Wikipedia

Strażnica WOP Poniwiec

zlikwidowany pododdział graniczny

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Polana/Poniwiec – zlikwidowany podstawowy pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-czechosłowackiej.

Strażnica WOP
Polana/Poniwiec
Strażnica SG w Ustroniu-Poniwcu
Placówka SG w Ustroniu
Ilustracja
Budynek byłej strażnicy w Ustroniu-Poniwcu (maj 2018)
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1945[a]

Rozformowanie

15 stycznia 2008

Tradycje
Rodowód

203 strażnica WOP
208 strażnica WOP
1 placówka WOP Poniwiec
28 placówka WOP lądowa Poniwiec

Kontynuacja

SSG w Ustroniu
PSG w Ustroniu
PSG w Cieszynie
PSG w Bielsku-Białej

Komendanci / Dowódcy
Ostatni

mjr Jerzy Górecki

Organizacja
Dyslokacja

ul. Bażantów 7
43-450 Ustroń

Formacja

Wojska Ochrony Pogranicza
Straż Graniczna

Podległość

44 komenda odcinka
61 batalion OP
41 batalion WOP
42 batalion WOP
GB WOP
Jednostka WOP
batalion graniczny WOP
Beskidzki Oddział SG
Śląski Oddział SG

Multimedia w Wikimedia Commons
Tablica „Granica Państwa – przekraczanie zabronione“ na górze Czantoria Wielka (sierpień 2006)
Czantotia, znak gran. nr 43/4 na granicy polsko-czeskiej (maj 2018)

Strażnica Straży Granicznej w Ustroniu – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Czechosłowacją/Republiką Czeską[b].

Placówka Straży Granicznej w Ustroniu – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania w ochronie granicy państwowej z Republiką Czeską.

Formowanie i zmiany organizacyjne

edytuj

Strażnica została sformowana w 1945 w strukturze 44 komendy odcinka Ustroń jako 203 strażnica WOP (Polana)[1] o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego[2].

W związku z reorganizacją oddziałów WOP 24 kwietnia 1948, strażnica została włączona w struktury 61 batalionowi Ochrony Pogranicza, a 1 stycznia 1951 41 batalionu WOP w Ustroniu. Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic[c], a strażnica WOP Poniwiec II kategorii otrzymała nr 208 w skali kraju[4]. 1 stycznia 1960 była jako 1 placówka WOP II kategorii Poniwiec.

W 1963 dowódca WOP nakazał skrócić odcinek 3 Karpackiej Brygady WOP i ustalił linię rozgraniczenia między karpacką, a górnośląską brygadą na granicy województw krakowskiego i katowickiego. Nakazał też z dniem 1 stycznia 1964 przekazać Placówkę WOP Poniwiec Górnośląskiej Brygadzie WOP w Gliwicach[5]. Termin zmieniono na 1 października 1963. Strażnicę włączono w struktury 42 batalionu WOP w Cieszynie.

1 stycznia 1964 była jako 28 placówka WOP lądowa II kategorii Poniwiec[6]. W 1976, w związku z przejściem na dwuszczeblowy system dowodzenia, placówkę w Poniwcu podporządkowano bezpośrednio po sztab Górnośląskiej Brygady WOP w Gliwicach[7].

13 grudnia 1981 po wprowadzeniu stanu wojennego na terytorium kraju, dowódca GB WOP wewnętrznym rozkazem w miejscu stacjonowania poszczególnych batalionów, utworzył tzw. „wysunięte stanowiska dowodzenia” (zalążek przyszłych batalionów granicznych), którym podporządkował strażnice znajdujące się na odcinkach dawnych batalionów granicznych. Brygada wykonywała zadania ochrony granicy i bezpieczeństwa państwa wynikające z dekretu o wprowadzeniu stanu wojennego[8].

W 1983 strażnica WOP Poniwiec włączona została w struktury Jednostki WOP im. „Ziemi Cieszyńskiej” w Cieszynie[9], a od połowy 1984 utworzonego batalionu granicznego WOP Cieszyn[7].

