Terekia

Terekia
	Xenus cinereus
	(Güldenstädt, 1775)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	siewkowe
Podrząd	bekasowce
Rodzina	bekasowate
Podrodzina	brodźce
Plemię	Tringini
Rodzaj	Xenus; Kaup, 1829
Gatunek	terekia
Synonimy
	Scolopax cinerea Güldenstädt, 1775; Scolopax terek Latham 1790; Tringa terek (Latham 1790); Tringa cinerea (Güldenstädt, 1775); Tringa cinereus (Güldenstädt, 1775);
	Scolopax cinerea Güldenstädt, 1775; Scolopax terek Latham 1790; Tringa terek (Latham 1790); Tringa cinerea (Güldenstädt, 1775); Tringa cinereus (Güldenstädt, 1775);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; w sezonie lęgowym przeloty zimowiska
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Terekia^[6] (Xenus cinereus) – gatunek średniej wielkości ptaka wędrownego z rodziny bekasowatych (Scolopacidae). Nie jest zagrożony wyginięciem.

Systematyka

Jedyny przedstawiciel rodzaju Xenus^[6]^[7]. Nie wyróżnia się podgatunków^[3]^[7]. Proponowany podgatunek australis, opisany na podstawie różnic w wyglądzie odnotowanych na zimowiskach, nie jest obecnie uznawany^[3].

Morfologia

Wygląd: W upierzeniu brak wyraźnego dymorfizmu płciowego. W okresie godowym wierzch ciała szarobrązowy, z dwiema ciemniejszymi podłużnymi smugami na grzbiecie. Spód ciała biały z bokami głowy, szyją i bokami piersi pokrytymi ciemnym kreskowaniem. Dziób łukowato wygięty ku górze, czarny o żółtej nasadzie. Nogi żółte. W upierzeniu spoczynkowym wierzch ciała jednolicie szary, a spód biały. Osobniki młodociane podobne do dorosłych w szacie spoczynkowej, jednak wierzch ciała z rdzawym nalotem.
Wymiary średnie: długość ciała ok. 22–25 cm^[3]
rozpiętość skrzydeł ok. 57–59 cm^[3]
masa ciała: przeciętnie 95 g^[8]
Wymiary szczegółowe: długość skrzydła 126–142 mm, dzioba – 39–52 mm; skoku 26–32 mm, a ogona – 47–57 mm^[9].

Występowanie

Zamieszkuje południową Finlandię, północno-zachodnią Rosję, Ukrainę na wschód po wschodnią Syberię, głównie w strefie tajgi. Zimuje w południowej i wschodniej Afryce, od Bliskiego Wschodu przez południową Azję po Indonezję i Australię^[3].

Do Polski zalatuje sporadycznie^[10], do 2021 roku stwierdzono ją 129 razy (zaobserwowano łącznie 136 osobników)^[11].

Ekologia i zachowanie

Biotop: Brzegi słodkich zbiorników wodnych i rzek. Poza obszarem lęgowym na wybrzeżach tropikalnych mórz, często w bagnistych zatokach, estuariach, również na rafach, słonawych lagunach i łachach piasku w ujściach rzek^[9].
Gniazdo: Okres lęgowy trwa od maja do czerwca^[9]. Gniazdo na ziemi, w płytkim zagłębieniu obramowanym kamieniami pod osłoną trawy.

