Mbende Jerusarema
Mbende Jerusarema – tradycyjny taniec wykonywany przez ludy Zezuru Szona zamieszkujące głównie dystrykty Murewa i Uzumba-Maramba-Pfungwe, w prowincji Maszona Wschodnia, we wschodniej części Zimbabwe.
| Niematerialne dziedzictwo kulturowe UNESCO | |
 Taniec Mbende Jerusarema wykonywany podczas festiwalu w mieście Murewa (2014) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ | |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Afryka |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
2008 |
Tradycja w 2005 roku proklamowana została arcydziełem ustnego i niematerialnego dziedzictwa ludzkości, a w 2008 roku wpisano ją na listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO[1][2].
Charakterystyka
edytuj
Taniec Mbende Jerusarema charakteryzuje się akrobatycznymi i niezwykle zmysłowymi ruchami ciał wykonujących go kobiet i mężczyzn. W przeciwieństwie do innych tańców z Afryki Wschodniej nie opiera się on na skomplikowanym stawianiu kroków, ani na dużej liczbie akompaniujących bębniarzy[2][1]. Muzyce podczas Mbende Jerusarema nadaje rytm tylko jeden mistrz tego instrumentu, któremu współtowarzyszą mężczyźni grający na drewnianych kołatkach i kobiety, które klaszczą, jodłują i dmuchają w gwizdki[2]. Nie towarzyszą jej żadne śpiewy czy deklamacje[2][1]. Podczas tańca mężczyźni kucają, potrząsając obiema rękami, a nogami energicznie kopią w ziemię, naśladując ryjącego norę kreta[1].
Taniec Mbende Jerusarema wywodzi się zdaniem badaczy z tańca wojennego, tańca płodności, tańca myśliwskiego oraz tańca pogrzebowego, łącząc elementy każdego z nich[3]. Nietypowa nazwa tańca odzwierciedla jego skomplikowaną historię na przestrzeni wieków. Początkowo, w czasach przedkolonialnych, nosił on nazwę mbende lub dembe[4], co w języku shona oznacza kreta. Zwierzę to było uważane przez ludy Szona za symbol sił witalnych, seksualności i rodziny, a sam starodawny taniec – za taniec płodności[1][2]. Przybyli na te tereny misjonarze chrześcijańscy zdecydowanie potępiali jednak praktykę o tak jednoznacznie seksualnym wydźwięku. Dlatego też w 1899 roku taniec został zakazany na mocy ustawy o zwalczaniu czarów[3]. Lokalna społeczność obawiała się zaniku tradycji[1]. W 1910 roku rada starszych społeczności Zezuru Szona dla obejścia zakazu zmieniła nazwę tańca z mbende na Jerusarema[3]. Nowa nazwa, oznaczająca w języku shona Jeruzalem, miała nadać tańcu konotację religijną[4][1]. Stał się on bowiem elementem przedstawień opowiadających o narodzinach Jezusa w Jerozolimie (choć urodził się on w Betlejem) odgrywanych w okresie bożonarodzeniowym[4].
Współcześnie obie nazwy funkcjonują równolegle[3][1]. Taniec Mbende Jerusarema mimo potępienia przez misjonarzy przetrwał i pozostał popularny, będąc źródłem dumy i tożsamości ludu Szona oraz symbolem walki z rządami kolonialnymi[1]. Po uzyskaniu przez Zimbabwe niepodległości w 1980 roku taniec ten stał się jednym z symboli tego kraju[3]. Tradycja zmienia jednak stopniowo swój charakter, stając się egzotyczną atrakcją odgrywaną jako animacja dla odwiedzających Zimbabwe turystów lub będąc wykonywaną podczas partyjnych wieców, gdzie traci swój kontekst i pierwotne znaczenie. Również tradycyjne instrumenty, takie jak bębny mitumba, grzechotki czy gwizdki zastępowane są słabej jakości imitacjami[1][2].
Od 2008 roku w celu ochrony i promocji tańca oraz rozpowszechniania wiedzy i umiejętności jego wykonywania organizowany jest coroczny festiwal tańca Jerusarema Mbende, który odbywa się w mieście Murewa położonym na północny wschód od stolicy Zimbabwe, Harare. Obejmuje występy artystyczne, konkursy dla szkół, warsztaty dla nauczycieli oraz wystawy lokalnego rękodzieła i tradycyjnego jedzenia[4][5].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j Mbende Jerusarema dance [online], ich.unesco.org [dostęp 2024-07-07] (ang.).
- ↑ a b c d e f Dziedzictwo niematerialne – Zimbabwe. Polski Komitet ds. UNESCO. [dostęp 2024-07-07]. (pol.).
- ↑ a b c d e Lisa Goldapple, A look at Jerusarema Mbende: The sexually-suggestive UNESCO-protected dance based on a mole [online], TOPIA Magazine, 20 stycznia 2023 [dostęp 2024-07-08] (ang.).
- ↑ a b c d Mbende Jerusarema Dance Festival – National Arts Council of Zimbabwe [online] [dostęp 2024-07-07] (ang.).
- ↑ Murewa gears for Jerusarema Mbende dance festival [online], newzimbabwe.com, 17 września 2015 [dostęp 2024-07-07] (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Film w serwisie YouTube przedstawiający taniec Mbende Jerusarema