13 Pułk Ułanów Wileńskich

13 Pułk Ułanów Wileńskich (13 p.uł.) – oddział kawalerii Samoobrony Litwy i Białorusi, Wojska Litwy Środkowej, Wojska Polskiego II RP oraz Armii Krajowej.

13 Pułk Ułanów Wileńskich

1 pułk Ułanów Wileńskich

Odznaka pamiątkowa 13 puł.
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1918
Rozformowanie	1939
Tradycje
Święto	23 lipca
Nadanie sztandaru	1919
Rodowód	1 pułk ułanów wileńskich
Dowódcy
Pierwszy	mjr Władysław Dąbrowski
Ostatni	ppłk dypl. Józef Szostak
Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka bitwa pod Mołodecznem (1–3 VII 1919) kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	Nowa Wilejka
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	kawaleria
Podległość	III BJ (1921–1924) 3 SBK (1924–1937) Wileńska BK (1937–1939)

Pułk powstał w listopadzie 1918 jako oddział konny rtm. Władysława Dąbrowskiego. Przekształcony w 1 pułk Ułanów Wileńskich wziął udział w zajęciu Wilna, a potem walczył w wojnie polsko-bolszewickiej na froncie litewsko-białoruskim. W czasie bitwy warszawskiej prowadził działania rajdowe na tyłach wojsk sowieckich na północnym Mazowszu, a w czasie bitwy niemeńskiej działania pościgowe w kierunku na Mołodeczno. W październiku 1920 dołączył do grupy wojsk gen. Lucjana Żeligowskiego, których zadaniem było opanowanie Wilna i Wileńszczyzny.

W okresie pokoju pułk stacjonował w garnizonie Nowa Wilejka, a jego szwadron zapasowy w garnizonie Wołkowysk. Święto pułkowe obchodzone było 25 lipca, w rocznicę boju pod Janowem w 1920.

W kampanii wrześniowej pułk prowadził działania w ramach macierzystej Wileńskiej Brygady Kawalerii. 2 września zamykał kierunek Piotrków Trybunalski – Tomaszów Mazowiecki. W kolejnych dniach wycofywał sie przez Opoczno i Sulejów, by 9 września znaleźć się nad Wisłą w rejonie Maciejowic. Tu przeprawił się na środkach podręcznych i wpław na prawy brzeg Wisły, gdzie dowódca pułku zdołał zebrać niepełne dwa szwadrony. Około 17 września w rejonie Włodawy resztki pułku dołączyły do Mazowieckiej Brygady Kawalerii i w jej składzie walczyły pod Suchowolą. Wobec niemożności przebicia się na południe do granicy polsko-węgierskiej, 27 września pułk został rozwiązany.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Pod koniec listopada 1918, w ramach Samoobrony Wileńskiej powstał oddział konny rtm. Władysława Dąbrowskiego. Duży napływ uzbrojonych ochotników z końmi w ciągu kilku dni pozwolił przekształcić oddział w szwadron. 27 grudnia, w majątku Pośpieszka pod Wilnem, z oddziałów konnych Samoobrony Litwy i Białorusi, sformowany został 1 pułk Ułanów Wileńskich. Następnego dnia pułk przeniesiony został do garnizonu Wilno, do koszar na Antokolu. W czerwcu 1919 otrzymał numer i nazwę – 13 pułk Ułanów Wileńskich. 31 grudnia pułk składał się z trzech szwadronów liniowych, oddziału karabinów maszynowych oraz oddziału pionierów i liczył 25 oficerów i 220 ułanów.

Służyło w nim wielu tzw. „zagończyków”, do których zaliczał się także jego pierwszy dowódca mjr Władysław Dąbrowski ps. „Dąb”. Po wcieleniu pułku do odrodzonego Wojska Polskiego, nadano mu nazwę 13 pułku ułanów, pomijając przydomek „wileński”. Pomimo tego, od pierwszych dni swego istnienia nosił nieoficjalnie tę nazwę, podkreślającą pochodzenie jego żołnierzy.

