Wikipedia

ORP Flaming

polski trałowiec/niszczyciel min

ORP Flaming – polski trałowiec bazowy z okresu zimnej wojny, jeden z serii dwunastu okrętów projektu 206F, przebudowany w latach 2000–2001 na niszczyciel min proj. 206FM. Jednostka mierzyła 58,2 metra długości, 7,97 metra szerokości i miała zanurzenie 2,14 metra, a jej wyporność pełna wynosiła 470 ton. Uzbrojona była w trzy podwójne zestawy działek automatycznych 2M-3M kal. 25 mm i bomby głębinowe, a ponadto była przystosowana do przewozu i stawiania min morskich.

ORP Flaming (621)
Ilustracja
ORP „Flaming” po przebudowie, 2011 r.
Klasa

trałowiec / niszczyciel min

Typ

206F / 206FM

Projekt

B206F

Oznaczenie NATO

Krogulec

Historia
Stocznia

Stocznia im. Komuny Paryskiej, Gdynia

Położenie stępki

7 stycznia 1966

Wodowanie

5 maja 1966

 Marynarka Wojenna
Wejście do służby

27 września 1966

Wycofanie ze służby

4 grudnia 2020

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

standardowa: 426 ton
pełna: 470 t

Długość

całkowita: 58,2 metra

Szerokość

7,97 m

Zanurzenie

2,14 m

Napęd
2 silniki wysokoprężne FIAT 2312 SS o łącznej mocy 2648 kW (3600 KM)
2 śruby
Prędkość

18,4 węzła

Zasięg

2000 Mm przy prędkości 17 węzłów

Sensory
sonar Tamir-11M
radar Lin-M
system „swój-obcy” Kremnij-2
radionamiernik ARP-50-1,2M
Uzbrojenie
• pierwotne:
6 działek kal. 25 mm 2M-3M (3 x II)
2 zrzutnie bg, 10-16 min
• po przebudowie:
2 działka kal. 23 mm ZU-23-2MR (1 x II)
wyrzutnie pocisków plot Strzała-2M
6-12 min
Wyposażenie
trał kontaktowy MT-2
trał magnetyczny TEM-52M
trał akustyczny BAT-2
radiostacja R-609
Załoga

49

Multimedia w Wikimedia Commons

Okręt został zwodowany 5 maja 1966 roku w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, a do służby w Marynarce Wojennej przyjęto go 27 września tego roku. Jednostka, oznaczona numerem burtowym 621, służyła początkowo w 13. Dywizjonie Trałowców 9. Flotylli Obrony Wybrzeża w Helu, a po jej likwidacji w 2006 roku została przyporządkowana do 8. Flotylli Obrony Wybrzeża. ORP „Flaming” czterokrotnie wchodził w skład stałych zespołów obrony przeciwminowej NATO i uczestniczył w wielu międzynarodowych manewrach oraz ćwiczeniach, neutralizując niebezpieczne pozostałości po II wojnie światowej na wodach polskich i obcych. Intensywnie eksploatowany okręt został wycofany ze służby w grudniu 2020 roku.

Projekt i budowa

edytuj
 
Sylwetka trałowca proj. 206F

Prace nad nowym typem trałowca rozpoczęły się w gdańskim Centralnym Biurze Konstrukcji Okrętowych nr 2 w 1958 roku, w celu zastąpienia służących od 1946 roku trałowców proj. 253Ł[1]. Nowe okręty miały być więc początkowo trałowcami redowymi, zdolnymi do prowadzenia trałowań kontaktowych i niekontaktowych w rejonie baz morskich i stawiania niewielkich zagród minowych, o wyporności około 200 ton, prędkości 18 węzłów, zasięgu 3000 Mm, uzbrojeniu składającym się z dwóch działek kal. 45 mm i czterech wkm kal. 14,5 mm i standardowym dla końca lat 50. wyposażeniu trałowym[2]. Dowództwo Marynarki Wojennej opublikowało jednocześnie wymagania na nowy trałowiec bazowy o wyporności 570 ton, mimo trwania przygotowań do podjęcia licencyjnej produkcji radzieckich trałowców proj. 254[3]. CKBO nr 2 pod kierownictwem inż. Henryka Andrzejewskiego przygotowało zarówno projekt trałowca redowego (pod oznaczeniem 206), jak też cztery projekty większego trałowca bazowego (proj. 250–253)[4]. Po wielu dyskusjach postanowiono zaprzestać prac nad trałowcami bazowymi proj. 250–253 na rzecz przekształcenia w trałowiec bazowy jednostki projektu 206[5]. W 1959 roku CKBO nr 2 opracował zmodyfikowany projekt trałowca o wyporności 425 ton, którego napęd miały stanowić włoskie silniki wysokoprężne FIAT, wobec braku odpowiednich jednostek napędowych produkowanych w państwach socjalistycznych[5][a]. Projekt (pod oznaczeniem B206F[b]) został przyjęty do realizacji w grudniu 1959 roku przez Ministra Obrony Narodowej, lecz ostateczny projekt techniczny zatwierdzono w Dowództwie MW dopiero 19 lutego 1962 roku[8]. Koszty dokumentacji wyniosły 1,7 mln zł, budowa prototypu (przyszłego „Orlika”) kosztowała 80 mln zł, a koszt seryjnego okrętu wyniósł 65,5 mln zł[9][10]. Roczny limit eksploatacyjny jednostki określono na 700 godzin, a żywotność konstrukcji na 20 lat[10].

ORP „Flaming” zbudowany został w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni (numer stoczniowy 206F/9)[11][12]. Nadzór wojskowy nad budową sprawował kmdr ppor. inż. Konstanty Cudny[13]. Stocznia zastosowała metodę budowy kadłuba jednostki z sekcji, łączonych na pochylni (opracowaną wcześniej w celu masowej budowy trawlerów)[7]. Stępkę okrętu położono 7 stycznia[11][14], a zwodowany został 5 maja 1966 roku[12][14]. Trałowiec otrzymał tradycyjną dla polskich okrętów minowych nazwę pochodzącą od ptaka[15]. Matką chrzestną jednostki była Joanna Tor-Miszczak[16].

