Wikipedia

Wałcz

miasto i gmina w województwie zachodniopomorskim
To jest najnowsza wersja przejrzana, która została oznaczona 25 lis 2024. Od tego czasu wykonano 3 zmiany, które oczekują na przejrzenie.

Wałcz (niem. Deutsch Krone) – miasto w północno-zachodniej Polsce, w województwie zachodniopomorskim, siedziba władz powiatu wałeckiego oraz wiejskiej gminy Wałcz.

Wałcz
miasto i gmina
Ilustracja
Ratusz w Wałczu
Herb Flaga
Herb Flaga
Dewiza: Wałcz, warto wracać
Państwo

 Polska

Województwo

 zachodniopomorskie

Powiat

wałecki

Prawa miejskie

1303

Burmistrz

Maciej Żebrowski

Powierzchnia

38,17 km²

Wysokość

109 m n.p.m.

Populacja (30.06.2021)
• liczba ludności
• gęstość


24 802[1]
649,8 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 67

Kod pocztowy

78-600

Tablice rejestracyjne

ZWA

Położenie na mapie powiatu wałeckiego
Mapa konturowa powiatu wałeckiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Wałcz”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Wałcz”
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego
Mapa konturowa województwa zachodniopomorskiego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Wałcz”
Ziemia53°16′37″N 16°27′48″E/53,276944 16,463333
TERC (TERYT)

3217011

SIMC

0967245

Urząd miejski
plac Wolności 1
78-600 Wałcz
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Wałcz jest powiatowym ośrodkiem administracyjnym, gospodarczym i kulturalnym, siedzibą urzędów i instytucji lokalnych oraz ósmym ośrodkiem miejskim województwa (pod względem liczby ludności).

Według danych GUS z 30 czerwca 2021 r., Wałcz liczył 24 802 mieszkańców[1] i był pod względem liczby ludności ósmym miastem w województwie zachodniopomorskim[2].

W Wałczu stacjonuje 100 Batalion Łączności, 104 Batalion Zabezpieczenia, 1 Regionalna Baza Logistyczna, a także ma siedzibę 107 Szpital Wojskowy.

Położenie

edytuj

Miasto królewskie Wałcz, lokowane w 1303 roku, położone było w XVI wieku w województwie poznańskim[3]. Pod koniec XVI wieku należało do starostwa wałeckiego[4].

Pod względem historycznym miasto początkowo stanowiło część Pomorza. Od czasu podboju Pomorza przez Bolesława Krzywoustego należy do Wielkopolski, w ramach której położony jest w ziemi wałeckiej[5][6].

Według regionalizacji fizycznogeograficznej Polski Wałcz położony jest na Pojezierzu Wałeckim, jednak mniejsza północno-wschodnia część miasta znajduje się już na Równinie Wałeckiej. Oba mezoregiony należą do makroregionu Pojezierza Południowopomorskiego[2].

Struktura powierzchni

edytuj
Struktura użytkowania gruntów (2005)[7]
Rodzaj Powierzchnia %
Użytki rolne 1545 ha 40,50%
Lasy i grunty leśne 682 ha 17,88%
Pozostałe grunty i nieużytki 1589 ha 41,65%
Razem (Σ) 3815 ha 100%

Według danych z 1 stycznia 2014 r. powierzchnia miasta wynosiła 38,17 km²[8]. Miasto stanowi 4,2% powierzchni powiatu.

Wyróżnia się 4 wydzielone części miasta, które dawniej były osobnymi miejscowościami: Chrząstkowo, Morzyca, Olszynka, Sosnówka.

Warunki naturalne

edytuj

Miasto znajduje się na terenie płaskim, urozmaiconym jedynie niewielkimi wzniesieniami[9].

Wałcz usadowiony jest nad jeziorami: Raduń (pow. 227,12 ha) oraz Jeziorem Zamkowym (pow. 133,01 ha). Jeziora te znajdują się w granicach administracyjnych miasta. Przez miasto przepływa rzeka Pilca. Na terenie miasta ok. 11,2% stanowią jeziora i rzeki, których powierzchnia łącznie wynosi 427 ha[9].

 
Park przy ul. Kilińszczaków, Jezioro Zamkowe

W niewielkiej odległości od miasta znajdują się także inne jeziora: Chmiel Duży, Chmiel, Raduń Mały, Ostrowiec, Lubianka, Jezioro Łabędzie. Akweny te położone są w zwartych kompleksach lasów o zróżnicowanym drzewostanie. Miasto z trzech stron (od zachodu, północy i wschodu) także otoczone jest lasami.