Strażnica WOP Poniwiec funkcjonowała od kwietnia 1958[10] do lutego 1976, jako Placówka kadrowa WOP Poniwiec od lutego 1976 do lipca 1984, od lipca 1984 jako Strażnica WOP Poniwiec.

Od 1989 stopniowo, po odejściu żołnierzy służby zasadniczej do rezerwy, strażnicę rozwiniętą przekształcano w strażnicę kadrową na czas „P” i funkcjonowała do 15 maja 1991. Żołnierze służby zasadniczej WOP z ostatnich poborów nadal pełnili służbę w strażnicy już po utworzeniu Straży Granicznej, równolegle z przyjętymi do służby kandydackiej funkcjonariuszami SG.

Straż Graniczna:

15 maja 1991 po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 strażnica przejęta została przez Beskidzki Oddział Straży Granicznej w Cieszynie[11][12] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Ustroniu-Poniwcu.

1 grudnia 1998 Decyzją nr 34 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 5 sierpnia 1998[d], Strażnica SG w Ustroniu-Poniwcu włączona została w struktury Śląskiego Oddziału Straży Granicznej w Raciborzu[13].

W 2002, strażnica miała status strażnicy SG I kategorii.

W 2000 rozpoczęła się reorganizacja struktur Straży Granicznej związana z przygotowaniem Polski do wstąpienia, do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. W wyniku tego, 2 stycznia 2003 Strażnica SG w Ustroniu-Poniwcu przejęła wraz z obsadą etatową pod ochronę część odcinka, po zlikwidowanej Strażnicy SG w Wiśle[e].

Jako strażnica Straży Granicznej w Ustroniu-Poniwcu funkcjonowała do 23 sierpnia 2005 i 24 sierpnia 2005 Ustawą z 22 kwietnia 2005 O zmianie ustawy o Straży Granicznej...[f] została przekształcona na Placówkę Straży Granicznej w Ustroniu (Placówka SG w Ustroniu)[13].

Jako placówka SG w Ustroniu funkcjonowała do 15 stycznia 2008, kiedy to została zlikwidowana. Ochraniany przez placówkę odcinek granicy, przejęła placówka Straży Granicznej w Cieszynie[14].

Ochrona granicy

edytuj

W 1959 placówka WOP nr 1 Poniwiec kategorii II ochraniała odcinek granicy państwowej o długości 9250 m:

  • Włącznie znak graniczny nr III/228, wyłącznie znak gran. nr III/235.
  • Linia rozgraniczenia:
  1. ze strażnicą WOP Leszna Górna: wyłącznie znak gran. nr III/235 w kierunku północnym] Cisownica, Kozakowice, dalej do południowego skraju jeziora Skoczów, wyłącznie Skoczów.

1 stycznia 1964 na ochranianym odcinku przez strażnicę funkcjonowało przejście graniczne małego ruchu granicznego (mrg) w których kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu wykonywała załoga strażnicy:

Do lutego 1976 Strażnica WOP Poniwiec ochraniała odcinek granicy państwowej:

  • Wyłącznie znak gran. nr III/249.
 
Żołnierze WOP na tzw. „studni”[g] w drodze na Czantorię (1988)

W okresie lipiec 1984–luty 1990, rozwinięta górska strażnica lądowa WOP Poniwiec I kategorii, ochraniała odcinek granicy państwowej:

  • Włącznie znak gran. nr III/223[15], wyłącznie znak gran. nr III/246.
  • W okresie zimowym pas śnieżny sprawdzany był minimum: na głównym kierunku dwukrotnie, na pozostałym raz w ciągu doby.
  • Współdziałała w zabezpieczeniu granicy państwowej z:

W okresie luty 1990–15 maja 1991 Strażnica WOP Poniwiec, ochraniała odcinek granicy państwowej:

  • Wyłącznie znak gran. nr III/246.
  • Współdziałała w zabezpieczeniu granicy państwowej z:
    • Strażnice WOP w: Lesznej Górnej i Wiśle
    • Sekcja Zwiadu WOP w Cieszynie
  • W ochronie granicy dowódcy strażnicy ściśle współpracowali ze swoimi odpowiednikami tj. naczelnikami placówek OSH (Ochrana Statnich Hranic) CSRS.
Straż Graniczna:

W okresie 16 maja 1991–1 stycznia 2003, Strażnica SG w Ustroniu-Poniwcu ochraniała odcinek granicy państwowej:

  • Wyłącznie znak gran. nr I/46.

