Strażnica WOP Jaśliska
Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Jaśliska/Lipowiec – zlikwidowany podstawowy pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-czechosłowackiej.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1945[a] |
| Rozformowanie |
2005 |
| Patron |
st. sierż. Jan Staręga |
| Tradycje | |
| Rodowód |
175 strażnica WOP |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość |
39 komenda odcinka] |
Strażnica Straży Granicznej w Jaśliskach – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej ze Republiką Słowacką.
Formowanie i zmiany organizacyjne
edytujStrażnica została sformowana w 1945 w strukturze 39 komendy odcinka[1] jako 175 strażnica WOP (Jaśliska)[2] o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego[3].
W marcu 1947 sformowano Krośnieńską Komendę WOP w Krośnie w skład której została włączona strażnica WOP Jaśliska[4].
Wiosną 1947 strażnica nr 174 przeniosła się z Jaślisk do Lipowca i otrzymała numer 175 w skali kraju[5].
W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 174 strażnica OP Lipowiec została włączona w struktury 41 samodzielnego batalionu Ochrony Pogranicza w Krośnie[4], a w 1950 1 Brygady WOP w Krośnie[6].
W 1952, w związku z rozformowaniem 1 Brygady WOP w Krośnie, odcinek i pododdziały przejęła 26 Brygada WOP w Przemyślu. W miejscu postoju rozformowanej brygady sformowano 265 batalion WOP Krosno, któremu podporządkowano 7 strażnic[7] w tym strażnicę w Lipowcu, która miała numer 176[8] w skali kraju.
Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic[b], a strażnica WOP Liopwiec II kategorii otrzymała nr 175 w skali kraju, w strukturach 265 batalionu WOP[10].
W 1957, w 3 Brygadzie WOP w Nowym Sączu przeformowano 18 strażnic WOP w placówki WOP[c], w tym strażnicę WOP w Jaśliskacch.
1 stycznia 1960 była jako 29 placówka WOP Lipowiec kategorii II w strukturach 264 batalionu WOP w Sanoku[11] 3 Brygady WOP w Nowym Sączu[12].
1 stycznia 1964 była jako 23 placówka WOP Lipowiec kategorii II w strukturach 264 batalionu WOP w Sanoku[13].
1 września 1989[14] Strażnica WOP Jaśliska została przekazana z Bieszczadzkiej Brygady WOP i włączona w struktury batalionu granicznego Karpackiej Brygady WOP w Sanoku Karpackiej Brygady WOP w Nowym Sączu[15] i tak funkcjonowała do 15 maja 1991.
- Straż Graniczna:
Po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 strażnica w Jaśliskach weszła w podporządkowanie Bieszczadzkiego Oddziału Straży Granicznej[16] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Jaśliskach (Strażnica SG w Jaśliskach).
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 22 września 2004, 1 stycznia 2005 Strażnica SG w Jaśliskach została przekazana z Bieszczadzkiego Oddziału SG i włączona w struktury Karpackiego Oddziału SG w Nowym Sączu[d]:
Strażnica SG w Jaśliskach została rozwiązana w 2005[17].
Ochrona granicy
edytujW ochronie granicy dowódcy strażnicy w Jaśliskach i Lipowcu ściśle współpracowali ze swoimi odpowiednikami tj. naczelnikami placówek OSH (Ochrana Statnich Hranic) CSRS.
- Straż Graniczna:
Na odcinku strażnicy funkcjonowały przejście graniczne, w których kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu wykonywała załoga strażnicy:
- Czeremcha-Čertižné (turystyczne) – od 1.07.1997
- Jaśliska-Čertižné (małego ruchu granicznego) – od 1.04.1999.
Działania bojowe
edytuj16 listopada 1945 patrol strażnicy Jaśliska w składzie 4 żołnierzy, został otoczony przez oddział UPA na trasie Jaśliska – Polany Surowiczne. Po rozmowie ostrzegawczej, że są na terenie Ukrainy i nie mają prawa chodzić po wsiach ukraińskich, zostali zwolnieni. 17 grudnia o 5:00 strażnica została ostrzelana przez UPA z broni maszynowej[18].
19 marca 1946 sotnie UPA zaatakowały jednocześnie dwie strażnice WOP: Komańcza i Jaśliska. Oba ataki zostały odparte. Napastnicy odchodząc zniszczyli linię telefoniczną i tor kolejowy Komańcza – Łupków[19].
Zasięg terytorialny
edytuj- Straż Graniczna:
Z chwilą utworzenia Bieszczadzkiego Oddziału Straży Granicznej w Przemyślu, 16 maja 1991 Strażnica SG w Jaśliskach ochraniała odcinek granicy państwowej z Czechosłowacją[20]:
- Włącznie od znaku granicznego nr I/117, wyłącznie do znaku granicznego nr I/147.
- Linia rozgraniczenia z:
- Strażnicą SG w Komańczy: włącznie znak gran. nr I/117, górą Kiczera, styk gmin Komańcza, Rymanów, Bukowsko, dalej granicą gmin Bukowsko oraz Rymanów[20].
- Strażnicą SG w Barwinku: wyłącznie znak gran. nr I/147, g. Tokarnia, góra Ostróg, górą Obłaz, górą Kamińska 639,3 dalej granicą gmin Iwonicz-Zdrój oraz Dukla[21].