Pomniki przyrody:

  • aleja lipowa „Raduń” składająca się z 27 lip (koło linii kolejowej, koło ulicy Ogniowej i Leśnej) o obwodach od 146 do 229 cm[10]
  • „Dąb Pokoleń” – dąb szypułkowy o obwodzie pnia 292 cm przy ul. Spokojnej 1[11]

Historia

edytuj

Miejscowość pierwotnie związana była z Pomorzem i Wielkopolską. Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od XIV wieku. Wymieniona po raz pierwszy w dokumencie zapisanym po łacinie z 1303 jako Welcz sive Arneszgrundt, 1303 Arnescrone, 1303 Walcia, 1312 Arneskrone, 1314 Arnscron, 1348 Arnskrone, 1349 van der Crone, 1364 von der Kronen, 1364 die Crone, 1368 Welcz, 1375 Corona, 1378 Kron alias Walcz, 1402-08 Krone, 1406 Walcz, 1420 Valcz, 1451 Krona, 1460 die Corone, '1460 Theutzsche Krone, 1481 Walczs, 1490 Walcze, 1499 Arnszkrone alias Waltcz, 1944 Deutsch-Kron[12].

Tereny, na których leży miejscowość, były jednak zasiedlone wcześniej, niż odnotowują to archiwalne dokumenty historyczne. Na północnym brzegu jeziora Raduń, ok. 2 km na wschód od miasta, u wylotu istniejącego dziś mostu, znajduje się wzgórze o kształcie sugerującym istnienie wałów i rowów, które potencjalnie uważane jest przez archeologów za wczesnośredniowieczne grodzisko o nazwie Raduń, wspomniane w dokumentach z 1303. U podstawy ma ono wymiary 73x123 metry, a u szczytu 49x85. Znaleziono na nim fragmenty ceramiki. Natomiast w odległości około 800 metrów na zachód od tego miejsca, na wzniesieniu na północno-zachodnim brzegu wspomnianego jeziora, odkryto ułomki ceramiki, fragmenty bruku kamiennego oraz warstwy spalenizny, które uznano za prawdopodobne ślady osady wczesnośredniowiecznej. Oba te stanowiska nie zostały jeszcze dokładnie zbadane i zostały w znacznym stopniu zniszczone budową rowów strzeleckich podczas II wojny światowej. Dlatego też wszelkie informacje na ich temat mają jedynie charakter szacunkowy[12].

W okresie powstawania państwowych organizacji plemiennych dzisiejsza ziemia wałecka leżała na pograniczu wpływów Pomorzan i Polan. Należy przyjąć, że do czasów przedpaństwowych Polski ziemie te były pod kulturowym oraz politycznym wpływem Pomorzan i związane były z losem dziejowym Pomorza Zachodniego. Poprzez wyprawy wojenne na Pomorze, organizowane w 1. połowie XII wieku przez Bolesława Krzywoustego, okolice te zostały włączone do państwa polskiego, stanowiąc północne rubieże Wielkopolski[13]. Do XII wieku był to gród pomorski, obok którego na półwyspie nad Jeziorem Zamkowym rozwijała się wioska rybacka, która leżała na szlaku solnym prowadzącym z Kołobrzegu do Ujścia.

Wałcz założony został na niezasiedlonych obszarach należących wcześniej do Wielkopolski, które w 1296 zajęte zostały przez Marchię Brandenburgską. Margrabiowie brandenburscy stracili wkrótce bezpośrednią kontrolę nad nim, najpierw zastawiając go Gunterowi von Käfernberg, a potem oddając go w lenno rodzinie Wedlów, która odgrywała znaczną rolę w Nowej Marchii. 23 kwietnia 1303 Ulrich Schoning i Rudolf Liebenthal otrzymali od margrabiów brandenburskich: Ottona, Konrada, Jana i Waldemara przywilej na założenie miasta Arnskrone koło jeziora Wolcen. Prócz praw miejskich Wałcz został także uposażony w 208 łanów ziemi ornej, łąki oraz dwa jeziora z wyspami i półwyspem, a także na 16 lat został zwolniony z podatków. W 1348 mieszczanie wałeccy zwolnieni zostali z ceł na drewno[12].

W 1368 na mocy układu zawartego przez króla Polski Kazimierza Wielkiego i margrabiego Ottona V Leniwego ziemia wałecka została przyłączona do Polski i leżała w Wielkopolsce w Koronie Królestwa Polskiego, a miasto Wałcz stało się miastem królewskim. Następnie jako wiano jego córki Elżbiety ziemia wałecka darowana została księciu Bogusławowi V. Król potwierdził także przywilej miejski dla Wałcza, a w zamku osadził swojego starostę. Miasto stało się ośrodkiem klucza dóbr królewskich i jako siedziba starostwa była oddawana w zarząd tenutariuszom. W latach 1374–1377 jako spadek Wałcz przypadł księciu szczecińskiemu Kazimierzowi IV słupskiemu[14]. 17 kwietnia 1378 miasto spłonęło doszczętnie, wraz z otaczającym je ostrokołem i kościołem. W 1409 po raz kolejny miasto spalili krzyżacy, ocalał tylko zamek. W 1443 miasto leżało w powiecie poznańskim Korony Królestwa Polskiego. W 1450 król Polski Kazimierz Jagiellończyk zwolnił mieszczan wałeckich od płacenia ceł w Królestwie. W 1458 w czasie wojny trzynastoletniej Wałcz wystawił 10 pieszych na odsiecz oblężonej polskiej załogi Zamku w Malborku[15]. W 1460 krzyżacy ponownie spalili miasto; odbudowane składało się z dwóch samodzielnych części, w obu osiedlali się Żydzi i Szkoci, ale ludność polska mieszkała tylko na podzamczu[14][12].

