Stanisław Szmuc
Stanisław Szmuc (ur. 7 maja 1911 w Wysokiej k. Łańcuta, zm. 10 lutego 1997 w Krakowie) – polski malarz, autor polichromii, mozaik i sgraffit, projektant witraży.
.jpg) Stanisław Szmuc, ok. 1980 (fot. Jacek Szmuc) | |
| Data i miejsce urodzenia |
7 maja 1911 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
10 lutego 1997 |
| Zawód, zajęcie |
Malarz, grafik, projektant witraży |
| Rodzice |
Jan i Katarzyna Szmuc |
| Małżeństwo |
Janina Kokesz |
| Dzieci |
Jacek (fotografik), Barbara (1949–2005, malarka i projektantka witraży), Anna (realizatorka radiowa w Radio France) |
Życiorys
edytujStudiował w Instytucie Sztuk Graficznych we Lwowie pod kierunkiem Piotra Gajewskiego i Ludwika Tyrowicza, który z uznaniem wyrażał się o jego pracach[1]. Studia ukończył w 1936[2]. W 1939 został zmobilizowany, po wybuchu wojny przebywał w Rumunii, następnie wrócił do Polski. Po wojnie mieszkał w Rzeszowie, był związany z rzeszowskim ZPAP, w którym pełnił funkcję członka zarządu do 1949[3]. Od 1964 zamieszkał w Krakowie, tworzył w tym czasie głównie sztukę sakralną. Był wiceprezesem Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie do 1996. Zmarł 10 lutego 1997, został pochowany na cmentarzu Rakowickim.
Twórczość
edytujMalarstwo i grafika
edytujMalował w różnych technikach (olej, tempera, akwarela, techniki mieszane), tworzył grafiki i rysunki (monotypia, drzeworyt, sucha igła, tusz, rysunek ołówkiem i sangwiną)[4][5]. Brał udział w wielu wystawach indywidualnych i zbiorowych[2] m.in. w Krakowie, Lublinie, Rzeszowie, Warszawie, Caracal i Kopenhadze[6]. Wystawiał m.in. wspólnie ze Zbigniewem Krygowskim, Alfredem Kudem, Zuzanną Kusek-Kud, Jadwigą Dziędzielewicz, Franciszkiem Frączkiem[7]. Jego prace znajdują się głównie w zbiorach prywatnych, niektóre jako dzieła nieznanego autora (nie wszystkie opatrywał sygnaturami).
Polichromie, mozaiki, sgraffita i projekty witraży
edytujGłówną dziedziną działalności Stanisława Szmuca, w której stworzył własny, rozpoznawalny styl jest sztuka sakralna[8]. Był jednym z pierwszych artystów, których prace wystawiano w Kamieniołomie im. Jana Pawła II[9]. Dokładna liczba kościołów, w których wykonał swoje prace, nie jest znana (nie prowadził szczegółowej ewidencji). Prace Stanisława Szmuca są w różnym stanie zachowania, niektóre zostały odnowione, inne wymagają konserwacji, część polichromii została zamalowana. Niektóre prace zniszczono w sposób celowy. Lista zamieszczona poniżej została odtworzona na podstawie dostępnych źródeł.
Kontrowersje
edytujPolichromie Stanisława Szmuca odznaczają się starannie skomponowaną i wyważoną kolorystyką, umiarem w stosowaniu barw, co spotykało się czasem z niezadowoleniem odbiorców[1]. Z podobnych względów kontrowersje wzbudzały sgraffita. W Wojakowej stacje drogi krzyżowej wykonane techniką sgraffito[9] zniszczono i zastąpiono kolorowymi obrazami w złoconych ramach[10]. W Zabrzu-Rokitnicy na pocz. XXI w. podczas remontu zniszczono sgraffita na tęczy, przedstawiające sceny Zmartwychwstania, pozostawiając w ich miejscu gładką ścianę. W Czudcu zatynkowano sgraffita ze stacjami Drogi Krzyżowej i zamalowano kompozycje na filarach przedstawiające postacie proroków, choć prace te były przyjęte z uznaniem. Nie zachowała się też m.in. polichromia kościoła w Zalesiu (obecnie Rzeszów-Zalesie), mimo pozytywnych recenzji[8].
Życie prywatne
edytujBył synem Jana Szmuca (1873–1949), przedsiębiorcy i społecznika[11][12]. W roku 1943, w warunkach okupacyjnych poślubił Janinę Kokesz (1913–2006, absolwentka UJ, łączniczka AK). Mieli troje dzieci: Jacek (fotografik)[13], Barbara (1949–2005, malarka i projektantka witraży), Anna (realizatorka radiowa w Radio France).