2 lipca 1997 na odcinku strażnicy zostało uruchomione na szlaku turystycznym (turystyczne) przejście graniczne, gdzie kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu wykonywała załoga strażnicy:

2 stycznia 2003 odcinek strażnicy został wydłużony, wyłącznie do znaku gran. nr I/23 tj. Kiczory (szczyt)), po przejęciu części odcinka granicy państwowej po zlikwidowanej Strażnicy SG w Wiśle[17].

W okresie 2 stycznia 2003–15 stycznia 2008, Strażnica SG w Ustroniu-Poniwcu/Placówka SG w Ustroniu ochraniała odcinek granicy państwowej:

  • Włącznie znak gran. nr I/23, wyłącznie znak gran. nr I/46.
  • Zasięg terytorialny strażnicy obejmował: Ustroń, Wisła, Brenna, Szczyrk. Był to odcinek granicy państwowej od Kubalonki po Małą Czantorię([18]).
  • Komendanci strażnicy/placówki współdziałali w zabezpieczeniu granicy państwowej z placówkami po stronie czeskiej cizinecké policie RCPP.

20 sierpnia 2007 na odcinku Placówki SG w Poniwcu zostało uruchomione turystyczne przejście graniczne, gdzie kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu wykonywała załoga placówki:

Wydarzenia

edytuj
  • 1956 – koniec czerwca, początek lipca w okresie tzw. „Wypadków poznańskich”, przy linii granicznej i w strefie działania, odnajdywano pakunki zawierające ulotki z tzw. „bibułą”, przytwierdzone do balonów leżących na ziemi[19]. W związku z masowością zjawiska, żołnierze otrzymali zezwolenie na użycie broni, celem zestrzelenia nisko przelatujących balonów (nawet jeśli znajdowały się na terytorium czechosłowackim, ale w zasięgu ognia – to samo czynili pogranicznicy czechosłowaccy)[20].
  • 1960 – na odcinku strażnicy wprowadzono żołnierzy służby N (niemundurowej) – w ubraniach cywilnych. Przy ich pomocy zabezpieczano Ustroń (góra Czantoria)[21].
  • 1973 – strażnica została wyposażona w skuter śnieżny Buran umożliwiający patrolowanie granicy w zimie[22].
  • 13 grudnia 1981–22 lipca 1983 – (stan wojenny w Polsce), normę służby granicznej dla żołnierzy podwyższono z 8 do 12 godzin na dobę. Ścisłą kontrolą objęto całą strefę nadgraniczną, zamknięte zostały szlaki turystyczne. W stan gotowości były postawione pododdziały odwodowe[23].
  • 1982 – 10 czerwca obsada strażnicy WOP Poniwiec: mjr Stanisław Molenda (d-ca strażnicy), st. chor. Roman Siwiec (z-ca d-cy strażnicy), sierż. szt. Józef Naczas, sierż. Krzysztof Swat, st. chor. Józef Wraga, sierż. Andrzej Grzeszczak, st. sierż. Mieczysław Piotrowski, st. sierż. Antoni Szewczyk, st. sierż. Kazimierz Cisowski, st. chor. Stanisław Baska...[24].
  • 1983 – na skutek pobicia, został ciężko ranny żołnierz strażnicy, po pościgu i obławie przez Milicję Obywatelską i WOP sprawca popełnił samobójstwo w prywatnej kwaterze na terenie miejscowości Wisła[25].
  • 1984 – 4 marca w czasie pełnienia służby granicznej, w rejonie góry Czantorii, zginął tragicznie st. chor. Józef Wraga. Został pochowany na cmentarzu komunalnym w Cieszynie[25].