W 1524 król Polski Zygmunt Stary mianował Andrzeja Jankowskiego nadzorcą komór celnych w pobliżu granicy z Nową Marchią, w tym także komory celnej znajdującej się w Wałczu. W 1554 dla ziemi wałeckiej z siedzibą w Wałczu został utworzony urząd grodzki, który przetrwał do rozbiorów[16]. Po zniszczeniach wojennych w 1633 starosta Jakub Weiher działając w imieniu króla Władysława IV nadał połączonym osadom prawa miejskie, powstało jedno miasto, które zniszczyli Szwedzi. W XVII wieku podczas reformacji miasto zachowało charakter katolicki. W 1618 starosta Jan Gostomski sprowadził jezuitów, powstały wówczas tzw. Ateny Wałeckie, słynna szkoła przyklasztorna[14]. W 1638 roku burmistrzem Wałcza był Szkot Michał Wolson[17][18][19][12].

W okresie I Rzeczypospolitej Wałcz należał do woj. poznańskiego i był siedzibą starostwa grodowego. W wyniku I rozbioru Polski w 1772 miasto zagarnięte przez Prusy, w 1773 zostało częścią nowo utworzonej prowincji Prusy Zachodnie. Kasacie uległ zakon jezuitów, a szkołę przekształcono w gimnazjum królewskie stanowiące ośrodek polskości. W latach 1807–1813 stacjonowały tu wojska francuskie i polskie[14]. W 1841 w pożarze ratusza spłonęło archiwum miejskie. W XIX w. miasto odznaczało się szybkim rozwojem ekonomicznym. Działało tu kilka tartaków, odlewnia żelaza, fabryki maszyn i mebli, drukarnia, wapienniki, browar. W 1881 r. połączono Wałcz linią kolejową z Piłą, w 1888 r. z Kaliszem Pomorskim, w 1898 r. z Wierzchowem (rozebrana w 2016 r.), w roku 1904 z Człopą (rozebrana w 2007 r.) i w 1914 ze Złotowem (rozebrana w 1945 r.)[20].

Traktat wersalski pozostawił zamieszkany w zdecydowanej większości przez Niemców Wałcz w Rzeszy Niemieckiej, w prowincji Marchii Granicznej Poznańsko-Zachodniopruskiej. W 1939 miasto liczyło 15 tysięcy mieszkańców. Podczas II wojny światowej polski ruch oporu w Wałczu szpiegował niemieckie działania[21]. Niemcy utworzyli w mieście podobóz pracy przymusowej obozu jenieckiego Stalag II B, w którym przetrzymywali jeńców francuskich i amerykańskich[22].

12 lutego 1945 r., po wcześniejszym przełamaniu umocnień obronnych Wału Pomorskiego, miasto zostało zdobyte, zniszczenia wynosiły 25%. Miejscowa ludność niemiecka w większości opuściła miasto w obawie przed zbliżającym się frontem, pozostała została wysiedlona do Niemiec po zakończonej wojnie. Do miasta przybyli nowi osadnicy z różnych stron dawnej Polski, m.in. Polacy z Kresów Wschodnich. 19 maja 1946 zatwierdzono obecną nazwę[23]. W 1946 roku miasto zostało włączone do woj. szczecińskiego, by następnie w 1950 roku w wyniku podziału tego województwa znaleźć się w woj. koszalińskim. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa pilskiego. W wyniku reformy administracyjnej państwa od 1999 r. Wałcz należy do woj. zachodniopomorskiego.

W czerwcu 1969 roku Wałcz był miejscem zakończenia rajdu „Szlakiem Zdobywców Wału Pomorskiego”, zorganizowanego z okazji 25-lecia Polski Ludowej. Wzięło w nim udział 11 tys. członków Związku Młodzieży Socjalistycznej[24].

Architektura

edytuj
 
Kościół św. Mikołaja

Zabytki

edytuj
 
Kolegium pojezuickie
 
Gmach banku
 
Poczta główna
 
Budynek dawnego szpitala

Zabytki chronione prawem w Wałczu:

