Wikipedia

Transport kolejowy w powiecie puckim

Transport kolejowy w powiecie puckim – fragment polskiej sieci kolejowej znajdującej się na terenie powiatu puckiego. Sieć kolejowa na terenie tego powiatu składa się z dwóch linii kolejowych czynnej 213 i rozebranej 263. Linie krzyżowały się w Swarzewie. Rozwój kolei w powiecie w latach 20. XX spowodował rozwój turystyki na Mierzei Helskiej.

Historia

edytuj

Geneza

edytuj

W latach 80. i 90. XIX wieku sieć kolejowa w Prusach zaczęła się zagęszczać. Po wybudowaniu głównych magistrali zaczęły powstawać linie lokalne łączące miasta powiatowe[1].

1897–1920

edytuj

W grudniu 1897 roku rozpoczęto budowę pierwszego odcinka współczesnej linii 213 – z Redy do Pucka[2]. Został on otwarty 15 grudnia 1898 roku[3], pomimo bardzo trudnych warunków geologicznych i geomorfologicznych[4]. Od razu linia miała dochodzić do Krokowej[2] jednakże budowę tego odcinka rozpoczęto dopiero w 1901 roku[5] a oddano w roku 1903. Na odcinku Puck – Swarzewo, linia ta była przedłużeniem obecnej linii 213, dalej linią 263[6]. Linia do Krokowej została zbudowana, a później zarządzana, przez spółkę Kleinbahn-Aktiengesellschaft Putzig – Krockov, w której akcjonariuszami byli Skarb Państwa, Prowincja Zachodniopruska, Powiat Pucki, Lenz & Co oraz Graf von Krockov. Początkowo rozważano budowę linii aż do Żarnowca i Odargowa, jednakże ze względu na koszty z przedłużenia zrezygnowano. Prace budowlane prowadziła spółka Lenz & Co z Berlina[7].

1920–1945

edytuj

W roku 1918 Polska odzyskała niepodległość. Granice na Pomorzu ustalono dopiero w 1920. Wówczas powiat pucki znalazł się w Polsce. Z powodu kłopotów w zaopatrzeniu w węgiel niezbędny dla parowozów została w 1920 wprowadzona komunikacja zastępcza za pomocą powozów[8]. Podobna sytuacja panowała w tym czasie na różnych innych pomorskich liniach[9]. Stacja w Pucku była najbliżej morza położonym obiektem na sieci PKP, dlatego zbudowano w Pucku tymczasowy port wraz z bocznicą kolejową[3].

W 1921 zawieszono, na pół roku przewozy na odcinku Puck – Krokowa[10]. Zawieszenie to było związane z budową linii kolejowej na Hel oddanej w 1922 r.[11] W tym samym czasie rozwiązała się spółka Kleinbahn-Aktiengesellschaft Putzig – Krockov, gdyż państwowy akcjonariusz nie był zainteresowany zagraniczną linią, samorządowi przestali formalnie istnieć, natomiast prywatni nie poradzili sobie z obciążeniem finansowym[7]. 1 kwietnia 1922 linia przeszła pod zarząd PKP. Przejście pod polski zarząd spowodowało między innymi lepsze skomunikowanie na stacji Puck z pociągami do Helu i Gdańska[7]. Linia na Hel została częściowo wybudowana na drodze kołowej, co spowodowało tymczasowe odcięcie Helu od sieci drogowej. Dopiero w 1923 PKP ostatecznie odbudowały zniszczoną drogę[12]. Trudnością podczas budowy linii na Hel było dostarczenie materiałów, w tym drewna. Nie można było ściąć zbyt dużej liczby drzew, gdyż stanowiły one ochronę mierzei[13]. Budowa dworców w miejscowościach nadmorskich trwała jeszcze do końca lat 20. W 1928 dobudowano linię ze stacji Hel do portu w Helu. Wówczas to linia 213 osiągnęła swoją maksymalną długość[14]. Początkowo na mierzei linia była obsługiwana przez rybaków za pomocą wagonu napędzanego wiosłami, którymi odpychano się od podkładów, a w sprzyjających warunkach za pomocą żagla[13].