Dane taktyczno-techniczne

edytuj

Okręt był gładkopokładowym, pełnomorskim trałowcem, przystosowanym do pływania w warunkach częściowego oblodzenia[9][17]. Długość całkowita wynosiła 58,2 metra, szerokość 7,97 metra i zanurzenie 2,14 metra[5][18]. Wysokość boczna miała wielkość 4 metry[12]. Wykonany ze stali, całkowicie spawany kadłub jednostki został wzmocniony w celu zwiększenia odporności na podwodne wybuchy[9]. Podzielony był na siedem przedziałów wodoszczelnych: (od dziobu): I – forpik (magazyn bosmański, sprzętu okrętowego i żywnościowy, skrzynia łańcuchowa i winda kotwiczna), II – stacja radiolokacyjna oraz magazyn artyleryjski i elektryczny, III – pomieszczenia mieszkalne oraz pomieszczenie żyrokompasów i centrali artyleryjskiej, IV – siłownia pomocnicza, V – siłownia główna z centrum sterowania napędem, VI – rufowe pomieszczenie załogi i VII – magazyn sprzętu trałowego, maszyna sterowa i zrzutnie bomb głębinowych[19]. W najniższym poziomie kadłuba mieściły się zbiorniki paliwa, wody słodkiej i użytkowej oraz wały napędowe[20]. Na dolnym poziomie nadbudówki znajdowały się kabiny oficerów, mesa, kuchnia, sanitariaty i podręczne magazyny żywności[20]. W górnej części mieściła się sterówka oraz kabiny: radiowa, nawigacyjna i sonaru oraz, na pokładzie sygnałowym, pokryte brezentowym dachem stanowisko dowodzenia i lekki, trójpodporowy maszt z antenami urządzeń radiotechnicznych[20][21]. Wyporność standardowa wynosiła 426 ton, a pełna 470 ton[5][11][c].

Okręt napędzany był przez dwa nienawrotne, turbodoładowane 12-cylindrowe czterosuwowe silniki wysokoprężne w układzie V FIAT 2312SS o maksymalnej mocy 1324 kW (1800 KM) każdy (nominalna moc wynosiła 1400 KM przy 920 obr./min), poruszające poprzez przekładnie redukcyjne Lohman GUB dwiema śrubami nastawnymi Lips-Schelde[7][22]. Maksymalna prędkość okrętu wynosiła 18,4 węzła (ekonomiczna – 17 węzłów)[11][23]. Okręt mógł zabrać 55,5 tony paliwa okrętowego[24], co zapewniało zasięg wynoszący 2000 Mm przy prędkości 17 węzłów[18][22][d]. Na rufie znajdowały się dwa podwieszane, zrównoważone stery o powierzchni 1,7 m² każdy, poruszane maszynką sterową MS25[7][25]. Energię elektryczną zapewniały cztery brytyjskie generatory główne Ruston(inne języki) S324M o mocy 60 kVA każdy (składające się z prądnicy i silnika Leyland SW400 o mocy 72 KM przy 1500 obr./min), generator postojowy S322M o mocy 27 kVA oraz generator trału elektromagnetycznego M50[7][11]. Autonomiczność okrętu wynosiła 12 dób[12][23]. Jednostka mogła bezpiecznie pływać przy stanie morza 8, a zadania trałowe wykonywać do stanu morza 4, z prędkością od 0 do 12 węzłów[7][22].

 
Zestaw artyleryjski 2M-3M kal. 25 mm

Uzbrojenie artyleryjskie jednostki stanowiły trzy podwójne zestawy działek automatycznych 2M-3M kal. 25 mm, z łącznym zapasem amunicji wynoszącym 6000 naboi, umieszczone przed nadbudówką na osi symetrii okrętu (jedno stanowisko) oraz na nadbudówce rufowej (dwa stanowiska obok siebie)[18][26]. Broń ZOP stanowiły dwie podpokładowe zrzutnie bomb głębinowych z łącznym zapasem 12 bomb B-1[11][22]. Ponadto okręt miał dwa pokładowe tory minowe, na których mógł zamiennie przenosić: 10 min typu KB lub AMD-500, 16 wz. 08/39 lub 8 typu AMD-1000[11][27]. Załoga uzbrojona była także w broń indywidualną, którą stanowiły 22 kbk AK i 8 pistoletów, z łącznym zapasem 17 000 sztuk amunicji[22].

Wyposażenie trałowe stanowiły: trał kontaktowy MT-2, elektromagnetyczny TEM-52M i akustyczny BAT-2[11][22]. Wyposażenie radioelektroniczne obejmowało system rozpoznawczy „swój-obcy” typu Kremnij-2, radiostację UKF R-609, nadajnik KF R-644, odbiornik KF R-671, odbiornik pełnozakresowy R-619, radionamiernik ARP-50-1,2M, sonar Tamir-11M (MG-11M), radar obserwacji ogólnej Lin-M i system radionawigacji Rym-K[7][11][e]. Jednostka wyposażona była też w zrzutnie dla 8 świec dymnych MDSz, żyrokompas Kurs-4, kompasy magnetyczne UKPM-1M i UKPM-3M, echosondę NEŁ-5, log MGŁ-25 i pracujący w podczerwieni system pływania zespołowego Chmiel[7].

Trałowiec został dostosowany do biernej obrony przeciwatomowej i przeciwchemicznej. W tym celu zbudowano trzy pomieszczenia z urządzeniami filtrowentylacyjnymi, a także zamontowano urządzenia dozymetryczne oraz rurociągi do zraszania i spłukiwania okrętu[22]. Wyposażenie uzupełniały urządzenia demagnetyzacyjne[7].

Załoga okrętu składała się początkowo z 49 osób – 5 oficerów, 16 podoficerów i 28 marynarzy[12][28].

Służba

edytuj

Służba jako trałowiec (1966–1999)

edytuj
 
ORP „Flaming” w pierwszych latach służby

ORP „Flaming” został wcielony do służby w Marynarce Wojennej 27 września 1966 roku[11][18][f]. Okręt z oznaczeniem burtowym 621 wszedł w skład 13. Dywizjonu Trałowców 9. Flotylli Obrony Wybrzeża, stacjonując na Helu, a jego pierwszym dowódcą został kpt. mar. Marian Kazubek[11]. Sygnałem wywoławczym jednostki był SQWB[29]. Zadaniem okrętu było poszukiwanie pól minowych i ich niszczenie, trałowanie rozpoznawcze i kontrolne, wytyczanie torów pływania i prowadzenie za trałami okrętów lub ich zespołów[7][26]. Jednostka wraz z bliźniaczymi trałowcami brała udział w niemal wszystkich ważniejszych ćwiczeniach polskich okrętów oraz manewrach flot Układu Warszawskiego, uczestnicząc też często w unieszkodliwianiu niewybuchów pochodzących z okresu II wojny światowej[30]. 10 września 1967 roku na pokładzie trałowca gościł prezydent Francji Charles de Gaulle[29][16]. W 1968 roku ORP „Flaming” odbył pierwszą zagraniczną wizytę, zawijając do Bałtyjska[29].

