Wikipedia:Artykuły na Medal/archiwum/2013-05

Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Artykuł na Medal.

2013-05-01

Melecjusz (nazwisko świeckie: Smotrycki; ur. ok. 1577 na Podolu, zm. 27 grudnia 1633 w Dermaniu) – prawosławny, a następnie unicki duchowny działający w I Rzeczypospolitej, w latach 1620–1629 prawosławny arcybiskup połocki. Autor gramatyki języka cerkiewnosłowiańskiego zaliczanej do najważniejszych opracowań w tej tematyce. Od 1610 roku brał aktywny udział w polemice prawosławno-unickiej wokół zawartej w 1596 roku unii kościelnej. W wymienionym roku wydał w Wilnie, pod pseudonimem Theofil Ortholog, traktat polemiczny Threnos, w którym w dramatyczny sposób opisywał sytuację Kościoła prawosławnego w Rzeczypospolitej i dowodził fałszywości dogmatów katolickich. Król Zygmunt III Waza, po zapoznaniu się z tekstem, nakazał aresztowanie jego autorów i wydawców. Zmusiło to Smotryckiego do usunięcia się z życia publicznego. Najpóźniej w 1618 autor Threnosu złożył wieczyste śluby mnisze w monasterze Św. Ducha w Wilnie. W 1619 roku opublikował gramatykę języka cerkiewnosłowiańskiego, znacząco przyczyniając się do kodyfikacji norm tego języka. W 1631 roku papież Urban VIII nadał mu tytuł biskupa Hierapolis; Kongregacja Rozkrzewiania Wiary nie zgodziła się na nadanie mu jakiejkolwiek katedry w Kościele unickim. Smotrycki spędził ostatnie lata życia w klasztorze w Dermaniu, nie angażując się już w życie publiczne. Tam też zmarł i został pochowany. W XVII w. była rozważana jego kanonizacja, którą to myśl ostatecznie zarzucono. Czytaj więcej…

2013-05-02

Tetragram – cztery hebrajskie litery: jod, he, waw, he (hebr. יהוה), oznaczające starotestamentowe imię Boga. Termin „tetragram” pochodzi z języka greckiego i składa się z członów: tetra- „cztero-” lub „cztery” i grámma, „litera”. Dosłownie znaczy „mający cztery litery”. W Biblii Hebrajskiej tetragram pojawia się blisko 6800 razy. Różne formy jego zapisu można spotkać w źródłach pozabiblijnych, niektórych rękopisach Septuaginty oraz rękopisach qumrańskich. Nie występuje w Nowym Testamencie, wspominają jednak o nim Ojcowie Kościoła. Etymologia i pierwotna wymowa tetragramu jest nieznana, ponieważ nie wiadomo, jakie samogłoski podstawiano podczas czytania, oraz żywa była powygnaniowa tradycja żydowska, która zabraniała wymawiania imienia Bożego poza obrębem Świątyni w Jerozolimie. W literaturze naukowej można spotkać liczne próby ustalenia prawidłowej wymowy tetragramu. Obecnie większość uczonych opowiada się za formą Jahwe. Czytaj więcej…

2013-05-03

Inkwizycja rzymska – współczesne określenie zreformowanej inkwizycji papieskiej, działającej po 1542 roku głównie na terenie państw włoskich, podlegającej zwierzchnictwu i kontroli ze strony centralnego organu Kurii Rzymskiej, tj. Świętej Kongregacji Rzymskiej i Powszechnej Inkwizycji, zwanej także Świętym Oficjum. Lokalne trybunały inkwizycji rzymskiej istniały do 1860 roku, natomiast Święta Kongregacja Rzymskiej i Powszechnej Inkwizycji istnieje do dziś pod nazwą Kongregacja Nauki Wiary. Choć historycy są zgodni, że inkwizycja rzymska była instytucją odmienną od średniowiecznej inkwizycji papieskiej, nie sposób wyznaczyć precyzyjnej granicy czasowej między tymi dwiema formami inkwizycji. Proces przekształcania systemu zdecentralizowanych trybunałów średniowiecznych w scentralizowaną i zbiurokratyzowaną inkwizycję rzymską trwał wiele dziesięcioleci. Odmiennie niż w przypadku inkwizycji hiszpańskiej, która w sposób radykalny zrywała ze swą średniowieczną poprzedniczką (m.in. poprzez wymianę personelu i tworzenie od podstaw nowych trybunałów), inkwizycja rzymska formowała się w sposób ewolucyjny. Czytaj więcej…

