Oddział IV Sztabu Generalnego WP

Oddział IV Sztabu Generalnego Wojska Polskiego (Oddz. IV SG WP) – komórka organizacyjna Sztabu Generalnego Wojska Polskiego (od 1928 Sztabu Głównego WP), właściwa w sprawach opracowywania planów materiałowego zaopatrzenia sił zbrojnych w czasie wojny i rozbudowy sieci komunikacyjnej według określonych wytycznych Ścisłej Rady Wojennej, ewidencji komunikacji kolejowej, drogowej i wodnej, przygotowania ruchu transportów wojskowych, organizacji etapów i obszaru wojennego oraz opisu kraju i terenów państw obcych.

Historia oddziału

Z dniem 10 lipca 1921 na podstawie rozkazu 1/500/IV pełniącego obowiązki szefa Sztabu Generalnego gen. Władysława Sikorskiego dotychczasowa:

• Sekcja Komunikacyjna Oddziału IV Sztabu Ministerstwa Spraw Wojskowych,
• Sekcja Ogólna i Adiutantura Oddziału IV Naczelnego Dowództwa WP,
• Szefostwo Kolejnictwa Polowego przy Naczelnym Dowództwie WP,

utworzyć miały nowy Oddział IV Sztabu Generalnego.

Struktura oddziału w 1921:

• Referat Ogólny
• Samodzielny Referat Materiałowego Zaopatrywania – mjr SG Stanisław Krzysik
• Samodzielny Referat Opisu Kraju i Obcych Państw – ppłk SG Henryk Bagiński
• Wydział Etapowy – mjr SG Józef Wiatr
• Wydział Komunikacyjny – płk SG Bronisław Regulski

Szefowi Wydziału Komunikacyjnego podporządkowani byli:

• Generalny Wojskowy Komisarz Kolejowy – płk SG Tadeusz Kurcyusz
  • Wojskowa Sekcja Kolejowa przy Ministerstwie Kolei Żelaznych
  • Dyrekcyjni Wojskowi Komisarze Kolejowi przy okręgowych dyrekcjach kolei
  • Wojskowe Wydziały Kolejowe
• Wojskowy Komisarz Dróg Wodnych (Żeglugi Śródlądowej) – kmdr por. Stanisław Wagner
• Wojskowy Komisarz Telegrafów i Telefonów (Wojskowy Komisarz Łączności) – ppłk Stanisław Miniewski
• Wojskowy Komisarz Poczt Polowych – urzędnik wojsk. VI rangi Jakub Salicki (1921 – 26 IX 1923)
• Wojskowy Komisarz Drogowy – płk Mieczysław Dobrucki
• Wojskowy Komisarz Lotniczy
  • ppłk Stanisław Sarnowski (do 15 IX 1924 → dowódca dywizjonu 4 plot)
  • mjr Wacław Iwaszkiewicz (p.o. od 15 IX 1924)
  • ppłk SG Stanisław Jasiński (od 1 II 1925)

Faktycznie służba komunikacyjna w Oddziale IV zorganizowana została dopiero w styczniu 1923. 22 października 1926 ustanowiono zostało stanowisko Szefa Komunikacji Wojskowych.

Struktura oddziału w 1929:

• Samodzielny Referat Ogólny
• Wydział Zaopatrywania i Etapów
• Wydział Komunikacyjny

15 września 1930 Szef Komunikacji Wojskowych wyodrębniony został z Oddziału IV na prawach oddziału Sztabu Głównego.

Struktura oddziału w 1930:

• Wydział Etapów
  • Referat Organizacyjny
  • Referat Bezpieczeństwa
• Wydział Zaopatrywania
  • Referat Ogólny
  • Referat Operacyjny
  • Referat Studiów

Struktura oddziału w 1935:

• Ekipa „Wschód” (sześć samodzielnych referatów)
• Samodzielny Referat Operacyjno-Kwatermistrzowski
• Samodzielny Referat Operacyjno-Mobilizacyjny

1 września 1939 oddział wszedł w skład Sztabu Naczelnego Wodza.