Na początku lat 70. ORP „Flaming” należał do III grupy 13. Dywizjonu Trałowców (wraz z „Tukanem” i „Pelikanem”)[31]. W 1970 roku jednostka brała udział w ćwiczeniach o kryptonimie Reda 70[16]. W dniach 27 lipca – 1 sierpnia 1972 roku zespół okrętów MW (OORP „Flaming”, „Warszawa”, „Głogów”, „Cedynia”, „Groźny” i zbiornikowiec Z-5) pod dowództwem wiceadm. Ludwika Janczyszyna złożył wizytę w Leningradzie[29][32]. W 1972 roku „Flaming” zdobył tytuł najlepszego okrętu III rangi 9. Flotylli Obrony Wybrzeża oraz Marynarki Wojennej[16][29]. W 1973 roku okręt uczestniczył w poszukiwaniu min na obszarze przeznaczonym pod budowę Portu Północnego w Gdańsku[14][29]. W czerwcu 1975 roku, w związku z wprowadzeniem przez MW zmiennego systemu numeracji okrętów, jednostce zmieniono numer burtowy na 651[33]. W tym miesiącu okręt uczestniczył w ćwiczeniach o kryptonimie Posejdon-75[34]. W połowie 1976 roku dokonano kolejnej zmiany oznaczenia jednostki, która otrzymała numer 676[35]. Do pierwotnego oznaczenia (621) okręt powrócił w połowie 1978 roku[36]. W dniach 4–26 maja 1983 roku trałowiec wziął udział w wielkich ćwiczeniach sił Marynarki Wojennej o kryptonimie Reda-83[37]. W 1988 roku „Flaming” uczestniczył w ćwiczeniach Nysa-Odra ’88[16].

Podczas długoletniej służby modernizacji poddano wyposażenie radioelektroniczne okrętu: radar Lin-M został zastąpiony nowszym TRN-823, system „swój-obcy” Kremnij-2 wymieniono na Nichrom-RR, dodano też drugą stację radiolokacyjną SRN-206[38]. Usunięto również przestarzały system radionawigacji Rym-K, zastępując go nowocześniejszym Bras (z odbiornikiem Hals); zamontowano też odbiorniki brytyjskiego systemu radionawigacyjnego Decca – Pirs-1M[7][14]. W pierwszej połowie lat 80. wzmocniono uzbrojenie przeciwlotnicze trałowca, instalując na wysokości komina po obu burtach dwie poczwórne wyrzutnie Fasta-4M rakiet przeciwlotniczych Strzała-2M (z łącznym zapasem 16 pocisków)[14][21]. Zmiany objęły również wyposażenie trałowe: trał kontaktowy MT-2 zmodernizowano do wariantu MT-2W (z przecinakami wybuchowymi), zainstalowano też nowy polski trał elektromagnetyczny TEM-PE-2 i głębokowodny, szybkobieżny trał akustyczny BGAT[14]. Wymieniono też zużyte jednostki napędowe Fiata, montując sześciocylindrowe silniki wysokoprężne Sulzer(inne języki) 6AL25/30 o maksymalnej mocy 1700 KM (nominalnie 1100 KM przy 750 obr./min)[7][11].

W 1994 roku ORP „Flaming” wziął udział w przeprowadzonych na polskich wodach ćwiczeniach Passex[16]. Od 6 do 18 czerwca 1995 roku jednostka (wraz z bliźniaczymi trałowcami OORP „Tukan”, „Czajka” i „Mewa”, okrętem podwodnym „Wilk” i okrętami rakietowymi „Hutnik” i „Metalowiec”) uczestniczyła w międzynarodowych ćwiczeniach sił morskich NATO Baltops ’95[39]. Od 14 do 16 września 1996 roku ORP „Flaming” wraz z niszczycielami min: belgijskimi „Lobelia”(inne języki) i „Primula”(inne języki) oraz holenderskim „Zierikzee”(inne języki) oraz polskimi trałowcami „Czajka”, „Mewa” i „Śniardwy” uczestniczył w poszukiwaniu i niszczeniu min na torach wodnych w Zatoce Gdańskiej[40]. Na początku października 1996 roku okręt uczestniczył w międzynarodowych ćwiczeniach Partnerstwa dla Pokoju Cooperative Venture ’96 (z OORP „Lech” i „Kaszub”)[16][41].

19 maja 1998 roku okręt unieszkodliwił zlokalizowaną w gdyńskim awanporcie przez pogłębiarkę minę denną z okresu II wojny światowej[42]. Pod koniec maja „Flaming” uczestniczył w największych w tym roku ćwiczeniach sił morskich RP pod kryptonimem Rekin’98[43][g].

20 lutego 1999 roku okręt wziął udział w neutralizacji niewybuchów odnalezionych w pobliżu mola w Gdyni-Orłowie[44].

Przebudowa na niszczyciel min

edytuj
Osobny artykuł: Niszczyciele min projektu 206FM.
 
Armata ZU-23-2MR Wróbel II na pokładzie ORP „Flaming”
 
Wyposażenie trałowe po przebudowie (widoczne pływaki trałów)

W lutym 2000 roku „Flaming” został wycofany ze służby i poddany konwersji na niszczyciel min proj. 206FM, która trwała od marca 2000 roku do czerwca 2001 roku[11][45]. Projekt modernizacji opracowano w Stoczni Marynarki Wojennej w Gdyni i tam też przeprowadzono prace[46]. Przebudowie uległa większość pomieszczeń i struktura wewnętrzna kadłuba, podzielonego od tej pory na 10 przedziałów wodoszczelnych[47]. Wymieniono część poszycia, a okręt zyskał całkowicie nową, większą nadbudówkę, komin i trójnożny maszt[45][46]. W nadbudówce znalazły miejsce m.in. główne stanowisko dowodzenia, a także dwuprzedziałowa komora dekompresyjna szczecińskiej firmy Aquaticus, przeznaczona dla nowych członków załogi – płetwonurków[47][48]. Zamiast trzech stanowisk działek kal. 25 mm zamontowano jeden dwulufowy zestaw rakietowo-artyleryjski kalibru 23 mm ZU-23-2MR Wróbel II i pozbawiono okręt zrzutni bomb głębinowych, natomiast pozostawiono dwie poczwórne wyrzutnie rakiet Strzała-2M[11][49]. Tory minowe okrętu zostały przystosowane do zabierania zamiennie: 12 min typu OS, 12 min typu MMD-1, 12 min typu MMD-2 lub 6 min typu OD[11][25][h]. Zmodernizowano też wyposażenie przeciwminowe, które prócz trału kontaktowego MT-2W (z przecinakami wybuchowymi Boforsa) stanowiły: trał elektromagnetyczny TEM-PE-2MA i australijski trał akustyczny AAG, a także dwa pojazdy podwodne Ukwiał (zaprojektowane i zbudowane na Politechnice Gdańskiej)[25][49]. Zmianom uległo też wyposażenie radioelektroniczne, które składało się od tej pory z systemów wspomagania dowodzenia Pstrokosz i Bełtwa, radaru nawigacyjnego Decca(inne języki) Bridge Master, radaru obserwacji ogólnej CRM-200, stacji radiolokacyjnej SHL-100MA, holowanej stacji radiolokacyjnej SHL-200 Flaming B, systemu dokładnej nawigacji Jemiołuszka i systemu rozpoznawczego swój-obcy Supraśl[11][25]. Na okręcie znalazły się także: zestaw cyfrowych map ECDIS firmy FIN Skog, radiostacje HF i UHF firmy Rohde & Schwarz(inne języki), żyrokompas światłowodowy(inne języki) firmy C.Plath, log dopplerowski firmy STN Atlas i rozgłośnia ogólnookrętowa MORS[50]. Zamontowano też zestaw 6 wyrzutni celów pozornych WNP81/9 Jastrząb, wymieniono agregaty prądotwórcze na polskie ZP 125 i dokonano remontu silników[11][48]. W odróżnieniu od pozostałych przebudowanych okrętów proj. 206FM, „Flaminga” wyposażono w norweski ster strumieniowy firmy Brunvoll (na dziobie) i niemiecki pędnik azymutalny firmy Schottel (na rufie), kontrolowane przez polski system dynamicznego pozycjonowania szczecińskiej firmy Autocomp[51]. Ważną z punktu widzenia ochrony środowiska modyfikacją było zamontowanie nowej oczyszczalni ścieków oraz zbiorników oleju odzyskanego i wód zaolejonych a także odsalacza wody morskiej[47][48]. Zainstalowanie nowego wyposażenia spowodowało wzrost wyporności pełnej do 507 ton i zwiększenie liczebności załogi do 54 osób[25][i]. Koszt modernizacji okrętu wyniósł ok. 40 mln zł[52].