2013-05-04

HMS Illustrious – brytyjski lotniskowiec z okresu II wojny światowej. Był przedstawicielem preferowanej wówczas w Wielkiej Brytanii koncepcji lotniskowców pancernych, pierwszą jednostką swojego typu. Zwodowany w 1939 roku, do służby wszedł w maju 1940 roku jako czwarty okręt o tej nazwie w Royal Navy. Walczył na Morzu Śródziemnym, Oceanie Indyjskim a w końcowym okresie wojny – na Pacyfiku. Z okrętu wystartowały samoloty do ataku na Tarent, następnie wspierał on lądowanie aliantów na Madagaskarze i desant pod Salerno. Wchodząc w skład Brytyjskiej Floty Pacyfiku, wziął udział w bitwie o Okinawę. Był uszkodzony przez bombowce Luftwaffe na Morzu Śródziemnym oraz kamikaze na Pacyfiku. Po zakończeniu II wojny światowej został przeklasyfikowany na lotniskowiec szkolny. Pozostał w służbie do 1954 roku, po czym został odstawiony do rezerwy i sprzedany na złom 3 listopada 1956 roku. Czytaj więcej…

2013-05-05

ORP Bałtyk, pierwotnie D’Entrecasteaux – francuski krążownik pancernopokładowy z początku XX wieku, następnie w okresie międzywojennym polski hulk szkolny. Krążownik „D’Entrecasteaux”, noszący imię na cześć francuskiego XVIII-wiecznego żeglarza, był jedynym zbudowanym okrętem swojego typu i unikatową jednostką we francuskiej marynarce wojennej – dużym krążownikiem I klasy skonstruowanym specjalnie do służby w koloniach na Dalekim Wschodzie. W czasie służby, między innymi, brał udział w tłumieniu powstania bokserów w Chinach. Podczas I wojny światowej służył aktywnie na Morzu Śródziemnym, odznaczając się zwłaszcza w obronie Kanału Sueskiego przed Turkami w 1915 roku. Po wojnie został w 1922 roku wycofany z czynnej służby i przekształcony w hulk bez napędu. W tym charakterze był przejściowo wypożyczony Belgii, a następnie w 1927 roku został zakupiony przez polską Marynarkę Wojenną, jako hulk szkolny. Był pierwszym polskim okrętem noszącym nazwę ORP „Bałtyk” i największym okrętem, jaki kiedykolwiek służył w PMW. Po wybuchu II wojny światowej został przejęty przez Niemców i po krótkim okresie wykorzystywania, złomowany do 1942 roku. Czytaj więcej…

2013-05-06

Koleje Śląskie, KŚ (identyfikator literowy – KSL – przewoźnik kolejowy, powołany 17 lutego 2010 przez samorząd województwa śląskiego. Firma świadczy usługi transportowe na terenie województwa śląskiego. Od 9 grudnia 2012 spółka przejęła od Przewozów Regionalnych obsługę niemal wszystkich regionalnych połączeń kolejowych w województwie śląskim. Początek działalności Kolei Śląskich miał miejsce 1 października 2011. Pociągi spółki kursują na prawie wszystkich trasach regionalnych na terenie województwa śląskiego oraz trasach granicznych województw. Tabor Kolei Śląskich składa się z elektrycznych i spalinowych zespołów trakcyjnych oraz składów wagonowych ciągniętych przez lokomotywy elektryczne. Część pojazdów jest własnością Kolei Śląskich, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego lub jest dzierżawiona od podmiotów zewnętrznych. Czytaj więcej…

2013-05-07

Maruthur Gopalan Ramachandran znany jako MGR (tamilski: மருதூர் கோபாலன் இராமச்சந்திரன், malajalam: മരുതൂര്‍ ഗോപാലന്‍ രാമചന്ദ്രന്‍) (ur. 17 stycznia 1917 w Nawalapitiya na Cejlonie, zm. 24 grudnia 1987 w Ćennaj) – indyjski aktor i polityk, producent filmowy, filantrop i reżyser, scenarzysta oraz wydawca. Premier rządu stanowego Tamil Nadu. Twórca i długoletni lider All India Anna Dravida Munnetra Kazhagam. Założyciel oraz wydawca tygodnika Thai oraz dziennika Anna. Jedna z największych gwiazd komercyjnego kina w języku tamilskim. Otaczany bezprecedensowym kultem, często równoznacznym z deifikacją, do dnia dzisiejszego stanowi istotny punkt odniesienia w życiu politycznym, a także w kulturze południowych Indii. Czytaj więcej…

2013-05-08

William Ashley „Billy” Sunday (ur. 19 listopada 1862 w Ames, zm. 6 listopada 1935 w Chicago) – amerykański baseballista i ewangelista przebudzeniowy wyznania prezbiteriańskiego. Był najważniejszym ewangelistą w pierwszej połowie XX wieku i jednym z najbardziej wpływowych w historii Stanów Zjednoczonych. Często gościł na pierwszych stronach gazet, przyjaźnił się z wpływowymi politykami i biznesmenami, bywał w Białym Domu. Początkowo był baseballistą, ale karierę sportową poświęcił dla głoszenia Ewangelii. W swoim przesłaniu odwoływał się do patriotyzmu. Podczas I wojny światowej wzywał USA do militarnego uczestnictwa, a następnie to zaangażowanie popierał. Szczyt jego powodzenia przypada na drugą dekadę XX wieku, kiedy sprawami organizacyjno-administracyjnymi kierowała jego żona, Nell. Najbardziej udana kampania została przeprowadzona w 1917 r. w Nowym Jorku. Po roku 1920 jego kampanie nie cieszyły się już wielką popularnością. Czytaj więcej…