Działania wojenne

1 stycznia 1919 pułk pod dowództwem rtm. Dąbrowskiego opanował Wilno, rozbrajając oddziały niemieckie. Jednak już 6 stycznia musiał wycofać się pod naporem jednostek sowieckich. Na rozkaz dowódcy Samoobrony Wileńskiej gen. Władysława Wejtki część oddziałów miała zdać broń oddziałom niemieckim, a następnie zostać przewieziona transportami kolejowymi do Łap. 1 pułk Ułanów Wileńskich odmówił wykonania tego rozkazu i pomaszerował w pełni uzbrojony do Brześcia i dołączyły do Grupy gen. Antoniego Listowskiego. Pułk stanowił jej trzon w walkach prowadzonych na Polesiu. Bił się z powodzeniem o Biteń, Janów i Pińsk. W czasie operacji zaczepnej Wojska Polskiego w kierunku Baranowicz, Lidy i Wilna, grupa prowadziła działania w składzie Dywizji Litewsko-Białoruskiej. Później uczestniczył w walkach wojsk Frontu Litewsko-Białoruskiego, między innymi w bojach o Mołodeczno i Borysów nad Berezyną. 15 stycznia 1920 pułk został wycofany z frontu do Wilna. Na przełomie maja i czerwca pułk w składzie taktycznej grupy bojowej płk. Stanisława Małachowskiego, w ramach Grupy Operacyjnej gen. Lucjana Żeligowskiego wziął udział w zerwaniu pierwszej operacji zaczepnej sowieckich wojsk Frontu Zachodniego. W czasie lipcowej operacji zaczepnej sowieckiego Frontu Zachodniego pułk prowadził działania opóźniające w ramach ugrupowania polskiej 1 Armii.
W drugiej dekadzie lipca pułk z półbaterią artylerii konnej osłaniał odwrót 10 Dywizji Piechoty znad Niemna. 24 lipca wyruszył ze Starej Kamionki w kierunku Janowa. Po forsownym marszu dotarł w nakazany rejon i uzupełniał swoje szwadrony resztkami rozbitego pod Grodnem 113 pułku ułanów. W trakcie prac organizacyjnych ubezpieczenia zameldowały o nadciągającej kolumnie sowieckiej 15 Dywizji Kawalerii. Dowódca pułku nakazał wycofanie z miejscowości taborów i artylerii. Ochraniać je miał 3 szwadron. Maszerującą w kierunku na Osowiec kolumnę zaatakowała sowiecka kawaleria. Pierwszą szarżę odparły karabiny maszynowe i artyleria strzelająca na wprost. Równocześnie ppłk Mścisław Butkiewicz poprowadził na nieprzyjacielskie skrzydło szarżę siłami 1 i 2 szwadronów. Zmusiło to czerwonoarmistów do odwrotu. Późnym popołudniem pododdziały 13 pułku ułanów zaatakowała kolejna brygada sowieckiej 15 DK. Zacięte walki przerodziły się w szereg indywidualnych pojedynków na białą broń. W walce wręcz dowódca polskiego pułku ppłk Butkiewicz pokonał i ciężko ranił dowódcę sowieckiej brygady kawalerii. Polscy ułani uzbrojeni w lance odnosili duże sukcesy w walce, a przeciwnik wobec tego rodzaju broni był bezradny. Po kilku godzinach zapadający zmrok zmusił obie strony do przerwania walki.

W czasie bitwy warszawskiej część pułku prowadziła działania rajdowe na tyłach wojsk sowieckich na północnym Mazowszu. W czasie bitwy niemeńskiej pułk początkowo utrzymywał łączność taktyczną między 3 Dywizją Piechoty Legionów a Dywizją Górską, a następnie został włączony do 2 Brygady Jazdy, która w ramach grupy pościgowej prowadziła pościg za wycofującymi się wojskami prawego skrzydła sowieckiego Frontu Zachodniego w kierunku na Mołodeczno.

Pod koniec pierwszej dekady października 1920 r., gdy część pododdziałów pułku prowadziła działania rozpoznawcze w kierunku Mińska, został on przekazany do 3 Dywizji Piechoty Legionów prowadzącej natarcie na Święciany, a następnie na kierunku Kobylnik – Duniłowicze – Głębokie. Następnie dołączył do grupy wojsk gen. Lucjana Żeligowskiego, których zadaniem było opanowanie Wilna i Wileńszczyzny. W działaniach tych pułk wykonał kilka zagonów: na Szyrwinty, na Pozelwę i wreszcie w osławionym zagonie Wileńskiej Brygady Jazdy na Kiejdany. W czasie jednego z nich pułkownik Mścisław Butkiewicz wyruszył z Wornian i przeprawił się mostem kolejowym przez Wilię, po czym w bród przez Żejmianę koło wsi Drużele i podjął marsz na Podkrzyż, Dojlidany, Poszyle, Gieglówkę. Koło wsi Helenowo pluton podchorążego Wacława Rusieckiego z 2 szwadronu wykonał szarżę na litewskich huzarów i wziął 8 jeńców i 10 koni.

Przez cały 1921 pułk pełnił służbę na linii demarkacyjnej z Litwinami. 13 kwietnia 1922 został przewieziony transportami kolejowymi do Głębokiego, gdzie stacjonował, zwalczając jednocześnie sowieckie grupy dywersyjne.