Służba jako niszczyciel min (2001–2020)

edytuj
 
Okręt po przebudowie, w gali banderowej, 2012 rok

22 czerwca 2001 roku nastąpiło ponowne wcielenie okrętu do służby, w obecności ministra obrony narodowej Bronisława Komorowskiego[53][54]. Dowódcą okrętu był wówczas kpt. mar. Włodzimierz Kułagin[55]. 25 września załoga okrętu wsparta przez płetwonurków–minerów dokonała neutralizacji dwóch pocisków artyleryjskich kal. 130 mm odnalezionych na dnie Zatoki Gdańskiej[56]. W dniach 24–30 października okręt wraz z bliźniaczą „Czajką” uczestniczył w międzynarodowych ćwiczeniach Passex[57]. W październiku i listopadzie 2001 roku zespół sił przeciwminowych MW (OORP „Flaming”, „Czajka”, „Mielno”, „Resko”, „Drużno”, „Wigry” i „Śniardwy”) wziął udział w oczyszczaniu z niebezpiecznych elementów poligonu morskiego między Ustką a Wickiem Morskim przed planowanymi na przyszły rok manewrami sił morskich NATO pod kryptonimem Strong Resolve 2002[29][58].

W dniach 1–15 marca 2002 roku w Polsce i Norwegii odbyły się manewry sił morskich NATO pod kryptonimem Strong Resolve 2002, w których wzięło udział ponad 100 okrętów. W ćwiczeniach przeprowadzonych na Morzu Norweskim, Morzu Północnym i Bałtyku Polskę reprezentowało 14 jednostek, w tym ORP „Flaming”[29][59][j]. Od 22 kwietnia do 10 maja „Flaming” pod dowództwem kpt. mar. Włodzimierza Kułagina wraz z „Czajką” wzięły udział w zorganizowanych w Cieśninach Duńskich ćwiczeniach Blue Game 2002[29][61]. Od 26 do 28 czerwca okręt wraz z niszczycielem min „Willemstad”(inne języki) wziął udział w polsko-holenderskich ćwiczeniach obrony przeciwminowej w Zatoce Gdańskiej[29][62]. W dniach 25–30 listopada OORP „Flaming”, „Mewa” i „Czajka” uczestniczyły na polskich wodach w międzynarodowych ćwiczeniach Passex[29][63].

W styczniu 2003 roku ORP „Flaming” został przydzielony do Stałego Zespołu Obrony Przeciwminowej NATO MCMForNorth[64]. 2 kwietnia okręt wziął udział w neutralizacji lotniczej miny dennej zlokalizowanej w pobliżu wejścia do portu w Gdyni[65]. Od 15 do 17 kwietnia jednostka wzięła udział w międzynarodowych ćwiczeniach przeciwminowych MCM SQNEX na Bałtyku Południowym (polską flotę reprezentowały także OORP „Gopło” i „Wdzydze”)[29][66]. Od 8 do 28 maja „Flaming” przebywał w Zeebrugge, przechodząc w tamtejszym ośrodku Mine Countermeasures Vessels Operational Training egzamin mający potwierdzić jego gotowość do działania w zespołach NATO[16][29]. 24 lipca jednostka zneutralizowała trzy niemieckie pociski kal. 203 mm, zalegające w pobliżu wejścia do portu w Gdańsku[29]. W dniach 16 sierpnia – 5 września okręt uczestniczył w działaniach zespołu MCMForNorth, operując na Atlantyku, Morzu Północnym i Cieśninach Duńskich (jednostka powróciła do kraju 6 października)[67][68].

W dniach 20–21 kwietnia 2004 roku okręt przeprowadził operację likwidacji min i torped z okresu II Wojny Światowej, spoczywających na dnie Zatoki Puckiej na południe od Juraty oraz na południe od Kuźnicy[29]. Od 24 maja do 2 czerwca ORP „Flaming” brał udział w operacji NATO pod kryptonimem MC OPEST – likwidacji niebezpiecznych drugowojennych pozostałości zalegających w Zatoce Fińskiej u wybrzeży Estonii[29][69]. W dniach 4–24 września OORP „Flaming” i „Czajka” uczestniczyły u wybrzeży Litwy w operacji przeciwminowej Open Spirit 2004[29][68].

Od 9 do 19 maja 2005 roku ORP „Flaming” wziął udział w ćwiczeniach przeciwminowych MCM SQNEX, przeprowadzonych na Bałtyku z udziałem 14 okrętów z siedmiu państw NATO (polską marynarkę reprezentowały ponadto OORP „Czajka”, „Gopło” i „Śniardwy”)[29][70]. W dniach 2–3 sierpnia okręt wraz z grupą płetwonurków-minerów z 9. Flotylli Obrony Wybrzeża na wysokości Redłowa zneutralizował ćwiczebną torpedę kal. 533 mm z okresu II wojny światowej[71]. Między 2 a 12 września „Flaming” wziął udział w przeprowadzonych u wybrzeży Łotwy międzynarodowych ćwiczeniach sił obrony przeciwminowej Open Spirit 2005, podczas których 19 okrętów z 13 państw uczestniczyło w niszczeniu min, torped i innych niebezpiecznych pozostałości po II wojnie światowej[29][72]. W dniach 11–18 listopada wchodzący w skład Stałego Zespołu Sił Obrony Przeciwminowej NATO (SNMCMG1) okręt uczestniczył na Bałtyku Południowym w międzynarodowych ćwiczeniach Passex[29][73].