2013-05-09

Tetragram – cztery hebrajskie litery: jod, he, waw, he (hebr. יהוה), oznaczające starotestamentowe imię Boga. Termin „tetragram” pochodzi z języka greckiego i składa się z członów: tetra- „cztero-” lub „cztery” i grámma, „litera”. Dosłownie znaczy „mający cztery litery”. W Biblii Hebrajskiej tetragram pojawia się blisko 6800 razy. Różne formy jego zapisu można spotkać w źródłach pozabiblijnych, niektórych rękopisach Septuaginty oraz rękopisach qumrańskich. Nie występuje w Nowym Testamencie, wspominają jednak o nim Ojcowie Kościoła. Etymologia i pierwotna wymowa tetragramu jest nieznana, ponieważ nie wiadomo, jakie samogłoski podstawiano podczas czytania, oraz żywa była powygnaniowa tradycja żydowska, która zabraniała wymawiania imienia Bożego poza obrębem Świątyni w Jerozolimie. W literaturze naukowej można spotkać liczne próby ustalenia prawidłowej wymowy tetragramu. Obecnie większość uczonych opowiada się za formą Jahwe. Czytaj więcej…

2013-05-10

Inkwizycja rzymska – współczesne określenie zreformowanej inkwizycji papieskiej, działającej po 1542 roku głównie na terenie państw włoskich, podlegającej zwierzchnictwu i kontroli ze strony centralnego organu Kurii Rzymskiej, tj. Świętej Kongregacji Rzymskiej i Powszechnej Inkwizycji, zwanej także Świętym Oficjum. Lokalne trybunały inkwizycji rzymskiej istniały do 1860 roku, natomiast Święta Kongregacja Rzymskiej i Powszechnej Inkwizycji istnieje do dziś pod nazwą Kongregacja Nauki Wiary. Choć historycy są zgodni, że inkwizycja rzymska była instytucją odmienną od średniowiecznej inkwizycji papieskiej, nie sposób wyznaczyć precyzyjnej granicy czasowej między tymi dwiema formami inkwizycji. Proces przekształcania systemu zdecentralizowanych trybunałów średniowiecznych w scentralizowaną i zbiurokratyzowaną inkwizycję rzymską trwał wiele dziesięcioleci. Odmiennie niż w przypadku inkwizycji hiszpańskiej, która w sposób radykalny zrywała ze swą średniowieczną poprzedniczką (m.in. poprzez wymianę personelu i tworzenie od podstaw nowych trybunałów), inkwizycja rzymska formowała się w sposób ewolucyjny. Czytaj więcej…

2013-05-11

HMS Illustrious – brytyjski lotniskowiec z okresu II wojny światowej. Był przedstawicielem preferowanej wówczas w Wielkiej Brytanii koncepcji lotniskowców pancernych, pierwszą jednostką swojego typu. Zwodowany w 1939 roku, do służby wszedł w maju 1940 roku jako czwarty okręt o tej nazwie w Royal Navy. Walczył na Morzu Śródziemnym, Oceanie Indyjskim a w końcowym okresie wojny – na Pacyfiku. Z okrętu wystartowały samoloty do ataku na Tarent, następnie wspierał on lądowanie aliantów na Madagaskarze i desant pod Salerno. Wchodząc w skład Brytyjskiej Floty Pacyfiku, wziął udział w bitwie o Okinawę. Był uszkodzony przez bombowce Luftwaffe na Morzu Śródziemnym oraz kamikaze na Pacyfiku. Po zakończeniu II wojny światowej został przeklasyfikowany na lotniskowiec szkolny. Pozostał w służbie do 1954 roku, po czym został odstawiony do rezerwy i sprzedany na złom 3 listopada 1956 roku. Czytaj więcej…

