Wikipedia

Arcydzieła ustnego i niematerialnego dziedzictwa ludzkości

Arcydzieła ustnego i niematerialnego dziedzictwa ludzkości – proklamacje ogłaszane przez UNESCO w latach 2001–2005 w celu wyróżnienia na arenie światowej wybranych zjawisk z zakresu dziedzictwa niematerialnego i związanych z nim przestrzeni kulturowych.

W latach 2001–2005 ogłoszone zostały trzy Proklamacje (2001, 2003, 2005), w ramach których wyróżniono łącznie 90 zjawisk. Program ten nie jest przez UNESCO kontynuowany ze względu na wejście w życie 20 kwietnia 2006 roku Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego (ang. Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage) z 2003 r. Artykuł 31 pkt. 3 Konwencji stwierdza, że "nie przewiduje się kolejnych Proklamacji po wejściu w życie niniejszej Konwencji"[1]. 90 zjawisk, które przed uchwaleniem Konwencji zostały proklamowane Arcydziełami Ustnego i Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości, na mocy Art. 31 pkt. 1. Konwencji zostało wpisanych na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości, tworzoną na mocy tej Konwencji.

Konwencja w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego odnosi się do współcześnie praktykowanych zjawisk kulturowych przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Zaliczają się do nich:

  • tradycje i przekazy ustne, w tym język jako nośnik niematerialnego dziedzictwa kulturowego;
  • sztuki widowiskowe i tradycje muzyczne;
  • zwyczaje, obyczaje i obchody świąteczne;
  • wiedza o przyrodzie i wszechświecie oraz związane z nią praktyki;
  • umiejętności związane z tradycyjnym rzemiosłem[2].

W ramach Konwencji prowadzone są trzy odrębne listy:

Celem list jest promocja dziedzictwa niematerialnego i zwracanie uwagi na konieczność jego ochrony. Zadaniem Rejestru najlepszych praktyk jest dzielenie się doświadczeniem i ukazywanie możliwości ochrony dziedzictwa niematerialnego.

Tryb wpisywania zjawisk (tzw. elementów) na listy i do rejestru jest zbliżony do procedury przyjętej dla Listy Światowego Dziedzictwa prowadzonej na mocy Konwencji UNESCO z 1972 r. O wpisie na listę decyduje Międzyrządowy Komitet ds. ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego wybierany przez przedstawicieli rządów krajów, które podpisały Konwencję. Wnioski o wpis mogą być kierowane do Komitetu przez rządy krajów – Państw-Stron Konwencji. Większość rządów krajów działających w ramach konwencji scedowała to uprawnienie na odpowiednie instytucje krajowe[3].

Poniższa lista przedstawia według krajów 90 arcydzieł ustnego i niematerialnego dziedzictwa ludzkości proklamowanych w latach 2001–2005, wpisanych w 2008 roku na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości[4][5].

Europa

edytuj

Albania (1)

edytuj
  Albański ludowy śpiew izopolifoniczny[6] 2005

Belgia (2)

edytuj
  Karnawał w Binche[7] 2003
  Pochód olbrzymów i smoków w Belgii i Francji – wpis wraz z Francją[8] 2005

Bułgaria (1)

edytuj
  Bistriszkite babi – archaiczna polifonia, tańce i praktyki rytualne z regionu Szopłuk (bułg. Шоплук)[9] 2005

Czechy (1)

edytuj
  Slovácky Verbuňk – taniec rekrutów regionu Slovácko[10] 2005

Estonia (2)

edytuj
Przestrzeń kulturowa Kihnu[11] 2003
  Bałtyckie festiwale pieśni – wpis wraz z Litwą i Łotwą[12] 2003

Francja (1)

edytuj
  Pochód olbrzymów i smoków w Belgii i Francji – wpis wraz z Belgią[8] 2005

Hiszpania (2)

edytuj
  Misterium w Elche[13] 2001
  Patum w Berga[14] 2005

Litwa (2)

edytuj
  Sztuka rzeźbienia krzyży i ich symbolika – wpis wraz z Łotwą[15] 2001
  Bałtyckie festiwale pieśni – wpis wraz z Estonią i Łotwą[12] 2003