Na przełomie 2005 i 2006 roku na jednostce zdemontowano wyrzutnie celów pozornych Jastrząb[49][74]. Od końca marca do 7 kwietnia 2006 roku OORP „Flaming”, „Gen. K. Pułaski” i „Kondor” wzięły udział w największych organizowanych w Europie Północnej przez NATO manewrach pod kryptonimem Brilliant Mariner 2006, w których uczestniczyło 80 okrętów z 20 państw[29][75]. 7 sierpnia okręt (pod dowództwem kmdr. ppor. Cezarego Gnozy) rozpoczął 3-miesięczną misję w SNMCMG1, zakończoną 27 października[29][76]. W czerwcu 2006 roku w związku z likwidacją 9. Flotylli Obrony Wybrzeża „Flaming” wraz z całym 13. Dywizjonem Trałowców została przeniesiona do Gdyni, wchodząc od tej pory w skład 8. Flotylli Obrony Wybrzeża[77][78]. W dniach 4–12 września jednostka wraz z bliźniaczą „Czajką” wzięła udział w przeprowadzonych na wodach Zatoki Fińskiej międzynarodowych ćwiczeniach Open Spirit 2006[29][79]. We wrześniu i październiku „Flaming” uczestniczył w ćwiczeniach zespołu SNMCMG1 o kryptonimach Passex i Amber Sea[29]. 15 grudnia w porcie wojennym w Gdyni okręt obchodził jubileusz 40-lecia służby w Marynarce Wojennej[80]. W 2007 roku na okręcie zainstalowano system automatycznej identyfikacji statków AIS[25]. 6 listopada 2007 roku OORP „Flaming”, „Mewa”, „Gopło” i „Mamry” uczestniczyły w przeprowadzonych na Bałtyku międzynarodowych ćwiczeniach sił obrony przeciwminowej MCM SQNEX (wzięły w nich udział także okręty łotewskie „Virsaitis”(inne języki) i „Viesturs”(inne języki) oraz litewski „Kuršis”)[29][81].

 
„Flaming” podczas wizyty w Turku, sierpień 2014, z norweskim niszczycielem min „Karmøy”

W 2008 roku okręt przebywał w ośrodku Mine Countermeasures Vessels Operational Training w Zeebrugge, przechodząc powtórny egzamin mający potwierdzić jego gotowość do działania w zespołach NATO[82][29]. W dniach 19–23 maja 2008 roku w Zatoce Gdańskiej OORP „Flaming”, „Czajka” i „Gopło” wzięły udział w ćwiczeniach Passex[29]. 29 stycznia 2009 roku załoga okrętu zneutralizowała zalegającą w pobliżu toru wodnego do portu w Gdańsku torpedę, a 19 lutego przeprowadził operację zniszczenia bomb głębinowych, które znajdowały się na pokładzie zatopionego niemieckiego ścigacza okrętów podwodnych UJ-301[29]. Od 11 do 14 maja 2009 roku „Flaming” uczestniczył w operacji MCOPLAT ’09 – niszczeniu niewybuchów zalegających w Zatoce Ryskiej. Załoga okrętu zniszczyła dwie miny denne o masie 115 i 230 kg[83][84]. W dniach 31 sierpnia – 11 września na wodach Zatoki Ryskiej OORP „Flaming” (dowodzony przez kmdr ppor. Jarosława Tuszkowskiego) i „Mewa” wzięły udział w operacji przeciwminowej Open Spirit 2009. Obie jednostki zniszczyły 10 min o łącznej masie około 3 ton (w tym minę o masie 880 kg, zneutralizowaną przez załogę „Flaminga”)[29][85].

Od 26 sierpnia do 9 września 2010 roku niszczyciele min „Flaming” i „Mewa” wzięły udział u wybrzeży Litwy w operacji przeciwminowej Open Spirit 2010, neutralizując jedną minę i jedną torpedę[29]. W dniach 15, 16 i 22 września ORP „Flaming” podjął z dna Zatoki Gdańskiej trzy niemieckie torpedy ćwiczebne, odkryte podczas prac hydrograficznych[86]. 27 września 13. Dywizjon Trałowców został podporządkowany dowódcy 3. Flotylli Okrętów[78].

Od 31 sierpnia do 27 listopada 2011 roku okręt po raz trzeci wszedł w skład Stałego Zespołu Sił Obrony Przeciwminowej NATO (SNMCMG1)[82]. 3 września w Świnoujściu „Flaming” z pomocą nurków-minerów przeprowadził operację podniesienia z dna miny morskiej oraz czepca bomby lotniczej[29]. W dniach 5–6 września wchodzący w skład SNMCMG1 okręt uczestniczył w Zatoce Pomorskiej w międzynarodowych ćwiczeniach Passex (wraz z OORP „Nakło” i „Drużno”)[29][87]. Od września do listopada jednostka w ramach SNMCMG1 uczestniczyła na Bałtyku w ćwiczeniach pod kryptonimami DANEX i NORTHERN COASTS[29].

W dniach 15–31 sierpnia 2013 roku ORP „Flaming” wziął udział u wybrzeży Litwy w operacji Open Spirit 2013[29]. 1 i 2 października 2013 roku jednostka przeprowadziła operację neutralizacji dwóch niemieckich torped, które spoczywały na dnie nieopodal portu w Gdyni[29]. Od 5 maja do 12 grudnia 2014 roku okręt po raz kolejny wchodził w skład zespołu SNMCMG1, biorąc udział w przeprowadzonych na Morzu Bałtyckim międzynarodowych ćwiczeniach sił morskich NATO Baltops 2014 (prócz „Flaminga” wzięły w nich udział OORP „Gopło”, „Sarbsko”, „Wicko” i „Sęp”)[82][29]. Między 1 a 12 września 2014 roku OORP „Flaming”, „Mewa”, „Hańcza”, „Nakło” i „Drużno” uczestniczyły na północnym Bałtyku w ćwiczeniach NORTHERN COASTS[29][88]. W październiku 2014 roku u wybrzeży Szkocji jednostka w ramach zespołu SNMCMG1 wzięła udział w ćwiczeniach JOINT WARRIOR 14-2[29]. Na początku 2015 roku „Flaming” wraz z nurkami-minerami uczestniczył na wodach Zatoki Gdańskiej w neutralizacji torped z okresu II wojny światowej, a w marcu nieopodal gdyńskiego portu zniszczył pięć min morskich[82].

Od 23 do 25 stycznia 2016 roku okręt wraz z grupą nurków oraz trałowcami OORP „Gopło” i „Wdzydze” przeprowadził operację neutralizacji niemieckiej miny dennej, która spoczywała w kanale portowym w rejonie twierdzy Wisłoujście[29]. Od 31 sierpnia do 16 września 2016 roku „Flaming”, „Resko”, „Dąbie”, „Jamno” i „Kaszub” wzięły udział w ćwiczeniach NORTHERN COASTS, przeprowadzonych na zachodnim Bałtyku i w rejonie Cieśnin Duńskich[29][89]. 11 października 2016 roku okręt obchodził jubileusz 50-lecia służby w Marynarce Wojennej[90].