2013-05-12

ORP Bałtyk, pierwotnie D’Entrecasteaux – francuski krążownik pancernopokładowy z początku XX wieku, następnie w okresie międzywojennym polski hulk szkolny. Krążownik „D’Entrecasteaux”, noszący imię na cześć francuskiego XVIII-wiecznego żeglarza, był jedynym zbudowanym okrętem swojego typu i unikatową jednostką we francuskiej marynarce wojennej – dużym krążownikiem I klasy skonstruowanym specjalnie do służby w koloniach na Dalekim Wschodzie. W czasie służby, między innymi, brał udział w tłumieniu powstania bokserów w Chinach. Podczas I wojny światowej służył aktywnie na Morzu Śródziemnym, odznaczając się zwłaszcza w obronie Kanału Sueskiego przed Turkami w 1915 roku. Po wojnie został w 1922 roku wycofany z czynnej służby i przekształcony w hulk bez napędu. W tym charakterze był przejściowo wypożyczony Belgii, a następnie w 1927 roku został zakupiony przez polską Marynarkę Wojenną, jako hulk szkolny. Był pierwszym polskim okrętem noszącym nazwę ORP „Bałtyk” i największym okrętem, jaki kiedykolwiek służył w PMW. Po wybuchu II wojny światowej został przejęty przez Niemców i po krótkim okresie wykorzystywania, złomowany do 1942 roku. Czytaj więcej…

2013-05-13

Koleje Śląskie, KŚ (identyfikator literowy – KSL – przewoźnik kolejowy, powołany 17 lutego 2010 przez samorząd województwa śląskiego. Firma świadczy usługi transportowe na terenie województwa śląskiego. Od 9 grudnia 2012 spółka przejęła od Przewozów Regionalnych obsługę niemal wszystkich regionalnych połączeń kolejowych w województwie śląskim. Początek działalności Kolei Śląskich miał miejsce 1 października 2011. Pociągi spółki kursują na prawie wszystkich trasach regionalnych na terenie województwa śląskiego oraz trasach granicznych województw. Tabor Kolei Śląskich składa się z elektrycznych i spalinowych zespołów trakcyjnych oraz składów wagonowych ciągniętych przez lokomotywy elektryczne. Część pojazdów jest własnością Kolei Śląskich, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego lub jest dzierżawiona od podmiotów zewnętrznych. Czytaj więcej…

2013-05-14

Hilary z Chichesteru (ur. ok. 1110, zm. 1169) – angielski duchowny, biskup Chichesteru. Anglik z urodzenia, studiował prawo kanoniczne i pracował w Rzymie jako notariusz papieski. Poznał tam wielu dostojników kościelnych łącznie z przyszłym papieżem Hadrianem IV i pisarzem Janem z Salisbury. W Anglii był notariuszem z otoczenia Henryka z Blois, biskupa Winchester i brata króla Stefana z Blois. Po nieudanej nominacji na arcybiskupa Yorku, papież Eugeniusz III wynagrodził go biskupstwem Chichesteru w 1147. Hilary spędził wiele lat zmagając się z opactwem Battle usiłując wyegzekwować swe prawo jako biskupa do nadzoru nad tym klasztorem. Zmagał się również z Tomaszem Becketem, ówczesnym kanclerzem króla Henryka II Plantageneta, późniejszym arcybiskupem Canterbury. Hilary popierał króla Henryka II Plantageneta w jego konflikcie z Becketem. Henryk mianował Hilarego szeryfem i zatrudnił jako sędziego na dworze królewskim. Na polecenie papiestwa Hilary służył jako sędzia-delegat, by rozpoznawać sprawy, które przekazano do Anglii. Znany ze wspierania swych duchownych oraz jako specjalista od prawa kanonicznego, Hilary pracował nad kanonizacją Edwarda Wyznawcy, dawnego króla Anglii. Czytaj więcej…

2013-05-15

William Ashley „Billy” Sunday (ur. 19 listopada 1862 w Ames, zm. 6 listopada 1935 w Chicago) – amerykański baseballista i ewangelista przebudzeniowy wyznania prezbiteriańskiego. Był najważniejszym ewangelistą w pierwszej połowie XX wieku i jednym z najbardziej wpływowych w historii Stanów Zjednoczonych. Często gościł na pierwszych stronach gazet, przyjaźnił się z wpływowymi politykami i biznesmenami, bywał w Białym Domu. Początkowo był baseballistą, ale karierę sportową poświęcił dla głoszenia Ewangelii. W swoim przesłaniu odwoływał się do patriotyzmu. Podczas I wojny światowej wzywał USA do militarnego uczestnictwa, a następnie to zaangażowanie popierał. Szczyt jego powodzenia przypada na drugą dekadę XX wieku, kiedy sprawami organizacyjno-administracyjnymi kierowała jego żona, Nell. Najbardziej udana kampania została przeprowadzona w 1917 r. w Nowym Jorku. Po roku 1920 jego kampanie nie cieszyły się już wielką popularnością. Czytaj więcej…

