Biegus rdzawy

Biegus rdzawy
	Calidris canutus
	(Linnaeus, 1758)
	; Szata godowa
	; Szata spoczynkowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	siewkowe
Podrząd	bekasowce
Rodzina	bekasowate
Podrodzina	biegusy
Plemię	Calidrini
Rodzaj	Calidris
Gatunek	biegus rdzawy
Synonimy
	Tringa Canutus Linnaeus, 1758; Tringa calidris J.F. Gmelin, 1789; Tringa islandica Linnaeus, 1767; Tringa rufa A. Wilson, 1813; Canutus canutus rogersi Mathews, 1913;
	Tringa Canutus Linnaeus, 1758; Tringa calidris J.F. Gmelin, 1789; Tringa islandica Linnaeus, 1767; Tringa rufa A. Wilson, 1813; Canutus canutus rogersi Mathews, 1913;
Podgatunki
	C. canutus canutus (Linnaeus, 1758); C. canutus piersmai Tomkovich, 2001; C. canutus rogersi (Mathews, 1913); C. canutus roselaari Tomkovich, 1990; C. canutus rufa (A. Wilson, 1813); C. canutus islandica (Linnaeus, 1767);
	C. canutus canutus (Linnaeus, 1758); C. canutus piersmai Tomkovich, 2001; C. canutus rogersi (Mathews, 1913); C. canutus roselaari Tomkovich, 1990; C. canutus rufa (A. Wilson, 1813); C. canutus islandica (Linnaeus, 1767);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Zasięg występowania
	; Zasięg i trasy migracji podgatunków biegusa rdzawego
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Biegus rdzawy^[5] (Calidris canutus) – gatunek ptaka wędrownego z rodziny bekasowatych (Scolopacidae). Zamieszkuje wybrzeża wszystkich kontynentów oprócz Antarktydy. Bliski zagrożenia wyginięciem.

Systematyka

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku Karol Linneusz w 10. edycji Systema Naturae, uznawanej za początek nomenklatury zoologicznej. Autor nadał gatunkowi nazwę Tringa Canutus. Jako miejsce występowania wskazał Europę^[3]^[6]; później miejsce typowe ograniczono do Szwecji^[3]. Obecnie biegus rdzawy umieszczany jest w rodzaju Calidris^[5]^[7]. Wyróżnia się sześć podgatunków^[2]^[7].

Występowanie

Zamieszkuje w zależności od podgatunku^[2]^[7]:

Calidris canutus canutus – środkowo-północna Syberia, Półwysep Tajmyr i być może Jakucja. Zimuje w zachodniej i południowej Afryce. W Polsce spotykany w czasie przelotów w kwietniu-maju i lipcu-październiku. Regularnie, a jesienią dość licznie pojawia się na wybrzeżu, zaś w głębi kraju jest rzadki i nieliczny.
Calidris canutus piersmai – Wyspy Nowosyberyjskie. Zimuje w północno-zachodniej Australii.
Calidris canutus rogersi – Półwysep Czukocki, być może także obszary dalej na zachód. Zimuje w Australazji.
Calidris canutus roselaari – Wyspa Wrangla i północno-zachodnia Alaska. Zimuje na Florydzie oraz w południowej Panamie i północnej Wenezueli.
Calidris canutus rufa – subarktyczne terytoria północnej Kanady, w tym południowy Archipelag Arktyczny. Zimuje w północno-wschodniej i południowej części Ameryki Południowej.
Calidris canutus islandica – północny Archipelag Arktyczny i północna Grenlandia. Zimuje w Europie Zachodniej.

Morfologia

Wygląd: Siewkowiec nieco większy od biegusa zmiennego, mniejszy i niższy od krwawodzioba. W upierzeniu godowym ma czarniawy, płowo i szaro plamkowy wierzch ciała. Spód ciała, głowa i szyja rdzawopomarańczowe (pióra płowieją do pomarańczowych w lipcu/sierpniu)^[8]. Kuper jasnoszary, prążkowany. Brzuch i pokrywy podogonowe rozjaśnione, niekiedy nawet białe. Ogon szary z ciemnym, poprzecznym prążkowaniem. Prosty dziób i nogi czarne. Samica ubarwiona podobnie, lecz kolor rdzawy jest mniej intensywny. W szacie spoczynkowej wierzch ciała u obu płci jest jednolicie szary z wąskimi, białymi brzegami barkówek, brew biała. Młode w szacie juwenalnej ogółem mają ubarwienie przypominające szatę spoczynkową, ale posiadają jasnobrzoskwiniowy nalot na piersi, koronkowe szaro-białe sierpy na piórach grzbietu i lekkie, szare prążkowanie oraz plamkowanie na bokach ciała^[9]^[8].: C. c. islandica ma jaśniejszy spód, a pióra na wierzchu ciała w szacie godowej są obrzeżone żółtawo. C. c. rogersi jest bledszy, a rozjaśnienie na brzuchu zajmuje większą powierzchnię. C. c. rufa jest najbledszym podgatunkiem o czysto białym brzuchu. C. c. roselaari jest bardziej kontrastowo ubarwiony, z ciemniejszym brzuchem i podogoniem^{[potrzebny przypis]}.