  • ratusz z 1890 r. – część średniowiecznego zespołu urbanistycznego
  • Kościół św. Mikołaja – budowla neogotycka z 1865 r.
  • Kościół św. Antoniego (ul. Sądowa) – budowla neogotycka zbudowana w latach 1902–1907 z cegły ceramicznej o wątkach krzyżowym i główkowym, na zaprawie wapiennej. Kościół wzniesiono na planie krzyża, z prostokątną nawą, przeciętą szerokim transeptem (nawą poprzeczną). Od wschodu dostawiono do nawy prostokątne prezbiterium i niewielką zakrystię, zaś od zachodu – smukłą czterokondygnacyjną wieżę nakrytą ostrosłupowym hełmem. Bryła kościoła opięta jest przyporami, wzbogacona południowym i północnym szczytem transeptu. Urozmaicona jest okrągłymi klatkami schodowymi, wiodącymi na poziom empor bocznych oraz osobną klatką na wieżę[potrzebny przypis].
  • parafialna cerkiew prawosławna pw. Świętej Trójcy, dawna kaplica ewangelicka z XIX wieku (ul. Kujawska 15A)
  • Kościół greckokatolicki Podwyższenia Krzyża Pańskiego z 1923–1924 (ul. Gen. Andersa)
  • późnoklasycystyczny dwór z początku XIX w. z kolumnowym portykiem, będący obecnie Muzeum Ziemi Wałeckiej (ul. Pocztowa 14)
  • spichlerz (ul. Kilińszczaków 57)
  • szkoła znana jako Ateny Wałeckie z końca XVII w., rozbudowane w stylu barokowym w latach 1798–1805 (ul. Kilińszczaków 59), dawniej kolegium jezuickie, obecnie Zespół Szkół nr 1
  • szkoła (ul. Sądowa 9)
  • poczta główna (ul. Kilińszczaków 30, Pocztowa 2) – budowla neogotycka z 1895 r.
  • dworzec kolejowy
  • kolejowa wieża ciśnień
  • budynek dawnego szpitala powiatowego, zlikwidowanego pod koniec 2007 roku (ul. Zdobywców Wału Pomorskiego 52-54)
  • zabytkowy bank (ul. Bankowa 3/5)
  • zabytkowe budynki (ul. Orla 35, ul. Sądowa 1)
  • zabytkowa willa (ul. Dąbrowskiego 18)
  • kamienica (ul. Wojska Polskiego 41), obecnie powiatowy urząd pracy
  • zabytkowa willa (ul. Wojska Polskiego 51)
  • cmentarz ewangelicki (ul. Kujawska 13, 15)
  • cmentarz katolicki (ul. Zdobywców Wału Pomorskiego 58)
  • cmentarz wojenny żołnierzy Armii Czerwonej i Wojska Polskiego

Pomniki i miejsca pamięci narodowej

edytuj

Demografia

edytuj

Struktura demograficzna mieszkańców Wałcza według danych z 31 grudnia 2008[25]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 26 003 100 13 681 52,61 12 322 47,39
Wiek przedprodukcyjny (0–17 lat) 4931 18,96 2457 9,45 2474 9,51
Wiek produkcyjny (18–65 lat) 17 307 66,56 8500 32,69 8807 33,87
Wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat) 3765 14,48 2724 10,48 1041 4

Mieszkańcy Wałcza stanowią 48,0% ludności powiatu wałeckiego (2013[26]).

 

Gospodarka

edytuj

Według danych z 2008 roku w mieście działało 3695 prywatnych podmiotów gospodarczych, z czego 3058 stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. W 2008 r. działalność prowadziło 31 spółek handlowych z udziałem kapitału zagranicznego i 17 spółdzielni[28].

W 2007 r. na terenie miasta ustanowiono podstrefę Wałcz – Słupskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, obejmującą 8 kompleksów o łącznej powierzchni 56,7961 ha. Są położone przy ul. Strefowej oraz przy ul. Kołobrzeskiej[29][30][31]. Przedsiębiorcy podejmujący działalność gospodarczą na terenie podstrefy mogą skorzystać ze zwolnienia z części podatku dochodowego CIT lub części dwuletnich kosztów pracy[32].

W Wałczu znajdują się zakłady produkujące: nowoczesne wycinarki laserowe, części rowerowe (piasty rowerowe i mechanizmy korbowe)[33], syropy i soki zagęszczane[34], preparaty biologiczne dla rolnictwa i leśnictwa[35].

Transport

edytuj
 
Droga krajowa nr 10 w Wałczu
 
Budynek dworca kolejowego w Wałczu

Przez Wałcz prowadzą drogi krajowe: nr 10 (jako droga ekspresowa S10 – obwodnica dwujezdniowa, o dwóch pasach ruchu, długości 17,8 km, omija miasto od północy[36]) od granicy w Lubieszynie do Płońska, oraz nr 22 z Kostrzyna do okolic Braniewa, a także wojewódzkie: nr 163 z Kołobrzegu i nr 178 do Obornik Wlkp.

Miasto ma dworzec kolejowy, przez który przechodzi linia kolejowa nr 403 biegnąca w kierunku Piły. Przez Wałcz kursują pociągi regionalne relacji Piła Główna – Szczecin Główny – Piła Główna oraz pospieszne do Warszawy i Szczecina.

Komunikację autobusową w rejonie Wałcza prowadzi Wałeckie Towarzystwo Przewozowe "Lasocki" oraz Euromatpol.

Główne kierunki Wałeckiego Towarzystwa Przewozowego: Chwiram, Człopa, Dzikowo, Kłębowiec, Karsibór, Lubno, Piła, Stara Łubianka, Strączno, Sypniewo, Szwecja, Szydłowo, Tuczno i Witankowo.