2013-05-16

Tetragram – cztery hebrajskie litery: jod, he, waw, he (hebr. יהוה), oznaczające starotestamentowe imię Boga. Termin „tetragram” pochodzi z języka greckiego i składa się z członów: tetra- „cztero-” lub „cztery” i grámma, „litera”. Dosłownie znaczy „mający cztery litery”. W Biblii Hebrajskiej tetragram pojawia się blisko 6800 razy. Różne formy jego zapisu można spotkać w źródłach pozabiblijnych, niektórych rękopisach Septuaginty oraz rękopisach qumrańskich. Nie występuje w Nowym Testamencie, wspominają jednak o nim Ojcowie Kościoła. Etymologia i pierwotna wymowa tetragramu jest nieznana, ponieważ nie wiadomo, jakie samogłoski podstawiano podczas czytania, oraz żywa była powygnaniowa tradycja żydowska, która zabraniała wymawiania imienia Bożego poza obrębem Świątyni w Jerozolimie. W literaturze naukowej można spotkać liczne próby ustalenia prawidłowej wymowy tetragramu. Obecnie większość uczonych opowiada się za formą Jahwe. Czytaj więcej…

2013-05-17

Inkwizycja rzymska – współczesne określenie zreformowanej inkwizycji papieskiej, działającej po 1542 roku głównie na terenie państw włoskich, podlegającej zwierzchnictwu i kontroli ze strony centralnego organu Kurii Rzymskiej, tj. Świętej Kongregacji Rzymskiej i Powszechnej Inkwizycji, zwanej także Świętym Oficjum. Lokalne trybunały inkwizycji rzymskiej istniały do 1860 roku, natomiast Święta Kongregacja Rzymskiej i Powszechnej Inkwizycji istnieje do dziś pod nazwą Kongregacja Nauki Wiary. Choć historycy są zgodni, że inkwizycja rzymska była instytucją odmienną od średniowiecznej inkwizycji papieskiej, nie sposób wyznaczyć precyzyjnej granicy czasowej między tymi dwiema formami inkwizycji. Proces przekształcania systemu zdecentralizowanych trybunałów średniowiecznych w scentralizowaną i zbiurokratyzowaną inkwizycję rzymską trwał wiele dziesięcioleci. Odmiennie niż w przypadku inkwizycji hiszpańskiej, która w sposób radykalny zrywała ze swą średniowieczną poprzedniczką (m.in. poprzez wymianę personelu i tworzenie od podstaw nowych trybunałów), inkwizycja rzymska formowała się w sposób ewolucyjny. Czytaj więcej…

2013-05-18

HMS Illustrious – brytyjski lotniskowiec z okresu II wojny światowej. Był przedstawicielem preferowanej wówczas w Wielkiej Brytanii koncepcji lotniskowców pancernych, pierwszą jednostką swojego typu. Zwodowany w 1939 roku, do służby wszedł w maju 1940 roku jako czwarty okręt o tej nazwie w Royal Navy. Walczył na Morzu Śródziemnym, Oceanie Indyjskim a w końcowym okresie wojny – na Pacyfiku. Z okrętu wystartowały samoloty do ataku na Tarent, następnie wspierał on lądowanie aliantów na Madagaskarze i desant pod Salerno. Wchodząc w skład Brytyjskiej Floty Pacyfiku, wziął udział w bitwie o Okinawę. Był uszkodzony przez bombowce Luftwaffe na Morzu Śródziemnym oraz kamikaze na Pacyfiku. Po zakończeniu II wojny światowej został przeklasyfikowany na lotniskowiec szkolny. Pozostał w służbie do 1954 roku, po czym został odstawiony do rezerwy i sprzedany na złom 3 listopada 1956 roku. Czytaj więcej…

2013-05-19

ORP Bałtyk, pierwotnie D’Entrecasteaux – francuski krążownik pancernopokładowy z początku XX wieku, następnie w okresie międzywojennym polski hulk szkolny. Krążownik „D’Entrecasteaux”, noszący imię na cześć francuskiego XVIII-wiecznego żeglarza, był jedynym zbudowanym okrętem swojego typu i unikatową jednostką we francuskiej marynarce wojennej – dużym krążownikiem I klasy skonstruowanym specjalnie do służby w koloniach na Dalekim Wschodzie. W czasie służby, między innymi, brał udział w tłumieniu powstania bokserów w Chinach. Podczas I wojny światowej służył aktywnie na Morzu Śródziemnym, odznaczając się zwłaszcza w obronie Kanału Sueskiego przed Turkami w 1915 roku. Po wojnie został w 1922 roku wycofany z czynnej służby i przekształcony w hulk bez napędu. W tym charakterze był przejściowo wypożyczony Belgii, a następnie w 1927 roku został zakupiony przez polską Marynarkę Wojenną, jako hulk szkolny. Był pierwszym polskim okrętem noszącym nazwę ORP „Bałtyk” i największym okrętem, jaki kiedykolwiek służył w PMW. Po wybuchu II wojny światowej został przejęty przez Niemców i po krótkim okresie wykorzystywania, złomowany do 1942 roku. Czytaj więcej…

