej gminy znalazł się w cyrkule pilzneńskim, a po zmianie granic, w cyrkule dukielskim. W 1854 utworzono powiat z siedzibą w Brzostku, który w 1867 włączono do powiatu pilzneńskiego[12]. W listopadzie 1918 roku Brzostek i okolice znalazły się w granicach niepodległej Polski, w powiecie pilzneńskim, jednak w 1932 roku teren przyłączono do powiatu jasielskiego[13].
Po wojnie Brzostek i otaczające go wsi włączono do województwa rzeszowskiego, a w latach 1972–1998 znajdowały się one w województwie tarnowskim[14]. W 1999 roku znalazły się w województwie podkarpackim[15].
W 1985 gmina została odznaczona Krzyżem Partyzanckim za bohaterski opór stawiany okupantom przez jej mieszkańców[16].
W 2009 roku Brzostkowi przywrócono prawa miejskie, co poskutkowało zmianą statusu gminy z gminy wiejskiej na gminę miejsko-wiejską[17].
Demografia
edytujLudność gminy w poszczególnych latach:
- 1995 – 12 951
- 1996 – 12 978
- 1997 – 13 050
- 1998 – 12 996
- 1999 – 13 070
- 2000 – 13 028
- 2001 – 13 054
- 2002 – 13 076
- 2003 – 13 110
- 2004 – 13 063
- 2005 – 13 055
- 2006 – 13 022
- 2007 – 13 068
- 2008 – 13 043
- 2009 – 13 080
- 2010 – 13 162
- 2011 – 13 172
- 2012 – 13 172
- 2013 – 13 171
- 2014 – 13 188
- 2015 – 13 172
- 2016 – 13 128
- 2017 – 13 097
- 2018 – 13 076
- 2019 – 13 063
- 2020 – 12 917
- 2021 – 12 832
- 2022 – 12 711
Liczba ludności gminy Brzostek w latach 1995–2021[4]:
Piramida wieku mieszkańców gminy Brzostek w 2014 roku[4]:
Miejscowości
edytuj| Tab. 1. Miejscowości podstawowe oraz ich integralne części w administracji gminy Brzostek[1]. | ||||
|---|---|---|---|---|
| Identyfikator SIMC | Nazwa miejscowości | Rodzaj miejscowości | Miejscowość podstawowa | |
| 0814487 | Bączałka | wieś | ||
| 0814493 | Brzostek | miasto | ||
| 0814530 | Budy | część wsi | Bukowa | |
| 0814760 | Budy | część wsi | Kamienica Górna | |
| 0814524 | Bukowa | wieś | ||
| 0814984 | Czapiec | część wsi | Skurowa | |
| 0814843 | Ćwierć | część miasta | Brzostek | |
| 0815050 | Dąbie | część wsi | Wola Brzostecka | |
| 1042288 | Dąbrówka | część wsi | Nawsie Brzosteckie | |
| 0814694 | Działy | część wsi | Januszkowice | |
| 0814642 | Gąsiorówki | część wsi | Grudna Górna | |
| 0814576 | Głobikówka | wieś | ||
| 0814547 | Góry | część wsi | Bukowa | |
| 0815073 | Góry | część wsi | Zawadka Brzostecka | |
| 0814607 | Góry Północne | część wsi | Gorzejowa | |
| 0814599 | Góry Południowe | część wsi | Gorzejowa | |
| 0814582 | Gorzejowa | wieś | ||
| 0814659 | Granice | część wsi | Grudna Górna | |
| 0814777 | Granice | część wsi | Kamienica Górna | |
| 0814613 | Grudna Dolna | wieś | ||
| 0814636 | Grudna Dolna | wieś | ||
| 0814926 | Huta | część wsi | Siedliska-Bogusz | |
| 0814688 | Januszkowice | wieś | ||
| 0814731 | Kamienica Dolna | wieś | ||
| 0814754 | Kamienica Górna | wieś | ||
| 0814932 | Kamionki | część wsi | Siedliska-Bogusz | |
| 0814783 | Klecie | wieś | ||
| 0814949 | Kmiecie | część wsi | Siedliska-Bogusz | |
| 0814955 | Kopaliny | część wsi | Siedliska-Bogusz | |
| 0815021 | Kopaliny | część wsi | Smarżowa | |
| 0814620 | Kopalnia | część wsi | Grudna Dolna | |
| 0814665 | Kujawy | część wsi | Grudna Górna | |
| 0814889 | Laskowiec | część wsi | Przeczyca | |
| 0814702 | Markosie | część wsi | Januszkowice | |
| 0814837 | Nawsie Brzosteckie | wieś | ||
| 0814990 | Odwodzie | część wsi | Smarżowa | |
| 1042294 | Okrągła | część wsi | Nawsie Brzosteckie | |
| 0814866 | Opacionka | wieś | ||
| 0814719 | Piaski | część wsi | Januszkowice | |
| 0814501 | Podklecie | część miasta | Brzostek | |