6 września 1929 na linii do Krokowej zdarzył się niegroźny wypadek. Pociąg osobowy z Pucka do Krokowej wykoleił się kilkaset metrów przed stacją końcową. Jedynym poszkodowanym był konduktor pocztowy, który doznał wstrząśnienia mózgu[7]. W 1929 linia ta przeszła remont kapitalny. Do remontu użyto szyn, pochodzących z rozebranych linii, wytopionych pod koniec XIX wieku. W latach 1936–1937 wyremontowano most na Płutnicy[7].

W XX-leciu międzywojennym linia ta była obsługiwana przez parowozy OKl27, kursujące na trasie Gdynia – Puck – Gdynia oraz opalane olejem parowozy Tp3, które obsługiwały trasę Puck – Hel – Puck[15]. Pod koniec lat 30. na Hel zaczęły docierać pociągi dalekobieżne z Warszawy oraz południa Polski[16].

Rozwój kolei spowodował rozwój gospodarczy na Mierzei Helskiej, powodując, że dotychczas rybackie wioski przeistaczały się w kurorty oblegane latem przez turystów z pozostałej części Polski[13].

1945–1989

edytuj

W PRL ze względu na duże znaczenie militarne Helu, dostęp turystów do Helu był ograniczony. Mogli oni przyjeżdżać do miasta tylko koleją[11].

W 1964 do obsługi linii Puck – Krokowa wprowadzono trakcję spalinową[7].

W 1978 PKP zapowiadały szybkie wycofanie parowozów z ruchu pasażerskiego oraz z ruchu towarowego na liniach o trudnym profilu w Północnej DOKP. W 1978 na terenie całej dyrekcji było 13 sprawnych parowozów, głównie obsługujących manewry. Ostra zima 1978/1979 spowodowała jednak powrót parowozów[17]. W tym samym roku przeprowadzono modernizację linii na odcinku Reda – Władysławowo. Podczas remontu między innymi wymieniono szyny lekkie na szyny S49[4].

W latach 70. ze względu na zaniedbania w remontach drastycznie spadała prędkość przejazdu do Krokowej. Kolej zaczęła przegrywać z bardziej elastycznym transportem autobusowym[7]. W 1979 zawieszono po raz drugi przewozy na linii Puck – Krokowa, pociągi wróciły do Krokowej w maju 1983[10]. Krótko przed wznowieniem przewozów linię po raz ostatni zmodernizowano. W celu zwiększenia atrakcyjności pociągi do Krokowej zaczynały bieg w Redzie, gdzie była możliwość przesiadki na pociągi SKM kursujące do Trójmiasta i Wejherowa[7].

W 1979 zaprzestano korzystać z przystanku Hel Bór[18].

W 1982 zmodernizowano linię 213 na odcinku Władysławowo – Hel. Zakres remontu był taki sam jak na pozostałym odcinku tej linii. W 1983 i 1989 wykonano ponowny remont nawierzchni pomiędzy Redą a Mrzezinem[4].

Po 1989

edytuj
 
Wakacyjny pociąg osobowy w składzie SA106+120A+SA132 (2009)

Po raz trzeci ruch kolejowy z Pucka do Krokowej został zawieszony na przełomie lat 80. i 90. W maju 1989 na tej trasie przestały kursować pociągi osobowe, a w 1991 również towarowe[10]. Od tego czasu po linii kolejowej nr 213 jeżdżą tylko pociągi osobowe pomiędzy Gdynią a Helem (część relacji bywa skrócona do Władysławowa lub Pucka) oraz wakacyjne pociągi dalekobieżne.

26 września 1993 ze stacji Puck odjechał ostatni planowy pociąg pasażerski prowadzony trakcją parową[3].

W 1998 linia nr 213 została zmodernizowana. Stacje zostały wyposażone w urządzenia SRK sterowane zdalnie z Gdyni, przez co obsługa stacji (oprócz kas biletowych) stała się zbędna[11].

W marcu 2001 dzięki interwencji i dofinansowaniu samorządu województwa pomorskiego linia została uratowana przed likwidacją[19].