Gatunki podobne^[8]

Biegus zmienny, biegus wielki, błotowiec, brodziec szary.

Wymiary średnie^[10]: długość ciała 23–26 cm^[8]^[9]
rozpiętość skrzydeł 47–53 cm^[9] lub 45–54 cm^[8]
masa ciała 90–220 g^[11]

Ekologia i zachowanie

Jajo z kolekcji muzealnej

Biotop: Kamienista tundra pokryta skąpą roślinnością^[11]. Zimą odwiedza muliste i piaszczyste wybrzeża, rzadko przebywa w głębi lądu^[8].
Gniazdo: Płytki dołek w ziemi wyłożony kawałkami roślin i porostów^[11].
Jaja: W ciągu roku wyprowadza jeden lęg^[11], składając w czerwcu-lipcu 4, rzadko 3 jaja.
Wysiadywanie: Jaja wysiadywane są przez okres około 21 dni przez obydwoje rodziców.
Pisklęta: Pisklętami opiekuje się wyłącznie samiec. Młode są w pełni opierzone i osiągają zdolność do lotu po 18–20 dniach od wyklucia. Dojrzałość płciową uzyskują w wieku 2 lub 3 lat^[10]^[11].
Pożywienie: Bezkręgowce – mięczaki, w tym ślimaki, owady, pająki, skorupiaki czy robaki^[10], ale również pokarm roślinny^[11].

Status i ochrona

IUCN od 2015 roku uznaje biegusa rdzawego za gatunek bliski zagrożenia (NT, Near Threatened); wcześniej, od 1988 roku klasyfikowano go jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). W 2015 roku organizacja Wetlands International szacowała liczebność światowej populacji na 891–979 tysięcy osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy^[4].

W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej^[12].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ ^a ^b Calidris canutus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c Van Gils, J., Wiersma, P. & Sharpe, C.J.: Red Knot (Calidris canutus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-11-18].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f D. Lepage: Red Knot Calidris canutus. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-22]. (ang.).
↑ ^a ^b Calidris canutus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Arenariinae Stejneger, 1885 (1840) - biegusy (wersja: 2020-11-15). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-04-06].
↑ K.K. Linneusz K.K., Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 10, t. 1, Holmiae 1758, s. 149 (łac.).
↑ ^a ^b ^c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-02-22]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f RobR. Hume RobR. i inni red., Ptaki Europy: przewodnik do rozpoznawania, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 191, ISBN 978-83-7763-608-4 [dostęp 2024-04-15] .
↑ ^a ^b ^c LarsL. Svensson LarsL. i inni, Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, Wydanie III, poprawione i zaktualizowane, Przewodnik Collinsa, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 152-153, ISBN 978-83-7763-647-3 [dostęp 2024-04-15] .
↑ ^a ^b ^c N. Bouglouan: Red Knot. [w:] oiseaux-birds.com [on-line]. [dostęp 2021-04-06]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f MichałM. Radziszewski MichałM. i inni red., Ilustrowana encyklopedia ptaków Polski: przewodnik ornitologa, Bełchatów : Warszawa: Fenix ; PZWL Wydawnictwo Lekarskie Sp. z o.o, 2022, s. 172, ISBN 978-83-65808-48-6 [dostęp 2024-04-14] .
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Calidris canutus (Biegus rdzawy). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 53–56. ISBN 83-86564-43-1.

[itis-1] Calidris canutus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[hbwa-2] Van Gils, J., Wiersma, P. & Sharpe, C.J.: Red Knot (Calidris canutus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-11-18].

[avibase-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f D. Lepage: Red Knot Calidris canutus. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-22]. (ang.).

[iucn-4] Calidris canutus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-5] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Arenariinae Stejneger, 1885 (1840) - biegusy (wersja: 2020-11-15). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-04-06].

[oryg-6] K.K. Linneusz K.K., Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 10, t. 1, Holmiae 1758, s. 149 (łac.).

[ioc-7] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-02-22]. (ang.).

[:2-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f RobR. Hume RobR. i inni red., Ptaki Europy: przewodnik do rozpoznawania, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 191, ISBN 978-83-7763-608-4 [dostęp 2024-04-15] .

[:1-9] LarsL. Svensson LarsL. i inni, Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, Wydanie III, poprawione i zaktualizowane, Przewodnik Collinsa, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 152-153, ISBN 978-83-7763-647-3 [dostęp 2024-04-15] .

[oiseaux-10] N. Bouglouan: Red Knot. [w:] oiseaux-birds.com [on-line]. [dostęp 2021-04-06]. (ang.).

[:0-11] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f MichałM. Radziszewski MichałM. i inni red., Ilustrowana encyklopedia ptaków Polski: przewodnik ornitologa, Bełchatów : Warszawa: Fenix ; PZWL Wydawnictwo Lekarskie Sp. z o.o, 2022, s. 172, ISBN 978-83-65808-48-6 [dostęp 2024-04-14] .

[12] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[5]

[1]

[2]

[3]

[4]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]