Łotwa (1)

edytuj
  Bałtyckie festiwale pieśni – wpis wraz z Estonią i Litwą[12] 2003

Rumunia (1)

edytuj
  Rytuał Căluş[16] 2005

Rosja (2)

edytuj
  Przestrzeń kulturowa i kulturowy przekaz ustny starowierców Siemiejców[17] 2001
Ołoncho – jakucki epos heroiczny[18] 2005

Słowacja (1)

edytuj
  Fujara i muzyka na ten instrument[19] 2005

Włochy (2)

edytuj
  Opera dei Pupi – Sycylijski Teatr Lalek[20] 2005
"Pieśń Tenorów": wyraz sardyńskiej kultury pasterskiej[21] 2005

Azja

edytuj

Armenia (1)

edytuj
  Muzyka na duduk[22] 2005

Azerbejdżan (1)

edytuj
  Azerbejdżański mugam[23] 2003

Bangladesz (1)

edytuj
  Pieśni Baulów[24] 2005

Bhutan (1)

edytuj
Drametse Ngachan: Taniec masek z bębnami[25] 2005

Chiny (4)

edytuj
  Opera Kunqu[26] 2001
  Sztuka gry na instrumencie guqin[27] 2003
Sztuka Ujgur Muqam w regionie Xinjiang[28] 2005
Urtyn Duu: tradycyjna długa pieśń – wpis wraz z Mongolią[29] 2005

Filipiny (2)

edytuj
Śpiewy Hudhud z Ifugao[30] 2001
Epos Darangen ludu Maranao w regionie Jeziora Lanao[31] 2005

Gruzja (1)

edytuj
Gruziński śpiew polifoniczny[32] 2001

Indie (3)

edytuj
  Kudijattam: teatr sanskrytu[33] 2001
Tradycja recytacji wedyjskiej[34] 2003
  Ramlila: Tradycyjny spektakl Ramajana[35] 2005

Indonezja (2)

edytuj
  Teatr lalek Wayang[36] 2003
  Indonezyjski Kris[37] 2005

Japonia (3)

edytuj
  Teatr nōgaku[38] 2001
  Teatr lalek bunraku[39] (ningyō jōruri) 2003
Teatr kabuki[40] 2005

Kambodża (2)

edytuj
Balet Królewski Kambodży[41] 2003
  Sbek Thom – teatr cieni Khmerów[42] 2005

Kirgistan (1)

edytuj
Sztuka akynów, kirgiskich opowiadaczy eposów[43] 2003

Korea Południowa (3)

edytuj
Królewski rodowy obrzęd i muzyka rytualna w świątyni Jongmyo[44] 2003
  Epickie pieśni pansori[45] 2003
  Festiwal "Gangneung Danoje"[46] 2005

Malezja (1)

edytuj
Teatr Mak yong[47] 2005

Mongolia (2)

edytuj
  Tradycyjna muzyka morin chuur[48] 2003
Urtyn Duu: tradycyjna długa pieśń – wpis wraz z Chinami[29] 2005

Turcja (2)

edytuj
  Sztuka Meddah – publiczni opowiadacze historii[49] 2003
  Ceremonia Mewlewi Sema – Taniec Derwiszów[50] 2005

Tadżykistan (1)

edytuj
Muzyka Szaszmakom – wpis wraz z Uzbekistanem[51] 2003

Uzbekistan (2)

edytuj
Muzyka Szaszmakom – wpis wraz z Tadżykistanem[51] 2003
Przestrzeń kulturowa regionu Bojsun[52] 2003

Wietnam (2)

edytuj
Wietnamska muzyka dworska Nhã nhạc[53] 2003
  Przestrzeń kulturowa gongów[54] 2005

Kraje Arabskie

edytuj

Algieria (1)

edytuj
Ahellil z regionu Gouara[55] 2005

Egipt (1)

edytuj
Epos As-Sira al-Hilalijja[56] 2003

Irak (1)

edytuj
Irackie maqam[57] 2003

Jemen (1)

edytuj
Pieśni z Sany[58] 2003

Jordania (1)

edytuj
  Przestrzeń kulturowa plemion beduińskich w Petrze i Wadi Rum[59] 2005

Maroko (2)

edytuj
  Przestrzeń kulturowa placu Dżami al-Fana[60] 2001
  Festiwal moussem z okolic Tantan[61] 2005