Kawalerowie Virtuti Militari i odznaczeni Krzyżem Zasługi Wojsk Litwy Środkowej

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1918-1920
śp. uł. Ignacy Bakinowski nr 3576	plut. Wojciech Berdowski	kpr. Aleksander Brochocki nr 3898
ppor. Andrzej Brochocki nr 3537	por. Stanisław Brochocki nr 3536	plut. Witold Buko
ppłk Mścisław Butkiewicz	kpr. Jan Chalecki	kpr. Antoni Downarowicz
rtm. Konstanty Drucki-Lubecki	ppor. Józef Fiedorowicz	plut. Mirosław Gajewski
uł. Leon Gębuś	rtm. Kazimierz Hrakałło-Horawski	st. uł. Jan Iwaszkiewicz
plut. Jan Kaliński	pchor. Wacław Kamionka	kpr. Kazimierz Kiktysz
pchor. Jan Konarzewski	śp. ppor. Apolinary Krasowski nr 3570	st. uł. Józef Krasowski
ppor. Wacław Krydel	plut. Michał Kubski	pchor. Konstanty Kuczyński
kpr. Wacław Lipowicz	st. wchm. Stanisław Łada	kpr. Stanisław Ławrowski
uł. Jan Michałowski	rtm. Mikołaj Michniewicz-Hetman	kpr. Bolesław Obuchowski
kpr. Wacław Pac-Pomarnacki	plut. Stanisław Poźniak	st. wachm. Julian Puzinawski
st. wachm. Włodzimierz Prosiński	plut. Franciszek Romanowski	plut. Stanisław Rusiecki
ppor. Witold Rusiecki	kpr. Antoni Sawicki	st. uł. Stanisław Sawlewicz
plut. Jan Songin	uł. Józef Strumiłło	uł. Jan Symonowicz
kpr. Alfred Szachno	plut. Witold Szczemiński	st. wchm. Józef Szokol-Ejgert
plut. Stefan Szyłkiewicz	plut. Władysław Trachim	pchor. Jan Tyszkiewicz
st. wachm. Kalikst Węcławowicz	st. wachm. Faustyn Zdrojewski nr 3545

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Zasługi Wojsk Litwy Środkowej
pchor. Stanisław Aleksandrowicz	por. Karol Bohdanowicz	uł. Jan Borguld
ppłk Mścisław Bulkiewicz	por. Stanisław Chodzyński	uł. Józef Chrzan
wchm. Władysław Dobrowolski	uł. Walenty Drożdżyński	kpr. Władysław Druciarz
kpr. Józef Falasz	uł. Stanisław Gałka	uł. Mieczysław Garbowski
wchm. Stanisław Guźniczak	uł. Władysław Gzik	ppor. Jackowski
rtm. Witold Jukowiecki	rtm. Józef Juniewicz	płk Franciszek Kaczkowski
pchor. Wacław Kamionko	st. uł. Władysław Kawel	kpr. Jan Kędra
kpr. Antoni Kokot	st. uł. Józef Krawczyk	uł. Ferdynand Krukowski
pchor. Konstanty Kuczyński	plut. Adam Kuliberda	rtm. Bolesław Lisowski
st. uł. Roman Liss	por. Witold Masłowski	rtm. Mikołaj Michniewicz-Helman
uł. Stanisław Mokswa	st. uł. Jan Noga	plut. Józef Ogórek
uł. Jan Piątek	pchor. Włodzimierz Prosiński	st. uł. Władysław Rak
st. uł. Romuald Rauba	st. uł. Franciszek Rudomia	uł. Wacław Rudomin
ppor. Stanisław Rusiecki	ppor. Wacław Rusiecki	st. uł.Władysław Słonona
uł. Jan Spychało	st. uł. Wacław Stanowski	kpr. Franciszek Świech
plut. Stefan Szyłkiewicz	ppor. Bronisław Szymkiewicz	uł. Stanisław Trojan
pchor. Józef Tyszkiewicz	wachm. sztab. Bronisław Urbanowicz	uł. Adam Włodarczyk
st. uł. Józef Wojciechowski	uł. Władysław Wojciechowski	st. uł. Czesław Zygmuntowicz

Pułk w okresie pokoju

Muzeum 13 p.uł. w Wilnie; 1931 r.

W końcu 1921 pułk pełnił służbę na granicy z Litwą, a następnie przez krótki czas stacjonował w Głębokiem. Ostatecznie pod koniec 1922 został przeniesiony do Nowej Wilejki, gdzie przebywał do końca istnienia II RP.
Po przyłączeniu Litwy Środkowej do Rzeczypospolitej pułk w latach 1922–1924 wchodził w skład III Brygady Jazdy, a w latach w latach 1924–1937 w skład 3 Samodzielna Brygada Kawalerii. Po ostatniej przed wybuchem II wojny światowej reorganizacji kawalerii w 1937 pułk pozostał w Wileńskiej Brygadzie Kawalerii.

