Wikipedia

Odolanów

miasto w województwie wielkopolskim
Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Odolanów (niem. Adelnau[3]) – miasto w województwie wielkopolskim, w powiecie ostrowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Odolanów, w Kaliskiem, nad Baryczą i Kurochem, ośrodek przemysłowy w Kalisko-Ostrowskim Okręgu Przemysłowym, w aglomeracji kalisko-ostrowskiej, ok. 11 km na wschód od Sulmierzyc, ok. 13 km na południowy zachód od Ostrowa Wielkopolskiego, ok. 27 km na północ od Twardogóry.

Odolanów
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Odolanów
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

Powiat

ostrowski

Gmina

Odolanów

Prawa miejskie

XIV wiek

Burmistrz

Marcin Szorski

Powierzchnia

4,76 km²

Wysokość

116[1] m n.p.m.

Populacja (2021)
• liczba ludności
• gęstość


5114[2]
1074 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 62

Kod pocztowy

63-430

Tablice rejestracyjne

POS

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Odolanów”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Odolanów”
Położenie na mapie powiatu ostrowskiego
Mapa konturowa powiatu ostrowskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Odolanów”
Położenie na mapie gminy Odolanów
Mapa konturowa gminy Odolanów, w centrum znajduje się punkt z opisem „Odolanów”
Ziemia51°34′28″N 17°40′26″E/51,574444 17,673889
TERC (TERYT)

3017034

SIMC

0937110

Urząd miejski
Rynek 1
63-430 Odolanów
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
BIP

Według danych z 1 stycznia 2021 roku miasto liczyło 5114 mieszkańców[2]. Drugie pod względem liczby ludności, po Ostrowie Wielkopolskim miasto powiatu ostrowskiego. Lokalny ośrodek usługowo–przemysłowy, zakład przetwórstwa gazu ziemnego[4].

Najstarsze historycznie miasto regionu ostrowskiego. Siedziba dawnego powiatu odolanowskiego[4].

Położenie

edytuj

Odolanów leży w południowej Wielkopolsce, na Nizinie Południowowielkopolskiej, w dolinie Baryczy i Kurocha.

1 stycznia 2021 roku powierzchnia miasta wynosiła 4,76 km²[2].

Nazwa

edytuj

Nazwa Odolanów została stworzona prawdopodobnie przez mieszkańców pobliskiego Bogdaja, którzy mieli trudnić się rozbojem, a łupy przechowywać w miejscu oddalonym, otoczonym wodą, pośród bagien i błota[3].

Historia

edytuj

Średniowiecze – lokacja miasta

edytuj

Historia miejscowości sięga czasów średniowiecza[5]. Już w 1301 roku istniała tu warownia o czym wspomniano przy opisie walk rycerstwa wielkopolskiego i opolskiego. Na początku XIV wieku Odolanów był niewielką miejscowością z około 20 domami[5]. W 1372 roku król Ludwik Węgierski, przekazał Odolanów pochodzącemu z Łużyc, rycerzowi Bartoszowi z Wezenborga (nazywanego później Bartoszem z Odolanowa). Bartosz zbudował w Odolanowie murowany zamek i wkrótce zaczął organizować wyprawy m.in. przeciwko Krzyżakom. Około 1380 roku pojmał 59 rycerzy zmierzających do Malborka – uwięził ich i zażądał za nich okupu 27 tys. florenów[6][7]. W rezultacie na początku września 1382 roku, wojska Ludwika Węgierskiego, na czele z 14-letnim Zygmuntem Luksemburskim, stanęły pod murami Odolanowa – oblężenie trwało kilka dni i zakończyło się ugodą z Bartoszem (zm. ok. 1395)[7].