Główne kierunki Euromatpolu: Czarnków, Poznań, Szamotuły, Trzcianka.


Komunikację miejską w mieście obsługuje Zakład Komunikacji Miejskiej w Wałczu. Autobusy ZKM kursują na 14 liniach zapewniając połączenia zarówno wewnątrz miasta, jak i z przyległymi wsiami tj. Kołatnik, Ostrowiec, Strączno, Szwecja, Wałcz Drugi. Część kursów ma charakter typowo szkolny i wykonywane są jedynie w dni nauki szkolnej[37].

Media

edytuj

Na terenie Wałcza funkcjonuje lokalne media. Największym źródłem informacji jest „Extra Wałcz”, który wychodzi jako prasa w wersji papierowej na terenie powiatu wałeckiego. W czerwcu 2023 roku powstała nowa gazeta "Gazeta Wałecka" którą wydaje, w nakładzie 5000 sztuk, cotygodniowo, firma "Eagle". Swą działalność zakończyły „Tygodnik Nowy” oraz „Pojezierze Wałeckie” i „Super Pojezierze”. Funkcjonują także informacyjne portale internetowe: m.in. extrawalcz.pl, pojezierze.com.pl.

Oświata

edytuj
 
Szkoła Podstawowa nr 2

W mieście funkcjonuje żłobek miejski oraz, 4 przedszkola publiczne i 4 niepubliczne i 4 szkoły podstawowe. Szkoły Podstawowe w Wałczu:

  • Szkoła Podstawowa nr 1 im. Kornela Makuszyńskiego
  • Szkoła Podstawowa nr 2 im. Roberta Schumana
  • Szkoła Podstawowa nr 4 im. Zdobywców Wału Pomorskiego
  • Szkoła Podstawowa nr 5 im. Polskich Olimpijczyków
 
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa

Szkoły ponadpodstawowe w Wałczu:

  • II Liceum Ogólnokształcące im. ks. Józefa Tischnera (ul. Bydgoska 52)
  • Zespół Szkół Nr 1, które obejmuje I Liceum Ogólnokształcące im. Kazimierza Wielkiego
  • Zespół Szkół nr 2, w którego skład wchodzą: III Liceum Ogólnokształcące im. Profesora Wiktora Zina, Technikum Zawodowe nr 1 im. Profesora Wiktora Zina, Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 1 im. Profesora Wiktora Zina
  • Zespół Szkół Nr 3 im. I Armii Wojska Polskiego
  • Zespół Szkół Nr 4 Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego im. Władysława Broniewskiego

Uczelnie:

Turystyka

edytuj
 
Pozostałości niemieckich bunkrów w okolicy cegielni

Nad jeziorem Raduń usytuowany jest Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji (MOSiR), który dysponuje sprzętem sportowym, m.in. motorówkami, kajakami, rowerami wodnymi oraz statkiem spacerowym Delfin. Miejsce to służy też jako baza wypadowa do wędrówek pieszych, rajdów rowerowych oraz spływów kajakowych. Tu bierze swój początek tzw. Pętla Wałecka – szlak kajakowy, który przebiega przez sześć jezior, połączonych niewielkimi ciekami wodnymi i kończy się w jeziorze Bytyń Wielki. Z MOSiR-u biorą też swój początek szlaki piesze i rowerowe, które z obu stron oplatają jezioro Raduń oraz biegną okalającymi je lasami, aż do wsi letniskowej Strączno.

Nad jeziorami wałeckimi znajdują się plaże i kąpieliska, a także pola namiotowe i wypożyczalnie sprzętu sportowego.

 
Most wiszący nad jez. Raduń zimą

Brzegi jeziora Raduń spięte są mostem wiszącym, będącym również tutejszą atrakcją. Pod koniec XIX wieku przez jezioro przerzucono most o konstrukcji drewnianej. W roku 1978 w tym samym miejscu postawiono Most Kłosowski o konstrukcji żelaznej. Most przeznaczony jest do ruchu pieszego.

Przy placu Polskim 3, na jeziorze Raduń zostało ustalone kąpielisko śródlądowe. W sezonie 2013 r. sezon kąpielowy obejmował okres od 15 czerwca do 31 sierpnia[38].

Na bezpośrednie okolice Wałcza składają się tereny leżące w gminie wiejskiej Wałcz. Dużą atrakcją (oprócz śródleśnych jezior) są tu pomniki przyrody. W niewielkiej odległości od Wałcza (przy drodze nr 163), między Kłębowcem, a Golcami znajduje się rezerwat leśny o powierzchni około 16 ha, w którym występują: buczyna, łęg wiązowy i grąd. Wysokość dwustuletnich buków i dębów przekracza tu 30 metrów, a obwód niektórych z nich wynosi około 5 metrów.[potrzebny przypis] Rezerwat zwiedzać można tylko po wyznaczonych ścieżkach.

