Załuki (województwo podlaskie)
Załuki – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie białostockim, w gminie Gródek[5][6].
| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
163 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
85 |
| Kod pocztowy |
16-040[4] |
| Tablice rejestracyjne |
BIA |
| SIMC |
0029417[5] |
Położenie na mapie gminy Gródek  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu białostockiego  | |
 53°09′30″N 23°32′45″E/53,158333 23,545833[1]
| |
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa białostockiego.
Prawosławni mieszkańcy wsi należą do parafii św. Anny w Królowym Moście, a wierni kościoła rzymskokatolickiego do parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Gródku.
Położenie
edytuj
Załuki to wieś o układzie przestrzennym ulicówki powstała w XVII wieku, atrakcyjnie położona miejscowość w południowej części Puszczy Knyszyńskiej, nad rzeką Supraśl. Przez wieś przebiegają trzy szlaki turystyczne: Szlak Napoleoński, Szlak Wzgórz Świętojańskich i Szlak Powstania Styczniowego.
Do Załuk administracyjnie należy również wieś Podzałuki położona po drugiej stronie Supraśli (wsie mają wspólnego sołtysa).
Mieszkańcy
edytujWieś liczy 217 mieszkańców (dane z USC w Gródku z 29 grudnia 2006 r.). Położona jest na terenie Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej, nad rzeką Supraśl.
We wsi Załuki znajdowała się baza maszyn i chlewnie PGR – do 2000 część mieszkańców zatrudniona była w Państwowym Gospodarstwie Rolnym w Waliłach.
Większość mieszkańców wsi to rolnicy. Również wielu czynnych zawodowo dojeżdża do pracy w Białymstoku, Gródku, a także prowadzą własną działalność gospodarczą (najbardziej popularne są firmy związane z surowcem drzewnym, takie jak: tartaki, firmy zajmujące się wyrębem drewna, stolarką itp.). Część mieszkańców jest zatrudniona w leśnictwie, w Nadleśnictwach Waliły, Żednia i Supraśl.
Mieszkańcy wsi trudnią się również zbiorem ziół i runa leśnego.
W 1980 r. w Załukach dokonano badań dialektologiczno-językowych pod kierunkiem Janusza Siatkowskiego, w ramach których odnotowano, że podstawowym środkiem porozumiewania się mieszkańców między sobą jest gwara białoruska[7].
Załuczanie są w większości wyznania prawosławnego[7].
Struktura wiekowa
edytuj(stan na 29 grudnia 2006 r., wg danych USC w Gródku)
- do 12. roku życia - 41 osób,
- 13-15 lat - 10 osób,
- 16-17 lat - 8 osób,
- 18 lat - 7 osób,
- 19-60 - kobiety - 55 osób,
- 19-65 lat - mężczyźni - 59 osób,
- powyżej 60. roku życia - kobiety - 27 osoby,
- powyżej 65. roku życia - mężczyźni - 10 osób.
Ponad 52% społeczności Załuk to osoby poniżej 40. roku życia.
Walory turystyczne
edytuj
Kultura i tradycja Załuk wynika z położenia przygranicznego jak i z cech kulturowych wyznania prawosławnego. Nie zanikło tu rękodzieło i wciąż popularne jest wyszywanie krzyżykiem, tkanie na krosnach, dzierganie, szydełkowanie i in.
Rolniczy charakter miejscowości sprawia, że w Załukach nadal samodzielnie wytwarzanych jest wiele tradycyjnych produktów wiejskich, takich jak: masło, twarogi, wina, nalewki, wódki zbożowe i owocowe, a także przetwory runa leśnego.
We wsi można zobaczyć żurawia - studnię z charakterystycznym czerpakiem wody. Przy wsi od strony Sofipola (100m) jest cmentarz choleryczny datowany na XVIII wiek.
Załuki położone są nad rzeką Supraśl, którą odbywają się spływy kajakowe i nad którą istnieją możliwości plażowania.
Załuki stanowią bazę wypadową w okolice granicy polsko-białoruskiej, Gródka (cmentarz żydowski, cerkiew z freskami, imprezy cykliczne: Basowiszcza - połowa lipca, Siabrouskaja Biasieda - ostatnia sobota lipca), Walił (dom malarza Leona Tarasewicza), Królowego Mostu (cerkiew prawosławna i kapliczka), Kruszynian, Bohonik (meczety - szlak Tatarski Duży i Mały), Arboretum w Kopnej Górze (park dendrologiczny), Białegostoku, Michałowa, Krynek i in.
W okolicach jest wiele miejsc martyrologii: Zasady, Piłatowszczyzna, Popówka, Sokołda, uroczysko Piereciosy, a także wyludnionych wsi, gdzie jednak pozostał układ zabudowań, alei drzewnych, sady - np.: Majdan.
We wsi aktywnie rozwija się agroturystyka.
Instytucje
edytuj
W Załukach od 1 września 2008 istnieje jedyna w gminie Gródek (poza samym Gródkiem) szkoła podstawowa - Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Załukach, której organem prowadzącym jest stowarzyszenie "Załuki nad Supraślą".
We wsi ma swoją siedzibę Ochotnicza Straż Pożarna oraz Koło Gospodyń Wiejskich.
We wsi działają dwa zespoły folklorystyczne śpiewające po białorusku i po polsku:
W latach 2006–2008 działał również zespół dziecięcy „Kalineczka”.
Oba starsze zespoły mają na swoim koncie wiele nagród, występów (m.in. w Spale na "Dożynkach Prezydenckich", festiwalach muzyki białoruskiej, konkursach oraz przeglądach takich jak przegląd zespołów obrzędowych itp.
Od lutego 2005 we wsi funkcjonuje stowarzyszenie "Załuki nad Supraślą", którego celem jest rozwój miejscowości. Dzięki dotacji Fundacji Wspomagania Wsi w programie "Nasza świetlica" stowarzyszenie zorganizowało w udostępnionej przez OSP części remizy świetlicę środowiskową dla dzieci i młodzieży.
Imprezy cykliczne
edytujW Załukach organizowane są imprezy cykliczne:
- Noc Świętojańska (tzw. Noc Kupały)- data ruchoma - około 24 czerwca, w sobotę;
- Wiejskie Dożynki - termin ruchomy - zazwyczaj druga sobota września;
- Wigilia Ekumeniczna - grudzień (szkoła);
- festyny rodzinne - obchody Dnia Dziecka, Matki i Ojca organizowane przez szkołę. Coroczną najważniejszą atrakcją jest przedstawienie przygotowywane przez dorosłych (rodziców, dziadków, starszą młodzież) - termin ruchomy - pierwsza połowa czerwca.
Załuki należą do rzymskokatolickiej parafii w Gródku i prawosławnej parafii w Królowym Moście. Rokrocznie odpusty ku czci świętej Anny - patronki parafii położonych w drugiej z tych miejscowości - ściągają wielu turystów (niedziela najbliżej dnia 26 lipca - odpust katolicki, 7 sierpnia - odpust prawosławny).
Dojazd
edytujPrzez wieś wiedzie trasa autobusu PKS wyjeżdżającego z Białegostoku (linia: Gródek przez Załuki lub Michałowo przez Załuki).
Samochodem: drogą krajową nr 65 od Białegostoku do Sofipola, gdzie należy skręcić w lewo i przejechać 3 km.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 157879
- ↑ Wieś Załuki w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-11-10], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1585 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b Stanisław Glinka: Atlas gwar wschodniosłowiańskich Białostocczyzny. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1980, s. 45. [dostęp 2019-03-07].
Linki zewnętrzne
edytuj- Załuki (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 358.