Lokacja miejska miała miejsce przed 1393 rokiem[8], w związku z czym Odolanów stał się miastem Korony Królestwa Polskiego[9], siedzibą powiatu[5] i miastem królewskim. W 1403 roku król Władysław II Jagiełło, na mocy dokumentu wydanego w Koninie, uwolnił miasto Odolanów od podatków celnych i kontrybucji[10][11]. Zarówno Jagiełło jak i kolejni królowie oddawali często miasto i zamek w zastaw. Z biegiem lat wyodrębniły się trzy części miasta: Śródmieście (obszar zamkowy–miasto właściwe[3]) i dwa przedmieścia: Zamkowe oraz Górka[5].

W czasie wojny trzynastoletniej Odolanów wystawił w 1458 roku 4 pieszych, na odsiecz oblężonej polskiej załogi Zamku w Malborku[12].

Konstancja (XVII w.)

edytuj

Historyczne przedmieście Górka (obecnie część miasta: Odolanów–Górka), położone na lewym brzegu Baryczy, na początku XVII wieku przez kilka lat było odrębnym miastem o nazwie Konstancja[5]. Konstancję założono w 1629 roku z myślą o napływających ze Śląska uchodźcach religijnych[4].

Rozwój miasta

edytuj
 
Historyczna mapa Wielkopolski w epoce piastowskiej z 1888 roku, na podstawie Kodeksu dyplomatycznego Wielkopolski z Odolanowem w jej granicach

W 1721 roku Odolanów liczył 148 mieszkańców[5]. Od połowy XVIII wieku miasto przeżywało swój rozkwit[5]. Starostą odolanowskim był Aleksander Antoni Sułkowski herbu Sulima, a liczba mieszkańców w 1793 roku zwiększyła się niemal sześciokrotnie i wynosiła 996 osób[3]. W tym czasie w Odolanowie wzniesiono trzy świątynie (istniejące do dziś): kościół ewangelicki (1770–1780), kościół cmentarny pw. św. Barbary (1784) oraz kościół pw. św. Marcina (1794)[13]. W wyniku II rozbioru Polski w 1793 roku Odolanów został włączony do Królestwa Prus.

W latach 1807–1815 należał do departamentu kaliskiego Księstwa Warszawskiego.

W 1883 roku Odolanów liczył 2192 mieszkańców[3] i był miastem wielokulturowym i wieloreligijnym[5]. Pod koniec XIX wieku, pod względem wyznania mieszkańców: 1664 stanowili katolicy, 325 protestanci, a 203 żydzi[3].

W 1909 roku oddano do użytku połączenie kolejowe na trasie Odolanów ↔ Ostrów[14][5].

Mieszkańcy Odolanowa brali udział w walkach o niepodległość na ziemiach polskich w tym: w Wiośnie Ludów, a także jako wsparcie w Powstaniu Styczniowym i w Powstaniu Wielkopolskim[5]. W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonował komisariat Straży Granicznej i placówka II linii SG „Odolanów”[15].

Odkrycie złóż gazu ziemnego w pobliżu Odolanowa, na przełomie lat 60. i 70. XX wieku i wybudowanie Zakładu Odazotowania Gazu Ziemnego, przyspieszyło rozwój miasta i napływ ludności[5].

Przynależność administracyjna

edytuj
Okres Flaga Państwo Jednostka administracyjna
1945–1975   Rzeczpospolita Polska województwo poznańskie, powiat ostrowski
1975–1998   województwo kaliskie
1999–   województwo wielkopolskie, powiat ostrowski

Demografia

edytuj

Ludność

edytuj
Liczba mieszkańców Odolanowa według danych GUS[16]
Data

(stan na 1 stycznia)

Liczba ludności Przyrost Gęst. zaludnienia

[os./km²]

Powierzchnia

[km²]

2012 5098 – 1071 4,76
2013 5089   10 1069
2014 5116   27 1075
2015 5134   18 1079
2016 5104   30 1072
2017 5138   34 1079
2018 5155   15 1083
2019 5130   25 1078
2020 5145   15 1081
2021 5114   31 1074

Gospodarka

edytuj

Lokalny ośrodek usługowo–przemysłowy, zakład przetwórstwa gazu ziemnego[4], jeden z ośrodków aglomeracji kalisko-ostrowskiej i Kalisko-Ostrowskiego Okręgu Przemysłowego. W 2019 roku w rejestrze REGON zarejestrowanych było 588 podmiotów gospodarczych w Odolanowie[1].