Atrakcje turystyczne w Wałczu:

  • Park Linowy w Rudnicy – jeden z największych tego typu obiektów w Polsce.
  • Trzy fontanny zlokalizowane na placu Wolności, na skwerku w „Podkowie” i Jeziorze Zamkowym.
  • Most Kłosowski – most wiszący nad jeziorem Raduń
  • szlak kajakowy „Wałecka Pętla Kajakowa”
  • „Czarodziejska Górka” – do końca niewyjaśnione zjawisko w pobliżu Wałcza – na drodze pomiędzy Strącznem i Rutwicą istnieje górka, pod którą przedmioty (w tym i samochody) wtaczają się „same”[potrzebny przypis].
  • pozostałości schronów i umocnień Wału Pomorskiego
  • Muzeum Wału Pomorskiego przy ulicy Wojska Polskiego

Kultura

edytuj
 
Muzeum Ziemi Wałeckiej

W Wałczu mieści się m.in. Muzeum Ziemi Wałeckiej i Muzeum Wału Pomorskiego.

Sport

edytuj
 
Jezioro Raduń (widok z lasu bukowego)

Nad jeziorem Raduń położony jest Ośrodek Przygotowań Olimpijskich w Wałczu, należący do Centralnego Ośrodku Sportu. Obiekt posiada: krytą pływalnię, tor wioślarsko-kajakowy, hale sportowe, wypożyczalnię sprzętu rekreacyjnego, siłownię, stadion z bieżnią mineralną, salę bokserską, trasę narto-rolkową, korty tenisowe, zespół boisk, profesjonalną salę bokserską, salę z ergometrami[39].

Bezpośrednio po wojnie, za sprawą Nadleśniczego Lasów Miejskich Winanda Osińskiego oraz trenera Jana Mulaka, rozpoczął tu trening polski lekkoatletyczny „Wunderteam”, jedna z najlepszych reprezentacji na świecie na przełomie lat 50. i 60. XX w.

Wałecką drużyną piłkarską jest KS „Orzeł” Wałcz. Obecnie gra w czwartej lidze. Zespół rozgrywa mecze na stadionie przy ulicy Wojska Polskiego 25A, dawniej przy ulicy Wolińskiej. Klub powstał w 1946 roku. „Orzeł” Wałcz posiada biało-czerwone barwy klubowe.

W mieście istnieje znany w kraju i za granicą Klub Karate Tradycyjnego oraz inne kluby: klub sportowy „Żak” prowadzący sekcje akrobatyki oraz lekkoatletyki, Wałeckie Towarzystwo Wioślarskie „Orzeł”, Jacht Klub Wałcz, Wałeckie Towarzystwo Sportowe „Orzeł” oraz Wojskowy Klub Łączności i Sportu „Sygnał”[40], który powstał w 2013 roku.

Na Dolnym Mieście znajduje się skatepark, czyli miejsce do jazdy na deskorolce.

Od 2005 roku w Wałczu odbywa się w sierpniu „Wałeckie Scrabblobranie”, otwarty turniej rankingowy, zaliczany do Grand Prix rozgrywek w scrabble w Polsce, organizowany pod patronatem Polskiej Federacji Scrabble[41].

W Wałczu znajduje się także uczniowski klub sportowy UKS Volley, o profilu siatkarskim[42].

Wspólnoty wyznaniowe

edytuj
Wybrane kościoły Wałcza
 
Kościół św. Antoniego (rzymskokatolicki)
 
Cerkiew Świętej Trójcy (prawosławna)
 
Cerkiew Podwyższenia Krzyża Pańskiego (greckokatolicka)

Na terenie Wałcza działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

Administracja i samorząd

edytuj
 
Ratusz

Wałcz ma status gminy miejskiej – mieszkańcy terenów wiejskich wokół Wałcza tworzą odrębny samorząd (gmina wiejska Wałcz). Mieszkańcy wybierają do Rady Miasta Wałcza 21 radnych[52]. Organem wykonawczym władz jest burmistrz. Siedzibą władz jest ratusz na placu Wolności.

Burmistrzowie Wałcza:

W 2016 r. wykonane wydatki budżetu samorządu Wałcza wynosiły 90,6 mln zł, a dochody budżetu 97,6 mln zł. Zobowiązania samorządu (dług publiczny) według stanu na koniec 2016 r. wynosiły 28 mln zł, co stanowiło 28,7% poziomu dochodów[55].

Miasto jest także siedzibą władz powiatowych. Starostwo Powiatu Wałeckiego mieści się na ul. Dąbrowskiego.

Miasto jest obszarem właściwości Sądu Rejonowego w Wałczu, gdzie w 2017 r. pracowało 8 sędziów[56]. Sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych i sprawy gospodarcze są rozpatrywane przez Sąd Rejonowy w Koszalinie, a z zakresu prawa pracy przez Sąd Rejonowy w Szczecinku[57]. Wałcz jest obszarem właściwości Sądu Okręgowego w Koszalinie[58]. Wałcz (właśc. powiat wałecki) jest obszarem właściwości miejscowej Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Koszalinie[59].