19 maja 1927 minister spraw wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 30 kwietnia jako datę święta pułkowego. 6 czerwca 1928 minister spraw wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zmienił datę święta pułkowego 13. p.uł. z dnia 30 kwietnia na dzień 25 lipca.

18 marca 1930 Minister Spraw Wojskowych nadał jednostce nazwę „13 pułk Ułanów Wileńskich”.

Szwadron tatarski

Minister Spraw Wojskowych rozkazem z 9 czerwca 1936 nadał 1 szwadronowi 13 pułku Ułanów Wileńskich nazwę „Tatarskiego”. Od tego roku zaczęto kierować do niego wszystkich poborowych Tatarów polskich. Podczas uroczystego składania serca marszałka Józefa Piłsudskiego na cmentarzu wileńskim na Rossie, 1 szwadron pełnił honorową asystę. Podczas święta pułkowego 25 lipca 1937 wręczono szwadronowi buńczuk wykonany według wzorów starotatarskich, który ufundowany został przez całą społeczność tatarską Polski.

Koszary

koszary w Nowej Wilejce (2020)

22 grudnia 1918 ochotnicze oddziały jazdy Samoobrony Wileńskiej skoncentrowały się w majątku Aleksandrowiczów w Pośpieszce i utworzyły 1 pułk Ułanów Wileńskich. Dzień później ułani przenieśli sie na Antokol do dawnych koszar rosyjskiego 3 pułku Kozaków Dońskich. 5 stycznia 1919 pułk opuścił miasto, by powrócić do niego dopiero 15 stycznia 1920 i zająć Koszary Poniatowskiego. Stąd 23 kwietnia wyruszył na front. Po zakończeniu działań bojowych pełnił służbę graniczną w okolicach Podbrzezia, a do Wilna powrócił w ostatnich miesiącach 1921, zajmując najprawdopodobniej Koszary Kalwaryjskie. Już 13 kwietnia 1922 pułk został wywieziony ponownie na kwatery polowe, tym razem w rejon Głębokiego.
Dowództwo pułku i drużyna dowódcy zakwaterowały się początkowo w Głębokiem, by później przenieść się do dworu Oskierków w Oziercach; 1 szwadron rozlokował się w nieczynnej gorzelni w Oziercach, 2 szwadron – w dawnym klasztorze Bazylianów w Berezweczu, 3 szwadron – w opuszczonym majątku Platerów, pozostałe oddziały – prawdopodobnie w Zabielach. Szwadron zapasowy pułku stacjonował od pierwszej połowy sierpnia 1922 w Wołkowysku.
We wrześniu 1922 pułk skierowany został do stałego garnizonu w Nowej Wilejce. Koszary stanowił ogromny, drewniano-murowany budynek byłego rosyjskiego szpitala psychiatrycznego. Zachodnią połowę głównego budynku zajmował 86 pułk piechoty, część południowo-wschodnią – 19 pułk artylerii polowej. Jego część północno-wschodnią zajął 13 pułk ułanów. Z uwagi na niedostateczne warunki lokalowe, I/13 puł. jeszcze przez rok pozostawał w Oziercach. Magazyny pułkowe mieściły się na północny wschód od koszar. Były to obiekty prowizoryczne, pobudowane latem 1922.
Pojemność całego kompleksu koszarowego wynosiła 2700 ludzi i 917 koni. Ten prawdopodobnie największy budynek koszarowy Wojska Polskiego nigdy nie doczekał się kanalizacji, a ścieki odprowadzane były prosto do rzeki odkrytym, cuchnącym rynsztokiem. Z początkiem 1924 zdecydowano o przeniesieniu 13 pułku ułanów do Smorgoni. Tam postanowiono wznieść nowe koszary według projektu Karola Wilhelma Henneberga. Problemy finansowe państwa spowodowały rychłe anulowanie tej decyzji.

W kolejnych latach, na zachód od koszar urządzono strzelnicę oraz zainstalowano hydrofory, ciągi komunikacyjne wybrukowano, a w północno-zachodniej części kompleksu powstało osiedle mieszkaniowe. Wzniesiono też krytą ujeżdżalnię, której nadano imię płk. dypl. Adama Korytowskiego. Z początkiem lat 30. XX w. oddano do użytku murowaną stajnię dla 70 koni szwadronu ckm, a 23 czerwca pobudowano 1938 drugą, dla 88 koni. W 1939 doprowadzono do stanu surowego kościół garnizonowy pw. św. Stanisława Kostki.