Sztuka sakralna Stanisława Szmuca
edytujLista w kolejności alfabetycznej (na podstawie kwerendy przeprowadzonej w latach 2021-22)
| Miejscowość, kościół | Rok | Opis | Zachowane
Tak/Nie |
Uwagi i przypisy |
|---|---|---|---|---|
| Andrychów, kościół | 1976 | Polichromia
Witraże |
Nie
Tak |
Dwa witraże: św. Stanisław BM i św. Paweł[14] |
| Bartatów | ok. 1936 | Polichromia | Nie | Od 1990 cerkiew prawosławna[15][16] |
| Biały Dunajec | 1976 | Polichromia, mozaiki | Tak | [9] |
| Borek Stary,
kościół parafialny |
1958 | Polichromia | Tak | Odnowiona[17] |
| Brzyska | 1949 | Polichromia, witraże | Tak | [18] |
| Chmielnik | 1959 | Polichromia
Sgraffita |
Tak
Nie |
[8] |
| Chrzanów-Rospontowa | b.d. | Sgraffita | Tak | Sgraffita z elementami mozaiki[9] |
| Czudec,
kościół parafialny |
1961 | Polichromia
Sgraffita |
Fragment
Nie |
Pozostał nie zamalowany fragment polichromii w kaplicy południowej[8][9] |
| Dynów | 1969 | Polichromia, sgraffito | Tak | Współautor polichromii: Alfred Kud. Odnowiona, z częściowo zmienioną kolorystyką ornamentów[9][19][20] |
| Frysztak | 1939 | Polichromia | Nie | Zamalowana w latach siedemdziesiątych XX w. (Stanisław Jakubczyk)[21][22] |
| Giedlarowa | przed 1939 | Polichromia | Nie | Zamalowana w 1968 (Stanisław Jakubczyk)[15][23] |
| Gliwice, katedra | 1979 | Sgraffita | Tak | Zachowane sgraffita w prezbiterium. Nie zachowane stacje Drogi Krzyżowej (przywrócono oryginalne rzeźby z 1934)[9][24] |
| Gliwice-Sośnica, kościół NMP | b.d. | Mozaiki | Tak | Pas mozaiki o dł. ok. 70 m w nawie[9] |
| Górno | 1954 | Polichromia | Tak | Odnowiona w 1996, wykonawca: Stanisław Urban[18] |
| Grodziec
(brak dokł. danych) |
1964 | Polichromia | b.d. | Połączenie figur malowanych i wykonanych sgraffitem[9] |
| Handzlówka | 1934 | Polichromia | Tak | [25][26] |
| Harklowa | 1959 | Polichromia | Tak | [27] |
| Husów | 1960 | Polichromia | Nie | Kościół został rozebrany w 2008[28][29][30] |
| Kamień | ok. 1950 | Polichromia | Tak | Odnowiona na pocz. XXI w., wykonawca: Stanisław Kłosowski[18] |
| Kazimierza Mała | b.d. | Sgraffita | Tak | Współautor: Barbara Pamuła[31] |
| Konopiska | 1969 | Polichromia
Witraże |
Nie
Tak |
[9][32] |
| Korzenna | 1970 | Sgraffita, mozaiki | Tak | [33] |
| Kraczkowa | 1943 | Polichromia | Nie | Zamalowana w 1981, druga warstwa 2020[34] |
| Królik Polski,
kościół drewniany |
1962 | Polichromia | Tak | Współautor: Alfred Kud[35] |
| Krzemienica,
kościół drewniany |
ok. 1938 | Polichromia | Nie | W kościele trwają prace nad przywróceniem oryginalnej polichromii barokowej[1][15] |
| Kuźnia Dębska | b.d. | Sgraffita, witraże | b.d. | [9][36] |
| Łagów | b.d. | Polichromia | b.d. | [37] |
| Łączki Jagiellońskie | ok. 1950 | Polichromia | Tak | |
| Mrowla | 1966 | Polichromia | Tak | Odnowiona. Wykonawca: Magdalena Frączek[18][38] |
| Nozdrzec | 1958 | Polichromia | Tak | Odnowiona. Wykonawca: Stanisław Zima[9][18][39] |
| Opole, Katedra | 1963- -66 | Polichromia, witraże, sgraffita | Tak | [36][40] |
| Opole, kościół oo Jezuitów | b.d. | Mozaiki, witraże | Tak | Część witraży w nawach i ściana witrażowa w Kaplicy Adoracji[9][36] |
| Osiek
(brak dokł. danych) |
b.d. | Polichromia | b.d. | [9] |
| Poraż | 1954 | Polichromia | Nie | Współautor: Zbigniew Krygowski
Zamalowana w 1983. Autor: Maciej Kauczyński[18] |
| Przysietnica, | 1964 | Polichromia | Nie | Zamalowana w 2000[18] |
| Rudna Wielka | 1955 | Polichromia | Tak | Odnowiona w 2007. Wykonawca: Stanisław Zima[41][42] |