Największe firmy na terenie Odolanowa[17]
Nazwa firmy Branża/przemysł
Deftrans produkcja mebli łazienkowych
Dinopol[18]

(funkcjonuje od 1993 roku)

produkcja opakowań z masy papierowej
Dombud

(funkcjonuje od 1990 roku)

budownictwo przemysłowe
Dozagro produkcja, montaż i serwis urządzeń rolniczych
Krio Serwis naprawa silników przemysłowych
M-Rol[19]

(funkcjonuje od 1974 roku)

produkcja mieszalników rolniczych
Pupil Foods produkcja karmy dla zwierząt
Wiązary Burkietowicz[20]

(funkcjonuje od 1895 roku)

konstrukcje drewniane
Woseba spożywcza (kawa)
Zakłady PGNiG przeróbka i wytwarzanie: gazu wysokometanowego, skroplonego metanu, ciekłego azotu, helu i tlenu

Transport

edytuj
 
Stacja kolejowa Odolanów

Transport drogowy

edytuj
Drogi wojewódzkie
Nr Relacja
444 Krotoszyn – Odolanów – Ostrzeszów
445 Ostrów Wielkopolski – Odolanów

Transport kolejowy

edytuj
Linie kolejowe
Nr Relacja
355 Ostrów Wielkopolski ↔ Odolanów ↔ Grabowno Wielkie

Turystyka i zabytki

edytuj

Zabytkowe kościoły

edytuj
 
Dawny kościół ewangelicki
   Dawny kościół ewangelicki (1770–1780). Jeden z najstarszych zabytkowych kościołów powiatu ostrowskiego. Wybudowany w epoce późnego baroku na rzucie ośmioboku[21]. Do 1832 roku w pobliżu kościoła stał zamek królewski (na osi ulicy Zamkowej przy placu Kościuszki[22]), istniejący od czasów Kazimierza Wielkiego[4].
 
Kościół cmentarny pw. św. Barbary
   Kościół cmentarny pw. św. Barbary (Odolanów–Górka). Pierwotny drewniany kościół powstał w latach 1621–1622 z fundacji Gryzeldy Rozdrażewskiej[23]. Po jego rozebraniu, wybudowano w tym samym miejscu drugi drewniany w 1784 roku. Wyposażenie stanowi m.in.: obraz świętej Barbary (1618), barokowy ołtarz główny (1791), a także rzeźby rzymskokatolickich świętych – Piotra, Pawła, Stanisława i Wojciecha (XVIII w.)[23].
 
Kościół pw. św. Marcina
   Kościół pw. św. Marcina (1794). Został wybudowany w miejscu zburzonego drewnianego kościoła z XV wieku[23]. Wewnątrz znajduje się m.in. ołtarz z końca XVIII wieku[4].

Turystyka

edytuj

Atrakcję turystyczną stanowią:

  • Muzeum Regionalne (zbiory etnograficzne, historyczne, dzieła sztuki i wykopaliska archeologiczne)[4].
  • dawna synagoga z 1828 roku
  • wieża ciśnień z 1903 roku zaprojektowana przez inż. Geislera z Bydgoszczy służy mieszkańcom do tej pory[24]. Wieża ciśnień została odremontowana na przełomie 2000/2001 r.[25]
  • zabytkowy miejski układ urbanistyczny z XIV wieku

Sport

edytuj
Dyscyplina Nazwa/klub
Piłka nożna MLKS Odolanovia Odolanów[26]

Współpraca międzynarodowa

edytuj

Miasta i gminy partnerskie[27]:

Ludzie związani z Odolanowem‎ ‎

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: ‎‎Ludzie związani z Odolanowem‎.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Odolanów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-08-02], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  2. ↑ a b c GUS. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2021 roku. [dostęp 2021-09-01]. (pol.).
  3. ↑ a b c d e f Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom VII, dir.icm.edu.pl, 1886 [dostęp 2019-07-11].
  4. ↑ a b c d e f g h Paweł Anders, Województwo kaliskie, Krajowa Agencja Wydawnicza, 1980.
  5. ↑ a b c d e f g h i j k Historia Gmina i Miasto Odolanów [online], www.odolanow.pl [dostęp 2019-07-07].
  6. ↑ Bali się go wszyscy. Rycerz z Odolanowa siał postrach w całym kraju – Infostrow.pl – portal informacyjno – rozrywkowy [online], DlaWas.info [dostęp 2019-07-08] (pol.).
  7. ↑ a b Rycerz, który sprzymierzył się z samym diabłem. Bartoszowi z Odolanowa nie w głowie były wiejskie sielanki, Danusie i wojny [online], facet.onet.pl, 16 kwietnia 2019 [dostęp 2019-07-08] (pol.).
  8. ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 56–57.
  9. ↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 13.
  10. ↑ Józef Duczmal: Kronika Odolanowa. Odolanów: 2003, s. 15.
  11. ↑ Franciszek Olszanowski: Parafia Świętego Marcina w Odolanowie. Odolanów: 1994, s. 25–35.
  12. ↑ Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski; Codex diplomaticus Majoris Poloniae zawierający bulle papieżów, nadania książąt, przywileje miast, klasztorów i wsi, wraz z innemi podobnéj treści dyplomatami, tyczącemi się historyi téj prowincyi od roku 1136 do roku 1597; zebrany z materyałow przez Kaźmierza Raczyńskiego byłego Generała W. Polskiego i Marszałka nadwornego koronnego przysposobionych; wydany przez Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1840, s. 182.
  13. ↑ Zestawienia zabytków nieruchomych [online], www.nid.pl [dostęp 2019-07-11].
  14. ↑ Józef Duczmal: Kronika Odolanowa. Odolanów: 2003, s. 63.
  15. ↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 23. ISBN 83-87424-77-3.
  16. ↑ Główny Urząd Statystyczny [online], stat.gov.pl [dostęp 2019-07-27].
  17. ↑ Lokalny Program Rewitalizacji Dla Gminy i Miasta Odolanów na lata 2017–2022.
  18. ↑ Firma DINOPOL Sp. z o.o. [online], DINOPOL Sp. z o.o. [dostęp 2019-07-20] (pol.).
  19. ↑ O firmie [online], M-ROL – Maszyny rolnicze [dostęp 2019-07-20] (pol.).
  20. ↑ Najlepszy producent dachów – Wiązary [online], wiazary.pl [dostęp 2019-07-20].
  21. ↑ Ostrów Wielkopolski – dzieje miasta i regionu, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1990, ISBN 83-210-0851-8.
  22. ↑ Tomala Janusz, Budownictwo obronne powiatu kaliskiego w XIV–XVIII wieku, Poznań 1995.
  23. ↑ a b c Zabytki Gmina i Miasto Odolanów [online], www.odolanow.pl [dostęp 2019-07-27].
  24. ↑ Zabytki | Gmina i Miasto Odolanów [online], www.odolanow.pl [dostęp 2022-03-22].
  25. ↑ Odolanów – Wieża ciśnień z 1903 r.. Atrakcje turystyczne Odolanowa. Ciekawe miejsca Odolanowa [online], www.polskaniezwykla.pl [dostęp 2022-03-22].
  26. ↑ Odolanovia Odolanów – strona klubu [online], mlksodolanovia.futbolowo.pl [dostęp 2019-07-27].
  27. ↑ Miasta partnerskie, Gmina i Miasto Odolanów [online], odolanow.pl [dostęp 2018-06-16] (pol.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Odolanów&oldid=74951674”