Szczyrk
Szczyrk (niem. Schirk) – miasto w południowej Polsce, w województwie śląskim, w powiecie bielskim. Miasto o charakterze turystyczno-wypoczynkowym. Według danych z 31 grudnia 2016 roku miasto miało 5734 mieszkańców[1].
| miasto i gmina | |||
 Widok na Szczyrk z lotu ptaka | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Aglomeracja | |||
| Prawa miejskie |
1 stycznia 1973 | ||
| Burmistrz |
Antoni Byrdy | ||
| Powierzchnia |
39,07 km² | ||
| Wysokość |
od 470 do 1257 m n.p.m. | ||
| Populacja (31.12.2016) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Strefa numeracyjna |
(+48) 33 | ||
| Kod pocztowy |
43-370 | ||
| Tablice rejestracyjne |
SBI | ||
Położenie na mapie powiatu bielskiego  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||
 49°42′58″N 19°01′37″E/49,716111 19,026944
| |||
| TERC (TERYT) |
2402011 | ||
| SIMC |
0925850 | ||
| Hasło promocyjne: Siła energii przez cały rok | |||
Urząd miejski ul.Beskidzka 443-370 Szczyrk | |||
| Strona internetowa | |||
| BIP | |||
Położenie
edytuj_-_Szczyrk.png)
Szczyrk leży na południe od Bielska-Białej, północny wschód od Wisły i północny zachód od Żywca, w dolinie Żylicy, w Beskidzie Śląskim, na Żywiecczyźnie (Małopolska).
Miasto jest położone na wysokości pomiędzy 470 a 1257 m n.p.m. Najniższy punkt znajduje się przy granicy z Buczkowicami, a najwyższy to szczyt Skrzycznego[2].
Miasto należy do Euroregionu Beskidy.
Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 39,07 km²[3]. Miasto stanowi 8,54% powierzchni powiatu.
Według danych z 2002[4] Szczyrk ma obszar 39,07 km², w tym: użytki rolne: 25%, użytki leśne: 70%
Sąsiednie gminy: Bielsko-Biała, Brenna, Buczkowice, Lipowa, Wilkowice, Wisła
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa bielskiego.
Okoliczne szczyty to m.in. Skrzyczne, Malinowska Skała, Magura, Klimczok.
Części miasta
edytujKrajowy Rejestr Urzędowy Podziału Terytorialnego Kraju odnotowuje następujące części miasta Szczyrk:
Becyrk, Beskid, Beskidek, Biały Krzyż, Bieniadka, Bieńków, Bieńkula, Biła, Bobula, Borowina, Bugaj, Byrdów, Cerchlisko, Ciche, Czyrna, Doliny, Drodzyska, Dunacie, Gacioki, Górka, Hala Podskrzyczeńska, Hondraski, Jajconka, Jaworzyna, Karkoszczonka, Kaźmirula, Kępki, Kępy, Kotarz, Krupówki, Krzyków ((zniesione w 2023 r.[5]), Kubaszki, Kurówki, Lanckorona, Łączysko, Łąki, Majchrówka, Malinów, Migdalskie, Młaki, Mocarze, Mojsokula, Nad Meszną, Nowoć, Pasieki, Pezdówka, Piekło, Płończycka, Pod Beskidem, Pod Brzeziny, Podskole, Podzwalisko, Porębskich, Pośrednie, Reich, Rombaniska, Salmopol, Sialisiokula, Sidzinów, Siodło, Skality, Stanickowskie, Stawisko, Suche, Szczyrk Dolny, Szczyrk Górny, Szewcula, Śliwiacka Łąka, Świniarki, Urbaczkula, Wawrzutka, Wiatrówka, Wielki Kęs, Więzikówka, Wyrobiska, Zachańderka, Zagrody, Zapalenica, Zaprzelina, Za Wodą, Zwalisko.
