Sieweczka ozdobna
Sieweczka ozdobna[3] (Anarhynchus bicinctus) – gatunek małego lub średniej wielkości ptaka z rodziny sieweczkowatych (Charadriidae). Częściowo wędrowny; populacja osiadła zamieszkuje Nową Zelandię, populacja wędrowna jedynie się tam lęgnie, a zimuje w Australii. Bliski zagrożenia wyginięciem.
| Anarhynchus bicinctus[1] | |||
| (Jardine & Selby, 1827) | |||
 Szata godowa | |||
 Szata spoczynkowa | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Parvordo | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
sieweczka ozdobna | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Taksonomia
edytuj
Po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego gatunek opisali William Jardine i Prideaux John Selby. Opis ukazał się w 1827 w pierwszym tomie Illustrations of Ornithology; do opisu załączona była czarno-biała ilustracja o numerze XVIII. Autorzy nadali mu nazwę Charadrius bicinctus[4]. Jest ona obecnie (2022) podtrzymywana przez Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny[5]. Analizy filogenetyczne przeprowadzone w 2022 roku wsparły umieszczenie tego gatunku w rodzaju Anarhynchus[6][7]. Według autorów już wcześniej w literaturze pojawiła się wzmianka o tym gatunku; miał go wspomnieć John Latham pod nazwą zwyczajową Chestnut-breasted Plover. Holotyp pochodził z Nowej Południowej Walii (z obszarów zwanych w czasach autorów Nową Holandią), nie podano dokładnej daty jego odłowienia (ani otrzymania). Autorzy wspomnieli o innym okazie (ptaka młodocianego), który miał znajdować się w zbiorach Towarzystwa Linneuszowskiego w Londynie[4].
Wyróżniono dwa podgatunki – nominatywny i A. b. exilis[5][8]. Drugi został opisany przez Roberta A. Fallę na łamach „Notornis” w 1978. Holotyp pochodził z Wyspy Adams, należącej do archipelagu Wysp Auckland; był to dorosły samiec[9].
Zasięg występowania
edytujPtaki podgatunku nominatywnego gniazdują na Nowej Zelandii i wyspach Chatham. Zimują w południowej i wschodniej Australii, na Tasmanii, Norfolk i Lord Howe. Sporadycznie zimą zalatują na Nową Kaledonię, Vanuatu i Fidżi. Reprezentanci drugiego podgatunku występują na części Wysp Auckland (Adams, Enderby, dawniej Auckland)[8].
Morfologia
edytujDługość ciała wynosi 18–21 cm; masa ciała u ptaków podgatunku nominatywnego 47–76 g, u reprezentantów A. b. exilis 78–89 g (n = 4); rozpiętość skrzydeł: 37–42 cm[8].
Charakterystyczną cechą tych ptaków są dwie przepaski na piersi (wyraźne tylko w szacie godowej); u ptaków podgatunku nominatywnego górna jest wąska i czarna, dolna szeroka i kasztanowa. U samic często kolor czarny zastąpiony jest przez brązowy. W szacie spoczynkowej brak w upierzeniu czarnych i kasztanowych elementów; górna przepaska jest więc brązowa, zaś dolna – ledwo widoczna. Z przodu głowy, na czole, widnieje czarny pasek; przód głowy szary. Gardło i przód szyi białe. Brew biała (w szacie spoczynkowej kremowa i słabo widoczna). W szacie spoczynkowej na piórach wierzchu ciała występują rdzawe krawędzie (widoczne świeżo po opierzeniu). Dziób czarny, smukły. Tęczówka brązowa. Nogi od jasnych, szarozielonych po żółtozielone; u młodocianych często mają silniejsze żółte zabarwienie[10].
Przedstawicieli podgatunku exilis cechuje większa masa ciała, ponadto wierzch ciała pokrywają pióra w cieplejszym odcieniu brązu, zaś dwie przepaski na piersi i pióra na nogawicach mają bardziej matowy kolor. Są również większych rozmiarów, zwłaszcza jeśli chodzi o długość skoku i palca. Wymiary szczegółowe: długość skrzydła 122–137 mm; długość dzioba: 15–19 mm; długość skoku: 28–32 mm (bicinctus), 32–37 mm (exilis); długość środkowego palca: 21–24 mm (bicinctus), 26–30 mm (exilis)[10].
Ekologia i zachowanie
edytujŚrodowiskiem życia sieweczek ozdobnych podczas lęgów są różnorodne środowiska, od plaży nad oceanem po piaszczyste i kamieniste koryta rzek, również wybrzeża jezior, zaorane pola, sucha ziemia i wysokie zbocza górskie. Podczas zimowania sieweczki przebywają głównie w piaszczystych lub mulastych portach, również w głąb lądu na mokradłach – zarówno słodkowodnych, jak i słonawych. Reprezentanci podgatunku z Auckland lęgną się jedynie w wysokich górach, a zimują na skalistych wybrzeżach[10]. Sieweczki ozdobne odwiedzają również stworzone przez człowieka środowiska – pola golfowe i trasy wyścigowe. Na wyspie Chatham zamieszkują również bagniste wrzosowiska[11].
