Wikipedia

Dywizjon 301

301 Dywizjon Bombowy „Ziemi Pomorskiej im. Obrońców Warszawy” (ang. No.301 Polish Bomber Squadron) – eskadra lotnictwa bombowego i transportowego Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii, istniejąca w latach 1940–1943 i 1944–1946. W kwietniu 1943 została zredukowana do polskiej Eskadry Specjalnego Przeznaczenia w brytyjskim 138. Dywizjonie RAF, następnie wyodrębniona w 1586 Eskadrę Specjalnego Przeznaczenia. W listopadzie 1944 ponownie przekształcona w 301 Dywizjon Bombowy.

301 Dywizjon Bombowy
Ziemi Pomorskiej
im. Obrońców Warszawy
No. 301 Polish Bomber Squadron
Ilustracja
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

22 lipca 1940
7 listopada 1944

Rozformowanie

31 marca 1943
18 grudnia 1946

Tradycje
Święto

14 września

Działania zbrojne
Ataki na niemiecką flotę inwazyjną,
Operacja „Milliennium”,
Operacja Specjalna „Intonacja”,
Operacja Specjalna „Riposta”,
Operacja Specjalna „Odwet”,
Minowanie akwenów morskich,
Zrzuty nad terenami okupowanymi
Organizacja
Numer

GR

Rodzaj sił zbrojnych

Polskie Siły Powietrzne

Formacja

Royal Air Force

Rodzaj wojsk

Wojska lotnicze

Podległość

1 Grupa RAF

Skład

Fairey Battle, Vickers Wellington, Handley Page Halifax, Consolidated B-24 Liberator, Vickers Warwick

Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Historia

edytuj

Formowanie Dywizjonu

edytuj

Dywizjon został sformowany 24 lipca 1940 w bazie RAF Bramcote. Pierwszymi używanymi przez dywizjon samolotami było 16 lekkich bombowców Fairey Battle, personel latający liczył 24 załogi po trzech lotników, a personel naziemny – ok. 180 osób. W dniu 1 sierpnia 1940 wydany został pierwszy rozkaz dzienny dywizjonu, a 20 sierpnia 1940 był on wizytowany przez króla Jerzego VI z małżonką[1]. W dniu 23 sierpnia 1940 dywizjon został przeniesiony na lotnisko w RAF Swinderby i włączony w skład Grupy Dowództwa Bombardowania nr 1 (RAF Bomber Command), razem z Dywizjonem 300.

W Grupie Bombardowania

edytuj

We wrześniu 1940, w okresie bitwy o Anglię, eskadra osiągnęła gotowość operacyjną i weszła do działań nad okupowaną Europą. Pierwszy lot bojowy w nocy 14 września 1940 odbyły trzy załogi, bombardując niemieckie jednostki desantowe przygotowane do inwazji na Anglię w porcie Boulogne[2]. Data ta następnie stała się świętem dywizjonu. Podczas kolejnych nocy bombardowano jednostki desantowe także w Calais i Ostendzie. Od 20 października 1940 dywizjon rozpoczął przezbrajanie i przeszkolenie na bombowcach dalekiego zasięgu Vickers Wellington z sześcioosobowymi załogami[3]. Od 22 grudnia 1940 roku dywizjon wszedł do akcji na samolotach Wellington – trzy załogi wzięły udział w nalocie na rafinerię ropy naftowej w Antwerpii, ponowionym 28 grudnia.

Od 1941 roku dywizjon rozpoczął działania nad Niemcami, nalotem na Bremę w nocy z 1 na 2 stycznia. Podczas powrotu z zadania trzy samoloty rozbiły się przy lądowaniu w trudnych warunkach i zginęło 11 lotników[3]. Dywizjon ponownie wizytowany był przez króla Jerzego VI 27 stycznia 1941. Na wiosnę rozpoczęto działania na terenie Niemiec, bombardując miasta: Hamburg, Kolonię, Mannheim, Düsseldorf, Frankfurt nad Menem, Duisburg, Essen, Osnabrück, Bielefeld, Norymberga i cele niemieckie we francuskim porcie Brest. W nocy 23/24 marca i 17 kwietnia 1941 dywizjon 301 bombardował Berlin. Od 18 lipca 1941 dywizjon został przeniesiony na lotnisko w RAF Hemswell, ponownie z Dywizjonem 300[3].

W 1942 roku dywizjon kontynuował nocne naloty na Niemcy. Między innymi, wziął udział w pierwszym, wykonanym przez tysiąc bombowców, nalocie w nocy 30 maja na Kolonię (operacja Millenium). W nalocie na Essen 5 czerwca po zestrzeleniu dostał się do niewoli dowódca dywizjonu mjr pil. Stanisław Krzystyniak. W kolejnym nalocie na Bremę 26 czerwca uczestniczyło aż 15 samolotów dywizjonu, ale też po zestrzeleniu dostał się do niewoli kolejny dowódca dywizjonu mjr pil. Maksymilian Brzozowski[4]. W drugiej połowie 1942 dywizjon wykonywał też zadania minowania niemieckich baz morskich, jak St. Nazaire, Lorient, Brest oraz wód przybrzeżnych w rejonie Wysp Fryzyjskich, ujścia Elby, Helgolandu i wybrzeży Holandii. W tym okresie bombardowano Mediolan i Turyn. Z uwagi na spore straty (pod koniec lipca było jedynie 6 pełnych załóg), od listopada dywizjon wykonywał mniej ryzykowne loty minowania akwenów[4].

W Grupie Specjalnego Przeznaczenia

edytuj
Osobny artykuł: 1586 Eskadra Specjalnego Przeznaczenia.

Dywizjon, z uwagi na duże straty i trudności w uzupełnieniu stanów załóg, 31 marca 1943 został rozwiązany. Z 7 załóg sformowano 1 kwietnia 1943 Eskadrę „C” w składzie brytyjskiego 138 Dywizjonu Specjalnego Przeznaczenia RAF. Pozostali lotnicy zostali przeniesieni do innych polskich dywizjonów bombowych, głównie Dywizjonu 300[5].

Zadaniem Eskadry „C” było przewożenie osób oraz wyposażenia wojskowego dla ruchu oporu w okupowanych krajach, w tym w Polsce. Nocne loty do Polski wykonywano z Anglii nad Morzem Północnym i Danią, a po wzmocnieniu niemieckiej obrony przeciwlotniczej w Danii, nad Szwecją i trwały one do 16 godzin[5].

Polska Eskadra „C” 4 listopada 1943 została usamodzielniona oraz przemianowana na Eskadrę Specjalnego Przeznaczenia. W pismach służbowych polskich władz eskadra ta nadal była określana była jako Dywizjon 301[5]. Eskadrę najpierw przebazowano na lotnisko Sidi Amor w Tunezji, a od 22 grudnia 1943 na lotnisko Campo Cassale pod Brindisi we Włoszech. Etat eskadry wzrósł do 10 załóg, przy 6 samolotach (3 Halifaxy i 3 Liberatory), a do czerwca 1944 do 12 załóg i samolotów (9 Halifaxów i 3 Liberatory)[5].

W Grupie Transportowej

edytuj

W dniu 7 listopada 1944 Eskadrę 1586, wraz ze zwiększeniem etatu, przekształcono najpierw w Dywizjon 319, a następnie z powrotem w Dywizjon 301, utrzymując dotychczasowy charakter jednostki specjalnego przeznaczenia. Ostatni lot do Polski wykonano 28 grudnia 1944 (zob. Radatice). Od 28 lutego 1945, w związku z zanikiem potrzeb zaopatrywania ruchów oporu, dywizjon wycofany został ze składu lotnictwa do zadań specjalnych i przekazany do lotnictwa transportowego (RAF Transport Command). Od 15 marca 1945 dywizjon przebazowano z Włoch do Anglii, na lotnisko RAF Blackbushe. Od 4 kwietnia 1945 dywizjon został zreorganizowany w dywizjon transportowy oraz wyposażony w samoloty Vickers Warwick. Rozformowanie dywizjonu nastąpiło 18 grudnia 1946 w bazie RAF Chedburgh.

Odznaka

edytuj

Odznakę Dywizjonu Naczelny Wódz zatwierdził 15 czerwca 1945[6]. Odznaka jednoczęściowa o wymiarach 30 × 30 mm wykonana ze srebrzonego tombaku posiada kształt okręgu z nasadzonym po lewej stronie półksiężycem. W środku odznaki ukoronowany orzeł, na tle którego w dolnej części umieszczono dwie tarcze herbowe. Po lewej stronie wizerunek warszawskiej Syreny, po prawej Gryfa Pomorskiego. Poniżej tarcz herbowych, na półksiężycu, numer dywizjonu 301. Odznaka bita z kontrmatrycą była wykonana we Włoszech[7]

Personel

edytuj
Dowódcy Dywizjonu 301
Stopień
RAF 		Stopień
PSP 		Imię i nazwisko Od dnia Informacje
Doradca brytyjski[1]
S/Ldr C. G. Skinner 22 lipca 1940
Dowódcy polscy[8]
W/Cdr ppłk pil. Roman Rudkowski 22 lipca 1940 od września 1941 zaprzysiężony jako Cichociemny
W/Cdr mjr pil. Witold Jacek Piotrowski 17 lipca 1941
S/Ldr mjr pil. Stanisław Krzystyniak 1 kwietnia 1942 potem W/Cdr, po zestrzeleniu 26 czerwca 1942 w niewoli[9]
S/Ldr mjr pil. Maksymilian Brzozowski 26 kwietnia 1942 potem W/Cdr, po zestrzeleniu 3 lipca 1942 w niewoli
F/Lt kpt. pil. Stanisław Doliński 3–16 lipca 1942 pełniący obowiązki Dowódcy
S/Ldr kpt. pil. Henryk Kołodziejek 3 sierpnia 1942 potem mjr pil., W/Cdr
S/Ldr mjr pil. Adam Dąbrowa 23 września 1942 potem W/Cdr, do przeformowania dywizjonu 31 marca 1943
okres przeformowania Dywizjonu 301 w Eskadrę „C” oraz 1586
W/Cdr mjr naw. Eugeniusz Arciuszkiewicz 7 listopada 1944 od ponownego sformowania dywizjonu
W/Cdr mjr pil. Teofil Pożyczka 6 maja 1945 do rozformowania 18 grudnia 1946

Personel dywizjonu

edytuj

W wykazie figurują oficerowie i podoficerowie Dywizjonu 301, których biogramy są zamieszczone w Wikipedii.

Lotniska

edytuj
 
 
Zdjęcie lotnicze bazy RAF Swinderby z kwietnia 1941, zajmowanej przez polskie dywizjony 300 i 301
Bazy lotnicze Dywizjonu 301
Baza lotnicza Użytkowana od
RAF Bramcote 22 lipca 1940
RAF Swinderby 25 sierpnia 1940
RAF Hemswell 18 lipca 1941
od 1 kwietnia 1943 bazy Eskadr „C” i 1586
RAF Campo Casale Brindisi 7 listopada 1944
RAF Blackbushe 4 kwietnia 1945
RAF North Weald 2 lipca 1945
RAF Chedburgh 4 września 1945

Samoloty na uzbrojeniu

edytuj
Samoloty na wyposażeniu Dywizjonu 301
Typ samolotu[i] Użytkowane od
Fairey Battle I[ii] 26 lipca 1940
Vickers Wellington IC[iii] 16 listopada 1940
Vickers Wellington IV[iv] 26 października 1941
okres Eskadry „C” oraz 1586
Handley Page Halifax[v]
Consolidated B-24 Liberator[vi] 		7 listopada 1944
Vickers Warwick C I, C III[vii] maj 1945
Handley Page Halifax C VIII[viii] styczeń 1946
  1. ↑ Oznaczenia samolotów.
  2. ↑ M.in.: L5316-L, L5351-N, L5392-M, L5421-F, L5445-R, L5535-Q, L5536-S, L5549-J, L5551-B, L5555-H, L5556-G, L5575-A, P6567-E, P6569-D.
  3. ↑ M.in. w okresie początkowym: L7819-P, L7874-S, R1006-H, R1026-R, R1047-T, R1227-M, R1349-O, R1349-N, R1365-D, R1366-L, T2517-A, T2518-K, T2576-G, T2625-B;
    w połowie 1941 m.in.: R1064-A, W5690-W, X9616-T.
  4. ↑ M.in. w okresie początkowym: R1390-K, R1520-L, R1525-E, R1535-A, R1585-M, R1590-H, R1615-G, Z1252-T, Z1253-B, Z1255-D, Z1257-J, Z1258-F, Z1259-O, Z1263-P, Z1285-S, Z1317-U, Z1386;
    w połowie 1942: R1390-E, R1490-F, R1535-J, R1585-R, R1615-G, R1650-T, Z1273-T, Z1329-Z, Z1331-C, Z1337-O, Z1375-R, Z1460-I, Z1467-L, Z1472-H;
    na początku 1943: R1490-F, R1535-G, Z1263-P, Z1284-K, Z1322-U, Z1336-J, Z1340-C, Z1423-M, Z1459-S, Z1474-B.
  5. ↑ M.in. pierwszych 7 sztuk: BB440-G, JP136-D, JP242-E, LL118-C, LL187-H, Ll367-P, LL534-M.
  6. ↑ Pierwsze 4 sztuki: BZ965-V, KG834-U, KG994-R, KH151-S.
  7. ↑ M.in. Warwick C I: BV244-H, BV245-Z, BV248, BV252-V;
    Warwick C III: HG225-N, HG226-D, HG236-R, HG242, HG248, HG275-S, HG289-A, HG293-O, HG294-F, HG295-D, HG296-F, HG298-M, HG299-J, HG322-H, HG323-P, HG327-H, HG339-T.
  8. ↑ M.in.: PP219-F, PP221-K, PP223-B, PP225-W, PP229-L, PP231-K, PP232-D, PP233-X, PP234-V, PP236-T, PP314-C, PP324-V, PP327-H, PP328-C, PP330-O, PP335-G, PP337-S, PP339-H.

Podsumowanie wysiłku bojowego dywizjonu

edytuj

W okresie 19 lipca 1940 – 8 maja 1945.

Operacje bojowe w Bomber Command
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
samolotozadań 42 418 706 94 – – 1260
godzin 155,5 2285,5 4066 661 – – 7168
Zadania specjalne nad Polską
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
samolotozadania operacyjne – 2 21 64 339 – 426
godziny lotu – 22 259 714 2894 – 3889
zrzucony tonaż – 0,9 11,5 42,2 237,6 – 282,2
zrzuceni skoczkowie – 9 77 105 141 – 332
straty w załogach[i] – 1 1 3 19 1/8 – 24 1/8
Zadanie specjalne nad innymi krajami
samolotozadania operacyjne – – 83 127 604 95 909
godziny lotu – – 576 859 3887 716 6038
zrzucony tonaż – – 58,5 121 1010,8 94,3 1284,6
zrzuceni skoczkowie – – 60 88 193 19 360
straty w załogach – – 2 6 1 3/8 9 3/8
Łącznie zadania specjalne dywizjonu 301
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
samolotozadania operacyjne – 2 104 191 943 95 1335
godziny lotu – 22 835 1573 6781 716 9927
zrzucony tonaż – 0,9 70 163,2 1248,4 94,3 1576,8
zrzuceni skoczkowie – 9 137 193 334 19 692
straty w załogach – 1 3 9 20 1/8 3/8 33 1/2
  1. ↑ Straty w załogach odnoszą się do całych załóg, liczących od 6 do 8 lotników każda.

Straty w personelu i sprzęcie

edytuj
Łączne straty lotników i samolotów
Dywizjonu 301 oraz Eskadry „C” i 1586
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
polegli w akcji 5 44 115 22 109 7 302
w niewoli, internowani – 24 37 7 23 91
utracone maszyny 2 13 29 20 21 2 87

Uhonorowanie

edytuj

Dnia 11 listopada 1966 nadano dywizjonowi Order Virtuti Militari[13][14]

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Król 1982 ↓, s. 104.
  2. ↑ Mroczkowski i Olejko 2011 ↓.
  3. ↑ a b c Król 1982 ↓.
  4. ↑ a b Król 1982 ↓, s. 107–111.
  5. ↑ a b c d Król 1982 ↓, s. 107.
  6. ↑ Dziennik Rozkazów Naczelnego Wodza z 1945 r., Nr 40, poz. 40.
  7. ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 528.
  8. ↑ Król 1982 ↓, s. 116–117.
  9. ↑ ppłk. pil. Stanisław Krzystyniak.
  10. ↑ Bieniecki 2005 ↓.
  11. ↑ Bieniecki 2007 ↓.
  12. ↑ Polskie Wciech Zmyśłony, Siły Powietrzne w II Wojnie Światowej.
  13. ↑ Krząstek i Żak 1997 ↓, s. 168.
  14. ↑ Lista jednostek odznaczonych Orderem VIRTUTI MILITARI [online] [dostęp 2008-12-22].

Bibliografia

edytuj
  • Izydor Koliński: Regularne jednostki Wojska Polskiego (lotnictwo). Formowanie, działania bojowe, organizacja i uzbrojenie, metryki jednostek lotniczych. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. T. 9. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
  • Wacław Król: Polskie dywizjony lotnicze w Wielkiej Brytanii 1940–1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982. ISBN 83-11-06745-7.
  • Tadeusz Krząstek, Andrzej Żak: Z ziemi włoskiej do Polski. Warszawa: Wydawnictwo Marrow SA, 1997. ISBN 83-907396-5-8.
  • Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918–1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918–1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007.
  • Olgierd Cumft, Hubert Kazimierz Kujawa, Księga lotników polskich poległych, zmarłych i zaginionych 1939–1946, Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1989, ISBN 83-11-07329-5.
  • Kajetan Bieniecki, Lotnicze wsparcie AK, Bellona, 2005.
  • Kajetan Bieniecki, Polskie załogi nad Europą 1941–1945. Polacy w operacjach specjalnych, Bellona, 2007, ISBN 978-83-11-10235-4.
  • Krzysztof Mroczkowski, Andrzej Olejko, Nocnych Lotów Świadectwa, Acta Aeronautica, Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, 2011, ISBN 978-83-931259-1-3.
  • Piotr Hodyra, 301 Dywizjon Bombowy 1940–1943, Almapress, Warszawa, 2016, ISBN 978-83-7020-664-2.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Dywizjon_301&oldid=74561901”