Wikipedia

Cmentarze w Toruniu

Cmentarze w Toruniu – nekropolie znajdujące się zarówno na prawym, jak i lewym brzegu Wisły w Toruniu.

Cmentarze w Toruniu
Ilustracja
Cmentarz św. Jerzego
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Miejscowość

Toruń

Typ cmentarza

parafialne, komunalne i garnizonowe

Wyznanie

rzymskokatolickie, ewangelickie i inne

Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Cmentarze w Toruniu”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Cmentarze w Toruniu”
Ziemia53°01′20″N 18°36′40″E/53,022222 18,611111
Multimedia w Wikimedia Commons

Na terenie Torunia znajduje się kilkanaście cmentarzy różnych wyznań, co wiąże się z wielokulturową historią miasta. W średniowiecznym Toruniu zmarłych chowano w podziemiach kościoła oraz w przyległych do kościołów placach[1]. Następnie mieszkańców Torunia grzebano na cmentarzach przy kaplicach, a bogatych mieszczan nadal w podziemiach kościołów[1]. Początkowo wszystkie cmentarze należały do Kościoła katolickiego, od XVI wieku powstały cmentarze dla protestantów[2]. Pod koniec XVIII wieku wprowadzono zakaz chowania zmarłych wewnątrz kościołów[3].

Podczas budowy Twierdzy Toruń zlikwidowano dotychczas istniejące cmentarze. Nowe budowano w większej odległości od zwartej zabudowy[2]. W 1811 roku otwarto tzw. nowy cmentarz św. Jerzego, który jest najstarszą zachowaną nekropolią Torunia[4].

Cmentarze w prawobrzeżnym Toruniu

edytuj

Cmentarze komunalne

edytuj
Nazwa Administrator Rok założenia Adres Uwagi
Cmentarz Komunalny nr 1 Gmina Miasta Toruń[5] 1839[5] ul. Grudziądzka 22/30[5] nieczynny, dawniej wojskowy[5]
Cmentarz Komunalny nr 2 Gmina Miasta Toruń 1891[6] ul. Grudziądzka 129-137[7]
Centralny Cmentarz Komunalny Gmina Miasta Toruń[8] 1976[8] ul. Grudziądzka 192[8]

Cmentarze parafialne

edytuj
Nazwa Administrator Rok założenia Adres Uwagi
Cmentarz św. Jerzego parafia katedralna, parafia ewangelicko-augsburska, parafia prawosławna i parafia WNMP 1811 ul. Gałczyńskiego
Cmentarz św. Jakuba parafia św. Jakuba Apostoła 1817 (część ewangelicka)[9], 1838/1839 (część katolicka)[10] ul. Antczaka
Cmentarz św. Barbary[11] parafia św. Antoniego[11] 1842[11] ul. Przysiecka 12[11]
Cmentarz Podwyższenia Krzyża Świętego parafia Podwyższenia Krzyża Świętego[12] 1848[12] ul. Turystyczna 49-51[12]
Cmentarz Matki Bożej Królowej Polski parafia Matki Bożej Królowej Polski[13] prawdopodobnie I poł. XIX w.[13] ul. Rydygiera 21[13] nieczynny[13]
Cmentarz św. Antoniego parafia św. Antoniego[14] pomiędzy 1892 a 1909[14] ul. Owsiana 57[14]
Cmentarz Najświętszej Marii Panny parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny[15] 1919[15] ul. Wybickiego 78/80[15]
Cmentarz Matki Bożej Nieustającej Pomocy parafia Matki Bożej Nieustającej Pomocy[16] 1999[17] ul. Wymarzona 22[17] Najmłodszy cmentarz w Toruniu[17]

Cmentarze nieistniejące

edytuj
Nazwa Rok założenia Rok likwidacji Adres Uwagi
Cmentarz św. Jerzego nieznany 1815[18] w sąsiedztwie kościoła św. Jerzego, na miejscu, gdzie dzisiaj znajduje się skrzyżowanie Szosy Chełmińskiej z Czerwoną Drogą[19]
Cmentarz św. Wawrzyńca nieznany nieznany, użytkowany jeszcze na początku XIX wieku[20] okolice dzisiejszej ulicy Wały gen. Sikorskiego[20][21] Znajdował się w sąsiedztwie kościoła św. Wawrzyńca[20]
Cmentarz żydowski nieznany, istniał co najmniej od 1724 roku[22] grudzień 1975[23] ul. Kazimierza Pułaskiego[22]
Cmentarz Staroluterański 1854[24] 1992[24] ul. Matejki[25] od 11 listopada 2011 roku teren nosi nazwę: skwer Inwalidów Wojennych[24]
Cmentarz benedyktynek 1667[26] 1837[10] zbieg ul. Lubickiej z ul. Winnica[10]
Cmentarz Elsnerów 1811[27] 1866[28] ul. św. Józefa 37-45[29] Teren cmentarza należy obecnie do Toruńskich Wodociągów[29]
Cmentarz Bawarczyków 1813[30] zbieg ul. Legionów i ul. Bawarczyków[31] miejsce dawnego pochówku Bawarczyków upamiętnia pomnik[30]. W II połowie XX w. na terenie nekropoli wybudowano szkołę (Zespół Szkół Technicznych)[31]
Cmentarz Boża Męka 1811[32] 1924[33] ok. ulic Stanisława Staszica i Stefana Czarneckiego[32]
Garnizonowy 1816[34] 1839[35] zastąpiony cmentarzem przy ul. Grudziądzkiej[35]

