Bezkręgowce

Bezkręgowce (łac. Invertebrata) – zespół wszystkich grup zwierzęcych o rozmaitych planach budowy i różnym pochodzeniu, przeciwstawiany potocznie kręgowcom (Vertebrata)^[1]. Jest to sztuczna jednostka systematyczna grupująca zwierzęta wielokomórkowe (Metazoa), wyodrębniane na podstawie negatywnej cechy diagnostycznej – braku szkieletu wewnętrznego (osiowego) w postaci kręgosłupa i czaszki. Pozostałe cechy, którymi określa się bezkręgowce nie są jednoznaczne. Do bezkręgowców należy 95–97% współcześnie występujących zwierząt^{[potrzebny przypis]}. Liczba opisanych gatunków przekracza 1 milion^[2].

Mianem tym tradycyjnie określano wszystkie zwierzęta „stojące na niższym poziomie ewolucyjnym” od kręgowców, a więc m.in.: mięczaki, skorupiaki, owady i pajęczaki.

Jednostka ta została po raz pierwszy użyta przez Lamarcka. Początkowo obejmowała robaki (Vermes) i owady (Insecta). W 1795 Georges Cuvier wprowadził dodatkowy podział na mięczaki (Molusca), skorupiaki (Crustacea), szkarłupnie (Echinodermata) i zwierzokrzewy (Zoophyta)^[3].

Należy jednak jeszcze raz podkreślić, że jest to jednostka sztuczna i grupując zupełnie odmienne od siebie zwierzęta, sugeruje wspólne korzenie ewolucyjne niespokrewnionych ze sobą taksonów i prowadzi do utrwalenia fałszywego obrazu ewolucji zwierząt.

We współczesnych klasyfikacjach wśród bezkręgowców wyróżnia się ponad 30 typów zwierząt, w tym niektóre bardziej spokrewnione z kręgowcami, niż z innymi bezkręgowcami.

Typy bezkręgowców

Typy i gromady tradycyjnie zaliczane do bezkręgowców^[4]:

(Uwaga! Lista nie odzwierciedla filogenezy tej grupy zwierząt. Typ "strunowce" obejmuje również zwierzęta kręgowe.)

Typ: Płaskowce – Placozoa
Typ: Wielokomórkowce pośrednie – Mesozoa

Gromada: Rombowce – Rhombozoa

Gromada: Prostopływce – Orthonectida

Typ: Jednowarstwowce – Monoblastica
Typ: Gąbki – Spongaria

Gromada: Gąbki wapienne – Calcarea

Gromada: Gąbki krzemionkowo sześcioosiowe – Hexactinellida

Gromada: Gąbki pospolite – Desmospongiae

Typ: Parzydełkowce – Cnidaria

Gromada: Stułbiopławy – Hydrozoa

Gromada: Krążkopławy – Scyphozoa

Gromada: Koralowce – Anthozoa

Typ: Żebropławy – Ctenopfora

Gromada: Ramieniowe – Tentaculifera

Gromada: Bezramieniowe – Nuda

Typ: Płazińce – Platyhelminthes

Gromada: Wirki – Turbellaria

Gromada:Jednorodce – Monogenea

Gromada: Przywry – Trematoda

Gromada: Tasiemce – Cestoda

Typ: Wstężnice – Nemertea

Gromada: Anopla

Gromada: Enopla

Typ: Szczękogębe – Gnathostomulida
Typ: Wrotki – Rotifera

Gromada: Monogononta

Gromada: Digononta

Gromada: Seisonida

Gromada: Sphaeroida (Incertae sedis)

Typ: Brzuchorzęski – Gastrotricha
Typ: Ryjkogłowy – Kinorhyncha
Typ: Kolczugowce – Loricifera
Typ: Nicienie – Nematoda