2013-05-20

Koleje Śląskie, KŚ (identyfikator literowy – KSL – przewoźnik kolejowy, powołany 17 lutego 2010 przez samorząd województwa śląskiego. Firma świadczy usługi transportowe na terenie województwa śląskiego. Od 9 grudnia 2012 spółka przejęła od Przewozów Regionalnych obsługę niemal wszystkich regionalnych połączeń kolejowych w województwie śląskim. Początek działalności Kolei Śląskich miał miejsce 1 października 2011. Pociągi spółki kursują na prawie wszystkich trasach regionalnych na terenie województwa śląskiego oraz trasach granicznych województw. Tabor Kolei Śląskich składa się z elektrycznych i spalinowych zespołów trakcyjnych oraz składów wagonowych ciągniętych przez lokomotywy elektryczne. Część pojazdów jest własnością Kolei Śląskich, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego lub jest dzierżawiona od podmiotów zewnętrznych. Czytaj więcej…

2013-05-21

Hilary z Chichesteru (ur. ok. 1110, zm. 1169) – angielski duchowny, biskup Chichesteru. Anglik z urodzenia, studiował prawo kanoniczne i pracował w Rzymie jako notariusz papieski. Poznał tam wielu dostojników kościelnych łącznie z przyszłym papieżem Hadrianem IV i pisarzem Janem z Salisbury. W Anglii był notariuszem z otoczenia Henryka z Blois, biskupa Winchester i brata króla Stefana z Blois. Po nieudanej nominacji na arcybiskupa Yorku, papież Eugeniusz III wynagrodził go biskupstwem Chichesteru w 1147. Hilary spędził wiele lat zmagając się z opactwem Battle usiłując wyegzekwować swe prawo jako biskupa do nadzoru nad tym klasztorem. Zmagał się również z Tomaszem Becketem, ówczesnym kanclerzem króla Henryka II Plantageneta, późniejszym arcybiskupem Canterbury. Hilary popierał króla Henryka II Plantageneta w jego konflikcie z Becketem. Henryk mianował Hilarego szeryfem i zatrudnił jako sędziego na dworze królewskim. Na polecenie papiestwa Hilary służył jako sędzia-delegat, by rozpoznawać sprawy, które przekazano do Anglii. Znany ze wspierania swych duchownych oraz jako specjalista od prawa kanonicznego, Hilary pracował nad kanonizacją Edwarda Wyznawcy, dawnego króla Anglii. Czytaj więcej…

2013-05-22

William Ashley „Billy” Sunday (ur. 19 listopada 1862 w Ames, zm. 6 listopada 1935 w Chicago) – amerykański baseballista i ewangelista przebudzeniowy wyznania prezbiteriańskiego. Był najważniejszym ewangelistą w pierwszej połowie XX wieku i jednym z najbardziej wpływowych w historii Stanów Zjednoczonych. Często gościł na pierwszych stronach gazet, przyjaźnił się z wpływowymi politykami i biznesmenami, bywał w Białym Domu. Początkowo był baseballistą, ale karierę sportową poświęcił dla głoszenia Ewangelii. W swoim przesłaniu odwoływał się do patriotyzmu. Podczas I wojny światowej wzywał USA do militarnego uczestnictwa, a następnie to zaangażowanie popierał. Szczyt jego powodzenia przypada na drugą dekadę XX wieku, kiedy sprawami organizacyjno-administracyjnymi kierowała jego żona, Nell. Najbardziej udana kampania została przeprowadzona w 1917 r. w Nowym Jorku. Po roku 1920 jego kampanie nie cieszyły się już wielką popularnością. Czytaj więcej…

2013-05-23

Tetragram – cztery hebrajskie litery: jod, he, waw, he (hebr. יהוה), oznaczające starotestamentowe imię Boga. Termin „tetragram” pochodzi z języka greckiego i składa się z członów: tetra- „cztero-” lub „cztery” i grámma, „litera”. Dosłownie znaczy „mający cztery litery”. W Biblii Hebrajskiej tetragram pojawia się blisko 6800 razy. Różne formy jego zapisu można spotkać w źródłach pozabiblijnych, niektórych rękopisach Septuaginty oraz rękopisach qumrańskich. Nie występuje w Nowym Testamencie, wspominają jednak o nim Ojcowie Kościoła. Etymologia i pierwotna wymowa tetragramu jest nieznana, ponieważ nie wiadomo, jakie samogłoski podstawiano podczas czytania, oraz żywa była powygnaniowa tradycja żydowska, która zabraniała wymawiania imienia Bożego poza obrębem Świątyni w Jerozolimie. W literaturze naukowej można spotkać liczne próby ustalenia prawidłowej wymowy tetragramu. Obecnie większość uczonych opowiada się za formą Jahwe. Czytaj więcej…