 
ORP „Flaming” w Gdyni, 2017 rok

We wrześniu 2017 roku u wybrzeży Szwecji i Danii OORP „Flaming”, „Gen. K. Pułaski”, „Kaszub”, „Dąbie”, „Jamno” i „Mielno” uczestniczyły w ćwiczeniach NORTHERN COASTS[89]. Od 11 do 24 maja 2018 roku ORP „Flaming”, pod gościnną komendą kpt. mar. Piotra Goryckiego (dowódcy bliźniaczej „Czajki”), wziął udział u wybrzeży Estonii w operacji przeciwminowej Open Spirit 2018[91]. 24 czerwca 2018 roku okręt uczestniczył w paradzie morskiej w Gdyni, zorganizowanej dla uczczenia obchodów 100-lecia Marynarki Wojennej[92].

W lipcu 2019 roku na wodach Zalewu Szczecińskiego okręt z pomocą nurków przeprowadził operację neutralizacji brytyjskiej miny morskiej Mk IV, która spoczywała u wejścia do Kanału Piastowskiego[89]. Od 3 do 17 września 2019 roku w zachodniej części Morza Bałtyckiego odbyły się ćwiczenia NORTHERN COASTS, w których prócz „Flaminga” uczestniczyły OORP „Gardno”, „Jamno” i „Bałtyk”[89].

16 czerwca 2020 roku nieopodal portu w Gdyni niszczyciele min OORP „Flaming” i „Kormoran” przy udziale nurków-minerów wzięły udział w neutralizacji niemieckiej miny morskiej typu GC[89][93].

4 grudnia 2020 roku, po ponad 54 latach służby w Marynarce Wojennej, w Porcie Wojennym w Gdyni na jednostce po raz ostatni opuszczono banderę[94].

Dowódcy okrętu

edytuj

Zestawienie opracowane na podstawie Błaszczak 2020 ↓ i 13 dywizjon 2020 ↓, s. 33:

  • 05.05.1966 – 30.11.1968 – kpt. mar. Marian Kazubek
  • 01.12.1968 – 15.02.1971 – por. mar. Michał Cieluch
  • 16.02.1971 – 14.11.1971 – por. mar. Stefan Gierczak
  • 15.11.1971 – 27.12.1974 – por. mar. Jan Wawrzyniak
  • 28.12.1974 – 26.04.1977 – por. mar. Wacław Drobniewski
  • 27.04.1977 – 08.03.1979 – por. mar. Michał Świerkosz
  • 04.04.1980 – 21.08.1982 – por. mar. Bogusław Bąk
  • 22.08.1982 – 08.12.1988 – por. mar. Jan Dojerski
  • 09.12.1988 – 18.12.1991 – por. mar. Jarosław Stolczyk
  • 18.12.1991 – 03.07.1992 – por. mar. Tomasz Chęciński
  • 03.07.1992 – 16.08.1995 – por. mar. Andrzej Kochalski
  • 16.08.1995 – 27.10.1998 – por. mar. Arkadiusz Walczak
  • 27.10.1998 – 20.04.2001 – kpt. mar. Piotr Mieczkowski
  • 20.04.2001 – 26.08.2002 – kpt. mar. Włodzimierz Kułagin
  • 26.08.2002 – 31.08.2003 – kpt. mar. Andrzej Danilewicz
  • 31.08.2003 – 01.01.2006 – kpt. mar. Krzysztof Rybak
  • 01.08.2006 – 01.08.2009 – kmdr ppor. Cezary Gnoza
  • 01.08.2009 – 30.06.2015 – kmdr ppor. Jarosław Tuszkowski
  • 01.07.2015 – 22.11.2019 – kmdr ppor. Piotr Pasztelan
  • ? – ? – kpt. mar. Bartosz Fijałkowski
  • ? – 04.12.2020 – kmdr ppor. Michał Narłowski