Cmentarze w lewobrzeżnym Toruniu

edytuj

Cmentarze parafialne

edytuj
Nazwa Administrator Rok założenia Adres Uwagi
Cmentarz św. św. Piotra i Pawła parafia św. św. Piotra i Pawła[36] 1813[37] ul. Poznańska 104[38]
Cmentarz przy ul. Poznańskiej 146/148 parafia św. św. Piotra i Pawła[39] 1937[39] ul. Poznańska 146/148[39]
Cmentarz Opatrzności Bożej parafia Opatrzności Bożej[40] 1947[40] ul. Włocławska 56-58[40]
Cmentarz ewangelicki Gmina Miasta Toruń[41] koniec XVII w.[42] ul. Rudacka 27[41] nieczynny[41]
Cmentarz ewangelicki Gmina Miasta Toruń[43] 1845[44] ul. Poznańska 114[43] nieczynny[43]
Cmentarz ewangelicki Gmina Miasta Toruń[45] nieznana[45] ul. Łączna 38[45] nieczynny[45]
Cmentarz tzw. nowy ewangelicki Gmina Miasta Toruń[46] nieznana, prawdopodobnie lata 1898–1902, według innej hipotezy po 1868[47] ul. Poznańska 313[46] nieczynny[46]

Cmentarze nieistniejące

edytuj
Nazwa Rok założenia Rok likwidacji Adres Uwagi
Cmentarz żydowski prawdopodobnie XVIII wiek[48] druga połowa XIX wieku[48] Podgórz[48]
Cmentarz komunalny 1912[49] 1945[49] ul. Turkusowa 24 w 2006 roku władze miasta uporządkowały teren. Obecnie obszar zielony[49]