| 0814671 | Podkonie | część wsi | Grudna Górna | |
| 0814895 | Podlesie | część wsi | Przeczyca | |
| 0815038 | Podlesie | część wsi | Smarżowa | |
| 0814850 | Pole | część miasta | Brzostek | |
| 0814790 | Poręby | część wsi | Klecie | |
| 0814808 | Postronie | część wsi | Klecie | |
| 0814903 | Półanki | część wsi | Przeczyca | |
| 0814872 | Przeczyca | wieś | ||
| 0814518 | Równie | część miasta | Brzostek | |
| 0814553 | Rzeki | część wsi | Bukowa | |
| 0815009 | Rzeki | część wsi | Skurowa | |
| 0814910 | Siedliska-Bogusz | wieś | ||
| 0814961 | Skurowa | wieś | ||
| 0815015 | Smarżowa | wieś | ||
| 0814814 | Stawiska | część wsi | Klecie | |
| 0814748 | Wola | część wsi | Kamienica Dolna | |
| 0815044 | Wola Brzostecka | wieś | ||
| 0814725 | Zagórze | część wsi | Januszkowice | |
| 0815067 | Zawadka Brzostecka | wieś | ||
| 0814560 | Zawodzie | część wsi | Bukowa | |
| 0814820 | Zawodzie | część wsi | Klecie | |
Środowisko naturalne
edytujWody powierzchniowe
edytujGłównym ciekiem gminy jest rzeka Wisłoka[18].
Ochrona przyrody
edytujFormy ochrony przyrody na terenie gminy Brzostek[18]:
- Rezerwat przyrody Kamera
- Obszar Natura 2000 Wisłoka z Dopływami
- Czarnorzecko-Strzyżowski Park Krajobrazowy
- Obszar Chronionego Krajobrazu Pogórza Ciężkowickiego
- Obszar Chronionego Krajobrazu Pogórza Strzyżowskiego
- Pomniki przyrody
- Dąb Chrześcijanin
- Kłokoczka południowa, rosnąca na terenie rezerwatu „Kamera”
- Dąb Stefek
Edukacja
edytujW roku 2022 na terenie gminy funkcjonowały[19]:
- 1 szkoła średnia
- 9 szkół podstawowych
- 1 przedszkole publiczne
- 1 niepubliczny klub dziecięcy
Religia
edytuj.jpg)
Ludność gminy wyznania rzymskokatolickiego należy do parafii[20][21]:
- Podwyższenia Krzyża Świętego w Brzostku[22]
- Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny w Januszkowicach[23]
- Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Siedliskach-Bogusz[24]
- Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej w Przeczycy[25]
- św. Grzegorza Papieża w Gorzejowej[26]
- Miłosierdzia Bożego w Grudnej Górnej[27]
- Najświętszej Maryi Panny Częstochowskiej w Kamienicy Górnej[28]
Sport i rekreacja
edytujKluby sportowe
edytujW gminie działają:
- klub piłkarski LKS Brzostowianka Brzostek[29][30], założony w 1946 roku[31], prowadzący także sekcję tenisa stołowego[32]
- klub piłkarski LKS „Sokół” Siedliska-Bogusz[33].
Obiekty sportowe
edytujNa terenie gminy znajdują się[34]:
- stadion sportowy w Brzostku,
- boisko piłkarskie w Siedliskach-Bogusz
- Hala Widowiskowo-Sportowa im. Agaty Mróz-Olszewskiej w Brzostku; w jej budynku znajduje się także siłownia
- kompleks boisk sportowych powstały w ramach projektu „Moje Boisko – Orlik 2012” znajdujący się przy brzosteckiej szkole podstawowej
Zabytki
edytuj
Zabytki wpisane do rejestru[35]:
- historyczny układ urbanistyczny miasta
- kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
- cmentarz kościelny
- cmentarz wojenny nr 222
- dawna karczma
- spichlerz z końca XVIII wieku
- cmentarz wojenny nr 217
- zespół dworski
- cmentarz wojenny nr 220
- kaplica pw. św. Leonarda
- ogrodzenie cmentarza z bramą
- cmentarz wojenny nr 221
- park dworski
- kościół Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej
- zespół dworski
- spichrz plebański
- kościół Narodzenia NMP
- zespół dworski
- cmentarz wojenny nr 226
- kapliczka
Honorowi obywatele
edytuj- ks. prof. dr hab. Bogdan Stanaszek[36]
- ks. Jan Cebulak[36]
- prof. dr hab. Maria Nowakowska[36]
Partnerzy gminy
edytuj
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT.