- Jednostki pomocnicze miasta Szczyrk
Uchwałą Rady Miejskiej w Szczyrku z dnia 15 lutego 1995 r. (Nr. VIII/39/95) wprowadzono podział miasta Szczyrk na 7 osiedli stanowiących jednostki pomocnicze miasta.
Źródło: UM Szczyrk - UCHWAŁA NR VIII/39/95 W SPRAWIE USTALENIA STATUTU OSIEDLA[6]
Demografia
edytujDane z 31 grudnia 2016 roku[7]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| populacja | 5734 | 100 | 3026 | 52,77 | 2708 | 47,23 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
146,76 | 77,45 | 69,31 | |||
Piramida wieku mieszkańców Szczyrku w 2014[8]
Historia
edytuj
Osadnictwo wołoskie, węgierskie, austriackie, czeskie i słowackie jest udokumentowane w XV w. W 1630 r. dokonano pierwszego spisu ludności Szczyrku dla potrzeb podatkowych. Ziemię nadawano tutaj w ten sposób, że „zarębek” (odpowiednik łana) wyznaczany był począwszy od osi doliny, a góral–osadnik otrzymywał po równo ziemi na lepiej i gorzej nasłonecznionym zboczu. Począwszy od XVIII w. oprócz rolnictwa rozwijały się inne działy gospodarki, jak pasterstwo i produkcja drewna, głównie na potrzeby przemysłu pobliskiej małopolskiej Białej oraz śląskiego Bielska[9]. Wytwarzano również sukno z runa owczego. W 1808 r. w Szczyrku było 172 zarębników.
Według austriackiego spisu ludności z 1900 r. w 411 budynkach w Szczyrku na obszarze 1896 hektarów mieszkało 2465 osób (gęstość zaludnienia 130 os. /km²), z czego 2248 (91,2%) było katolikami, 13 (0,5%) wyznawcami judaizmu, a 4 (0,2%) było jeszcze innej religii, 2455 (99,6%) było polsko- a 9 (0,4%) niemieckojęzycznymi. W Salmopolu (dziś wchodzącym w skład miasta) w 33 budynkach na obszarze 26 hektarów mieszkało 169 osób (gęstość zaludnienia 650 os. /km²), z czego wszyscy byli polskojęzyczni, 50 (29,6%) było katolikami a 119 (70,4) było innych wyznań (głównie ewangelików). Ponadto Szczyrk posiadał 2011 hektarów „obszarów wewnętrznych” (niem. Gutsgebiete) zamieszkałych przez 15 osób[10]. Łącznie obszary te stanowiły 3933 ha (39,33 km²) zamieszkałych przez 2649 osób i średniej gęstości zaludnienia 67,4 os. /km².
Po I wojnie światowej rozpoczął się rozwój branży turystycznej. Pierwszą bazę noclegową stanowiły poaustriackie koszary i lazarety. W 1924 r. na Skrzycznem powstał schron turystyczny dla narciarzy, wybudowany przez Beskidenverein, natomiast schronisko turystyczne rozpoczęło swoją działalność w 1933 r. W 1927 r. do gminy przyłączono Salmopol, poprzednio będący samodzielną miejscowością. Skutkiem tego stała się dwuwyznaniowość Szczyrku, gdyż w Salmopolu większość mieszkańców stanowili ewangelicy. 22 lutego 1945 roku Szczyrk został zajęty przez oddziały radzieckie[11].
Po wojnie Szczyrk zaczął się szybko rozwijać jako ośrodek turystyczno-wypoczynkowy i sportowy. Sprzyjała temu bliskość wielkiej aglomeracji górnośląskiej. Pod koniec lat 60. FWP prowadził w Szczyrku 4 domy wczasowe („Halka”, „Maria”, „Skalite” i „Zakopianka”), które w 9 budynkach, pochodzących jeszcze z lat międzywojennych, dysponowały łącznie 255 miejscami noclegowymi. Prowadzone były w nich wczasy 14-dniowe. Szybko przybywało miejsc w kwaterach prywatnych. Wczasowicze mieli wówczas do dyspozycji w Szczyrku 5 restauracji, 3 kawiarnie, bar mleczny i kawiarnię FWP z dancingiem. Latem działał otwarty basen kąpielowy, a cały rok – zbudowana w 1958 r. kolej krzesełkowa na Skrzyczne. Zimą funkcjonowały już pierwsze 4 wyciągi narciarskie (2 zaczepowe i 2 orczykowe), tor saneczkowy i lodowisko, a FWP prowadził wypożyczalnię zimowego sprzętu sportowego[12].