Sieweczki ozdobne często podczas żerowania przebywają w luźnych stadach, niekiedy na suchej ziemi z dala od wody. Odpoczywają zbiorowo[10] na nagich, otwartych obszarach, wśród roślinności lub na przybrzeżnych wysepkach. Pożywieniem tych sieweczek są mięczaki, owady (np. larwy ochotkowatcyh[8]), skorupiaki, pajęczaki, niekiedy nasiona i owoce[11]. Sieweczki ozdobne w locie lub gdy są zaniepokojone, odzywają się czystym, ostrym czip, często powtarzanym 3 lub 4 razy. Podczas powietrznych popisów godowych poszczególne dźwięki zlewają się w wolny tryl. Podczas agresywnych potyczek samce odzywają się również dłuższym tłep lub tłilt[10].
Lęgi
edytuj
Okres lęgowy trwa od sierpnia do lutego (u podgatunku nominatywnego)[10]. Gniazdo znajduje się na piasku, muszlach, żwirze lub kamykach, niekiedy wśród naniesionej przez morze materii lub niskiej roślinności. Jest to wydrapany w ziemi dołek wyściełany kamyczkami, fragmentami roślin Raouli, Muehlenbeckia, porostami, mchem, trawami lub odchodami dużych zwierząt. W zniesieniu może znajdować się od 2 do 3 jaj, jednak przeważnie są 3. W przypadku niepowodzenia ptaki mogą znieść jaja jeszcze do 3 razy. Jaja wysiadywane są przez 25–27 dni, a młode po 5 lub 6 tygodniach życia są w pełni opierzone. W jednym z badań z 99 jaj wykluło się 44, jednak w innym już tylko 12 ze 116 (10,4%) jaj w 40 gniazdach[11].
Najstarsza znana sieweczka ozdobna miała 19 ¾ roku, gdy została ponownie złapana (stan wiedzy z 2002)[11].
Status i zagrożenia
edytujIUCN od 2020 uznaje sieweczkę ozdobną za gatunek bliski zagrożenia (NT – Near threatened). Wcześniej była klasyfikowana jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least concern). BirdLife International wymienia 5 ostoi ptaków IBA, w których spotkać można te sieweczki. Liczebność populacji ocenia się na 8–14 tysięcy osobników. Trend liczebności populacji jest malejący[2][12]. Za główne zagrożenie dla gatunku uznaje się drapieżnictwo introdukowanych ssaków, takich jak koty, fretki, jeże czy świnie; do innych zagrożeń należy niepokojenie przez ludzi czy utrata lęgów wskutek zalania przez ekstremalne pływy czy powodzie[12].
Przypisy
edytuj- ↑ Anarhynchus bicinctus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Anarhynchus bicinctus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Charadriinae Leach, 1820 – sieweczki (wersja: 2022-09-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-10-09].
- ↑ a b W. Jardine & P.J. Selby: Illustrations of ornithology. T. 1. 1827, s. Plate XVIII [text].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2022-10-15]. (ang.).
- ↑ M. Päckert. Free access of published DNA sequences facilitates regular control of (meta‐) data quality – an example from shorebird mitogenomes (Aves, Charadriiformes: Charadrius). „Ibis”. 164 (1), s. 336–342, 2022. DOI: 10.1111/ibi.13005. (ang.).
- ↑ D. Černý & R. Natale. Comprehensive taxon sampling and vetted fossils help clarify the time tree of shorebirds (Aves, Charadriiformes). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 177, s. 107620, 2022. DOI: 10.1101/2021.07.15.452585. (ang.).
- ↑ a b c d Wiersma, P., Kirwan, G.M. & Boesman, P. (2016): Double-banded Plover (Charadrius bicinctus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. [zarchiwizowane z tego adresu (29 marca 2016)].
- ↑ R.A. Falla. Banded Dotterel at the Auckland Islands: description of a new sub-species. „Notornis”. 25 (2), s. 101–108, 1978.
- ↑ a b c d e f Marchant, Tony Prater & Peter Hayman: Shorebirds. Christopher Helm, 1986, s. 122, 297–298. ISBN 978-1-4081-3515-0.
- ↑ a b c d Charadrius bicinctus – Double-banded Plover. [w:] Biodiversity » Threatened species & ecological communities » SPRAT [on-line]. Australian Government. Department of the Environment. [dostęp 2016-03-29].
- ↑ a b Species factsheet: Charadrius bicinctus. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-11-25]. (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).