Obecnie (2020) dobrze zachowane są krótkotrwałe kwatery pułku w Koszarach Antokolskich (ul. T. Kosciuśkos 1–3), w których znajduje się jeden z oddziałów Muzeum Narodowego oraz biura Ministerstwa Kultury Litwy. Istnieją również trzy główne gmachy Koszar Poniatowskiego. Pełnią one funkcje hotelowe (ul. Seimyniśkiu 21B i 23) i biurowe (ul. Raitininku 2).

Koszary w Nowej Wilejce w dużej swojej części są zachowane do dziś (2020). Istnieje większa część głównego budynku koszarowego i kilka mniejszych (ul. Parko 21), większość domów mieszkalnych (ul. Pergales 30 i 32 i ul. Parko 1, 3, 7, 15A), a także kościół i drewniany pawilon (ul. Pergales 34). W budynku głównym mieści się Republikański Wileński Szpital Psychiatryczny. Ocalała też stajnia szwadronu ckm (ul. Genia 13), przylegająca do lokalnego bazarku i pełniąca również funkcje handlowe. Na południowy zachód od kościoła, tuż za ul. Pergales, dość widoczne są pozostałości strzelnicy, z betonowymi schronami dla tarczowych.

Konie

Konie starano się grupować według maści w poszczególnych pododdziałach według następującego schematu: 1 szwadron – złote kasztany, 2 szwadron – gniade, 3 szwadron – ciemne kasztany, 4 szwadron – kare, szwadron karabinów maszynowych – skarogniade, pluton łączności – szpaki i pluton trębaczy – siwe. Pułk nie odnotował znaczących sukcesów w dziedzinie sportu konnego na szczeblu krajowym, natomiast w zawodach jeździeckich na Wileńszczyźnie oficerowie pułku niejednokrotnie zdobywali czołowe miejsca.

Mobilizacja

Pułk w planie mobilizacyjnym „S”
Nazwa pododdziału	Miejsce mobilizacji	Termin
dowódca pułku z drużyną	Nowowilejka	alarm
pluton łączności
1÷4 szwadrony
szwadron karabinów maszynowych
drużyna dowódcy dywizjonu nr 49	Wołkowysk	8
szwadron kawalerii nr 1/49
pluton ckm nr 49
kolumna taborowa nr 373		9
uzupełnienie do czasu „W”		6
szwadron marszowy 1/13 puł		18
pluton marszowy nr 1/49		30
szwadron zapasowy		do 15

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939
Stanowisko	Stopień, imię i nazwisko
dowódca pułku	ppłk dypl. Janusz Bokszczanin
I zastępca dowódcy	mjr dypl. Jan Schaitter
p.o. adiutanta	rtm. Jan Tarnowski
lekarz medycyny	por. lek. Stanisław Januszewski
starszy lekarz weterynarii	mjr Józef Lange
komendant rejonu PW Konnego	por. Zygmunt Włodzimierz Mikulski
II zastępca dowódcy (kwatermistrz)	mjr Władysław Paweł Wójtowicz
oficer mobilizacyjny	rtm. adm. (kaw.) Apolinary Walerian
zastępca oficera mobilizacyjnego	por. Bogdan Antoni Kiersnowski
oficer administracyjno-materiałowy	rtm. adm. (kaw.) Stanisław Edward Bazylczuk
dowódca szwadronu gospodarczego	vacat
oficer gospodarczy	kpt. int. Władysław Polnik
oficer żywnościowy	chor Stanisław Mazur
dowódca plutonu łączności	por. Zygmunt Włodzimierz Mikulski
dowódca plutonu kolarzy	vacat
dowódca plutonu ppanc.	por. Andrzej Adam Szamota
dowódca 1 szwadronu	rtm. Aleksander Jeljaszewicz
dowódca plutonu	por. Włodzimierz Makaliński
dowódca plutonu	por. Tadeusz Zdzisław Tyczyński
dowódca 2 szwadronu	rtm. Jan Tarnowski
dowódca plutonu	por. Jerzy Marian Rostworowski
dowódca 3 szwadronu	vacat
dowódca plutonu	por. Zygmunt Barcicki
dowódca plutonu	por. Konstanty Sołtan
dowódca plutonu	ppor. Bolesław Klincewicz
dowódca 4 szwadronu	rtm. Kazimierz Nawrocki
dowódca plutonu	ppor. Tadeusz Józef Batorowicz
dowódca plutonu	ppor. Mieczysław Bubień
p.o. dowódcy szwadronu km	por. Andrzej Adam Szamota
dowódca plutonu	ppor. Romuald Morgiewicz
dowódca plutonu	ppor. Wieńczysław Ter-Barsegow
dowódca szwadronu zapasowego	mjr Jan Bączkowski
zastępca dowódcy szwadronu zapasowego	vacat
na kursie	rtm. Stanisław Alexandrowicz
na kursie	rtm. Tadeusz Józef Cichowski
na kursie	rtm. Bolesław Sediwi
na kursie	ppor. Marian Kisielewicz