Palestyna (1)

edytuj
Palestyńskie "Hikaye"[62] 2005

Afryka Subsaharyjska

edytuj

Benin (1)

edytuj
Dziedzictwo przekazu ustnego Gelede – wpis wraz z Nigerią i Togo[63] 2001

Gambia (1)

edytuj
Kankurang – rytuał inicjacyjny plemion Mandinka – wpis wraz z Senegalem[64] 2005

Gwinea (1)

edytuj
Przestrzeń kulturowa Sosso-Bala w Niagassola[65] 2001

Madagaskar (1)

edytuj
Kunszt rękodzieła drewnianego społeczności Zafimaniry[66] 2003

Malawi (2)

edytuj
Uzdrawiający taniec Vimbuza[67] 2005
  Gule Wamkulu – wpis wraz z Mozambikiem i Zambią[68] 2005

Mali (1)

edytuj
Przestrzeń kulturowa plemion Jaaral i Degal[69] 2005

Mozambik (2)

edytuj
  Gule Wamkulu – wpis wraz z Malawi i Zambią[68] 2005
Ksylofony Timbila plemienia Czopi[70] 2005

Nigeria (2)

edytuj
  Dziedzictwo przekazu ustnego Gelede – wpis wraz z Beninem i Togo[63] 2001
  System przepowiadania przyszłości Ifá[71] 2005

Republika Środkowoafrykańska (1)

edytuj
Tradycje przekazu ustnego Pigmejów Aka z Afryki Środkowej[72] 2003

Senegal (1)

edytuj
  Kankurang – rytuał inicjacyjny plemion Mandinka – wpis wraz z Gambią[64] 2005

Togo (1)

edytuj
  Dziedzictwo przekazu ustnego Gelede – wpis wraz z Beninem i Nigerią[63] 2001

Uganda (1)

edytuj
Ugandyjska tkanina z kory drzewa[73] 2005

Wybrzeże Kości Słoniowej (1)

edytuj
Gbofe z Afounkaha: muzyka trąbek poprzecznych i przestrzeń kulturowa społeczności Tagbana[74] 2001

Zambia (2)

edytuj
Maskarada Makiszi[75] 2001
  Gule Wamkulu – wpis wraz z Malawi i Mozambikiem[68] 2005

Zimbabwe (1)

edytuj
  Taniec Mbende Jerusarema – taniec popularny wśród ludów Zezuru Szona[76] 2005

Ameryka Łacińska

edytuj

Belize (1)

edytuj
Język, taniec i muzyka Garifuna – wpis wraz z Gwatemalą, Hondurasem i Nikaraguą[77] 2001

Boliwia (2)

edytuj
  Karnawał w Oruro[78] 2001
Andyjska kosmowizja grupy etnicznej Kallawaja[79] 2003

Brazylia (2)

edytuj
Ustne i graficzne środki wyrazu grupy Wajapi[80] 2003
Samba de Roda z Recôncavo w Bahia[81] 2005

Ekwador (1)

edytuj
Dziedzictwo przekazu ustnego i kulturowych środków wyrazu ludu Zápara – wpis wraz z Peru[82] 2001

Gwatemala (2)

edytuj
Język, taniec i muzyka Garifuna – wpis wraz z Belize, Hondurasem i Nikaraguą[77] 2001
Tradycja widowisk tanecznych Rabinal Achí[83] 2005

Honduras (1)

edytuj
Język, taniec i muzyka Garifuna – wpis wraz z Belize, Gwatemalą i Nikaraguą[77] 2001

Jamajka (1)

edytuj
Dziedzictwo Maroon w Moore Town[84] 2003

Kolumbia (2)

edytuj
  Karnawał w Barranquilla[85] 2003
Przestrzeń kulturowa San Basilio de Palenque[86] 2005

Kostaryka (1)

edytuj
Tradycje pasterskie i wozy zaprzężone w woły[87] 2005

Kuba (1)

edytuj
Tumba Francesa – muzyka bractwa Oriente[88] 2003

Meksyk (1)

edytuj
  Obchody Dnia Zmarłych[89] 2003

Nikaragua (1)

edytuj
Język, taniec i muzyka Garifuna – wpis wraz z Belize, Gwatemalą i Hondurasem[77] 2001