Strażnice/placówki sąsiednie
edytuj- 174 strażnica WOP Jasiel ⇔ 176 strażnica WOP Barwinek – 1946
- 174 strażnica OP Jasiel ⇔ 176 strażnica OP Barwinek – 1950
- 174 strażnica WOP Jasiel kat. III ⇔ 176 strażnica WOP Barwinek kat. III – 15.03.1954
- 30 placówka WOP Radoszyce kat. II ⇔ 28 placówka WOP Barwinek kat. II – 1.01.1960
- 24 placówka WOP Komańcza kat. II ⇔ 22 placówka WOP Barwinek kat. II – 1.01.1964.
- Strażnica WOP Komańcza Lądowa ⇔ Strażnica WOP Barwinek Lądowa – 1990[15]
- Straż Graniczna:
- Strażnica SG w Komańczy ⇔ Strażnica SG w Barwinku – 16.05.1991[21].
Komendanci/dowódcy strażnicy
edytuj- Franciszek Bolko p.o. (1.08.1949[e]–30.12.1950[f])[22]
- kpt. Zdzisław Dudzic (4.11.1985[g][14]–15.05.1991)
- Komendanci strażnicy SG:
Uwagi
edytuj- ↑ Od 1991 strażnica Straży Granicznej.
- ↑ Rozkaz dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza nr 04 z 22 lutego 1954[9].
- ↑ Zarządzenie MSW nr 034/57/WW z 21.02.1957 (Jackiewicz 1998 ↓, s. 134).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 22 września 2004 zmieniającym rozporządzenie w sprawie utworzenia oddziałów Straży Granicznej, ochrona polsko–słowackiego odcinka granicy państwowej ochranianego dotychczas przez Bieszczadzki Oddział Straży Granicznej powierzona została Karpackiemu Oddziałowi Straży Granicznej w Nowym Sączu (Kozłowski 2008 ↓, s. 78).
- ↑ Franciszek Bolko przybył ze stanowiska d-cy plutonu 41 samodzielnego batalionu Ochrony Pogranicza w Krośnie.
- ↑ Franciszek Bolko ubył na stanowisko d-cy plutonu szkoły podoficerskiej 1 Brygady WOP.
- ↑ kpt. Zdzisław Dudzic przybył ze stanowiska z-cy d-cy strażnicy WOP w Ożennej Bieszczadzkiej Brygady WOP.
Przypisy
edytuj- ↑ Jarosiński 2000 ↓, s. 80.
- ↑ Wykazy dyslokacyjne 1946 ↓, k. 119–123.
- ↑ Dominiczak 1985 ↓, s. 46.
- ↑ a b Jackiewicz 1998 ↓, s. 125.
- ↑ Historia KaBWOP ↓, s. 19.
- ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 126.
- ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 119.
- ↑ Historia KaBWOP ↓, s. 21.
- ↑ Prochwicz 2011 ↓, s. 207.
- ↑ Dyslokacja jednostek WOP 1954 ↓, k.19.
- ↑ Wykazy dyslokacyjne WOP ↓.
- ↑ Prochwicz 2011 ↓, s. 218.
- ↑ Wykaz dyslokacyjny 1964 ↓, s. 590–620.
- ↑ a b Zdzisław Dudzic. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2021-06-04]. (pol.).
- ↑ a b Łach 2013 ↓, s. 544.
- ↑ Łach 2013 ↓, s. 291.
- ↑ Kozłowski 2008 ↓, s. 78.
- ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 129.
- ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 130.
- ↑ a b Kozłowski 2011 ↓, s. 244.
- ↑ a b Kozłowski 2011 ↓, s. 245.
- ↑ Franciszek Bolko. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2024-03-11]. (pol.).
- ↑ Kozłowski 2011 ↓, s. 239.
- ↑ Książka obsady etatowej BiB WOP ↓.
Bibliografia
edytuj- Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
- Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza : (1945–1991) : krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
- Marek Jarosiński. Rys historyczny beskidzko-karpackiego pogranicza polsko-słowackiego. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 1/2000, 2000. Koszalin: Centralny Ośrodek Straży Granicznej. ISSN 1429-2505.
- Piotr Kozłowski: Bieszczadzki Oddział Straży Granicznej im. płk. Jana Tomasza Gorzechowskiego w Przemyślu. W: Leszek Elas [patronat]: Straż Graniczna w dwudziestoleciu 1991–2011. Materiały poseminaryjne – Tom I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2011. ISBN 978-83-909484-4-7.
- Piotr Kozłowski, Bieszczadzki Oddział Straży Granicznej w świetle liczb i danych statystycznych (2002–2006), [w:] Biuletyn 1/2008, t. II. Co na granicy, Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2008, s. 77–106, ISSN 1492-2505 (pol.).
- Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
- Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
- Archiwum SG, Historia Karpackiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Kraków 1962.
- Archiwum Straży Granicznej. Książka obsady etatowej Bieszczadzkiej Brygady Wojsk Obrony Pogranicza 1988–1991. Szczecin.
- Archiwum SGr., DWOP, sygn. 217/143, Wykazy dyslokacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza 1946. Wykaz strażnic i miejsc ich rozlokowania adresowany do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwa Spraw Zagranicznych z 4 maja 1946.
- Archiwum SG, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.
- Archiwum Straży Granicznej. Wykazy dyslokacyjne jednostek i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza.
- Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1400/3, k. 590–620; Rozkazy zarządzenia i wytyczne w zakresie wszelkiego rodzaju zaopatrzenia. Wykaz dyslokacyjny jednostek i pododdziałów WOP na dzień 1 stycznia 1964.