Równocześnie obok starych obiektów noclegowych powstawały nowe, w których budowę inwestowały głównie duże zakłady pracy z Górnego Śląska. Od 1965 r. działał Dom Turysty PTTK dysponujący 296 miejscami. Do najnowocześniejszych w tamtych czasach należał dom wypoczynkowy „Zagroń” Zabrzańskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego (obecnie „Halo Hotel Szczyrk”), zdolny pomieścić 360 gości, jako jedyny dysponujący wówczas własnym krytym basenem[13]. W 1958 r. Szczyrk uzyskał prawa osiedla, a w 1973 prawa miejskie. Na początku lat 80. w mieście było ponad 80 różnego rodzaju domów wypoczynkowych, hoteli i pensjonatów, dysponujących łącznie ok. 9 tysiącami miejsc noclegowych[13].
Obecnie Szczyrk posiada różnorodną i rozbudowaną bazę noclegową (ośrodki wypoczynkowe, pensjonaty, domy gościnne, kwatery i apartamenty).
4 grudnia 2019 roku około 18:26 doszło do wybuchu gazu w domu wielopiętrowym przy ulicy Leszczynowej. Zginęło 8 osób. Jedną z ofiar był Wojciech Kaim, trener narciarski w klubach KN Siepraw-Ski i MKS "Skrzyczne" Szczyrk[14].
Sport i turystyka
edytuj
W Szczyrku istnieje szereg obiektów sportowych, m.in.[15]:
- Ośrodek Narciarski Centralnego Ośrodka Sportu – Ośrodka Przygotowań Olimpijskich na zboczach Skrzycznego, ze słynną czarną trasą zjazdową "FIS"
- duży Ośrodek Narciarski Czyrna-Solisko w Szczyrku na zboczach Małego Skrzycznego ze słynnymi trasami Bieńkula i Golgota,
- Ośrodek Narciarski Beskid Sport Arena (Szczyrk-Biła), z trzema wyciągami i czterema trasami (czarna z homologacją FIS, czerwona i 2 niebieskie); trasy oświetlone i naśnieżane,
- na terenie Ośrodka Szkoleniowo-Wypoczynkowego Beskidek w Szczyrku (Szczyrk-Biła), na północno-wschodnim zboczu Beskidka z nieczynną, czarną trasą (1 wyciąg orczykowy), trasa 730 m, przewyższenie 250 m (średnie nachylenie 34%), druga trasa jest czerwona[16],
- Kompleks Narciarski „Biały Krzyż” na Przełęczy Salmopolskiej z 2 wyciągami (orczykowy „Biały Krzyż” o długości ok. 300 m i talerzykowy „Bartuś” o długości ok. 200 m); trasy tu są łatwe, są ratrakowane, dośnieżane i oświetlone,
- w Czyrnej w pobliżu dolnej stacji i parkingów działają w zimie na oślich łączkach 3 wyrwirączki,
- w pobliżu dolnej stacji ośrodka – kilka stoków dla początkujących i wyciągi „Kaimówka”,
- Kompleks skoczni narciarskich Skalite,
- Jaskinie: Lodowa, Salmopolska, Malinowska, w Klimczoku.
W Szczyrku podczas IX Zimowego Europejskiego Festiwalu Młodzieży „Śląsk-Beskidy 2009” odbywały się zawody w skokach narciarskich, kombinacji norweskiej, biegach narciarskich, narciarstwie alpejskim i snowboardzie. Ponadto miasto było główną bazą całego festiwalu, tu też odbyła się ceremonia otwarcia.