Kadra Oddziału IV

Szefowie oddziału

• płk SG Stanisław Kwaśniewski (1921 – VI 1923)
• płk SG Bronisław Regulski (od 1 X 1923 - 9 XII 1925 → czasowo dyspozycja MSWojsk)
• płk SG Tadeusz Kurcyusz (9 XII 1925 - 16 V 1926 → dyspozycja szefa SG)
• ppłk SG Kazimierz Bogumił Janicki (od 16 V 1926)
• płk dypl. art. Marian Bolesławicz (1 I 1929 - II 1930)
• płk dypl. Juliusz Ulrych (15 X 1930 – 28 VIII 1934 → zastępca II wiceministra spraw wojskowych i szefa Administracji Armii)
• płk dypl. piech. Władysław Smolarski (28 VIII 1934 – X 1935 → GISZ)
• płk dypl. piech. Jan Hyc (18 X 1935 – 28 VII 1939)
• ppłk dypl. Mieczysław Sulisławski (od 28 VII 1939)

Oficerowie oddziału

• ppłk kanc. Franciszek Kulma (od 20 XI 1924)
• ppłk dypl. piech. Marian Kijowski (X 1924 – VII 1929)
• ppłk SG Tadeusz Szałowski (do V 1927)
• ppłk SG Józef Albin Wiatr (do X 1927)
• ppłk dypl. art. Leon Zubrzycki (XI 1927 – VIII 1929)
• mjr SG Marian Kroh (do X 1927)
• mjr SG Adam Mniszek (do X 1927)
• mjr SG Tadeusz Rudnicki (do 31 X 1927)
• mjr SG Kazimierz Soldenhoff (XI 1926 – III 1931)
• ppłk SG Karol Płoszajski (od X 1927)
• ppłk SG Michał I Terlecki (od 28 X 1927)
• ppłk SG Franciszek I Grabowski (od 28 X 1927)
• kpt. SG Kazimierz Brauliński (28 X 1927 – XII 1929)
• kpt. SG Jerzy Stawiński (15 X 1925 - 26 VII 1926)
• mjr SG Konrad Pokorny-Ruszczyc (IX 1922 – X 1924)
• mjr SG Kazimierz Południowski
• mjr dypl. art. Jerzy Stępniewski (IX 1930 – 18 II 1931)
• kpt. / mjr dypl. piech. Piotr Demkowski (1 XI 1930 - 11 VII 1931)

Delegaci SG przy DOKP w Stanisławowie

• ppłk SG Ernest Giżejewski (do I 1929)
• mjr dypl. piech. dr Aleksander Patejdl (VI 1930 – X 1933)

Obsada w marcu 1939

• szef oddziału – płk dypl. piech. Jan Hyc
• kierownik kancelarii – kpt. adm. (piech.) Maciej Ksawery Katyll
• szef Wydziału Etapowego – ppłk dypl. piech. Jerzy Pajączkowski-Dydyński
• kierownik referatu – mjr piech. Roman Jakub Jeż
• referent – kpt. piech. Józef Grochowski
• kierownik samodzielnego referatu – ppłk dypl. piech. Stanisław Władysław Kłosowicz
• kierownik samodzielnego referatu – ppłk dypl. piech. Leon Stanisław Kolbuszewski
• kierownik samodzielnego referatu – ppłk dypl. art. Marian Kułakowski
• kierownik samodzielnego referatu – ppłk dypl. kaw. dr Bronisław Mokrzycki
• kierownik samodzielnego referatu – ppłk dypl. piech. Stanisław Tadeusz Skowroński
• kierownik samodzielnego referatu – ppłk dypl. art. Tadeusz Strutyński
• kierownik samodzielnego referatu – ppłk dypl. piech. Marian Tomicki
• kierownik samodzielnego referatu – ppłk dypl. piech. Stanisław Toruń
• kierownik samodzielnego referatu – ppłk dypl. piech. Hugo Ferdynand Zallmann
• kierownik samodzielnego referatu – mjr dypl. piech. Wiktor Bielski
• kierownik samodzielnego referatu – mjr dypl. piech. Wojciech Gorgos
• kierownik samodzielnego referatu – mjr dypl. piech. Zdzisław Henryk Szymański

Bibliografia

• Regina Czarnecka, Organizacja i zakres działania Sztabu Głównego (Generalnego) WP w latach 1921-1939, Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej Nr 23 z 2000.
• Regina Czarnecka, Organizacja oraz zadania Oddziału IV i Wojskowej Służby Komunikacyjnej Sztabu Głównego (Generalnego) WP w latach 1921-1939, Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej Nr 24 z 2001.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].