Mieszkańcy Wałcza wybierają 8 z 17 radnych do Rady Powiatu w Wałczu[60], a radnych do Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego w okręgu nr 3. Posłów na Sejm wybierają z okręgu wyborczego nr 40, senatora z okręgu nr 99, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu nr 13.

W mieście znajduje się siedziba Rejonu Wałcz oddziału GDDKiA Szczecin, który jest odpowiedzialny za odcinki drogi krajowej nr 10 i nr 22[61].

Współpraca samorządowa

edytuj

Ludzie związani z Wałczem‎ ‎

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: ‎‎Ludzie związani z Wałczem‎.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2021-12-12].
  2. ↑ a b Lista miast w Polsce (spis miast, mapa miast, liczba ludności, powierzchnia, wyszukiwarka) [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-12-12] (pol.).
  3. ↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka: Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 177.
  4. ↑ Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 242.
  5. ↑ Stanisław Rospond: Słownik etymologiczny miast i gmin PRL. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1984, s. 412. ISBN 83-04-01090-9. Cytat: Wczesnośredniowieczny Wałcz był grodem pomorskim w historycznej Krajnie, a częścią Wielkopolski stał się za Bolesława Krzywoustego, który podbił Pomorze. (pol.).
  6. ↑ Leszek Jóźwik: Historia miasta. walcz.pl. [dostęp 2023-02-05]. Cytat: Wałcz jest największym miastem krainy geograficznej – Pojezierza Wałeckiego […]. Pojecie geograficzne Pojezierze Wałeckie w opracowaniach historycznych jest często zastępowane terminem ziemia wałecka. […] ziemia wałecka w I połowie XII wieku na stałe została włączona do Polski i związana historycznie z Wielkopolską. (pol.).
  7. ↑ Dane roczne – Wałcz (1), Rolnictwo. [w:] Bank Danych Lokalnych [on-line]. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2009-07-08]. (pol.).
  8. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 lipca 2014, ISSN 1505-5507.
  9. ↑ a b Lokalny Plan Rewitalizacji miasta Wałcz na lata 2007–2013, Warszawa luty 2007 r., wyginternational (IMC Polska).
  10. ↑ Uchwała Nr VI/sXIX/117/12 Rady Miasta Wałcz z dnia 31 stycznia 2012 r. (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2012 r. poz. 442).
  11. ↑ Uchwała Nr VI/SXXVII/153/12 Rady Miasta Wałcz z dnia 18 września 2012 r. (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2012 r. poz. 2338).
  12. ↑ a b c d e Dębiński 2015 ↓, s. 487–496.
  13. ↑ Leszek Jóźwik, Historia miasta Wałcz.
  14. ↑ a b c d Czesław Piskorski, Pomorze Zachodnie, mały przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka Warszawa, 1980, s. 300–301, ISBN 83-217-2292-X, OCLC 8032482.
  15. ↑ Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski; Codex diplomaticus Majoris Poloniae zawierający bulle papieżów, nadania książąt, przywileje miast, klasztorów i wsi, wraz z innemi podobnéj treści dyplomatami, tyczącemi się historyi téj prowincyi od roku 1136 do roku 1597; zebrany z materyałow przez Kaźmierza Raczyńskiego byłego Generała W. Polskiego i Marszałka nadwornego koronnego przysposobionych; wydany przez Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1840, s. 181.
  16. ↑ M. Pawlikowski, Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012.
  17. ↑ Teki Dworzaczka. Materiały historyczno-genealogiczne do dziejów szlachty wielkopolskiej XV-XX wieku [online], Teki Dworzaczka. Biblioteka Kórnicka PAN [dostęp 2021-02-11].
  18. ↑ Teki Dworzaczka. Materiały historyczno-genealogiczne do dziejów szlachty wielkopolskiej XV-XX wieku [online], Teki Dworzaczka. Biblioteka Kórnicka PAN [dostęp 2021-02-11].
  19. ↑ Teki Dworzaczka. Materiały historyczno-genealogiczne do dziejów szlachty wielkopolskiej XV-XX wieku [online], Teki Dworzaczka. Biblioteka Kórnicka PAN [dostęp 2021-02-11].
  20. ↑ Stacja Wałcz. bazakolejowa.pl. [dostęp 2020-03-27].
  21. ↑ Encyklopedia konspiracji Wielkopolskiej 1939–1945. Poznań: Instytut Zachodni, 1998, s. 625. ISBN 83-85003-97-5.
  22. ↑ Les Kommandos. Stalag IIB Hammerstein, Czarne en Pologne. [dostęp 2024-10-18]. (fr.).
  23. ↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
  24. ↑ Władysław Kurkiewicz „25 lat Polski Ludowej” Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1971, s. 381.
  25. ↑ Dane roczne – Wałcz (1), Ludność. [w:] Bank Danych Regionalnych [on-line]. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2009-07-08]. (pol.).