| Rymanów, kościół św. Wawrzyńca | 1964 | Polichromia | Tak | Współautor: Alfred Kud[20][43] |
| Rzeszów-Przybyszówka | b.d. | Polichromia
Mozaiki |
Tak | Współautor: Alfred Kud[1][20][29] |
| Rzeszów-Zalesie | 1961 | Polichromia | Nie | [8][29] |
| Sędziszów Małopolski | 1974 | Polichromia, witraże | Tak | Polichromia odnowiona w 1996[44] |
| Szczepanowice
(brak dokł. danych) |
1977 | Polichromia | b.d. | [9] |
| Szebnie, kościół drewniany | 1957 | Polichromia | Tak | [45] |
| Ślęzaki | przed 1939 | Polichromia | b.d. | [15] |
| Tęgoborze | b.d. | Witraże | Tak | [36] |
| Wojakowa | 1971 | Polichromia
Sgraffita |
Tak
Nie |
[9][10] |
| Wysoka | 1934
1942 |
Ołtarze, polichromia, mozaika | Tak | Polichromia odnowiona[46][47] |
| Wrzawy | przed 1939 | Polichromia | b.d. | [15] |
| Zagorzyce, kościół św. Apostołów Piotra i Pawła | ok. 1970 | Polichromia, sgraffita | Tak | Polichromia odnowiona w 1996[48] |
| Zabrze-Mikulczyce, kościół św. Teresy | b.d. | Mozaiki, sgraffita | Tak | [9] |
| Zabrze-Rokitnica | 1980- -1990 | Mozaiki i witraże
Sgraffita |
Tak
Nie |
[49][9] |
| Zarszyn | 1954 | Polichromia | Tak | Współautor: Zbigniew Krygowski[50] |
| Żędowice, nowy kościół | b.d. | Polichromia | Nie | [51] |
| Stary Żmigród | 1960 | Polichromia | Tak | [1] |
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d e Tadeusz Żychiewicz, Polichromie Stanisława Szmuca, Tygodnik Powszechny nr 19 (589), 8 maja 1960.
- ↑ a b Jacek Kawałek, Stanisław Szmuc, w: Malarstwo Polski Południowo-Wschodniej 1900-1980, Biuro Wystaw Artystycznych, Rzeszów 1982, s. 108.
- ↑ Elżbieta Bakun (oprac.), Piotr Rędziniak (red.): Wielka wystawa ZPAP w Rzeszowie : zorganizowana w setną rocznicę powstania Związku. Rzeszów, 2011.
- ↑ Wystawa malarstwa Stanisława Szmuca (katalog), Biuro Wystaw Artystycznych, Rzeszów 1962.
- ↑ Wystawa malarstwa Stanisława Szmuca (katalog), ZPAP Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Kwiecień 1958.
- ↑ Stanisław Szmuc, wystawa malarstwa (katalog), Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych, Kraków 1974.
- ↑ Malarstwo, grafika, rysunek rzeszowskiego okręgu ZPAP (katalog), Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Warszawa-Zachęta, lipiec 1964.
- ↑ a b c d e Tadeusz Chrzanowski, Co nowego w kościołach ziemi rzeszowskiej, Tygodnik Powszechny, 18 sierpnia 1963.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Stanisław Szmuc, wystawa sztuki sakralnej (katalog), Parafia św. Józefa, Kamieniołom im. Jana Pawła II, Kraków Podgórze, luty-marzec 1981.
- ↑ a b Marek Sztorc, Wojakowa, kościół NMP Wniebowziętej [online], www.tarnowskiekoscioly.net [dostęp 2022-12-10] (pol.).
- ↑ Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa; Annuaire de la Pologne (y Compris la V. L. de Dantzig), Warszawa, 1928, str. 830.
- ↑ Wysoka k. Łańcuta, Szkice, studia i materiały z dziejów parafii i miejscowości, Wysoka 2014.
- ↑ Fotografowie - Szmuc Jacek · Tadeusz Kantor [online], tadeuszkantor.com.pl [dostęp 2022-12-17].
- ↑ Corpus Vitrearum - Katalog 2015: Lokalizacja zespołów witraży: Kościół parafialny pw. św. Macieja w Andrychowie [BŻ/Andr/1] [online], cvp.baza-witrazy.uj.edu.pl [dostęp 2022-12-10].
- ↑ a b c d e Ludwik Tyrowicz, Głosy o pracach dekoratorskich Stanisława Szmuca, 1939
- ↑ BARTATÓW. Dawna kaplica p.w. Trójcy Przenajświętszej (1911 - 1924). Lwowski obw., Lwowski r-n (Grodecki r-n) | Kościoły i kaplice Ukrainy [online], rkc.in.ua [dostęp 2022-12-13].