Po 2000 były jeszcze próby reaktywacji linii do Krokowej chociażby do jazd drezynowych[7]. Latem 2005 został ogłoszony przetarg na rozbiórkę tej linii[20].

W 2005 do obsługi połączeń lokalnych pomiędzy Gdynią a Helem zaczęto stosować szynobusy i spalinowe zespoły trakcyjne wyprodukowane przez PESA Bydgoszcz. W 2006 pojazdy te przejęły całość przewozów poza sezonem. W sezonie letnim ze względu na zwiększenie liczby podróżnych stosowane są składy tradycyjne[21][22].

11 listopada 2010 Newag Nowy Sącz przekazał dwa dwuczłonowe SZT SA137, do końca roku zostały jeszcze przekazane 3 z 4 kupionych przez województwo pomorskie pojazdów trójczłonowych SA138, a czwarty z nich pojawił się na początku 2011. Pojazdy te zostały kupione ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego dla województwa pomorskiego na lata 2007–2013 i przypisane zostały do obsługi połączeń Kościerzyna – Gdynia – Kościerzyna i Gdynia – Hel – Gdynia. Wyparły one stosowane dotychczas pojazdy wyprodukowane przez bydgoską PESĘ[23].

5 października 2011 podpisano umowę z firmą Salcef Costruzioni Edili E Ferroviarie na rewitalizację całej linii nr 213[24]. Remont rozpoczął się wiosną 2012[25] i spowodował od 10 września 2012 r.[26] czasowe zamknięcia linii[27]. Ze względu na zwiększone przewozy podczas wakacji ruch pociągów został odwieszony na wakacje 2013 r.[28]

Linie kolejowe

edytuj
 
Schemat węzła w Swarzewie

Na terenie powiatu znajdują się dwie linie kolejowe 213 i 263. Linie krzyżują się w Swarzewie, jedynym węźle na terenie powiatu.

Linia kolejowa nr 213

edytuj
Osobny artykuł: Linia kolejowa nr 213.

Linia kolejowa o długości 61,669 km, łącząca Redę z Helem. Jest jedyną w Polsce normalnotorową linią kolejową leżącą na mierzei. Linia powstawała etapami od 1879 do 1928. Ostateczną swoją długość osiągnęła w 1922. Dobudowany w 1928 odcinek do portu Hel został później rozebrany. Linia jest niezelektryfikowana i jednotorowa. Ze względu na obsługę miejscowości turystycznych przewozy wykazują bardzo dużą sezonowość.

Linia kolejowa nr 263

edytuj
Osobny artykuł: Linia kolejowa nr 263.

Linia kolejowa o długości 17,404 km łącząca Swarzewo z Krokową. Ruch pociągów pasażerskich został wstrzymany w 1989 a towarowy w 1991. Linia została rozebrana pod koniec 2005.

Stacje i przystanki

edytuj

Czynne

edytuj
Nazwa Zdjęcie Liczba
krawędzi
peronowych[29] 		Infrastruktura[30] Źródło
Chałupy   1 [31]
Hel   3 Kasa biletowa [32]
Jastarnia   2 [33]
Jastarnia Wczasy   1 [34]
Jurata   2 [35]
Kuźnica (Hel)   3 [36]
Mrzezino   2 [37]
Puck   4 Kasa biletowa,
rampa,
nieczynna lokomotywownia 		[38]
Swarzewo 3 [39]
Władysławowo   3 Kasa biletowa [40]
Władysławowo Port   1 [41]
Żelistrzewo   1 [42]

Nieczynne

edytuj
Nazwa Zdjęcie Liczba
krawędzi
peronowych 		Źródło
Hel Bór 1 [43]
Kłanino   1 [44]
Krokowa   2 [45]
Łebcz 1 [46]
Radoszewo   1 [47]
Sławoszyno 1 [48]
Starzyński Dwór 1 [49]