  26. ↑ Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2013 r. (Stan w dniu 31 XII 2013 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 5 czerwca 2014, ISSN 1734-6118.
  27. ↑ Wałcz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  28. ↑ Dane roczne – Wałcz (1), Podmioty gospodarcze. [w:] Bank Danych Regionalnych [on-line]. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2009-07-08]. (pol.).
  29. ↑ (Dz.U. z 2007 r. nr 179, poz. 1270).
  30. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 marca 2012 r. zmieniające rozporządzenie (Dz.U. z 2012 r. poz. 360).
  31. ↑ Podstrefa „Wałcz”. Pomorska Agencja Rozwoju Regionalnego SA. [dostęp 2014-10-27].
  32. ↑ Korzyści podatkowe. Pomorska Agencja Rozwoju Regionalnego SA. [dostęp 2014-10-27].
  33. ↑ O firmie. Fabryki Części Rowerowych „Romet-Wałcz”. [dostęp 2013-01-26].
  34. ↑ Zakład Produkcyjno Handlowy Victoria Cymes. Krajowy Rejestr Sądowy. [dostęp 2013-01-26].
  35. ↑ O firmie. Biofood s.c. [dostęp 2017-10-24].
  36. ↑ Otwieramy obwodnicę Wałcza w ciągu drogi ekspresowej S10 :: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad – Serwis informacyjny [online], www.gddkia.gov.pl [dostęp 2020-12-19].
  37. ↑ ZKM Wałcz [online], www.zkmwalcz.pl [dostęp 2022-06-18].
  38. ↑ Uchwała Nr VI/sXXXVII/210/13 Rady Miasta Wałcz z dnia 28 maja 2013 r. ws. określenia Wykazu Kąpielisk (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2013 r. poz. 2566).
  39. ↑ Baza sportowa. Centralny Ośrodek Sportu. [dostęp 2017-10-24].
  40. ↑ WKŁiS Sygnał. wklis.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-04)]. dostęp 2014-01-13.
  41. ↑ V Mistrzostwa Wałcza „Wałeckie Scrabblobranie”. Polska Federacja Scrabble. [dostęp 2009-07-08]. (pol.).
  42. ↑ strona UKS Volley Wałcz. uksvolleywalcz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-28)].
  43. ↑ Garnizon Wałcz [online], 2brygada.walcz.paak.net [dostęp 2015-02-21].
  44. ↑ Parafia Greckokatolicka pw. Podwyższenia Krzyża Pańskiego w Wałczu. grekokatolicy.pl. [dostęp 2022-08-23].
  45. ↑ Dekanat koszaliński. orthodox.pl. [dostęp 2022-08-23].
  46. ↑ Wałcz [online], Kościół Ewangelicko-Augsburski w Polsce [dostęp 2020-12-26].
  47. ↑ Zapraszamy na nabożeństwa do Wałcza [online], Kościół Ewangelicko-Augsburski w Polsce [dostęp 2020-12-26].
  48. ↑ Znajdź Kościół. kz.pl. [dostęp 2022-08-23].
  49. ↑ Ewangeliczne Zbory Chrystusowe. ezb-szczecinek.pl. [dostęp 2022-08-23].
  50. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2019-08-25].
  51. ↑ Świadkowie Jehowy w Wałczu [online], extrawalcz.pl, 6 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-07].
  52. ↑ Zarządzenie Nr 69/2014 Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 4 marca 2014 r. ws. ustalenia liczby radnych (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2014 r., poz. 1084).
  53. ↑ JW Klukowski w encyklopedii Solidarności.
  54. ↑ Burmistrz Wałcza nie żyje. Zmarł w niedzielę w swoim domu. Polskapresse Sp. z o.o, 2012-08-20. [dostęp 2014-10-27].
  55. ↑ Analizy budżetów jednostek samorządu terytorialnego » Archiwum » 2016 r. » Analizy budżetów JST » Wykonanie budżetów jst IV kwartał 2016 r. /Tabele: 5, 6, 7. Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie. [dostęp 2017-08-19].
  56. ↑ Lista sędziów wraz z podziałem czynności. Sąd Rejonowy w Wałczu. [dostęp 2017-09-17].
  57. ↑ Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 27 czerwca 2012 r. w sprawie utworzenia wydziałów w sądach rejonowych (Dz. Urz. Min. Sprawiedliwości z 2012 r. poz. 95, s. 19).
  58. ↑ Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 października 2012 r. ws. ustalenia siedzib i obszarów właściwości sądów apelacyjnych, sądów okręgowych i sądów rejonowych (Dz.U. z 2012 r. poz. 1223).
  59. ↑ Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 listopada 2003 r. ws. obszarów właściwości miejscowej samorządowych kolegiów odwoławczych (Dz.U. z 2003 r. nr 198, poz. 1925).
  60. ↑ Uchwała Nr XXXI/245/2002 Rady Powiatu w Wałczu z dnia 25 kwietnia 2002 r. (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2002 r. Nr 38, poz. 828).
  61. ↑ Rejon Wałcz. Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad. [dostęp 2011-07-22].
  62. ↑ Podpisanie umowy partnerskiej ze szwedzkim Miastem Astorp. UM Wałcz. [dostęp 2009-07-09]. (pol.).

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Wałcz&oldid=75204005”