Jabłoń domowa

	Wartość odżywcza
	Jabłka (Malus domestica), surowe, bez gniazda nasiennego, ogonka i skóry
	(100 g)
szczegółowe informacje
szczegółowe informacje
szczegółowe informacje
szczegółowe informacje
Witaminy
Makroelementy
Mikroelementy
	Dane liczbowe na podstawie: USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 28; Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health

	Wartość odżywcza
	Jabłka (Malus domestica), surowe, ze skórką, bez gniazda nasiennego i ogonka
	(100 g)
szczegółowe informacje
szczegółowe informacje
szczegółowe informacje
szczegółowe informacje
Witaminy
Makroelementy
Mikroelementy
	Dane liczbowe na podstawie: USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 28; Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health

Jabłoń domowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	różowate
Rodzaj	jabłoń
Gatunek	jabłoń domowa
	Nazwa systematyczna
	Malus domestica Borkh.; Theor. prakt. Handb. Forstbot. 2:1272. 1803
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Jabłoń domowa (Malus domestica Borkh.) – gatunek rośliny z rodziny różowatych. Jest to gatunek który powstał w wyniku samoczynnego krzyżowania dwóch dziko rosnących na Kaukazie jabłoni – Malus pumila Mill. oraz Malus sylvestris Mill., a następnie w wyniku działań hodowlanych człowieka uzupełnionego o geny kilku innych naturalnie występujących w Azji i Europie gatunków^[3]. Należy do najbardziej popularnych w uprawie drzew owocowych w strefie klimatu umiarkowanego.

Morfologia

Kwiaty jabłoni domowej

Pokrój: Drzewo osiągające 5–12 m wysokości, z szeroką i gęstą koroną.
Liście: Pojedyncze, owalne, osiągają 5–12 cm długości i 3–6 cm szerokości. Osadzone są na ogonku długim na 2–5 cm. Koniec blaszki liściowej jest zaostrzony, brzeg liścia jest piłkowany.
Kwiaty: Rozwijają się wiosną równocześnie z liśćmi, osiągają średnicę 2,5–3,5 cm. Korona pięciopłatkowa, płatki biało-różowe, wyraźne słupki i żółte pylniki. Jabłoń może zapylać się własnym pyłkiem choć najczęściej wymaga zapylenia krzyżowego.
Owoc: Jabłkowaty, potocznie nazywany jabłkiem. Dojrzewa jesienią. Zwykle kulisty, różnobarwny (zielony, żółty, czerwony lub żółty z rumieńcami). Miąższ znacznie zróżnicowany pod względem smaku, aromatu, słodyczy, konsystencji.

Biologia i ekologia

Jest gatunkiem łatwo się krzyżującym z innymi jabłoniami przez co spotyka się czasem mieszańce wzdłuż dróg, w zadrzewieniach śródpolnych i w czyżniach. Kwitnie na przełomie od kwietnia i maja^[3]. Jest rośliną owadopylną i miododajną.

Zastosowanie

Sztuka kulinarna: Owoce spożywane są surowe i w postaci przetworów (soki, kompoty, nadzienia do ciast). Mają znaczne walory odżywcze. Obfitują w witaminy, cukier, pektyny, substancje aromatyczne i sole mineralne.: Liście jabłoni są również wykorzystywane jako surogat herbaty. Podczas procesu technologicznego podwiędłe liście poddaje się utlenianiu w podwyższonej temperaturze i suszeniu^[4]. Produkt ten zawiera między innymi: rutynę, kwercetynę, kwas galusowy, kwas chlorogenowy, kwas kawowy, glikozydy fenolowe^[4].
Surowiec drzewny: Drewno jabłoni używane jest w stolarce.

Wartość odżywcza

Jabłka (Malus domestica), suszone

(100 g)

Wartość energetyczna

1080 kJ (258 kcal)

Białka

2,1 g

szczegółowe informacje

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	4,6%	4,6%	4,6%	4,6%
M	3,8%	3,8%	3,8%	3,8%

Węglowodany

62,3 g

szczegółowe informacje

Przyswajalne

52,0 g

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	40%	40%	40%	40%
M	40%	40%	40%	40%

Cukry (jedno- i dwucukry)

16 g

16,00 g

1,5 g

10,3 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	41%	41%	49%	49%
M	27%	27%	34%	34%

Tłuszcze

2,1 g

szczegółowe informacje

Kwasy tł. nasycone

0,21 g

Kwasy tł. nienasycone

0,005 g

0,46 g

0,06 g

0,05 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	4,5%	4,5%	4,5%	4,5%
M	3,1%	3,1%	3,1%	3,1%

omega-6

0,041 g

Linolowy (LA)

0,41 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	3,4%	3,4%	3,7%	3,7%
M	2,4%	2,4%	2,9%	2,9%

Woda

32 g

szczegółowe informacje

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	1,2%	1,2%	1,2%	1,2%
M	0,9%	0,9%	0,9%	0,9%

Witaminy

Witamina C

11,6 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	15%	15%	15%	15%
M	13%	13%	13%	13%

