Strażnica WOP Leszna Górna
Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Dzięgielów/Leszna Górna – nieistniejący obecnie podstawowy pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-czechosłowackiej.
.jpg) Budynek stojący w miejscu strażnicy w Lesznej Górnej (maj 2018) | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
po 1946[a] |
| Rozformowanie |
2 stycznia 2003 |
| Tradycje | |
| Rodowód |
203a strażnica WOP Dzięgielów |
| Kontynuacja |
SSG w Lesznej Górnej |
| Komendanci / Dowódcy | |
| Ostatni |
mjr Andrzej Wróbel |
| Organizacja | |
| Dyslokacja |
43-445 Dzięgielów; |
| Formacja | |
| Podległość |
44 komenda odcinka |
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Strażnica w Straży Granicznej w Lesznej Górnej – nieistniejąca obecnie graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Czechosłowacją/Republiką Czeską[b].
Formowanie i zmiany organizacyjne
edytujStrażnica została sformowana po 1946 w strukturze 44 komendy odcinka Ustroń jako 203a strażnica WOP (Dzięgielów).
W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 strażnica została włączona w struktury 61 batalionowi Ochrony Pogranicza, a 1 stycznia 1951 41 batalionu WOP w Ustroniu.
15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic[c], a strażnica WOP Dzięgielów I kategorii otrzymała nr 209 w skali kraju[2]. 11 grudnia 1954 209 strażnicę WOP Dzięgielów[d] Przeniesiono do nowych budynków we wsi Leszna Górna[3].
W 1957 rozformowano 41 batalion WOP Ustroń[e][4] i strażnicę włączono w struktury 42 batalionu WOP w Cieszynie.
31 grudnia 1959 była jako 26 strażnica WOP III kategorii Leszna Górna. 1 stycznia 1964 była jako 27 strażnica WOP lądowa III kategorii Leszna Górna[5].
W 1976, w związku z przejściem na dwuszczeblowy system dowodzenia, strażnicę podporządkowano bezpośrednio pod sztab Górnośląskiej Brygady WOP w Gliwicach[6].
13 grudnia 1981 po wprowadzeniu stanu wojennego na terytorium kraju, dowódca GB WOP wewnętrznym rozkazem w miejscu stacjonowania poszczególnych batalionów, utworzył tzw. „wysunięte stanowiska dowodzenia” (zalążek przyszłych batalionów granicznych), którym podporządkował strażnice znajdujące się na odcinkach dawnych batalionów granicznych. Brygada wykonywała zadania ochrony granicy i bezpieczeństwa państwa wynikające z dekretu o wprowadzeniu stanu wojennego[7].
W 1983 Strażnica WOP Leszna Górna włączona została w struktury Jednostki WOP im. Ziemi Cieszyńskiej w Cieszynie[8], a od połowy 1984 utworzonego batalionu granicznego WOP Cieszyn[6], jako Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. I w Lesznej Górnej.
Od 1989 stopniowo, po odejściu żołnierzy służby zasadniczej do rezerwy, strażnicę rozwiniętą przekształcano w strażnicę na czas „P” kadrową i funkcjonowała do 15 maja 1991. Żołnierze służby zasadniczej WOP z ostatnich poborów nadal pełnili służbę w strażnicy już po utworzeniu Straży Granicznej, równolegle z przyjętymi do służby kandydackiej funkcjonariuszami SG.
Straż Graniczna:
15 maja 1991 po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 trażnica w Lesznej Górnej przejęta została przez Beskidzki Oddział Straży Granicznej[f][9] w Cieszynie i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Lesznej Górnej.
1 grudnia 1998 Decyzją nr 34 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 5 sierpnia 1998[g], Strażnica SG w Lesznej Górnej włączona została w struktury Śląskiego Oddziału Straży Granicznej w Raciborzu[10].
W 2000 rozpoczęła się reorganizacja struktur Straży Granicznej związana z przygotowaniem Polski do wstąpienia, do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. Podczas restrukturyzacji wprowadzono kompleksową ochronę granicy już na najniższym szczeblu organizacyjnym tj. strażnica i graniczna placówka kontrolna. Wprowadzona całościowa ochrona granicy zniosła podział na graniczne jednostki organizacyjne ochraniające tylko tzw. „zieloną granicę” i prowadzące tylko kontrole ruchu granicznego. W wyniku tego, 2 stycznia 2003 nastąpiło zniesie Strażnicy SG w Lesznej Górnej[h].[10] Ochraniany przez strażnicę odcinek granicy państwowej przejęła Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Lesznej Górnej (GPK SG w Lesznej Górnej), a obiekt został przekazany gminie, następnie sprzedany osobie prywatnej.