Wojna obronna 1939

W wojnie obronnej 1939 13 pułk Ułanów Wileńskich pod dowództwem ppłk. dypl. Józefa Szostaka walczył w składzie Wileńskiej Brygady Kawalerii płk. dypl. Konstantego Druckiego-Lubeckiego. Od 2 do 5 września brał udział w walkach pod Piotrkowem Trybunalskim. W dniach 9 i 10 września poniósł dotkliwe straty w czasie przeprawy przez Wisłę, na przyczółku pod Maciejowicami. Następnie walczył na Lubelszczyźnie. Rozbity został na przeprawie pod Tomaszowem Lubelskim koło wsi Suchowola. 1 szwadronowi przypisuje się wykonanie jednej z szarż kawaleryjskich przeprowadzonych we wrześniu 1939. Szarżą dowodził rotmistrz Aleksander Jeljaszewicz, a wykonana została w okolicach Maciejowic.

Po bitwie część ułanów przez jakiś czas błądziła po nieznanym terenie, zachowując przy tym karność i dyscyplinę. Wkrótce weszła w skład Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie” gen. Franciszka Kleeberga. Inna grupa na czele z rtm. A. Jeljaszewiczem podążyła ku granicy węgierskiej.

Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939
dowódca pułku	ppłk dypl. kaw. Józef Szostak
zastępca dowódcy pułku	mjr kaw. Władysław Paweł Wójtowicz
kwatermistrz	rtm. adm. (kaw.) Stanisław Edward Bazylczuk
adiutant i oficer informacyjny	rtm. Jan Tarnowski
oficer ordynansowy	ppor. kaw. Mieczysław Bubień
oficer broni i gazu	ppor. kaw. rez. Zygmunt Maciejewski
lekarz	por. lek. dr Stanisław Januszewski
lekarz weterynarii	kpt. lek. wet. Jerzy Łubkowski
kapelan	ks. kpl. rez. Stefan Kiwiński
szef kancelarii	st. wachm. Piotr Sadowski
dowódca szwadronu gospodarczego	por. kaw. rez. Jan Essel
wachmistrz szef	wachm. Władysław Chruśliński
oficer żywnościowy	chor. Stanisław Mazur
płatnik	por. kaw. rez. Ryo (?)
dowódca 1 szwadronu	rtm. Aleksander Jeljaszewicz
dowódca 2 szwadronu	rtm. Stanisław Zakrzewski
dowódca 3 szwadronu	rtm. Bolesław Sediwi
dowódca 4 szwadronu	rtm. Kazimierz Nawrocki
dowódca 5 szwadronu km	rtm. Tadeusz Cichowski

W ramach Armii Krajowej

Poszczególne pododdziały 13 pułku Ułanów Wileńskich AK zostały odtworzone w 1944 w Okręgu Wileńskim AK w kilku ośrodkach: dywizjon konny na terenie Puszczy Rudnickiej, szwadron konny przy 3 Brygadzie Wileńskiej AK, pluton konny przy 4 Brygadzie Wileńskiej AK oraz pluton konny na terenie Puszczy Kampinoskiej.

Symbole pułkowe

Sztandar

29 czerwca 1919, w Wilnie, gen. ppor. Edward Śmigły-Rydz wręczył delegacji pułku, przybyłej z frontu, sztandar ufundowany przez społeczeństwo ziemi wileńskiej.

27 września 1939 por. Tadeusz Batorowicz odjął płachtę sztandaru od drzewca. Pokrowiec, orła i szarfy zakopali ułani w zagajniku. W momencie kapitulacji, na rozkaz dowódcy 4 szwadronu, por. Batorowicz zakopał sztandar przy drodze Medyka–Przemyśl. W latach 1971–1973 aktywną akcję poszukiwania sztandaru pułku podjął mjr Norbert Binder, syn podoficera pułku. 20 października 1979 odnalazł on pod Medyką puszkę grotu sztandaru 13 p.uł., z numerem 13 na przedniej ściance podstawy. Jedyny relikt ze sztandaru 13 pułku trafił do zbiorów Muzeum WP.

Odznaka pamiątkowa

Odznaka zatwierdzona Dz. Rozk. MSWojsk. nr 16, poz. 243 z 24 kwietnia 1924 posiada kształt krzyża maltańskiego, którego ramiona pokryte są żłobkowaną różową emalią. Pośrodku krzyża złocony ryngraf z wizerunkiem Matki Boskiej Ostrobramskiej. Oficerska - dwuczęściowa, wykonana w srebrze lub w tombaku srebrzonym i złoconym, na rewersie numerowana.