Kolumbarium

edytuj

W Toruniu oprócz tradycyjnych grobów na dwóch cmentarzach (Centralny Cmentarz Komunalny i św. Jerzego) założono kolumbaria, w których składa się urny z prochami zmarłych. Od czasu wybudowania w mieście spopielarni zwłok (2013 rok) ta forma pochówku staje się coraz bardziej popularna[50].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Niedzielska 1992 ↓, s. 7.
  2. ↑ a b Niedzielska 1992 ↓, s. 8.
  3. ↑ Niedzielska 1992 ↓, s. 7-8.
  4. ↑ Niedzielska 1992 ↓, s. 41.
  5. ↑ a b c d Cmentarz komunalny nr 1, ul. Grudziądzka 22-30. torunskiecmentarze.pl. [dostęp 2023-08-19].
  6. ↑ Niedzielska 1992 ↓, s. 49.
  7. ↑ Cmentarz komunalny nr 2, ul. Grudziądzka 129-137. torunskiecmentarze.pl. [dostęp 2023-08-13].
  8. ↑ a b c Centralny Cmentarz Komunalny, ul. Grudziądzka 192. torunskiecmentarze.pl. [dostęp 2023-08-19].
  9. ↑ Niedzielska 1992 ↓, s. 53.
  10. ↑ a b c Niedzielska 1992 ↓, s. 54.
  11. ↑ a b c d Cmentarz rzymskokatolicki, ul. Przysiecka 12. torunskiecmentarze.pl. [dostęp 2023-08-19].
  12. ↑ a b c Cmentarz rzymskokatolicki, ul. Turystyczna 49-51. torunskiecmentarze.pl. [dostęp 2023-08-19].
  13. ↑ a b c d Cmentarz rzymskokatolicki, ul. Rydygiera 21. torunskiecmentarze.pl. [dostęp 2023-08-19].
  14. ↑ a b c Cmentarz rzymskokatolicki, ul. Owsiana 57. torunskiecmentarze.pl. [dostęp 2023-08-19].
  15. ↑ a b c Cmentarz rzymskokatolicki, ul. Wybickiego 78-80. torunskiecmentarze.pl. [dostęp 2023-08-19].
  16. ↑ Cmentarz Parafialny na nowej platformie. parafiabielawy.pl. [dostęp 2023-08-19].
  17. ↑ a b c Cmentarze w Toruniu - adresy, telefony, godziny otwarcia. Przewodnik. odeszli.pl. [dostęp 2023-08-19].
  18. ↑ Niedzielska 1992 ↓, s. 20.
  19. ↑ Niedzielska 1992 ↓, s. 15.
  20. ↑ a b c Niedzielska 1992 ↓, s. 22.
  21. ↑ Wasik 2015 ↓, s. 270.
  22. ↑ a b Niedzielska 1992 ↓, s. 56.
  23. ↑ Niedzielska 1992 ↓, s. 57.
  24. ↑ a b c Cmentarz staroluterański, ul. Matejki 43a. torunskiecmentarze.pl. [dostęp 2023-08-17].
  25. ↑ Alabrudzińska 1993 ↓, s. 141.
  26. ↑ Cmentarz Benedyktynek, ul. Winnica 1-3. torunskiecmentarze.pl. [dostęp 2023-08-13].
  27. ↑ Niedzielska 1992 ↓, s. 50.
  28. ↑ Niedzielska 1992 ↓, s. 51.
  29. ↑ a b Cmentarz Elsnerów ul. św. Józefa 37-45. torunskiecmentarze.pl. [dostęp 2023-08-13].
  30. ↑ a b Niedzielska 1992 ↓, s. 68.
  31. ↑ a b Cmentarz Bawarczyków, ul. Legionów 19-21. torunskiecmentarze.pl. [dostęp 2023-08-13].
  32. ↑ a b Niedzielska 1992 ↓, s. 45.
  33. ↑ Marek Prabucki: Zapomniane cmentarze toruńskie. niedziela.pl, 2015-10-29. [dostęp 2023-08-13].
  34. ↑ Niedzielska 1992 ↓, s. 62.
  35. ↑ a b Niedzielska 1992 ↓, s. 64.
  36. ↑ Cmentarz rzymskokatolicki, ul. Poznańska 104. torunskiecmentarze.pl. [dostęp 2023-08-13].
  37. ↑ Cmentarz rzymskokatolicki, ul. Poznańska 146-148. torunskiecmentarze.pl. [dostęp 2023-08-13].
  38. ↑ Gmina Miasta Toruń: Gminny Program Opieki nad Zabytkami Miasta Torunia na lata 2022–2025. 2021, s. 86.
  39. ↑ a b c Kluczwajd 2018 ↓, s. 111.
  40. ↑ a b c Dębiński 2017 ↓, s. 249.
  41. ↑ a b c Cmentarz ewangelicki, ul. Rudacka 27. torunskiecmentarze.pl. [dostęp 2023-08-13].
  42. ↑ Pasjonaci ratują cmentarz na Rudaku. zinnejstrony.info, 2013-10-31. [dostęp 2023-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-08)].
  43. ↑ a b c Cmentarz ewangelicki ul. Poznańska 114 – Cmentarze Toruń. torunskiecmentarze.pl. [dostęp 2023-08-13].
  44. ↑ Wiśniewski 2017b ↓, s. 165.
  45. ↑ a b c d Cmentarz ewangelicki ul. Łączna 38. torunskiecmentarze.pl. [dostęp 2023-08-13].
  46. ↑ a b c Cmentarz ewangelicki, ul. Poznańska 313. torunskiecmentarze.pl. [dostęp 2023-08-13].
  47. ↑ Wiśniewski 2017b ↓, s. 171-172.
  48. ↑ a b c Niedzielska 1992 ↓, s. 71.
  49. ↑ a b c Wiśniewski 2017a ↓, s. 72.
  50. ↑ Kremacja możliwa w Toruniu. torun.pl. [dostęp 2013-02-05]. (pol.).

Bibliografia

edytuj
  • Elżbieta Alabrudzińska: Ewangelicy w Toruniu w latach 1920–1945. W: Mniejszości narodowe i wyznaniowe w Toruniu w XIX i XX wieku. Mieczysław Wojciechowski (red.). Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1993. ISBN 83-231-0456-5.
  • Józef Dębiński. Z dziejów Rudaka i okolicy lewobrzeżnego Torunia. „Fides, Ratio et Patria. Studia Toruńskie”. 6, 2017. 
  • Katarzyna Kluczwajd: Podgórz. Toruńskie przedmieścia sprzed lat. Łódź: Dom Wydawniczy Księży Młyn, 2018. ISBN 978-83-7729-452-9.
  • Magdalena Niedzielska: Toruńskie cmentarze. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1992. ISBN 83-85196-66-8.
  • Bogusz Wasik. W kwestii lokalizacji „zaginionego” kościoła św. Wawrzyńca w Toruniu. „Rocznik Toruński”. 42, 2015. 
  • Michał P. Wiśniewski: Zabytki w krzakach. Rzecz o zapomnianych cmentarzach lewobrzeżnego Torunia. W: Katarzyna Kluczwajd, Michał Pszczółkowski (red.): Zabytki lewobrzeżnego Torunia: zachowane, nieistniejące, tylko zaplanowane. Warszawa: Stowarzyszenie Historyków Sztuk, 2017. ISBN 978-83-88341-79-3.
  • Michał Wiśniewski: Zapomniane cmentarze podgórskie. W: praca zbiorowa: 460 lat Podgórza 1555–2015. Toruń: Towarzystwo Miłośników Torunia, 2017. ISBN 978-83-927097-8-7.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Cmentarze_w_Toruniu&oldid=74755373”