Gromada: Adenophorea

Gromada: Secernentea

Typ: Nitnikowce – Nematomorpha
Typ: Kolcogłowy – Acanthocephala

Gromada: Palaeacanthocephala

Gromada: Archiacanthocephala

Gromada: Eoacanthocephala

Typ: Kielichowate – Kamptozoa
Typ: Pierścienice – Annelida

Gromada: Wieloszczety – Polychaeta

Gromada: Skąposzczety – Oligochaeta

Gromada: Pijawki – Hirudina

Typ: Niezmogowce – Paripulida
Typ: Sikwiaki – Sipunculida

Gromada: Phascolosomida

Gromada: Sipuncula

Typ: Szczetnice – Echiurida
Typ: Stawonogi – Arthopoda

Podtyp: Trylobitokształtne (wymarłe) – Trilobitomorpha

Gromada: Trylobity – Trilobita

Gromada: Trylobitopodobne – Trilobitoidea

Podtyp: Skorupiaki – Crustacea

Gromada: Podkowiastogłowe – Cephalocardia

Gromada: Skrzelonogi – Branchiopoda

Gromada: Łopatonogi – Remipedia

Gromada: Wąsoraczki – Mystacocarida

Gromada: Splewki – Branchiura

Gromada: Widłonogi – Copepoda

Gromada: Tantulocardia

Gromada: Wąsonogi – Cirripedia

Gromada: Małżoraczki – Ostracoda

Gromada: Pancerzowce – Malacostraca

Podtyp: Szczękoczułkowce – Chelicerata

Gromada: Staroraki – Merostomata

Gromada: Pajęczaki – Arachnida

Gromada: Kikutnice – Pantopoda

Podtyp: Tchawkowce – Tracheata

Gromada: Wije – Myriapoda

Gromada: Owady – Insecta

Typ: Pazurnice – Onychophora
Typ: Wrzęchy – Pentastomida
Typ: Niesporczaki – Tardigrada
Typ: Mięczaki – Molusca

Gromada: Jednopłytkowce – Monoplacophora

Gromada: Wielopłytkowce – Polyplacophora

Gromada: Tarczkonogi – Caudofoveata

Gromada: Bezpłytkowce – Aplacophora

Gromada: Brzuchonogi – Gastropoda

Gromada: Małże – Bivalvia

Gromada: Łódkonogi – Scaphopoda

Gromada: Głowonogi – Cephalopoda

Typ: Kryzelnice – Phoronida
Typ: Mszywioły – Bryozoa

Gromada: Podkówczaki – Phylactolaemata

Gromada: Szczupnice – Stenolaemata

Gromada: Krążelnice – Gymnolaemata

Typ: Ramienionogi – Brachiopoda

Gromada: Bezzawiasowce – Inarticulata

Gromada: Zawiasowce – Articulata

Typ: Szkarłupnie – Echinoderma

Gromada: Liliowce – Crinoidea

Gromada: Rozgwiazdy – Asteroidea

Gromada: Wężowidła – Ophiuroidea

Gromada: Kołonice – Concentricycloida

Gromada: Jeżowce – Echinoidea

Gromada: Strzykwy – Holothuroidea

Typ: Szczecioszczękie – Chaetoghatha
Typ: Rurkoczułkowce – Pogonophora

Gromada: Drożnorurkowe – Perviata

Gromada: Niedrożnorurkowce – Obturata

Typ: Przedstrunowce – Protochordata

Gromada: Jelitodyszne – Enteropneusta

Gromada: Pióroskrzelne – Pterobranchia

Gromada: Graptolity (wymarłe) – Graptolitoida

Typ: Strunowce – Chordata (z wyłączeniem kręgowców – Vertebrata)

Podtyp:Osłonice – Tunicata

Gromada: Ogonice – Appendicularia

Gromada: Żachwy – Ascidiacea

Gromada: Łapce – Sorberacea

Gromada: Sprzągle – Thaliacea

Podtyp: Bezczaszkowce – Acrania

Przypisy

↑ Mały słownik zoologiczny. Bezkręgowce. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984. ISBN 83-214-0428-6.
↑ Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14595-8.
↑ Adam Urbanek: Jedno istnieje tylko zwierzę...: myśli przewodnie biologii porównawczej. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN [Polskiej Akademii Nauk], 2007. ISBN 978-83-88147-08-1.
↑ Opracowane na podstawie podręcznika: Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004. ISBN 83-01-14154-9.

Literatura przedmiotu

Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004. ISBN 83-01-14154-9.
Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14595-8.
Janet Moore: Wprowadzenie do zoologii bezkręgowców. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2011. ISBN 978-83-235-0503-7.
Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-16108-8.
Zoologia : Stawonogi. Szczękoczułkopodobne, skorupiaki. T. 2, cz. 1.. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011. ISBN 978-83-01-16568-0.

[1] Mały słownik zoologiczny. Bezkręgowce. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984. ISBN 83-214-0428-6.

[2] Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14595-8.

[Urbanek-3] Adam Urbanek: Jedno istnieje tylko zwierzę...: myśli przewodnie biologii porównawczej. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN [Polskiej Akademii Nauk], 2007. ISBN 978-83-88147-08-1.

[4] Opracowane na podstawie podręcznika: Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004. ISBN 83-01-14154-9.

[1]

[2]

[3]

[4]