Żołnierze 1 szwadronu 13 puł nosili na kołnierzu półksiężyc z gwiazdą.

Barwa

Proporczyk	Opis
	Proporczyki na lancach i patkach mundurów były w kolorze różowym z (niebieskim) chabrowym wąskim paskiem pośrodku W 1 szwadronie tatarskim na proporczykach mundurowych dodatkowo pozłacany emblemat w formie półksiężyca z gwiazdą
	proporczyk dowództwa w 1939
	proporczyk dowództwa w 1939 (wersja z symbolami 1 szwadronu tatarskiego)
	proporczyk 1 szwadronu w 1939
	proporczyk 1 szwadronu w 1939 (2. wersja)
	proporczyk 2 szwadronu w 1939
	proporczyk 3 szwadronu w 1939
	proporczyk 4 szwadronu w 1939
	proporczyk 5 szwadronu ckm w 1939
	proporczyk plutonu łączności w 1939
Inne	Opis
	Na czapce rogatywce – otok różowy
	Szasery ciemnogranatowe, lampasy różowe, wypustka różowa
	„Łapka” (do 1921) – karmazynowa

Żurawiejki

Zawsze dzielny i bojowy, To trzynasty pułk różowy.	A trzynasty, choć różowy Jednak w boju jest morowy.	Kolor jego jest różowy, Wielka granda, lecz bojowy.	A trzynasty, to zasrańce, Pod Wilejką gubią lance.
Chociaż otok ma różowy, To jest jednak pułk bojowy.	A trzynasty, ten różowy, Wielka granda, lecz bojowy.	Wzrok ich dumny, mina pańska, To trzynastka jest ułańska.	Swoich grabi, Żydów łupi, Pułk trzynasty nie jest głupi.
Otok jego jest różowy, Dawniej był to pułk bojowy.	A trzynasty, ten różowy, To naprawdę pułk bojowy.	Wzrok sokoli, mina pańska, To trzynastka jest ułańska.	A trzynastka Dąbrowskiego, Bije Żydów, coś strasznego.
Weneryczny i pijański, To trzynasty pułk ułański.	Ukraść kury, uciec w zboże, Pułk trzynasty tylko może.	A kto chłopom gwałci wdowy, To trzynasty pułk morowy	Wrogów bije, swoich łupi, To trzynasty pułk niegłupi.
Po każdej zwrotce: Lance do boju, szable w dłoń, bolszewika goń, goń, goń!

Żurawiejki dotyczące szwadronu tatarskiego:

Z przodu księżyc, z tyłu gwiazda, To tatarska nasza jazda.	Na łbie księżyc, niżej gwiazda, To tatarska nasza jazda.	W dupie księżyc, w sercu gwiazda, To tatarska nasza jazda.
Na łbie księżyc, wyżej gwiazda, Sławna to tatarska jazda.	Księżyc w czole, w dupie gwiazda, To tatarska nasza jazda.	Pół Tatarów, pół Polanów, To trzynasty pułk ułanów.
Po każdej zwrotce: Lance do boju, szable w dłoń, bolszewika goń, goń, goń!	Na dupie plaster, na łbie gwiazda, To tatarska sławna jazda.	Z przodu księżyc, z tyłu gwiazda, To słynna tatarska jazda.

W latach 1918–1921 na melodię „Marsza I Brygady” śpiewano:

Zwrotka	Refren
Nie formowali nas w koszarach, Nie znaliśmy żołnierski znój. Nie spaliśmy na twardych narach, Lecz poszliśmy od razu w bój.	My, wileńska jazda, Półksiężyc i gwiazda. Walczymy cały czas, Choć mało nas, choć mało nas.

Wileńscy ułani

Płk dypl. Józef Szostak

Rotmistrz Aleksander Jeljaszewicz, dowódca szwadronu tatarskiego.

Rtm. Stanisław Edward Bazylczuk

Dowódcy pułku

Stopień imię i nazwisko	Okres dowodzenia	Kolejne stanowisko
mjr Władysław Dąbrowski	XII 1918 – I 1920
płk Eugeniusz Ślaski	I – VII 1920
płk Mścisław Butkiewicz	VII 1920 – IV 1922
tyt. płk Terencjusz O’Brien de Lacy	IV – VIII 1922
tyt. płk Rajmund Brzozowski	VIII 1922 – IX 1924
płk Aleksander Kunicki	II 1925 – XI 1927
ppłk / płk dypl. Adam Korytowski	XI 1927 – IV 1930
ppłk Czesław Chmielewski	IV 1930 – IV 1937
płk Kazimierz Żelisławski	IV 1937 – III 1939
ppłk dypl. Janusz Bokszczanin	III – VII 1939
ppłk dypl. Józef Szostak	VII – IX 1939