2013-05-24

Inkwizycja rzymska – współczesne określenie zreformowanej inkwizycji papieskiej, działającej po 1542 roku głównie na terenie państw włoskich, podlegającej zwierzchnictwu i kontroli ze strony centralnego organu Kurii Rzymskiej, tj. Świętej Kongregacji Rzymskiej i Powszechnej Inkwizycji, zwanej także Świętym Oficjum. Lokalne trybunały inkwizycji rzymskiej istniały do 1860 roku, natomiast Święta Kongregacja Rzymskiej i Powszechnej Inkwizycji istnieje do dziś pod nazwą Kongregacja Nauki Wiary. Choć historycy są zgodni, że inkwizycja rzymska była instytucją odmienną od średniowiecznej inkwizycji papieskiej, nie sposób wyznaczyć precyzyjnej granicy czasowej między tymi dwiema formami inkwizycji. Proces przekształcania systemu zdecentralizowanych trybunałów średniowiecznych w scentralizowaną i zbiurokratyzowaną inkwizycję rzymską trwał wiele dziesięcioleci. Odmiennie niż w przypadku inkwizycji hiszpańskiej, która w sposób radykalny zrywała ze swą średniowieczną poprzedniczką (m.in. poprzez wymianę personelu i tworzenie od podstaw nowych trybunałów), inkwizycja rzymska formowała się w sposób ewolucyjny. Czytaj więcej…

2013-05-25

HMS Illustrious – brytyjski lotniskowiec z okresu II wojny światowej. Był przedstawicielem preferowanej wówczas w Wielkiej Brytanii koncepcji lotniskowców pancernych, pierwszą jednostką swojego typu. Zwodowany w 1939 roku, do służby wszedł w maju 1940 roku jako czwarty okręt o tej nazwie w Royal Navy. Walczył na Morzu Śródziemnym, Oceanie Indyjskim a w końcowym okresie wojny – na Pacyfiku. Z okrętu wystartowały samoloty do ataku na Tarent, następnie wspierał on lądowanie aliantów na Madagaskarze i desant pod Salerno. Wchodząc w skład Brytyjskiej Floty Pacyfiku, wziął udział w bitwie o Okinawę. Był uszkodzony przez bombowce Luftwaffe na Morzu Śródziemnym oraz kamikaze na Pacyfiku. Po zakończeniu II wojny światowej został przeklasyfikowany na lotniskowiec szkolny. Pozostał w służbie do 1954 roku, po czym został odstawiony do rezerwy i sprzedany na złom 3 listopada 1956 roku. Czytaj więcej…

2013-05-26

ORP Bałtyk, pierwotnie D’Entrecasteaux – francuski krążownik pancernopokładowy z początku XX wieku, następnie w okresie międzywojennym polski hulk szkolny. Krążownik „D’Entrecasteaux”, noszący imię na cześć francuskiego XVIII-wiecznego żeglarza, był jedynym zbudowanym okrętem swojego typu i unikatową jednostką we francuskiej marynarce wojennej – dużym krążownikiem I klasy skonstruowanym specjalnie do służby w koloniach na Dalekim Wschodzie. W czasie służby, między innymi, brał udział w tłumieniu powstania bokserów w Chinach. Podczas I wojny światowej służył aktywnie na Morzu Śródziemnym, odznaczając się zwłaszcza w obronie Kanału Sueskiego przed Turkami w 1915 roku. Po wojnie został w 1922 roku wycofany z czynnej służby i przekształcony w hulk bez napędu. W tym charakterze był przejściowo wypożyczony Belgii, a następnie w 1927 roku został zakupiony przez polską Marynarkę Wojenną, jako hulk szkolny. Był pierwszym polskim okrętem noszącym nazwę ORP „Bałtyk” i największym okrętem, jaki kiedykolwiek służył w PMW. Po wybuchu II wojny światowej został przejęty przez Niemców i po krótkim okresie wykorzystywania, złomowany do 1942 roku. Czytaj więcej…

2013-05-27

Koleje Śląskie, KŚ (identyfikator literowy – KSL – przewoźnik kolejowy, powołany 17 lutego 2010 przez samorząd województwa śląskiego. Firma świadczy usługi transportowe na terenie województwa śląskiego. Od 9 grudnia 2012 spółka przejęła od Przewozów Regionalnych obsługę niemal wszystkich regionalnych połączeń kolejowych w województwie śląskim. Początek działalności Kolei Śląskich miał miejsce 1 października 2011. Pociągi spółki kursują na prawie wszystkich trasach regionalnych na terenie województwa śląskiego oraz trasach granicznych województw. Tabor Kolei Śląskich składa się z elektrycznych i spalinowych zespołów trakcyjnych oraz składów wagonowych ciągniętych przez lokomotywy elektryczne. Część pojazdów jest własnością Kolei Śląskich, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego lub jest dzierżawiona od podmiotów zewnętrznych. Czytaj więcej…