- ↑ Władze Gminy [online], Gmina Brzostek [dostęp 2024-07-28] (pol.).
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.
- ↑ a b c GUS – Bank Danych Lokalnych [online], bdl.stat.gov.pl [dostęp 2022-12-20].
- ↑ a b c Statut [online], UM Brzostek [dostęp 2022-12-21] (pol.).
- ↑ Urząd Statystyczny w Rzeszowie.
- ↑ a b c Gmina Brzostek [online], Gmina Brzostek [dostęp 2022-12-14] (pol.).
- ↑ Ortofotomapa Polski. Geoportal Polskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej, 2021-10-25.
- ↑ Program Ochrony Środowiska Na Lata 2009–2019 Gminy Brzostek.
- ↑ Brzostek na mapie Miega w bazie danych BazTech.
- ↑ Stanaszek 1997 ↓, s. 23.
- ↑ Stanaszek 1997 ↓, s. 29–33.
- ↑ Stanaszek 1997 ↓, s. 35–36.
- ↑ Stanaszek 1997 ↓, s. 38.
- ↑ Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603.
- ↑ Dziennik Polski. 1986, nr 015 (18/19 I) = 12686.
- ↑ Dz.U. z 2008 r. nr 137, poz. 860.
- ↑ a b Dziennik Urzędowy Województwa Podkarpackiego [online], Dziennik Urzędowy Województwa Podkarpackiego [dostęp 2022-12-14] (pol.).
- ↑ Jednostki Oświatowe [online], Gmina Brzostek [dostęp 2022-12-14] (pol.).
- ↑ Jerzy Wiatr, Parafie w diececji tarnowskiej [online], diecezja.tarnow.pl [dostęp 2022-12-14] (pol.).
- ↑ Mapa Diecezji Rzeszowskiej [online], Portal Diecezji Rzeszowskiej [dostęp 2022-12-14] (pol.).
- ↑ Parafia Brzostek [online], parafiabrzostek.pl [dostęp 2022-12-14].
- ↑ Oficjalna strona parafii Zwiastowania NMP w Januszkowicach [online], januszkowice.parafia24.net [dostęp 2022-12-14] (pol.).
- ↑ Parafia Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Siedliskach Bogusz – Parafia Siedliska Bogusz, Diecezja Tarnowska [online] [dostęp 2022-12-14] (pol.).
- ↑ Parafia Rzymskokatolicka Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej w Przeczycy [online], przeczyca-wiz.diecezja.tarnow.pl [dostęp 2022-12-14] (pol.).
- ↑ Parafia Rzymskokatolicka św. Grzegorza Papieża w Gorzejowej. gorzejowa-wiz.diecezja.tarnow.pl. [dostęp 2022-12-14].
- ↑ Parafia Rzymskokatolicka Miłosierdzia Bożego w Grudnej Górnej. grudnagorna-wiz.diecezja.tarnow.pl/. [dostęp 2022-12-14].
- ↑ Parafia Rzymskokatolicka Najświętszej Maryi Panny Częstochowskiej w Kamienicy Górnej. kamienicagorna-wiz.diecezja.tarnow.pl/#start. [dostęp 2022-12-14].
- ↑ LKS Brzostowianka Brzostek z kompletem zwycięstw bezapelacyjnym triumfatorem tegorocznej edycji Amatorskiej Ligi Piłki Nożnej Gminy Brzostek. [online], 29 lipca 2022 [dostęp 2022-11-27] (pol.).
- ↑ Stadion sportowy – ul. Okrągła 26 [online], 18 grudnia 2017 [dostęp 2022-11-27] (pol.).
- ↑ Skarb – Brzostowianka Brzostek [online], 90minut.pl [dostęp 2022-11-27].
- ↑ Informacje o prowadzonej przez klub LKS Brzostowianka Brzostek sekcji tenisa stołowego na archiwalnej stronie gminy [online], archiwum.brzostek.pl [dostęp 2022-11-28] (pol.).
- ↑ Boisko piłkarskie Siedliska-Bogusz [online], 18 grudnia 2017 [dostęp 2022-12-15] (pol.).
- ↑ Obiekty [online], 17 grudnia 2017 [dostęp 2022-12-15] (pol.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych województwa podkarpackiego.
- ↑ a b c Honorowi Obywatele [online], Gmina Brzostek [dostęp 2022-12-14] (pol.).
- ↑ a b Partnerzy Gminy [online], Gmina Brzostek [dostęp 2022-12-14] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Bogdan Stanaszek: Brzostek i okolice. Brzostek: Towarzystwo Miłośników Ziemi Brzosteckiej w Brzostku, 1997. ISBN 83-901833-3-1.