Jajo z kolekcji muzealnej

Jaja: W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składa przeważnie 4 jaja (ogółem od 2 do 5)^[8].
Wysiadywanie, pisklęta: Jaja wysiadywane są przez okres 23–24 dni głównie przez samicę. Po około 15 dniach młode są w pełni opierzone^[8].
Pożywienie: Zjada głównie bezkręgowce – skorupiaki (np. obunogi), owady (w tym muchówki i chrząszcze), mięczaki, pajęczaki, ale i nasiona^[8]. Niekiedy przed zjedzeniem zdobyczy udaje się do pobliskiego strumienia, by ją umyć. Przeważnie żeruje w stadach razem z innymi ptakami (według innego źródła na obrzeżu tych stad^[8]), takimi jak biegusy: rdzawoszyi (Calidris ruficollis), malutki (C. minuta), krzywodzioby (C. ferruginea)^[9], rdzawy (C. canutus)^[8], krwawodziób (Tringa totanus)^[9], szlamnik zwyczajny (Limosa lapponica), kamusznik zwyczajny (Arenaria interpres), brodziec szary (Tringa brevipes), skrętodziób (Anarhynchus frontalis), sieweczki: ozdobna (Charadrius bicinctus) i rdzawogłowa (C. ruficapillus) oraz szczudłak zwyczajny (Himantopus himantopus)^[8].
Długość życia: Najstarsza znana terekia przeżyła przynajmniej 17 lat. Została złapana 13 maja 2016 roku w stacji ornitologicznej w okolicach Turowa na Białorusi. Poprzedni rekord wynosił 16 lat (dla ptaka z Finlandii)^[12].

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje terekię za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2015 roku, mieści się w przedziale 160 000 – 1 200 000 osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy^[5].

W Polsce terekia jest objęta ścisłą ochroną gatunkową^[13].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Xenus cinereus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Xenus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2011-01-22] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Van Gils, J., Wiersma, P. & Kirwan, G.M.: Terek Sandpiper (Xenus cinereus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-13)].
↑ ^a ^b ^c ^d D. Lepage: terekia Xenus cinereus. [w:] Avibase - Światowa baza danych ptaków [on-line]. [dostęp 2021-04-18]. (ang.).
↑ ^a ^b Xenus cinereus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Tringini Rafinesque, 1815 (Wersja: 2020-11-15). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-04-18].
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Sandpipers, snipes, Crab-plover, coursers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-04-18]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Xenus cinereus — Terek Sandpiper, [w:] Biodiversity » Threatened species & ecological communities » SPRAT [online], Australian Government. Department of the Environment [dostęp 2016-03-28] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Marchant, Tony Prater & Peter Hayman: Shorebirds. Christopher Helm, 1986, s. 322. ISBN 978-1-4081-3515-0.
↑ Lista awifauny krajowej. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce – stan z 31.12.2021. Komisja Faunistyczna. [dostęp 2023-01-18].
↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 38. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2021. „Ornis Polonica”. 63, s. 130–159, 2022.
↑ Sanya Khetani-Shah: World's oldest tagged Terek Sandpiper discovered in Belarus. BirdLife International News, 24 czerwca 2016. [dostęp 2016-07-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-16)].
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Xenus cinereus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[itis2-2] Xenus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2011-01-22] (ang.).

[hbwa-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Van Gils, J., Wiersma, P. & Kirwan, G.M.: Terek Sandpiper (Xenus cinereus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-13)].

[avibase-4] D. Lepage: terekia Xenus cinereus. [w:] Avibase - Światowa baza danych ptaków [on-line]. [dostęp 2021-04-18]. (ang.).

[iucn-5] Xenus cinereus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-6] Systematyka za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Tringini Rafinesque, 1815 (Wersja: 2020-11-15). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-04-18].

[ioc-7] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Sandpipers, snipes, Crab-plover, coursers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-04-18]. (ang.).

[masaau-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Xenus cinereus — Terek Sandpiper, [w:] Biodiversity » Threatened species & ecological communities » SPRAT [online], Australian Government. Department of the Environment [dostęp 2016-03-28] .

[pdf-9] Marchant, Tony Prater & Peter Hayman: Shorebirds. Christopher Helm, 1986, s. 322. ISBN 978-1-4081-3515-0.

[kf-10] Lista awifauny krajowej. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce – stan z 31.12.2021. Komisja Faunistyczna. [dostęp 2023-01-18].

[kf2021-11] Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 38. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2021. „Ornis Polonica”. 63, s. 130–159, 2022.

[obr-12] Sanya Khetani-Shah: World's oldest tagged Terek Sandpiper discovered in Belarus. BirdLife International News, 24 czerwca 2016. [dostęp 2016-07-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-16)].

[13] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[6]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]