2013-05-28

Hilary z Chichesteru (ur. ok. 1110, zm. 1169) – angielski duchowny, biskup Chichesteru. Anglik z urodzenia, studiował prawo kanoniczne i pracował w Rzymie jako notariusz papieski. Poznał tam wielu dostojników kościelnych łącznie z przyszłym papieżem Hadrianem IV i pisarzem Janem z Salisbury. W Anglii był notariuszem z otoczenia Henryka z Blois, biskupa Winchester i brata króla Stefana z Blois. Po nieudanej nominacji na arcybiskupa Yorku, papież Eugeniusz III wynagrodził go biskupstwem Chichesteru w 1147. Hilary spędził wiele lat zmagając się z opactwem Battle usiłując wyegzekwować swe prawo jako biskupa do nadzoru nad tym klasztorem. Zmagał się również z Tomaszem Becketem, ówczesnym kanclerzem króla Henryka II Plantageneta, późniejszym arcybiskupem Canterbury. Hilary popierał króla Henryka II Plantageneta w jego konflikcie z Becketem. Henryk mianował Hilarego szeryfem i zatrudnił jako sędziego na dworze królewskim. Na polecenie papiestwa Hilary służył jako sędzia-delegat, by rozpoznawać sprawy, które przekazano do Anglii. Znany ze wspierania swych duchownych oraz jako specjalista od prawa kanonicznego, Hilary pracował nad kanonizacją Edwarda Wyznawcy, dawnego króla Anglii. Czytaj więcej…

2013-05-29

William Ashley „Billy” Sunday (ur. 19 listopada 1862 w Ames, zm. 6 listopada 1935 w Chicago) – amerykański baseballista i ewangelista przebudzeniowy wyznania prezbiteriańskiego. Był najważniejszym ewangelistą w pierwszej połowie XX wieku i jednym z najbardziej wpływowych w historii Stanów Zjednoczonych. Często gościł na pierwszych stronach gazet, przyjaźnił się z wpływowymi politykami i biznesmenami, bywał w Białym Domu. Początkowo był baseballistą, ale karierę sportową poświęcił dla głoszenia Ewangelii. W swoim przesłaniu odwoływał się do patriotyzmu. Podczas I wojny światowej wzywał USA do militarnego uczestnictwa, a następnie to zaangażowanie popierał. Szczyt jego powodzenia przypada na drugą dekadę XX wieku, kiedy sprawami organizacyjno-administracyjnymi kierowała jego żona, Nell. Najbardziej udana kampania została przeprowadzona w 1917 r. w Nowym Jorku. Po roku 1920 jego kampanie nie cieszyły się już wielką popularnością. Czytaj więcej…

2013-05-30

Tetragram – cztery hebrajskie litery: jod, he, waw, he (hebr. יהוה), oznaczające starotestamentowe imię Boga. Termin „tetragram” pochodzi z języka greckiego i składa się z członów: tetra- „cztero-” lub „cztery” i grámma, „litera”. Dosłownie znaczy „mający cztery litery”. W Biblii Hebrajskiej tetragram pojawia się blisko 6800 razy. Różne formy jego zapisu można spotkać w źródłach pozabiblijnych, niektórych rękopisach Septuaginty oraz rękopisach qumrańskich. Nie występuje w Nowym Testamencie, wspominają jednak o nim Ojcowie Kościoła. Etymologia i pierwotna wymowa tetragramu jest nieznana, ponieważ nie wiadomo, jakie samogłoski podstawiano podczas czytania, oraz żywa była powygnaniowa tradycja żydowska, która zabraniała wymawiania imienia Bożego poza obrębem Świątyni w Jerozolimie. W literaturze naukowej można spotkać liczne próby ustalenia prawidłowej wymowy tetragramu. Obecnie większość uczonych opowiada się za formą Jahwe. Czytaj więcej…

2013-05-31

Inkwizycja rzymska – współczesne określenie zreformowanej inkwizycji papieskiej, działającej po 1542 roku głównie na terenie państw włoskich, podlegającej zwierzchnictwu i kontroli ze strony centralnego organu Kurii Rzymskiej, tj. Świętej Kongregacji Rzymskiej i Powszechnej Inkwizycji, zwanej także Świętym Oficjum. Lokalne trybunały inkwizycji rzymskiej istniały do 1860 roku, natomiast Święta Kongregacja Rzymskiej i Powszechnej Inkwizycji istnieje do dziś pod nazwą Kongregacja Nauki Wiary. Choć historycy są zgodni, że inkwizycja rzymska była instytucją odmienną od średniowiecznej inkwizycji papieskiej, nie sposób wyznaczyć precyzyjnej granicy czasowej między tymi dwiema formami inkwizycji. Proces przekształcania systemu zdecentralizowanych trybunałów średniowiecznych w scentralizowaną i zbiurokratyzowaną inkwizycję rzymską trwał wiele dziesięcioleci. Odmiennie niż w przypadku inkwizycji hiszpańskiej, która w sposób radykalny zrywała ze swą średniowieczną poprzedniczką (m.in. poprzez wymianę personelu i tworzenie od podstaw nowych trybunałów), inkwizycja rzymska formowała się w sposób ewolucyjny. Czytaj więcej…