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Początkowo planowano użyć do napędu trałowców holenderskie silniki wysokoprężne RHUB 215 o mocy 1500 KM, jednak nie udało się uzyskać na nie licencji (podobnie zresztą jak na silniki Fiata, które w liczbie 24 sztuk zakupiono ostatecznie za kwotę 2,4 mln USD)[6].
  2. ↑ Litera „F” w oznaczeniu projektu symbolizuje prawdopodobnie użyte do napędu trałowców silniki Fiata[7].
  3. ↑ Gardiner i Chumbley 1996 ↓, s. 316 podają wyporność standardową 424 tony i pełną 503 tony, zaś Piwowoński 1989 ↓, s. 336 podaje, że wyporność wynosiła 450/483 tony.
  4. ↑ Kamiński 2008a ↓, s. 26 i Koszela 2017 ↓, s. 112 podają, że zasięg wynosił 2000 Mm przy prędkości 15 węzłów, zaś Piwowoński 1989 ↓, s. 336, że 3200 Mm przy 12 węzłach.
  5. ↑ Pietlewannyj 2009 ↓, s. 138 i Gogin 2020 ↓ podają, że na okręcie zamontowano radar obserwacji ogólnej Don.
  6. ↑ Kamiński 2008a ↓, s. 29 i Pater 1994 ↓, s. 52 podają, że okręt przyjęto do służby 11 listopada 1966 roku, Gogin 2020 ↓ podaje, że nastąpiło to 11 października 1966 roku, zaś 13 dywizjon 2020 ↓, s. 32 podaje, że odbyło się to 10 października 1966 roku.
  7. ↑ W manewrach Rekin′98 wzięły ponadto udział OORP „Warszawa”, „Grom”, „Metalowiec”, „Rolnik”, „Świnoujście”, „Władysławowo”, „Orzeł”, „Wilk”, „Poznań”, „Toruń”, „Bukowo”, „Sarbsko”, „Drużno”, KP-167, KP-170, KP-171, KP-172, „Zręczny”, „Zwrotny”, „Nieugięty”, „Czujny”, „Kaszub”, „Mamry”, „Wigry”, „Hydrograf”, „Heweliusz”, „Bałtyk”, H-6 i H-8)
  8. ↑ OS – Okrętowa Średnia; OD – Okrętowa Duża, MMD – Morska Mina Denna[25].
  9. ↑ Krzewiński 2014 ↓, s. 68 podaje, że wyporność pełna wzrosła do 559 ton.
  10. ↑ Prócz „Flaminga” były to OORP „Orzeł”, „Lech”, „Gniezno”, „Poznań”, „Orkan”, „Metalowiec”, „Rolnik”, „Mewa”, „Czajka”, „Semko”, „Kaszub”, „Zawzięty” i „Zwinny”[60].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Kamiński 2008a ↓, s. 23.
  2. ↑ Kamiński 2008a ↓, s. 23-24.
  3. ↑ Kamiński 2008a ↓, s. 24.
  4. ↑ Kamiński 2008a ↓, s. 24-25.
  5. ↑ a b c d Kamiński 2008a ↓, s. 26.
  6. ↑ Kamiński 2008a ↓, s. 25-27.
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l Ciślak 1995 ↓, s. 91.
  8. ↑ Kamiński 2008a ↓, s. 26-27.
  9. ↑ a b c Kamiński 2008a ↓, s. 27.
  10. ↑ a b Pater 1994 ↓, s. 49.
  11. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Koszela 2017 ↓, s. 112.
  12. ↑ a b c d e Ciślak 1995 ↓, s. 90.
  13. ↑ Ciesielski, Pater i Przybylski 1992 ↓, s. 275.
  14. ↑ a b c d e f Kamiński 2008a ↓, s. 29.
  15. ↑ Nowak 2021 ↓, s. 16.
  16. ↑ a b c d e f g h 13 dywizjon 2020 ↓, s. 32.
  17. ↑ Gardiner i Chumbley 1996 ↓, s. 316.
  18. ↑ a b c d Pietlewannyj 2009 ↓, s. 138.
  19. ↑ Kamiński 2008a ↓, s. 27-28.
  20. ↑ a b c Kamiński 2008a ↓, s. 28.
  21. ↑ a b Ciślak 1995 ↓, s. 92.
  22. ↑ a b c d e f g Pater 1994 ↓, s. 51.
  23. ↑ a b Pater 1994 ↓, s. 52.
  24. ↑ Paliwo okrętowe ↓.
  25. ↑ a b c d e f g Kamiński 2008b ↓, s. 25.
  26. ↑ a b Pater 1994 ↓, s. 50.
  27. ↑ Pater 1994 ↓, s. 50-51.
  28. ↑ Gogin 2020 ↓.
  29. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an Błaszczak 2017 ↓.
  30. ↑ Kamiński 2008a ↓, s. 28-29.
  31. ↑ Sołkiewicz 2015 ↓, s. 456.
  32. ↑ Serafin 2008 ↓, s. 99.
  33. ↑ Rochowicz 2020b ↓, s. 63.
  34. ↑ Rochowicz 2021 ↓, s. 29.
  35. ↑ Rochowicz 2020b ↓, s. 64.
  36. ↑ Rochowicz 2020b ↓, s. 67.
  37. ↑ Rochowicz 2020a ↓, s. 45-46.
  38. ↑ Ciślak 1995 ↓, s. 91-92.
  39. ↑ Serafin 2008 ↓, s. 177.
  40. ↑ Serafin 2008 ↓, s. 191.
  41. ↑ Kalicki 1997 ↓, s. 52.
  42. ↑ Serafin 2008 ↓, s. 212.
  43. ↑ Serafin 2008 ↓, s. 213.
  44. ↑ Serafin 2008 ↓, s. 223.
  45. ↑ a b Kamiński 2008b ↓, s. 23.
  46. ↑ a b Krzewiński 2014 ↓, s. 70.
  47. ↑ a b c Kamiński 2008b ↓, s. 24.
  48. ↑ a b c Krzewiński 2014 ↓, s. 71.
  49. ↑ a b c Krzewiński 2014 ↓, s. 72.
  50. ↑ Kamiński 2008b ↓, s. 27.
  51. ↑ Ciślak 2001 ↓, s. 63.
  52. ↑ Nitka 2001 ↓, s. 3.
  53. ↑ Ciślak 2001 ↓, s. 62.
  54. ↑ Serafin 2008 ↓, s. 261.
  55. ↑ Nitka 2001 ↓, s. 4.
  56. ↑ Serafin 2008 ↓, s. 270.
  57. ↑ Serafin 2008 ↓, s. 271-272.
  58. ↑ Ciślak i Walczak 2001 ↓, s. 5.
  59. ↑ Serafin 2008 ↓, s. 277-278.
  60. ↑ Serafin 2008 ↓, s. 278.
  61. ↑ Serafin 2008 ↓, s. 280-281.
  62. ↑ Serafin 2008 ↓, s. 285.
  63. ↑ Serafin 2008 ↓, s. 293-294.
  64. ↑ Serafin 2008 ↓, s. 296.
  65. ↑ Ciślak i Walczak 2003 ↓, s. 8.
  66. ↑ Ciślak i Walczak 2003 ↓, s. 8-9.
  67. ↑ Serafin 2008 ↓, s. 312, 315.
  68. ↑ a b Ciślak i Walczak 2004 ↓, s. 11.
  69. ↑ Serafin 2008 ↓, s. 327.
  70. ↑ Serafin 2008 ↓, s. 345.
  71. ↑ Serafin 2008 ↓, s. 349-350.
  72. ↑ Serafin 2008 ↓, s. 351.
  73. ↑ Serafin 2008 ↓, s. 355.
  74. ↑ Kamiński 2008b ↓, s. 26.
  75. ↑ Serafin 2008 ↓, s. 360.
  76. ↑ Serafin 2008 ↓, s. 363.
  77. ↑ Ciślak 2007 ↓, s. 3.
  78. ↑ a b Sołkiewicz 2015 ↓, s. 455.
  79. ↑ Serafin 2008 ↓, s. 364.
  80. ↑ Serafin 2008 ↓, s. 368.
  81. ↑ Serafin 2008 ↓, s. 413.
  82. ↑ a b c d 13 dywizjon 2020 ↓, s. 33.
  83. ↑ Ciślak i Walczak 2009 ↓, s. 16.
  84. ↑ Janowski i Walczak 2009a ↓, s. 22.
  85. ↑ Janowski i Walczak 2009b ↓, s. 14-15.
  86. ↑ Ciślak i Grotnik 2010 ↓, s. 21.
  87. ↑ Ciślak i Grotnik 2011 ↓, s. 5.
  88. ↑ Antoniewski 2014 ↓, s. 10-11.
  89. ↑ a b c d e Błaszczak 2020 ↓.
  90. ↑ Kluczyński 2017 ↓, s. 12.
  91. ↑ Kamińska 2018b ↓, s. 12-13.
  92. ↑ Kamińska 2018a ↓, s. 20-21.
  93. ↑ Kamiński 2020 ↓, s. 17.
  94. ↑ ORP Flaming 2020 ↓.