Ochrona granicy
edytujOd 1947 na odcinku strażnicy WOP Leszna Górna funkcjonował PPK MRG, gdzie kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu wykonywała załoga strażnicy[11]:
1 stycznia 1964, na ochranianym odcinku funkcjonowały przejścia graniczne małego ruchu granicznego (mrg), gdzie kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu wykonywała załoga strażnicy:
W 1959 26 strażnica WOP III kategorii Leszna Górna:
- z placówką WOP nr 1 Poniwiec kategorii II: włącznie znak graniczny nr III/235 w kierunku północnym wyłącznie Cisownica, wyłącznie Kozakowice, dalej do południowego skraju jeziora Skoczów, Skoczów.
Do lutego 1976 Strażnica WOP Leszna Górna ochraniała odcinek granicy państwowej:
- Włącznie znak gran. nr III/249, wyłącznie znak gran. nr III/275.
W lutym 1976, odcinek strażnicy został wydłużony po przejęciu części odcinka granicy państwowej:
- placówki WOP Poniwiec od znaku gran. nr III/249, włącznie do znaku gran. nr III/246.
- strażnicy WOP Cieszyn, od znaku gran. nr III/275, wyłącznie do znaku gran. nr III/279.
Do 31 grudnia 1989, rozwinięta strażnica lądowa WOP Leszna Górna I kategorii, a od 10 kwietnia 1990 do 15 maja 1991 kadrowa Strażnica WOP Leszna Górna, ochraniała odcinek granicy państwowej:
- Włącznie znak gran. nr III/246, wyłącznie znak gran. nr III/279.
- W okresie zimowym pas śnieżny sprawdzany był minimum: na głównym kierunku dwukrotnie, na pozostałym raz w ciągu doby:
- na korzyść Strażnicy WOP Cieszyn do znaku gran. nr III/280.
- Współdziałała w zabezpieczeniu granicy państwowej z:
- W ochronie granicy dowódcy strażnicy ściśle współpracowali ze swoimi odpowiednikami tj. naczelnikami placówek OSH (Ochrana Statnich Hranic) CSRS.
Straż Graniczna:
W latach 16 maja 1991–1 stycznia 2003, Strażnica SG w Lesznej Górnej ochraniała odcinek granicy państwowej:
- Włącznie znak gran. nr I/46, wyłącznie znak gran. nr I/79.
- W okresie zimowym pas śnieżny sprawdzany był:
- na korzyść Strażnicy SG w Cieszynie (od 15 października 2002 GPK SG w Cieszynie) do znaku gran. nr I/80.
- Komendanci strażnicy/placówki współdziałali w zabezpieczeniu granicy państwowej z placówkami po stronie czeskiej cizinecké policie RCPP.
W 2000 na odcinku strażnicy została utworzona GPK SG w Lesznej Górnej, której załoga wykonywała kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu w przejściu granicznym:
Wydarzenia
edytuj- 1956 – koniec czerwca, początek lipca w okresie tzw. „Wypadków poznańskich”, przy linii granicznej i w strefie działania, odnajdywano pakunki zawierające ulotki z tzw. „bibułą”, przytwierdzone do balonów leżących na ziemi[12]. W związku z masowością zjawiska, żołnierze otrzymali zezwolenie na użycie broni, celem zestrzelenia nisko przelatujących balonów (nawet jeśli znajdowały się na terytorium czechosłowackim, ale w zasięgu ognia – to samo czynili pogranicznicy czechosłowaccy)[13].
- 13 grudnia 1981-22 lipca 1983 – (Stan Wojenny w Polsce), normę służby granicznej dla żołnierzy podwyższono z 8 do 12 godzin na dobę. Ścisłą kontrolą objęto całą strefę nadgraniczną, zamknięte zostały szlaki turystyczne. W stan gotowości były postawione pododdziały odwodowe[14].
Strażnice sąsiednie
edytuj- 203 strażnica WOP Polana ⇔ 204 strażnica WOP Punców – po 1946
- 208 strażnica WOP Poniwiec ⇔ 210 strażnica WOP Puńców – 1954
- 1 placówka WOP Poniwiec II kategorii ⇔ 25 strażnica WOP Cieszyn I kategorii – 01.01.1960
- 28 placówka WOP Poniwiec lądowa II kategorii ⇔ 26 strażnica WOP Cieszyn lądowa I kategorii – 01.01.1964
- Strażnica WOP Poniwiec I kategorii ⇔ Strażnica WOP Cieszyn I kategorii – do 09.04.1990
- Strażnica kadrowa WOP Poniwiec ⇔ Strażnica kadrowa WOP Cieszyn – 10.04.1990–15.05.1991
Straż Graniczna:
- Strażnica SG w Ustroniu-Poniwcu ⇔ Strażnica SG w Cieszynie – 16.05.1991–15.10.2002
- Strażnica SG w Ustroniu-Poniwcu ⇔ GPK SG w Cieszynie – 16.10.2002–01.01.2003.