Zastępcy dowódcy pułku (od 1938 – I zastępca dowódcy)

Stopień imię i nazwisko	Okres	Kolejne stanowisko
ppłk tyt. płk kaw. Czesław Piłsudski	1924 – II 1927
mjr kaw. Gustaw Zawadzki	p.o. II 1927 – I 1928
ppłk kaw. Tadeusz Dackiewicz	do XI 1928	rej. insp. koni w Mołodecznie
ppłk dypl. kaw. Konstanty Drucki-Lubecki	XI 1928 – 22 III 1929	dowódca 2 p.szwol.
ppłk kaw. Kazimierz Plisowski	6 VII 1929 – 10 XI 1932	dowódca 10 psk
mjr dypl. kaw. Jerzy Skrzydlewski	od 9 XII 1932
mjr dypl. kaw. Jan Schaitter

Żołnierze 13 pułku ułanów - ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Muzeum Katyńskie.

Nazwisko i imię	stopień	zawód	miejsce pracy przed mobilizacją	zamordowany
Mazur Stanisław	chorąży	żołnierz zawodowy	oficer żywnościowy	Katyń
Staszewicz Jan	por. kaw. rez.		majątek Teklinopol	Katyń
Zamojski Jan	podporucznik rezerwy	lekarz dr weterynarii		Katyń
Uszyłło Mieczysław	podporucznik rezerwy			Charków

Tradycje

• Tradycje 13 pułku Ułanów Wileńskich kultywowała w latach 90. XX w. 3 Brygada Pancerna z Trzebiatowa.
• Tradycje 13 pułku Ułanów Wileńskich kultywuje Kielecki Ochotniczy Szwadron Kawalerii im. 13 Pułku Ułanów Wileńskich, Związek Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej oraz Stowarzyszenie Świętokrzyski Szwadron Kawalerii Ochotniczej im. Henryka Dobrzańskiego „Hubala” w Barwach 13 Pułku Ułanów Wileńskich GRH.
• Tradycje 13 pułku Ułanów Wileńskich kultywuje też (2020) Wileński Klub Rekonstrukcji Historycznej Garnizonu w Nowej Wilejce.

Bibliografia

• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
• Stanisław Aleksandrowicz: Zarys historii wojennej 13-go pułku Ułanów Wileńskich. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Almanach oficerski: praca zbiorowa, Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, Warszawa 1923.
• Andrzej Dereń: Lista kawalerzystów i artylerzystów konnych odznaczonych Orderem Wojennym „Virtuti Militari”. W: Księga Jazdy Polskiej. Bolesław Wieniawa-Długoszowski (red.) Bronisław Rakowski (red.) Władysław Dziewanowski (red.) Karol Koźmiński (red.) Stanisław Strumph-Wojtkiewicz (red.) Stanisław Ostoja-Chrostowski (red.) Stanisław Haykowski (ilust.). Warszawa: Zakłady Graficzne Instytutu Wydawniczego „Biblioteka Polska”, 1938.
• Szymon Kucharski, Juliusz Tym: 13 pułk ułanów. T. 37. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2020, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918–1939. Odznaki kawalerii. ISBN 978-83-8164-151-7.
• Krzysztof Filipow, Bohdan Wróblewski: Odznaki pamiątkowe Wojska Polskiego 1921–1939. Kawaleria. Warszawa: Feniks edytion, 1992. ISBN 83-900217-3-0.
• Ludwik Głowacki: Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939. Wyd. 2. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1986. ISBN 83-222-0377-2.
• Zygmunt Kosztyła, Szwadron Ułanów Tatarskich, Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 4 (118), Warszawa 1986.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945. Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-2043299-2.
• Henryk Smaczny: Księga kawalerii polskiej 1914-1947: rodowody, barwa, broń. Warszawa: TESCO, 1989. ISBN 83-00-02555-3.
• 13 Pułk Ułanów Wileńskich. Krzysztof Mijakowski (red.). T. 16. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2012, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918–1939. ISBN 978-83-7769-343-8.
• Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2021-08-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-11)].
• Henryk Wielecki: Polski mundur wojskowy 1918–1939. Warszawa: „Bellona” Spółka Akcyjna, 2016. ISBN 978-83-11-14175-9.
• Jerzy Wojciechowski: Kawaleria w planie mobilizacyjnym „S”. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2010. ISBN 978-83-62046-24-9.
• Maciej Wyrwa: Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940. Pruszków: Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia, 2015. ISBN 978-83-64486-31-9.
• Zdzisław Żygulski (jun.), Henryk Wielecki: Polski mundur wojskowy. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1988. ISBN 83-03-01483-8.