Tiamina (B1)

0,175 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	16%	16%	16%	16%
M	15%	15%	15%	15%

Ryboflawina (B2)

0,134 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	12%	12%	12%	12%
M	10%	10%	10%	10%

Niacyna (B3)

1,03 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	7,4%	7,4%	7,4%	7,4%
M	6,4%	6,4%	6,4%	6,4%

Witamina B6

0,16 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	12%	12%	11%	11%
M	12%	12%	9,4%	9,4%

Foliany

0,006 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	1,5%	1,5%	1,5%	1,5%
M	1,5%	1,5%	1,5%	1,5%

Kobalamina (B12)

0,00 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
M	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

Witamina A

0,021 mg RAE

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	3,0%	3,0%	3,0%	3,0%
M	2,3%	2,3%	2,3%	2,3%

Witamina D

0,00 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
M	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

Witamina E

2,5 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	17%	17%	17%	17%
M	17%	17%	17%	17%

Makroelementy

Fosfor

45 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	6,4%	6,4%	6,4%	6,4%
M	6,4%	6,4%	6,4%	6,4%

Wapń

20 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	2,0%	2,0%	1,7%	1,7%
M	2,0%	2,0%	2,0%	1,7%

Magnez

15 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	4,8%	4,7%	4,7%	4,7%
M	3,8%	3,6%	3,6%	3,6%

Potas

665 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	14%	14%	14%	14%
M	14%	14%	14%	14%

Sód

10 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,7%	0,7%	0,8%	0,8%
M	0,7%	0,7%	0,8%	0,8%

Mikroelementy

Żelazo

1,5 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	8,3%	8,3%	19%	19%
M	19%	19%	19%	19%

Miedź

0,2 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	22%	22%	22%	22%
M	22%	22%	22%	22%

Cynk

0,79 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	9,9%	9,9%	9,9%	9,9%
M	7,2%	7,2%	7,2%	7,2%

Mangan

0,04 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	2,2%	2,2%	2,2%	2,2%
M	1,7%	1,7%	1,7%	1,7%

Dane liczbowe na podstawie: ^[9]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health^[7]

Uprawa

Odmiany

W uprawie są liczne (ok. 10 tys.) odmiany hodowlane jabłoni domowej. W Polsce rośnie ok. 40 mln jabłoni, które dostarczają ok. 2–2,5 mln ton owoców^[10].

Według raportu z kwalifikacji materiału szkółkarskiego przeprowadzonego przez Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa w 2011 roku największą liczbę roślin w szkółkach sadowniczych miały odmiany^[11]:

‘Szampion’ i sporty (Reno1, Reno2, Arno) – 1494 tys. drzew;
‘Idared’ i jego sport (‘Idareset’) – 1305 tys. drzew;
‘Golden Delicious’ i sporty (Golden Delicious Reinders) – 1092 tys. drzew;
‘Gala’ i sporty (‘Gala Must’, ‘Royal Gala’, ‘Natali Gala’) – 803 tys. drzew;
‘Jonagold’ i jego sporty (‘Jonagold Decosta’, ‘Jonica’, ‘Rubinstar’, ‘Rubinstep’ i inne) – 797 tys. drzew;
‘Gloster’ – 589 tys. drzew;
‘Ligol’ i jego sport (‘Ligolina’) – 418 tys. drzew.

Struktura upraw

Struktura odmianowa jabłoni uprawianych w Polsce w 2012 roku przedstawiała się następująco^[12]:

'Idared' – 20,4%
'Jonagold' – 13,5%
'Szampion' – 10,7%
'Ligol' – 6,5%
'Gloster' – 4,4%
'Golden Delicious' – 3,8%
'Cortland' – 3,2%
'Antonówka Zwykła' – 3,2%
'Gala' – 3,1%
'Lobo' – 3,0%
'Jonathan' – 1,5%
'Boskoop' – 0,9%
pozostałe – 25,9%

Zobacz też: Lista odmian jabłoni.

Choroby

Produkcja jabłek

Światowa produkcja jabłek wynosi ok. 75,6 miliona ton. Do największych producentów jabłek należą: Chiny (47,6% światowej produkcji w 2011 roku), Stany Zjednoczone (5,6%) i Turcja (3,8%). Polskie sadownictwo w 2011 roku miało 3,3% udział w światowej produkcji jabłek. Wielkość produkcji jabłek w Polsce ze względu na ryzyko przyrodnicze podlega znacznym wahaniom. W latach 2001–2010 w dwóch latach (2004 i 2010) produkcja wyniosła mniej niż 2 mln ton, natomiast w trzech latach (2004, 2008 i 2009) przekroczyła 2,5 mln ton. Rekordowym rokiem był 2008 kiedy zebrano 2 mln 831 tys. ton, co uplasowało Polskę na trzecim miejscu na świecie^[14]

10 największych producentów jabłek w 2011 roku^[14] (w tonach)
Chiny	35 987 221
Stany Zjednoczone	4 272 840
Indie	2 891 000
Turcja	2 680 080
Polska	2 493 080
Włochy	2 411 200
Francja	1 858 880
Iran	1 651 840
Brazylia	1 339 000
Rosja	1 200 000
Świat	75 635 283

Zobacz też: Lista krajów największych producentów jabłek.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-26] (ang.).
↑ ^a ^b Bolesław Sękowski: Pomologia systematyczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993. ISBN 83-01-10859-2.
↑ ^a ^b OlgaO. Ozierańska OlgaO., Utlenianie herbaty z fascynujących polskich roślin. Część I – Jabłoń, „Pharmacopola”, 3/2021, s. 14–17, ISSN 2719-9304 .
↑ ^a ^b „09003, Apples, raw, with skin” [Scientific Name: Malus domestica], „09004, Apples, raw, without skin” [Scientific Name: Malus domestica]. „USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 28, full version”, wrzesień 2015, wersja poprawiona maj 2016. Departament Rolnictwa Stanów Zjednoczonych (USDA). (ang.). (zob. zarchiwizowane wyciągi HTML: 09003, Apples, raw, with skin, 09004, Apples, raw, without skin).
↑ ^a ^b (na podstawie USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 21), Apples, raw, with skin [Includes USDA commodity food A343] Nutrition Facts & Calories, [w:] Self Nutrition Data [online], Condé Nast. [dostęp 2016-08-16] .
↑ ^a ^b ^c Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).
↑ ^a ^b (na podstawie USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 21), Apples, raw, without skin Nutrition Facts & Calories, [w:] Self Nutrition Data [online], Condé Nast. [dostęp 2016-08-16] .
↑ Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow; Tabele składu i wartości odżywczej żywności; Wydawnictwo Lekarskie PZWL; Warszawa; 2017; s. 641, ISBN 978-83-200-5311-1.
↑ FAOSTAT. Food and Agriculture Organization of the United Nations. [dostęp 2012-12-31]. (ang.).
↑ Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Raport z wyników kwalifikacji w 2011 roku. [dostęp 2013-06-28].
↑ Produkcja ogrodnicza, badanie sadów, Powszechny Spis Rolny 2010. Główny Urząd Statystyczny, 2012. [dostęp 2014-09-07].
↑ ^a ^b ^c ^d ZbigniewZ. Borecki ZbigniewZ., MałgorzataM. Solenberg MałgorzataM. (red.), Polskie nazwy chorób roślin uprawnych, wyd. 2, Poznań: Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, 2017, ISBN 978-83-948769-0-6 .
↑ ^a ^b Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO): Production/Crops – element: production quantity; item: apples; country: World > (List); year: 2011. styczeń 2013. [dostęp 2013-03-29]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-26] (ang.).

[Sęk-3] Bolesław Sękowski: Pomologia systematyczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993. ISBN 83-01-10859-2.

[:0-4] OlgaO. Ozierańska OlgaO., Utlenianie herbaty z fascynujących polskich roślin. Część I – Jabłoń, „Pharmacopola”, 3/2021, s. 14–17, ISSN 2719-9304 .

[nutr_USDA-SR28-5] „09003, Apples, raw, with skin” [Scientific Name: Malus domestica], „09004, Apples, raw, without skin” [Scientific Name: Malus domestica]. „USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 28, full version”, wrzesień 2015, wersja poprawiona maj 2016. Departament Rolnictwa Stanów Zjednoczonych (USDA). (ang.). (zob. zarchiwizowane wyciągi HTML: 09003, Apples, raw, with skin, 09004, Apples, raw, without skin).

[self-ze_skórką-6] (na podstawie USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 21), Apples, raw, with skin [Includes USDA commodity food A343] Nutrition Facts & Calories, [w:] Self Nutrition Data [online], Condé Nast. [dostęp 2016-08-16] .

[IOM-infobox-7] Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).

[self-bez_skórki-8] (na podstawie USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 21), Apples, raw, without skin Nutrition Facts & Calories, [w:] Self Nutrition Data [online], Condé Nast. [dostęp 2016-08-16] .

[Kunachowicz-9] Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow; Tabele składu i wartości odżywczej żywności; Wydawnictwo Lekarskie PZWL; Warszawa; 2017; s. 641, ISBN 978-83-200-5311-1.

[10] FAOSTAT. Food and Agriculture Organization of the United Nations. [dostęp 2012-12-31]. (ang.).

[11] Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Raport z wyników kwalifikacji w 2011 roku. [dostęp 2013-06-28].

[12] Produkcja ogrodnicza, badanie sadów, Powszechny Spis Rolny 2010. Główny Urząd Statystyczny, 2012. [dostęp 2014-09-07].

[slow-13] ZbigniewZ. Borecki ZbigniewZ., MałgorzataM. Solenberg MałgorzataM. (red.), Polskie nazwy chorób roślin uprawnych, wyd. 2, Poznań: Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, 2017, ISBN 978-83-948769-0-6 .

[FAO-14] Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO): Production/Crops – element: production quantity; item: apples; country: World > (List); year: 2011. styczeń 2013. [dostęp 2013-03-29]. (ang.).

[3]

[1]

[2]

[4]

[6]

[5]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]