Dowódcy/komendanci strażnicy
edytuj- kpt. Julian Zawiślak[15]
- por./kpt. Bolesław Cader[16] (do 04.1966)
- kpt. Alojzy Dziambor[17] (od 04.1966)
- kpt./mjr Józef Sołyga (był w 1976[18]–09.03.1982)
- por./mjr Andrzej Wróbel[19] (10.03.1982–01.04.1991[i])[j]
Komendanci strażnicy SG:
Uwagi
edytuj- ↑ Od 1991 strażnica Straży Granicznej.
- ↑ Od 1 stycznia 1993 z Republiką Czeską.
- ↑ Rozkaz dowódcy WOP z 22.02.1954[1].
- ↑ Aktualny właściciel nieruchomości p. Glajcar
- ↑ Zarządzenie MSW nr 034/57/WW z dnia 21.02.1957 (Jackiewicz 1998 ↓, s. 134).
- ↑ Zarządzenie nr 021 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 07.05.1991 utworzono Beskidzki OSG według etatu nr 44/06.
- ↑ Decyzja nr 34 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 05.08.1998 w sprawie powołania zespołów do spraw nadzoru nad likwidacją Beskidzkiego OSG oraz rodzajów czynności likwidacyjnych. Polecił w niej przekazać podległe jednostki organizacyjne, majątek i sprzęt komendantom Karpackiego OSG i Śląskiego OSG.
- ↑ Zarządzenie nr 058 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 13.12.2002 zmieniające zarządzenie w sprawie organizacji wchodzących w skład Straży Granicznej komend, strażnic, granicznych placówek kontrolnych, dywizjonów, pododdziałów odwodowych oraz ośrodków szkolenia w ramach III etapu realizacji programu dostosowania Straży Granicznej do standardów Schengen, polegającą na włączeniu wytypowanych strażnic w struktury gpk. W wyniku przeprowadzonej reorganizacji we wszystkich oddziałach SG 62 strażnice zostały włączone w struktury gpk.
- ↑ Rozkaz nr 077 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 17.04.1991.
- ↑ Wtórnik 2891/80
- ↑ ppłk SG Andrzej Wróbel 02.01.2003 ubył do GPK SG w Lesznej Górnej na stanowisko zastępcy komendanta GPK SG.
Przypisy
edytuj- ↑ Prochwicz 2011 ↓.
- ↑ Dyslokacja jednostek WOP 1954 ↓, k.22.
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 7.
- ↑ Prochwicz 2011 ↓, s. 224.
- ↑ Wykaz dyslokacyjny 1964 ↓, s. 590–620.
- ↑ a b Jackiewicz 1998 ↓, s. 145.
- ↑ Żurawlow 2011 ↓, s. 41.
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 19.
- ↑ Łach 2013 ↓, s. 292.
- ↑ a b muzeumsg ↓.
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 8.
- ↑ Robert Spałek: Agenci w balonach – mniej znany aspekt „wojny balonowej”. ipn.gov.pl. (pol.).
- ↑ Kudasiewicz 2003 ↓, s. 8.
- ↑ Żurawlow 2011 ↓, s. 37.
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 70.
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 64.
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 68.
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 15.
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 20.
Bibliografia
edytuj- Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
- Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
- Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
- Halina Łach, System ochrony polskiej granicy państwowej, Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013, ISBN 978-83-935593-8-1.
- Sławomir Żurawlow, Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011.
- Mirosław Kudasiewicz. Z archiwum odkrywcy – Balonowa propaganda. „Tygodnik Prudnicki”. 19(649), s. 8, 2003-05-07. ISSN 1231-904X.
- Zespół Wydziału Prezydialnego Śląskiego OSG (A.B.): Straż Graniczna od 1991–Śląski Oddział Straży Granicznej. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.pl. [dostęp 2016-12-27]. (pol.).
- Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.
- Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1400/3, k. 590–620; Rozkazy zarządzenia i wytyczne w zakresie wszelkiego rodzaju zaopatrzenia. Wykaz dyslokacyjny jednostek i pododdziałów WOP na dzień 1 stycznia 1964.