Peru (1)

edytuj
Dziedzictwo przekazu ustnego i kulturowych środków wyrazu ludu Zápara – wpis wraz z Ekwadorem[82] 2001

Dominikana (1)

edytuj
Przestrzeń kulturowa Bractwa Ducha Świętego Congos z Villa Mella[90] 2001
Tradycja widowisk tanecznych Cocolo[91] 2005

Oceania

edytuj

Tonga (1)

edytuj
  Lakalaka: śpiewane oracje z układem choreograficznym[92] 2003

Vanuatu (1)

edytuj
  Rysunki na piasku w Vanuatu[93] 2003

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Internetowy System Aktów Prawnych: Dz.U. 2011 nr 172 poz. 1018: Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, sporządzona w Paryżu dnia 17 października 2003 r.. [dostęp 2013-11-18].
  2. ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Czym jest niematerialne dziedzictwo kulturowe?. [dostęp 2013-11-18].
  3. ↑ Intergovernmental Committee for the Safeguarding of Intangible Cultural Heritage. UNESCO. [dostęp 2011-05-24]. (ang.).
  4. ↑ UNESCO: Lists of intangible cultural heritage and Register of best safeguarding practices. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  5. ↑ Polski Komitet ds. UNESCO: Lista Reprezentatywna Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości: Wpisane w 2008 r.. [dostęp 2013-11-18].
  6. ↑ UNESCO ICH: Albanian folk iso-polyphony. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  7. ↑ UNESCO ICH: Carnival of Binche. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  8. ↑ a b UNESCO ICH: Processional giants and dragons in Belgium and France. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  9. ↑ UNESCO ICH: Bistritsa Babi, archaic polyphony, dances and rituals from the Shoplouk region. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  10. ↑ UNESCO ICH: Slovácko Verbuňk, recruit dances. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  11. ↑ UNESCO ICH: Kihnu cultural space. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  12. ↑ a b c UNESCO ICH: Baltic song and dance celebrations. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  13. ↑ UNESCO ICH: Mystery play of Elche. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  14. ↑ UNESCO ICH: Patum of Berga. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  15. ↑ UNESCO ICH: Cross-crafting and its symbolism. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  16. ↑ UNESCO ICH: Căluş ritual. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  17. ↑ UNESCO ICH: Cultural space and oral culture of the Semeiskie. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  18. ↑ UNESCO ICH: Olonkho, Yakut heroic epos. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  19. ↑ UNESCO ICH: Fujara and its music. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  20. ↑ UNESCO ICH: Opera dei Pupi, Sicilian puppet theatre. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  21. ↑ UNESCO ICH: Canto a tenore, Sardinian pastoral songs. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  22. ↑ UNESCO ICH: Duduk and its music. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  23. ↑ UNESCO ICH: Azerbaijani Mugham. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  24. ↑ UNESCO ICH: Baul songs. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  25. ↑ UNESCO ICH: Mask dance of the drums from Drametse. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  26. ↑ UNESCO ICH: Kun Qu opera. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  27. ↑ UNESCO ICH: Guqin and its music. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  28. ↑ UNESCO ICH: Uyghur Muqam of Xinjiang. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  29. ↑ a b UNESCO ICH: Urtiin Duu, traditional folk long song. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  30. ↑ UNESCO ICH: Hudhud chants of the Ifugao. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  31. ↑ UNESCO ICH: Darangen epic of the Maranao people of Lake Lanao. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  32. ↑ UNESCO ICH: Georgian polyphonic singing. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  33. ↑ UNESCO ICH: Kutiyattam, Sanskrit theatre. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  34. ↑ UNESCO ICH: Tradition of Vedic chanting. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  35. ↑ UNESCO ICH: Ramlila, the traditional performance of the Ramayana. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  36. ↑ UNESCO ICH: Wayang puppet theatre. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  37. ↑ UNESCO ICH: Indonesian Kris. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  38. ↑ UNESCO ICH: Nôgaku theatre. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  39. ↑ UNESCO ICH: Ningyo Johruri Bunraku puppet theatre. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  40. ↑ UNESCO ICH: Kabuki theatre. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  41. ↑ UNESCO ICH: Royal ballet of Cambodia. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  42. ↑ UNESCO ICH: Sbek Thom, Khmer shadow theatre. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  43. ↑ UNESCO ICH: Art of Akyns, Kyrgyz epic tellers. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  44. ↑ UNESCO ICH: Royal ancestral ritual in the Jongmyo shrine and its music. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  45. ↑ UNESCO ICH: Pansori epic chant. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  46. ↑ UNESCO ICH: Gangneung Danoje festival. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  47. ↑ UNESCO ICH: Mak Yong theatre. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  48. ↑ UNESCO ICH: Traditional music of the Morin Khuur. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  49. ↑ UNESCO ICH: Arts of the Meddah, public storytellers. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  50. ↑ UNESCO ICH: Mevlevi Sema ceremony. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  51. ↑ a b UNESCO ICH: Shashmaqom music. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  52. ↑ UNESCO ICH: Cultural space of Boysun District. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  53. ↑ UNESCO ICH: Nha Nhac, Vietnamese court music. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  54. ↑ UNESCO ICH: Space of gong culture. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  55. ↑ UNESCO ICH: Ahellil of Gourara. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  56. ↑ UNESCO ICH: Al-Sirah Al-Hilaliyyah epic. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  57. ↑ UNESCO ICH: Iraqi Maqam. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  58. ↑ UNESCO ICH: Song of Sana’a. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  59. ↑ UNESCO ICH: Cultural space of the Bedu in Petra and Wadi Rum. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  60. ↑ UNESCO ICH: Cultural space of Jemaa el-Fna Square. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  61. ↑ UNESCO ICH: Moussem of Tan-Tan. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  62. ↑ UNESCO ICH: Palestinian Hikaye. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  63. ↑ a b c UNESCO ICH: Oral heritage of Gelede. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  64. ↑ a b UNESCO ICH: Kankurang, Manding initiatory rite. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  65. ↑ UNESCO ICH: Cultural space of Sosso-Bala. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  66. ↑ UNESCO ICH: Woodcrafting knowledge of the Zafimaniry. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  67. ↑ UNESCO ICH: Vimbuza healing dance. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  68. ↑ a b c UNESCO ICH: Gule Wamkulu. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  69. ↑ UNESCO ICH: Cultural space of the Yaaral and Degal. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  70. ↑ UNESCO ICH: Chopi Timbila. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  71. ↑ UNESCO ICH: Ifa divination system. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  72. ↑ UNESCO ICH: Polyphonic singing of the Aka Pygmies of Central Africa. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  73. ↑ UNESCO ICH: Barkcloth making in Uganda. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  74. ↑ UNESCO ICH: Gbofe of Afounkaha, the music of the transverse trumps of the Tagbana community. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  75. ↑ UNESCO ICH: Makishi masquerade. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  76. ↑ UNESCO ICH: Mbende Jerusarema dance. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  77. ↑ a b c d UNESCO ICH: Language, dance and music of the Garifuna. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  78. ↑ UNESCO ICH: Carnival of Oruro. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  79. ↑ UNESCO ICH: Andean cosmovision of the Kallawaya. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  80. ↑ UNESCO ICH: Oral and graphic expressions of the Wajapi. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  81. ↑ UNESCO ICH: Samba de Roda of the Recôncavo of Bahia. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  82. ↑ a b UNESCO ICH: Oral heritage and cultural manifestations of the Zápara people. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  83. ↑ UNESCO ICH: Rabinal Achí dance drama tradition. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  84. ↑ UNESCO ICH: Maroon heritage of Moore Town. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  85. ↑ UNESCO ICH: Carnival of Barranquilla. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  86. ↑ UNESCO ICH: Cultural space of Palenque de San Basilio. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  87. ↑ UNESCO ICH: Oxherding and oxcart traditions in Costa Rica. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  88. ↑ UNESCO ICH: La Tumba Francesa. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  89. ↑ UNESCO ICH: Indigenous festivity dedicated to the dead. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  90. ↑ UNESCO ICH: Cultural space of the Brotherhood of the Holy Spirit of the Congos of Villa Mella. [dostęp 2013-11-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-21)]. (ang.).
  91. ↑ UNESCO ICH: Cocolo dance drama tradition. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  92. ↑ UNESCO ICH: Lakalaka, dances and sung speeches of Tonga. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
  93. ↑ UNESCO ICH: Vanuatu sand drawings. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Arcydzieła_ustnego_i_niematerialnego_dziedzictwa_ludzkości&oldid=75319484”