Kolejka wojskowa w Helu

edytuj

Na terenie powiatu działa kolejka wojskowa w Helu. Kolejka służyła głównie do przewozu amunicji używanej przez Wojsko Polskie w Regionie Umocnionym Hel[50]. Jest to jedyna kolejka wojskowa w Polsce, która została odtajniona i z której częściowo mogą korzystać cywile. Kolejka jest zarządzana przez Komendę Portu Wojennego w Helu[51].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ M. Jerczyński. Królewska Kolej Wschodnia – jak powstała legenda. „Świat Kolei”. 7/2001. s. 18–25. ISSN 1234-5962. 
  2. ↑ a b Marcin Przegiętka. O tym pisano w grudniu... „Świat Kolei”. 12/2007, s. 5. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  3. ↑ a b c Krzysztof Labudda. 110-lecie linii Reda-Puck. „Świat Kolei”. 12/2007, s. 5. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  4. ↑ a b c Leszek Lewiński. Z Redy do Helu... podgórską koleją. „Świat Kolei”. 4/1999. s. 14-19. ISSN 1234-5962. 
  5. ↑ Filip Karoński, Marcin Przegiętka. O tym pisano w maju... „Świat Kolei”. 5/2011, s. 6. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  6. ↑ Jarosław Woźny, Marek Potocki (red.): Linia Reda – Hel. kolej.one.pl. [dostęp 2012-07-23]. (pol.).
  7. ↑ a b c d e f g h i Krzysztof Labudda. Kolej Puck – Krokowa. „Świat Kolei”. 3/2003, s. 22-30. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  8. ↑ Marcin Przegiętka. O tym pisano w lutym... „Świat Kolei”. 2/2010, s. 6. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  9. ↑ Filip Karoński, Marcin Przegiętka. O tym pisano w październiku... „Świat Kolei”. 10/2009, s. 5. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  10. ↑ a b c Jarosław Woźny, Marek Potocki (red.): Linia Swarzewo – Krokowa. kolej.one.pl. [dostęp 2012-07-23]. (pol.).
  11. ↑ a b c Judyta Kurkowska-Ciechańska, Ariel Ciechański: Koleje. Warszawa: Carta blanca, 2008, s. 30. ISBN 978-83-60887-233.
  12. ↑ Krzysztof Zintel. Koleje na Helu. „Świat Kolei”. 2/1998, s. 26–27. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  13. ↑ a b c Jerzy Pawłowski. Kolej helska. „Świat Kolei”. 4/1997, s. 16–17. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  14. ↑ Marcin Przegiętka. O tym pisano w lipcu... „Świat Kolei”. 7/2008, s. 5. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  15. ↑ Andrzej Massel. Pasażerski ruch kolejowy w czasach II Rzeczypospolitej (3). „Świat Kolei”. 1/2010, s. 16–23. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  16. ↑ Andrzej Massel. Pasażerski ruch kolejowy w czasach II Rzeczypospolitej (2). „Świat Kolei”. 12/2009, s. 16–23. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  17. ↑ Paweł Terczyński. Ostatnie parowozy w Północnej DOKP. „Świat Kolei”. 7/2012, s. 14–23. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  18. ↑ Ryszard Stankiewicz, Marcin Stiasny: Atlas Linii Kolejowych Polski 2011. Wyd. pierwsze. Rybnik: Eurosprinter, 2011. ISBN 978-83-931006-4-4. (pol.).
  19. ↑ A. Sito. Umowa z PKP. „Świat Kolei”. 5/2001, s. 4. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  20. ↑ Krzysztof Labudda. Linia Swarzewo – Krokowa znika. „Świat Kolei”. 4/2006, s. 2. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  21. ↑ Ryszard Stankiewicz. Nowy tabor na trasie Gdynia Gł. – Hel. „Koleje Małe i Duże”. 1/2007, s. 4. Katowice: APLAND. ISSN 1641-117X. 
