Wróżenie

zdolność parapatoligiczna

Wróżenie (wróżbiarstwo, dywinacja) (łac. divinatio) – zespół czynności związanych z próbami przepowiadania przyszłości z pomocą specjalnych przedmiotów i technik, a według niektórych interpretacji, także sił nadnaturalnych (zob. siła wyższa). W środowisku naukowym wróżenie uznawane jest za pseudonaukę. Nie istnieje dowód potwierdzający skuteczność wróżenia.

Wróżbiarka, obraz Gaspare’a Traversiego, poł. XVIII w.

Techniki wróżenia

edytuj

Wróżenie a psychologia

edytuj

Badania etnograficzne różnych kultur wykazały[potrzebny przypis], że wróżby są równie popularne jak wiara w bóstwa. Większość przepowiedni odnosi się do szczęścia w miłości, majątku lub posiadania dzieci, czyli do tego co najbardziej interesuje większość ludzkości.

Niektórzy naukowcy[kto?] przypisują popularności wróżbiarstwa kilka przyczyn psychologicznych:

  1. Język wróżb jest prawie zawsze na tyle niejasny, aby trudno było zweryfikować ich prawdziwość w przyszłości, gdyż prawie zawsze pozostawia on dużą możliwość interpretacji, tego co ma się właściwie zgodnie z wróżbą wydarzyć.
  2. Ludzie wierzący we wróżby mają skłonność do zapominania nieudanych przepowiedni. Za to doskonale pamiętają te, które się sprawdziły.
  3. Wróżbiarze są dobrymi psychologami praktycznymi i umieją odgadywać, czego od nich oczekują klienci, „przepowiadając” im taką przyszłość, której się klienci podświadomie obawiają, lub odwrotnie – mówiąc im to, co chcą usłyszeć. Niektóre techniki dywinacyjne mają wiele wspólnego z testami projekcyjnymi, jakie obecnie stosuje się we współczesnej psychologii.

Wróżbiarze i ich entuzjaści zarzucają przeciwnikom i krytykom pomijanie w próbach interpretacji zjawiska współczesnej nauki, zwłaszcza odkryć fizyki, zgodnie z którymi wszechświat jest wielowymiarowy, czas zaś tylko jednym z jego wymiarów, specyficznym tylko dla naszego typu czasoprzestrzeni. Zdaniem wróżbiarzy miałoby to tłumaczyć fenomen wróżenia. Fizycy sądzą, że taka interpretacja ich badań, to pseudonauka pozbawiona jakichkolwiek dowodów eksperymentalnych. Niektórzy przeciwnicy wróżbiarstwa w swej krytyce opierają się głównie na interpretacjach religijnych. Postawa taka nie ma nic wspólnego z naukowym podejściem do badanego przedmiotu, bo nie odrzuca samej możliwość skutecznego przepowiadania przyszłości, lecz uznaje je za niemoralne (z punktu widzenia danej religii).

Wróżenie a religia

edytuj

Próby przepowiadania przyszłości, kontaktów ze zmarłymi czy czytania w myślach podejmowano już w odległej starożytności. Czarownicy, wróżbici i astrologowie występowali we wszystkich znanych kulturach starożytnych, gdzie pełnili często rolę kapłanów. Magia, w tym wróżbiarstwo, współistniała najczęściej z religią. Tak było u starożytnych Babilończyków, Egipcjan, Kananejczyków, Greków, Rzymian, Celtów, Słowian oraz wśród ludów zamieszkujących Afrykę, Australię i obie Ameryki. Techniki dywinacyjne są też znane i stosowane w wielu światowych religiach pochodzących z rejonów Indii i Chin: buddyzmie, taoizmie, hinduizmie.

Jedynym znanym wyjątkiem są wyznania oparte na wierzeniach starożytnych Hebrajczyków (judaizm, chrześcijaństwo, islam), ze względu na bardzo specyficzny obraz świata duchowego jaki został przez nie zaadaptowany ze Starego Testamentu.

Świat duchowy w religiach abrahamicznych

edytuj

Dla powyższych przyczyn wróżbiarstwo w Prawie Mojżeszowym karano śmiercią, zaś w praktyce wszystkich okultystów wypędzano z Izraela (1 Samuela 28:3, 2 Księga Królewska 23:24; Zachariasza 13:2).

Jeden z nurtów judaizmu zaadaptował kabałę, będącą formą wróżbiarstwa.

Chrześcijaństwo potępiło wszelkie praktyki okultystyczne (Dzieje Apostolskie 19:19; List do Galatów 5:20; Apokalipsa 22:15), lecz odrzucono jednocześnie karne wymogi prawa Mojżeszowego (Ewangelia Jana 8:3–11). Kiedy chrześcijaństwo stało się w starożytnym Rzymie religią państwową, powrócono do zasad starotestamentowych, przywracając w IV wieku karę śmierci za praktykowanie wszelkich form astrologii. Od XVI wieku w wyniku procesów o czary, zarówno w krajach protestanckich, jak i katolickich, na stosach spalono lub powieszono wiele kobiet (także pewna liczbę mężczyzn) podejrzewanych o wróżenie lub uprawianie innej formy magii. Początkowo sprzeciwiali się temu jedynie wyznawcy pacyfistycznych wyznań protestanckich (waldensi, anabaptyści–huterianie, kwakrzy). W Polsce ostatnie procesy zakończone spaleniem czarownic przeprowadzono w początku XVIII wieku, w krajach skandynawskich, a nawet w Stanach Zjednoczonych trwały one do końca XVIII w.

Również Koran (5;3 oraz 5;90) zabrania wyznawcom Allaha praktykowania wróżbiarstwa.

Najsłynniejsi wróżbici i wróżbitki

edytuj

Statystyki

edytuj

Według badań CBOS, w 2018 roku 11% Polaków korzystało z wróżbitów, przy czym kobiety trzykrotnie częściej od mężczyzn[8]. Usługi wróżbiarskie były także popularne wśród rozwodników[8].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at Collin de Plancy: Słownik wiedzy tajemnej. Warszawa-Kraków: Oficyna Wydawnicza POLCZEK Polskiego Czerwonego Krzyża, 1993. ISBN 83-85272-11-9.
  2. Michał Rozmysł, Ezoteryzm w zachodniej kulturze, Robert T. Ptaszek, Diana Sobieraj (red.), Religijność Alternatywna, Lublin: Wydawnictwo KUL, 2013, s. 132, ISBN 978-83-7702-666-3 (pol.).
  3. a b c Maciej Popko: Mitologia hetyckiej Anatolii. Warszawa: WAiF, 1987. ISBN 83-221-0103-1.
  4. Hijeromancyja, [w:] Encyklopedyja Powszechna S. Orgelbranda. T. 11, Gui.-Hof., Warszawa: Nakład, druk i własność S. Orgelbranda Księgarza i Typografa, 1862, s. 843.
  5. hasło „katoptromancja” w Słowniku języka polskiego PWN.
  6. Tadeusz Boy-Żeleński, Gargantua i Pantagruel [online], wolnelektury.pl [dostęp 2024-09-08] (pol.).
  7. litomancja. sjp.pwn.pl. [dostęp 2017-03-19]. (pol.).
  8. a b CBOS, Co przyniesie przyszłość – horoskowy, wróżki i talizmany, 2018, ISSN 2353-5822.