Żylica (rzeka)
Żylica (Żylca, Żylcza[3]) – rzeka w polskich Beskidach Zachodnich, lewostronny dopływ Soły[4] o długości 21,98 km[5]. Cały tok w granicach powiatu żywieckiego.
 Żylica w Łodygowicach (2020) | |||||||||||||
| Kontynent | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Państwo | |||||||||||||
| Województwo | |||||||||||||
| Lokalizacja | |||||||||||||
| Rzeka | |||||||||||||
| Długość | 21,98 km | ||||||||||||
| Źródło | |||||||||||||
| Miejsce | Malinowska Skała | ||||||||||||
| Wysokość |
ok. 1050 m n.p.m. | ||||||||||||
| Współrzędne | |||||||||||||
| Ujście | |||||||||||||
| Recypient | Soła (Jezioro Żywieckie) | ||||||||||||
| Miejsce | |||||||||||||
| Wysokość |
341,5 m n.p.m.[2] | ||||||||||||
| Współrzędne | |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie powiatu żywieckiego  | |||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||||||||||||
Żylicę wspominał już na początku XVIII w. wójt żywiecki Andrzej Komoniecki w swoim „Dziejopisie Żywieckim”: ...rzeka Żylca, ta płynie przez Państwo Łodwigowskie spod gór Małego Skrzeczenka, z góry Malinowa (...)[6]. Nazwę rzeki „Żylca” tłumaczył pisząc, iż zowią ją tak dlatego, ...że jakoby żyłami zbierając się do niej insze rzeki, onę jawią[7].
Rzeka płynie w Beskidzie Śląskim i w Kotlinie Żywieckiej. Jej źródła znajdują się na wysokości ok. 1050 m. na zachodnich stokach Malinowskiej Skały[2]. Wspomniany wójt Andrzej Komoniecki inaczej opisywał jej źródła. W „Dziejopisie...” tak podawał lokalizację źródeł: Znowu za Małym Skrzeczenkiem górą jest góra nazwana Malinów, na której wierzchu jest studnia albo młaka na granicy Łodygowskiej i śląskiej, z której rzeka Żylcza główna, co przez Państwo Łodygowskie bieży i tam ma swój wykap albo źródło, z którego pochodzi (...)[7].
Początkowo Żylica płynie w kierunku północnym. Następnie spływa przez Szczyrk w kierunku północno-wschodnim, oddzielając masyw Skrzycznego na południu od masywu Klimczoka na północy. Po opuszczeniu gór, już na płaskich terenach Kotliny Żywieckiej, Żylica skręca na wschód. Po przecięciu północnej części Kotliny w Łodygowicach, u podnóży Beskidu Małego, Żylica skręca na południowy wschód i na wysokości 341 m n.p.m. uchodzi do Jeziora Żywieckiego w Zarzeczu, nieco na północ od przystanku kolejowego Pietrzykowice Żywieckie.
Wielokrotnie jej wody wylewając dokonywały znacznych zniszczeń w dolnej części Szczyrku i na terenie Kotliny Żywieckiej. W czasie największej współczesnej powodzi w tym rejonie, w 1958 r., poziom jej wody w Rybarzowicach osiągnął aż 370 cm[8]. W czasie powodzi w 1970 r. rzeka zniszczyła większość mostów w swej dolinie, uszkodziła most kolejowy w Łodygowicach i rozmyła na szerokość kilkudziesięciu metrów przyczółek betonowego mostu drogowego w Zarzeczu. Szerokość jej łożyska u ujścia do Jeziora Żywieckiego wynosiła wówczas blisko 200 m.[potrzebny przypis] Obecnie koryto Żylicy w znacznej części jest uregulowane.
Od kilkuset lat wody Żylicy były wykorzystywane przez człowieka. Była ona jedną z „najpracowitszych” rzek polskich Beskidów: w XIX w. na przestrzeni niespełna 18 km jej wody wprawiały w ruch ok. 30 kół wodnych, napędzających urządzenia mechaniczne młynów, tartaków, foluszów, papierni itp. zakładów na terenie Szczyrku, Buczkowic, Rybarzowic i Łodygowic. Rzeka napędzała także maszyny fabryki mebli giętych J. Kubicy w Buczkowicach i fabryki sukna A. Zipsera w Łodygowicach. W XVIII i XIX w. w okresie przyborów wód używano Żylicy również do spławiania drewna z lasów salmopolskich do tartaku w Buczkowicach[9].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Geoportal. Mapa topograficzna [online] [dostęp 2023-06-01].
- ↑ a b Geoportal. Mapa lotnicza [online] [dostęp 2023-05-30].
- ↑ Żylica, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-11-15].
- ↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 337, ISBN 83-239-9607-5.
- ↑ Żylica na mapie Geoportalu Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej >> Moduł: Obszary Dorzeczy (wynik wyszukiwania). Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej. [dostęp 2017-07-14].
- ↑ Andrzej Komoniecki: Chronografia albo Dziejopis Żywiecki. Żywiec: Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej, 1987, s. 10.
- ↑ a b Andrzej Komoniecki: Chronografia albo Dziejopis Żywiecki... s. 476.
- ↑ Tadeusz Ziętara: Krajobraz Ziemi Żywieckiej. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1976, s. 58.
- ↑ Mirosław J. Barański: Beskid Śląski. Pasma Klimczoka i Równicy. Przewodnik turystyczny. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1995, s. 297, seria: Polskie góry. ISBN 83-7005-360-2.
Bibliografia
edytuj- Barański Mirosław: „Beskid Śląski. Pasma Klimczoka i Równicy”, Wydawnictwo PTTK „Kraj”, Warszawa 1995, ISBN 83-7005-360-2.