Bibliografia

edytuj
  • Sebastian Antoniewski. Trały, miny i piraci. „Bandera”. Nr 10 (64), 2014. 3 Flotylla Okrętów. ISSN 0209-1070. 
  • Łukasz Błaszczak: Jednostki Polskiej Marynarki Wojennej - ORP Flaming (621). Gdańsk Strefa Prestiżu, 2017-09-11. [dostęp 2020-12-06].
  • Łukasz Błaszczak: Z cyklu jednostki Polskiej Marynarki Wojennej... cz. 9 - ORP FLAMING (621). wobiektywieshipspottera.blogspot.com, 2017-04-29. [dostęp 2020-12-06].
  • Czesław Ciesielski, Walter Pater, Jerzy Przybylski: Polska Marynarka Wojenna 1918-1980. Wyd. I. Warszawa: Bellona, 1992. ISBN 83-1108-202-2.
  • Jarosław Ciślak. 9. Flotylla Obrony Wybrzeża rozformowana. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 2/2007 (62). Magnum-X. ISSN 1426-529X. 
  • Jarosław Ciślak. ORP Flaming po modernizacji. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 8/2001. Magnum-X. ISSN 1230-1655. 
  • Jarosław Ciślak: Polska Marynarka Wojenna 1995: okręty, samoloty i śmigłowce, uzbrojenie, organizacja. Wyd. I. Warszawa: Lampart & Bellona, 1995, seria: Ilustrowana Encyklopedia Techniki Wojskowej, 6. ISBN 83-86776-08-0.
  • Jarosław Ciślak, Tomasz Grotnik. Kronika Polskiej Marynarki Wojennej. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 11/2010 (107), 2010. Magnum-X. ISSN 1426-529X. 
  • Jarosław Ciślak, Tomasz Grotnik. Kronika Polskiej Marynarki Wojennej. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 10/2011 (116), 2011. Magnum-X. ISSN 1426-529X. 
  • Jarosław Ciślak, Janusz Walczak. Kronika Polskiej Marynarki Wojennej. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 6/2001 (31), 2001. Magnum-X. ISSN 1426-529X. 
  • Jarosław Ciślak, Janusz Walczak. Kronika Polskiej Marynarki Wojennej. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 3/2003 (40), 2003. Magnum-X. ISSN 1426-529X. 
  • Jarosław Ciślak, Janusz Walczak. Kronika Polskiej Marynarki Wojennej. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 6/2004 (48), 2004. Magnum-X. ISSN 1426-529X. 
  • Jarosław Ciślak, Janusz Walczak. Kronika Polskiej Marynarki Wojennej. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 6/2009 (90), 2009. Magnum-X. ISSN 1426-529X. 
  • Conway’s All The World’s Fighting Ships 1947-1995. Robert Gardiner, Stephen Chumbley (red.). Annapolis: Naval Institute Press, 1996. ISBN 1-55750-132-7. (ang.).
  • Ivan Gogin: ORLIK minesweepers (project 206F, 1963 - 1967). Navypedia. [dostęp 2020-12-06]. (ang.).
  • Paweł Janowski, Janusz Walczak. Kronika Polskiej Marynarki Wojennej. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 7-8/2009 (91), 2009. Magnum-X. ISSN 1426-529X. 
  • Paweł Janowski, Janusz Walczak. Kronika Polskiej Marynarki Wojennej. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 10/2009 (94), 2009. Magnum-X. ISSN 1426-529X. 
  • Adam Kalicki. Cooperative Venture ’96. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 1 (4), 1997. Magnum-X. ISSN 1426-529X. 
  • Katarzyna Kamińska. Parada morska i lotnicza. „Bandera”. Nr 5-6/2018 (107-108), 2018. 3 Flotylla Okrętów. ISSN 0209-1070. 
  • Katarzyna Kamińska. Partnerska misja ORP „Flaming”. „Bandera”. Nr 7-8/2018 (109-110), 2018. 3 Flotylla Okrętów. ISSN 0209-1070. 
  • Jerzy M. Kamiński. Na drodze do pierwszego polskiego niszczyciela min. Okręty projektu 206FM. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 11/2008 (83). Magnum-X. ISSN 1426-529X. 
  • Jerzy M. Kamiński. Współczesne „ptaszki” czyli historia projektu 206. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 9/2008 (81). Magnum-X. ISSN 1426-529X. 
  • Rafał Kamiński. Niewybuchy wciąż groźne. „Bandera”. Nr 5-6/2020 (131-132), 2020. 3 Flotylla Okrętów. ISSN 0209-1070. 
  • Marian Kluczyński. Złote gody papieskiego okrętu. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 7-8/2017 (181). Magnum-X. ISSN 1426-529X. 
  • Witold Koszela: Okręty Floty Polskiej. T. II. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-68-9.
  • Jacek Krzewiński. Niszczyciele min projektu 206FM. „Okręty”. Nr 1/2014 (31). Oficyna Wydawnicza KAGERO. ISSN 1898-1518. 
  • Andrzej Nitka. Druga młodość Flaminga. „Okręty Wojenne”. Nr 3/2001 (48). Wydawnictwo Okręty Wojenne, Tarnowskie Góry. ISSN 1231-014X. 
  • Grzegorz Nowak: ORP Flaming – trałowce bazowe proj. 206F. T. 26. Warszawa: Wydawnictwo Edipresse, 2021, seria: Okręty Polskiej Marynarki Wojennej. ISBN 978-83-8177-542-7.
  • ORP Flaming opuścił banderę. defence24.pl, 2020-12-04. [dostęp 2020-12-06].
  • Paliwo okrętowe. www.orlenpoludnie.pl. [dostęp 2020-12-06].
  • Walter Pater. Polskie trałowce typu Orlik (proj. „206F”). „Okręty Wojenne”. Nr 11, 1994. Wydawnictwo Okręty Wojenne, Tarnowskie Góry. ISSN 1231-014X. 
  • M.B. Pietlewannyj: Korabli stran Warszawskogo dogowora. Sankt Petersburg: Galeja Print, 2009. ISBN 978-5-8172-0127-7. (ros.).
  • Jan Piwowoński: Flota spod biało-czerwonej. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1989. ISBN 83-10-08902-3.
  • Praca zbiorowa: 13 dywizjon Trałowców im. admirała floty Andrzeja Karwety 1930–2020. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2020. ISBN 978-83-66447-14-1.
  • Robert Rochowicz. Narcyz – system zmiennych numerów burtowych. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 11-12 (201), 2020. Magnum-X. ISSN 1426-529X. 
  • Robert Rochowicz. Ostatnia parada MW PRL. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 5-6 (204), 2021. Magnum-X. ISSN 1426-529X. 
  • Robert Rochowicz. Reda-83 – kiedyś to były ćwiczenia. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 7-8 (1999), 2020. Magnum-X. ISSN 1426-529X. 
  • Mieczysław Serafin: Polska Marynarka Wojenna 1945-2007. Kronika wydarzeń. Gdynia: Zespół Redakcyjno-Wydawniczy Marynarki Wojennej, 2008. ISBN 978-83-88698-03-3.
  • Henryk Sołkiewicz (red.): Ewolucyjny rozwój sił okrętowych Marynarki Wojennej w latach 1945–2010. Gdynia: Wydawnictwo BP/Akademia Marynarki Wojennej, 2015. ISBN 978-83-941308-4-8.
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=ORP_Flaming&oldid=75055441”