- ↑ Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Borku Starym
- ↑ a b c d e f g Ewidencja zabytków; Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków
- ↑ Kościół Świętego Wawrzyńca w Dynowie
- ↑ a b c https://www.erzeszow.pl/43-kultura-i-sport/7215-ludzie-kultury/8816-kud-alfred.html
- ↑ http://cvp.baza-witrazy.uj.edu.pl/Detail/objects/1189
- ↑ Jan Lubojemski, Kościół Parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny we Frysztaku, Frysztak, 1947.
- ↑ Kościół Parafialny [online], Parafia w Gieldarowej, 28 września 2011 [dostęp 2022-12-17] (pol.).
- ↑ Katedra w Gliwicach p.w. św. Apostołów Piotra i Pawła. (uwaga: błędnie podano, że w prezbiterium są stacje „nowej” Drogi Krzyżowej”. W rzeczywistości są to sgraffita przedstawiające Tajemnice Różańcowe) [online], www.gliwiczanie.pl [dostęp 2022-12-13].
- ↑ Parafia Rzymskokatolicka pw. św. Piotra i Pawła w Handzlówce [online], handzlowka.parafia.info.pl [dostęp 2022-12-14].
- ↑ http://cvp.baza-witrazy.uj.edu.pl/Detail/objects/1118
- ↑ Kościół św. Doroty w Harklowej
- ↑ Ludwik Bałda, Nowa polichromia kościoła w Husowie, Słowo Powszechne, 04 stycznia 1960.
- ↑ a b c Polichromie Stanisława Szmuca, Słowo Powszechne, 18-19 listopada 1961.
- ↑ Kościół św. Andrzeja Apostoła w Husowie
- ↑ Ostatnia Wieczerza, Droga Krzyżowa i Zmartwychwstanie. Rzadko spotykana sztuka dekoracyjna w kościele [ZDJĘCIA] [online], kielce.wyborcza.pl [dostęp 2022-12-14] (pol.).
- ↑ Zabytki [online], Gmina Konopiska [dostęp 2022-12-14] (pol.).
- ↑ Kościół Matki Bożej Szkaplerznej w Korzennej
- ↑ Genowefa Kisała (red.), 630 lat Kraczkowej 1369-1999. Stowarzyszenie Rozwoju Kulturalno-Gospodarczego Wsi Kraczkowa, 1999, str. 230.
- ↑ 11 maja 2020 • MAJÓWKI • | Parafia Królik Polski [online], Parafia Królik Polski | Parafia Rzymskokatolicka pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Króliku Polskim. Na stronie znajdziesz aktualne intencje mszalne, ogłoszenia i zdjęcia., 10 maja 2020 [dostęp 2022-12-14].
- ↑ a b c d Artyści i autorzy pracowni witraży | Kraków (uwaga: błędnie podano imię autora) [online], Pracownie witraży w Krakowie [dostęp 2022-12-15] (pol.).
- ↑ Bogusław Paprocki, Prace konserwatorskie w województwie kieleckim w latach 1976-1981, w: Ochrona Zabytków, 1986, tom 39, nr 2 (153), s. 131-151.
- ↑ Historia Parafii [online], Parafia pw. Św. Łukasza Ewangelisty [dostęp 2022-12-15] (pol.).
- ↑ [[Kościół Świętego Stanisława Biskupa w Nozdrzcu ]]
- ↑ Przed renowacją [online], Renowacja Katedry Opolskiej [dostęp 2022-12-16] (pol.).
- ↑ Historia Parafii [online], Parafia Rudna Wielka pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus [dostęp 2022-12-28] (pol.).
- ↑ Rudnian, Kwartalnik Stowarzyszenia „Wspólnie dla Rudnej Wielkiej”. Nr 5, lipiec 2020, s. 4.
- ↑ Parafia św. Wawrzyńca w Rymanowie
- ↑ Sędziszów Małopolski - Narodzenia NMP [online], Portal Diecezji Rzeszowskiej [dostęp 2022-12-15] (pol.).
- ↑ Kościół św. Marcina w Szebniach
- ↑ Parafia św. Małgorzaty w Wysokiej
- ↑ http://cvp.baza-witrazy.uj.edu.pl/Detail/objects/1086
- ↑ Parafia Zagorzyce [online], www.parafiazagorzyce.cba.pl [dostęp 2022-12-16].
- ↑ Parafia Najsw. Serca Pana Jezusa Zabrze Rokitnica - Przewodnik [online], www.parafia-rokitnica.pl [dostęp 2022-12-28].
- ↑ Kościół św. Marcina i Matki Bożej Szkaplerznej w Zarszynie
- ↑ Marta Górka, Ewa Kulik, Antoni Ludwig (oprac.) O, Madonno Czarna - Żędowicka Pani! O Schwarze Madonna - Gebieterin von Sandowitz!, Krapkowice, 2003.