Piesze szlaki turystyczne
edytujPrzez Szczyrk przechodzą następujące szlaki turystyczne[17]:
Ostre – Skrzyczne – Szczyrk Centrum – Schronisko PTTK na Klimczoku – Bystra – Wilkowice
Wilkowice – Bystra – Przełęcz Kołowrót – Siodło pod Klimczokiem – Szczyrk Biła – Szczyrk Centrum – Skrzyczne – Malinowska Skała – Barania Góra
Szczyrk Centrum – Szczyrk Biła – Przełęcz Karkoszczonka – Brenna Bukowa
Szyndzielnia – Siodło pod Klimczokiem – Przełęcz Karkoszczonka – Beskid Węgierski – Grabowa – Szczyrk Przełęcz Salmopolska – Malinów – Malinowska Skała- Szczyrk Solisko – Malinów (dojście do jw.)
Szczyrk Górka – Chata na Groniu – Bystra
Wspólnoty wyznaniowe
edytuj
W Szczyrku funkcjonuje rzymskokatolicka parafia św. Jakuba. Kościół parafialny św. Jakuba Apostoła, w którym parafia ma siedzibę, został wybudowany w latach 1797–1800 i przebudowany w 1935 r. Kościół ten znajduje się na szlaku architektury drewnianej województwa śląskiego. Ponadto w Szczyrku funkcjonuje Sanktuarium Maryjne „Na Górce”. Na terenie miasta znajduje się również kościół ewangelicki w Szczyrku-Salmopolu
Współpraca międzynarodowa
edytujMiasta i gminy partnerskie[18]:
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Rocznik statystyczny 2017. [dostęp 2018-01-08]. (pol.).
- ↑ Mirosław Barański: Beskid Śląski. Przewodnik. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2007, s. 436. ISBN 978-83-89188-71-7.
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-07-26. ISSN 1505-5507.
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 grudnia 2022 r. w sprawie ustalenia, zmiany i zniesienia urzędowych nazw niektórych miejscowości oraz obiektów fizjograficznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2783)
- ↑ Urząd Miasta Szczyrk: UCHWAŁA NR VIII/39/95 W SPRAWIE USTALENIA STATUTU OSIEDLA. UM Szczyrk, 1995. [dostęp 2016-02-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-02)]. (pol.).
- ↑ Statystyczne vademecum samorządowca 2017. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2018-01-08]. (pol.).
- ↑ Szczyrk w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Historia - Urząd Miasta Szczyrk [online], szczyrk.pl [dostęp 2021-12-16].
- ↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XII. Galizien. Wien: 1907.
- ↑ ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945” Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 88
- ↑ Krystyna Chylińska (oprac.): Informator FWP. Warszawa: Wydawnictwo Związkowe CRZZ, 1968, s. 100-101.
- ↑ a b Władysław Sosna, Andrzej Sikora: Ustroń, Wisła, Szczyrk i okolice. Przewodnik. Wyd. II. Warszawa: Sport i Turystyka, 1983, s. 96-98. ISBN 83-217-2424-8.
- ↑ Wyborcza.pl [online], bielskobiala.wyborcza.pl [dostęp 2019-12-06].
- ↑ Wyciagi narciarskie w Szczyrku. [dostęp 2012-03-06].
- ↑ Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy Beskidek w Szczyrku. [dostęp 2012-03-06].
- ↑ Szczyrk - szlaki turystyczne w Szczyrku [online], beskidslaski.pl [dostęp 2018-01-10].
- ↑ BIP Szczyrku – miasta partnerskie. [dostęp 2014-07-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-06-26)].
Linki zewnętrzne
edytuj- Oficjalny serwis informacyjny Miasta Szczyrk
- Kamera internetowa ze Szczyrku
- Szczyrk - praktyczne informacje turystyczne
- Szczyrk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 875.
- Szczyrk.Online - Kamery, informacje, noclegi
- Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona