Bitwa pod Oranami
Bitwa pod Oranami – walki 2 Dywizji Litewsko-Białoruskiej z sowieckim III Korpusem Kawalerii Gaja i wojskami litewskimi w czasie lipcowej ofensywy Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego w okresie wojny polsko-bolszewickiej.
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| Czas |
16 lipca 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
pod Oranami | ||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
ofensywa Frontu Zachodniego | ||
| Wynik |
zwycięstwo Sowietów | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Położenie wojsk przed bitwą
edytujW pierwszej dekadzie lipca przełamany został front polski nad Autą, a wojska Frontu Północno-Wschodniego gen. Stanisława Szeptyckiego cofały się pod naporem ofensywy Michaiła Tuchaczewskiego[1]. Naczelne Dowództwo nakazało powstrzymanie wojsk sowieckiego Frontu Zachodniego na linii dawnych okopów niemieckich z okresu I wojny światowej[2].
Ściągnięta z polsko-litewskiej linii demarkacyjnej, 2 Dywizja Litewsko-Białoruska gen. Aleksandra Boruszczaka[3] obsadzała rubież obrony Skajtaszyle – Korkożyszki – Dubinki[4].
12 i 13 lipca oddziały 3 Korpusu Kawalerii odrzuciły piechotę polską pod Korkożyszkami i Podbrodziem[5] i 14 lipca kawaleria Gaja ruszyła na Wilno. Po ciężkich walkach Sowieci zdobyli miasto, a wieczorem polskie oddziały rozpoczęły wycofanie w kierunku Landwarowa i dalej wzdłuż toru kolejowego Wilno – Grodno[6].
Walczące wojska
edytuj| Jednostka | Dowódca | Podporządkowanie |
 Wojsko Polskie
| ||
|---|---|---|
| 2 Dywizja Litewsko-Białoruska | gen. Aleksander Boruszczak | Front Północny |
| III Brygada Litewsko-Białoruska | płk Bronisław Wędziagolski | 2 D L-B |
| ⇒ Kowieński pułk strzelców | mjr Leon Łada-Zawistowski | |
| ⇒ Słucki pułk strzelców | ||
| ⇒ Lidzki pułk strzelców | ppłk Witold Hupert | |
| ⇒ pułk kawalerii Obrony Wilna | rtm. Władysław Dąbrowski | |
| ⇒ I/159 pułku piechoty | ||
| pociąg pancerny „Mściciel” | ||
 Armia Czerwona
| ||
| 15 Dywizja Kawalerii | Aleksandr Matuzienko | III Korpus Kawalerii |
| oddziały litewskie | ||
Walki pod Oranami
edytujPo przegranej bitwie o Wilno zdezorganizowane oddziały 2 Dywizji Litewsko-Białoruskiej w dużym nieładzie wycofywały się wzdłuż linii kolejowej Wilno - Grodno. Osłonę zapewniał sformowany z ochotników pułk kawalerii Obrony Wilna rtm. Władysława Dąbrowskiego. Będąca w permanentnej walce z sowiecką kawalerią kolumna marszowa 2 Dywizji Litewsko-Białoruskiej dotarła nad Mereczankę, gdzie drogę zastąpiły jej oddziały wojsk litewskich. Po porzuceniu całego taboru, Polacy zdołali przeprawić się przez rzekę uszkodzonym mostem kolejowym i 16 lipca dotarli do stacji Orany. Zdziesiątkowane bataliony kowieńskiego, słuckiego i lidzkiego pułków strzelców, pułku kawalerii Obrony Wilna, resztki artylerii dywizji, pociąg pancerny „Mściciel” oraz sztab III Brygady Litewsko-Białoruskiej były osłabione wysokimi stratami, przygnębione i wyczerpane odwrotem, dysponowały resztkami amunicji, której po utracie taborów nie było skąd uzupełnić. Całością sił polskich dowodził płk Bronisław Wędziagolski.
W samych Oranach stacjonowali już Litwini[7]. Do niedawna kwaterował tutaj polski I batalion 159 pułku piechoty, który dozorował osiemdziesięciokilometrowy odcinek granicy polsko-litewskiej. Wobec zbliżania się frontu, batalion zwinął posterunki graniczne i zajął stanowiska pod Bartelami, przy linii kolejowej Orany – Wilno. Zanim zdążono przygotować obronę, oddziały litewskie przepuściły przez swoje pozycje kawalerię sowiecką, która zagroziła wyjściem na tyły batalionu. Jego dwie kompanie wycofały się na stację Orany i następnie odeszły w kierunku Grodna, ale 1 i 2 kompanie zostały otoczone i zmuszone do złożenia broni[8].
Mimo co najmniej dwuznacznej postawy Litwinów, dowódca III Brygady Litewsko-Białoruskiej płk Bronisław Wędziagolski postanowił dać zmęczonym oddziałom kilka godzin odpoczynku i wystawił ubezpieczenia tylko od strony północnej, skąd spodziewano się nadejścia Sowietów[7][9]. Około 23.00 na odpoczywające pod stacją kolejową oddziały polskie uderzyła przepuszczona przez Litwinów sowiecka 15 Dywizja Kawalerii. Równocześnie od strony Oran zaatakowała litewska piechota. Mimo całkowitego zaskoczenia, oddziały 2 Dywizji Litewsko-Białoruskiej stawiły opór i nocny atak został odparty. Po północy polskie oddziały rozpoczęły dalszy odwrót na Marcinkańce - Grodno[7][10][11].
Bilans walk
edytujW walkach pod Oranami Polacy stracili kilkuset poległych, rannych i jeńców oraz kilka ciężkich karabinów maszynowych. Według Gaja Gaja, 15 Dywizja Kawalerii wzięła do niewoli około trzystu jeńców i zdobyła dziewięć ckm-ów. Straty sowieckie i litewskie nie są znane[12].
Przypisy
edytuj- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 49.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 277.
- ↑ Odziemkowski 1998 ↓, s. 147.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 435.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 368-369.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 436.
- ↑ a b c Odziemkowski 2004 ↓, s. 296.
- ↑ Bożejko 1929 ↓, s. 17.
- ↑ Komisja 76 pp 1930 ↓, s. 27.
- ↑ Laskowski (red.) 1937 ↓, s. 142.
- ↑ Baron 1929 ↓, s. 16.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 297.
Bibliografia
edytuj- Szymon Baron: Zarys historii wojennej 77-go pułku piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Antoni Paweł Bożejko: Zarys historji wojennej 74-go górnośląskiego pułku piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- Komisja pułkowa: Zarys historji wojennej pułków polskich 1918–1920. 76 Lidzki pułk piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1930.
- Otton Laskowski (red.): Encyklopedia wojskowa. T. VI. Warszawa: Wydawnictwo Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego, 1937.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
- Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.