Sąsiednie graniczne jednostki organizacyjne

edytuj
 
Straż Graniczna:

Komendanci/dowódcy strażnicy/placówki

edytuj
  • Stanisław Wąsowicz p.o. (2.05.1949–31.12.1950)[26]
  • kpt. Stanisław Molenda (1.06.1963–2.09.1965[h])[27][24]
  • Ryszard Piotrowski (1.02.1975–30.09.1975)[i][28]
  • mjr Stanisław Molenda (1.10.1975–7.11.1984)[27][24]
  • por./mjr Jerzy Górecki[29] (1984–01.04.1991[30])[31]

Komendanci strażnicy SG:

  • mjr SG/ppłk SG Jerzy Górecki (2.04.1991–był w 07.2003)

Komendanci placówki SG:

  • ppłk SG Witold Domagała[j] p.o.? (do 30.04.2007)
  • ppłk SG Zbigniew Liszka (1.03.2007[k]–15.01.2008) – do rozformowania[l].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Od 1991 strażnica Straży Granicznej, a od 2005 placówka Straży Granicznej.
  2. ↑ Od 1 stycznia 1993 z Republiką Czeską.
  3. ↑ Rozkaz dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza nr 04 z 22 lutego1954[3].
  4. ↑ Decyzja nr 34 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 05.08.1998 w sprawie powołania zespołów do spraw nadzoru nad likwidacją Beskidzkiego OSG oraz rodzajów czynności likwidacyjnych. Polecił w niej przekazać podległe jednostki organizacyjne, majątek i sprzęt komendantom Karpackiego OSG i Śląskiego OSG.
  5. ↑ Zarządzenie nr 058 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 13.12.2002 zmieniające zarządzenie w sprawie organizacji wchodzących w skład Straży Granicznej komend, strażnic, granicznych placówek kontrolnych, dywizjonów, pododdziałów odwodowych oraz ośrodków szkolenia w ramach III etapu realizacji programu dostosowania Straży Granicznej do standardów Schengen[13].
  6. ↑ W miejsce dotychczas funkcjonujących strażnic oraz granicznych placówek kontrolnych utworzono placówki Straży Granicznej. Funkcjonariusze i pracownicy pełniący służbę i zatrudnieni w strażnicach oraz granicznych placówkach kontrolnych Straży Granicznej stali się odpowiednio funkcjonariuszami i pracownikami placówek Straży Granicznej Dz.U. z 2005 r. nr 90, poz. 757.
  7. ↑ Zbiornik na wodę pod przyszłe schronisko wybudowane wraz z koleją ligową w 1967 na Wielkiej Czantrii.
  8. ↑ kpt. Stanisław Molenda ubył do Centrum Wyszkolenia MSW w Legionowie (Oficerska Szkoła Operacyjna) jako słuchacz.
  9. ↑ Ryszard Piotrowski ubył na ASW w Warszawie (Studia magisterskie w zakresie Prawno-Administracyjnym oraz Ochrony Bezpieczeństwa i Porządku Publicznego).
  10. ↑ Od 2.01.2003, po przybyciu z rozwiązanej strażnicy SG w Lesznej Górnej, był na stanowisku z-cy d-cy strażnicy SG w Ustroniu.
  11. ↑ ppłk SG Zbigniew Liszka od 16.06.2006 po rozwiązaniu Placówki SG w Lesznej Górnej do 28.02.2007, był Naczelnikiem Wydziału Prezydialnego w Śląskim Oddziale SG w Raciborzu.
  12. ↑ ppłk SG Zbigniew Liszka 16.01.2008 został przeniesiony do Placówki SG w Cieszynie.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Wykazy dyslokacyjne 1946 ↓, k. 119–123.
  2. ↑ Dominiczak 1985 ↓, s. 46.
  3. ↑ Prochwicz 2011 ↓, s. 207.
  4. ↑ Dyslokacja jednostek WOP 1954 ↓, k.22.
  5. ↑ Rozkaz Dowódcy WOP nr PF-121/WOP z dnia 17.07.1963 w sprawie zmian organizacyjnych w 3 Karpackiej BWOP.
  6. ↑ Wykaz dyslokacyjny 1964 ↓, s. 590–620.
  7. ↑ a b Jackiewicz 1998 ↓, s. 145.
  8. ↑ Żurawlow 2011 ↓, s. 41.
  9. ↑ Gacek 2005 ↓, s. 19.
  10. ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 134.
  11. ↑ Zarządzenie nr 021 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 07.05.1991 utworzono Beskidzki OSG według etatu nr 44/06.
  12. ↑ Łach 2013 ↓, s. 292.
  13. ↑ a b c muzeumsg ↓.
  14. ↑ Reorganizacja ŚlOSG 15.01.2008. [w:] Śląski Oddział Straży Granicznej – Aktualności [on-line]. slaski.strazgraniczna.pl. [dostęp 2016-12-27]. (pol.).
  15. ↑ Żurawlow 2011 ↓, s. 66.
  16. ↑ Żurawlow 2011 ↓, s. 65.
  17. ↑ Żurawlow 2011 ↓, s. 70.
  18. ↑ Suchta 2003 ↓, s. 2.
  19. ↑ Robert Spałek: Agenci w balonach – mniej znany aspekt „wojny balonowej”. ipn.gov.pl. (pol.).
  20. ↑ Kudasiewicz 2003 ↓, s. 8.
  21. ↑ Gacek 2005 ↓, s. 31.
  22. ↑ Gacek 2005 ↓, s. 32.
  23. ↑ Żurawlow 2011 ↓, s. 37.
  24. ↑ a b c W dawnym Ustroniu. „Gazeta Ustrońska”. 32 (1383), s. 11, 2018-08-16. ISSN 1231-9651. [dostęp 2019-01-31]. (pol.). 
  25. ↑ a b Gacek 2005 ↓, s. 45.
  26. ↑ Stanisław Wąsowicz. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2019-12-28]. (pol.).
  27. ↑ a b Stanisław Molenda. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. (pol.).
  28. ↑ Ryszard Piotrowski. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2019-12-28]. (pol.).
  29. ↑ Gacek 2005 ↓, s. 20.
  30. ↑ Rozkaz nr 077 Ministra Spraw Wewnętrznych z 17.04.1991.
  31. ↑ Wtórnik 2891/71.