  22. ↑ Ryszard Stankiewicz. Nowy tabor na trasie Gdynia Gł. – Hel. „Koleje Małe i Duże”. 2–3/2007, s. 6. Katowice: APLAND. ISSN 1641-117X. 
  23. ↑ Michał Augustyn. Pierwsze zespoły trakcyjne z Newagu typu 220M i 221M. „Świat Kolei”. 5/2011, s. 30–35. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  24. ↑ Szybciej na Hel, szybciej do Kościerzyny. inforail.pl, 2011-10-23. [dostęp 2013-05-31].
  25. ↑ Wielki remont helskiej kolei – InfoRail. [dostęp 2013-07-30]. (pol.).
  26. ↑ Pomorskie: Od 10 września na Hel tylko autobusem – InfoRail. [dostęp 2013-07-30]. (pol.).
  27. ↑ Pociągi na Hel zawieszone do kwietnia – rewitalizacja trwa. Polska Izba Producentów Urządzeń i Usług na Rzecz Kolei:. [dostęp 2013-07-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-04)]. (pol.).
  28. ↑ Pociągi wróciły na trasę do Helu. kurier-kolejowy.pl, 2013-06-21. [dostęp 2013-06-28].
  29. ↑ Wykaz peronów. plk-sa.pl, 2012-12-03. [dostęp 2013-01-14].
  30. ↑ PR Gdynia Kasy biletowe Przewozów Regionalnych stan na dzień 01.07.2013. [dostęp 2013-08-23]. (pol.).
  31. ↑ Chałupy w Ogólnopolskiej Bazie Kolejowej – bazakolejowa.pl
  32. ↑ Hel w Ogólnopolskiej Bazie Kolejowej – bazakolejowa.pl
  33. ↑ Jastarnia w Ogólnopolskiej Bazie Kolejowej – bazakolejowa.pl
  34. ↑ Jastarnia Wczasy w Ogólnopolskiej Bazie Kolejowej – bazakolejowa.pl
  35. ↑ Jurata w Ogólnopolskiej Bazie Kolejowej – bazakolejowa.pl
  36. ↑ Kuźnica (Hel) w Ogólnopolskiej Bazie Kolejowej – bazakolejowa.pl
  37. ↑ Mrzezino w Ogólnopolskiej Bazie Kolejowej – bazakolejowa.pl
  38. ↑ Puck w Ogólnopolskiej Bazie Kolejowej – bazakolejowa.pl
  39. ↑ Swarzewo w Ogólnopolskiej Bazie Kolejowej – bazakolejowa.pl
  40. ↑ Władysławowo w Ogólnopolskiej Bazie Kolejowej – bazakolejowa.pl
  41. ↑ Władysławowo Port w Ogólnopolskiej Bazie Kolejowej – bazakolejowa.pl
  42. ↑ Zelistrzewo w Ogólnopolskiej Bazie Kolejowej – bazakolejowa.pl
  43. ↑ Hel Bór w Ogólnopolskiej Bazie Kolejowej – bazakolejowa.pl
  44. ↑ Jarosław Woźny, Marek Potocki (red.): Kłanino. kolej.one.pl. [dostęp 2013-07-27]. (pol.).
  45. ↑ Jarosław Woźny, Marek Potocki (red.): Swarzewo. kolej.one.pl. [dostęp 2013-07-27]. (pol.).
  46. ↑ Jarosław Woźny, Marek Potocki (red.): Łebcz. kolej.one.pl. [dostęp 2013-07-27]. (pol.).
  47. ↑ Jarosław Woźny, Marek Potocki (red.): Radoszewo. kolej.one.pl. [dostęp 2013-07-27]. (pol.).
  48. ↑ Jarosław Woźny, Marek Potocki (red.): Sławoszyno. kolej.one.pl. [dostęp 2013-07-27]. (pol.).
  49. ↑ Jarosław Woźny, Marek Potocki (red.): Starzyński Dwór. kolej.one.pl. [dostęp 2013-07-27]. (pol.).
  50. ↑ Zbigniew Wojciechowski. Obiekty militarne Półwyspu Helskiego w latach 1920-2006. „Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej”. 4/2010. s. 247-271. 
  51. ↑ Paweł Korcz: Atlas wąskotorówek. Poznań: Poznański Klub Modelarzy, 2006, s. 129. ISBN 83-920757-3-0.
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Transport_kolejowy_w_powiecie_puckim&oldid=74294140”