Bibliografia

edytuj
  • Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985.
  • Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
  • Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
  • Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
  • Mirosław Kudasiewicz. Z archiwum odkrywcy – Balonowa propaganda. „Tygodnik Prudnicki”. 19(649), s. 8, 2003-05-07. ISSN 1231-904X. 
  • Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
  • Sławomir Żurawlow, Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011.
  • Wojsław Suchta, Na granicy wieża, t. 29(620), Gazeta Ustrońska, 17 lipca 2003, s. 1–16, ISSN 1231-9651 [dostęp 2016-07-09] (pol.).
  • Zespół Wydziału Prezydialnego Śląskiego OSG (A.B.): Straż Graniczna od 1991–Śląski Oddział Straży Granicznej. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.pl. [dostęp 2016-12-27]. (pol.).
  • Archiwum SGr., DWOP, sygn. 217/143, Wykazy dyslokacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza 1946. Wykaz strażnic i miejsc ich rozlokowania adresowany do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwa Spraw Zagranicznych z 4 maja 1946.
  • Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.
  • Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1400/3, k. 590–620; Rozkazy zarządzenia i wytyczne w zakresie wszelkiego rodzaju zaopatrzenia. Wykaz dyslokacyjny jednostek i pododdziałów WOP na dzień 1 stycznia 1964.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Strażnica_WOP_Poniwiec&oldid=75236335”