Roman Leitgeber
Roman Antoni Hipolit Leitgeber (ur. 11 stycznia 1881 w Poznaniu, zm. 16 listopada 1954 tamże) – dziennikarz, wydawca, działacz społeczno-polityczny.
.jpg)
| |
| Pełne imię i nazwisko |
Roman Antoni Hipolit Leitgeber |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
11 stycznia 1881 |
| Data i miejsce śmierci |
16 listopada 1954 |
| Zawód, zajęcie |
dziennikarz, wydawca |
Życiorys
edytujŻycie rodzinne
edytujRoman Antoni Hipolit Leitgeber był synem kupca Bolesława Teodora (1835–1896) i Stanisławy z Trąmpczyńskich[1][2][3] (1844–1918). Od 30 stycznia 1909 był mężem Józefy Antoniny Brandel (1881–1958), siostry Konstantego Brandla, i miał dzieci: Andrzeja (1909–1994), Witolda Józefa i Krystynę (1919–1977)[4][5]. Zmarł w Poznaniu 16 listopada 1954 i został pochowany na cmentarzu Junikowskim. Spoczywa w mogile m.in. z żoną i synem Andrzejem (pole 4, kwatera 3-15)[6].
Edukacja i działalność polityczno-wydawnicza
edytujW Poznaniu uczęszczał do gimnazjum Marii Magdaleny, a maturę zdał na Śląsku w Głubczycach. W latach 1902–1906 odbywał studia ekonomiczne na uniwersytecie we Wrocławiu, Berlinie, Monachium, Rostocku i Tybindze. Podczas studiów związał się z ruchem narodowodemokratycznym. Był członkiem Ligi Narodowej przed 1905 rokiem[1][7]. Wraz z Bernardem Chrzanowskim, Marianem Seydą i Romanem Szymańskim założył w 1906 w Poznaniu spółkę wydawniczą Nowa Drukarnia Polska[8]. Był w niej członkiem zarządu i redaktorem. Spółka wydawała pisma „Kurier Poznański”, „Orędownik” i „Wielkopolanin”[1][9][10]. Członek Komitetu Obywatelskiego, a następnie Wydziału Wykonawczego Rady Ludowej m. Poznania podczas powstania wielkopolskiego[1]. Z mandatu ruchu narodowego przez dwie kadencje zasiadał w radzie miejskiej Poznania (1919–1929). Należał do grona osób, które – zgodnie z inicjatywą Romana Dmowskiego – miały opracować historię Ligi Narodowej[11]. Doprowadził do połączenia w 1919 Nowej Drukarni Polskiej z Drukarnią Polską Edwarda Pawłowskiego oraz do przejęcia drukarni W. Deckera, tworząc zjednoczone zakłady drukarskie Drukarnia Polska w Poznaniu z siedzibą przy ul. Święty Marcin 70, a, w których miał 51% udziałów. Dyrektor administracyjnym tej drukarni w latach 1920–1939[4].
9 marca 1919 na zebraniu poznańskiej Rady Ludowej przedstawił koncepcję zmiany nazw ulic z niemieckich na polskie (co poskutkowało przyjęciem około pięćdziesięciu polskich nazw i zmianami na kolejnych posiedzeniach Rady)[12].
Drukarnia Polska od 1920 wydawała „Gazetę Bydgoską”, od 1927 „Ilustrację Wielkopolską” i „Samochód”, od 1930 „Pomorzanina”, od 1934 „Nowiny Poświąteczne”. Członek Zarządu Wojewódzkiego Związku Ludowo-Narodowego w Wielkopolsce w latach 1925–1928. W latach 1932–1935 z ramienia Stronnictwa Narodowego zasiadał w poznańskim sejmiku wojewódzkim[4]. Mimo pełnienia odpowiedzialnych funkcji w SN, relacje z macierzystym ugrupowaniem – w kontekście wydawania szeregu pism – nie zawsze układały się poprawnie[13][14]. Należał do zarządów Korporacji Kupców Chrześcijańskich i Związku Towarzystw Kupieckich w Poznaniu, w 1923 współzałożyciel Towarzystwa Miłośników m. Poznania i w latach 1923–1937 członek zarządu tego towarzystwa[4]. Był członkiem Rady Związku Wydawców Dzienników i Czasopism w latach 1934–1939 (w 1939 - wiceprezesem[15]). Po wkroczeniu wojsk niemieckich ukrywał się w Warszawie i w majątku Dylew k. Grójca, a po powstaniu warszawskim przebywał w Częstochowie[4]. Powrócił do Poznania w 1945 i zajął się likwidacją majątku Drukarni Polskiej. Pisywał do „Kuriera Wielkopolskiego” i był autorem Listów z Helu i znanym bibliofilem[4].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Gąsiorowski i Topolski (red.) 1981 ↓, s. 410.
- ↑ Rodzice zawarli związek małżeński w 1869 w poznańskiej parafii św. Marii Magdaleny, zob. bazę: geneteka.genealodzy.pl.
- ↑ Sylwetki obojga zob. S. Leitgeber, Bolesław Leitgeber, „Kronika Miasta Poznania”, 66, 1998, nr 1, s.338-351.
- ↑ a b c d e f Gąsiorowski i Topolski (red.) 1981 ↓, s. 411.
- ↑ Informacje o latach życia ze strony MyHeritage.
- ↑ Plan Poznania - Cmentarze [online], www.poznan.pl [dostęp 2021-08-06].
- ↑ Stanisław Kozicki, Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964, s. 577.
- ↑ R. Leitgeber, Historia „Drukarni Polskiej S.A. w Poznaniu” (w tym m.in. „Kuriera Poznańskiego”), „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej”, 24, 1985–86, nr 4, s. 95. Wydawnictwo przygotował – na podstawie notatek ojca – syn Andrzej.
- ↑ Liga Narodowa (1893–1928). Wybór relacji, wybór, wstęp i opr. T. Sikorski, A. Wątor, Muzeum Historii Polski, Warszawa 2015, s. 272 ISBN 978-83-65248-00-8.
- ↑ W.M. Kolasa, Kierunki badań nad historią prasy polskiej 1918–1939. Prasa województw zachodnich, „Rocznik Historii Prasy Polskiej”, 15, 2012, z. 2 (30), s. 94.
- ↑ Liga Narodowa (1893–1928). Wybór relacji, wybór, wstęp i opr. T. Sikorski, A. Wątor, Muzeum Historii Polski, Warszawa 2015, s. 8 ISBN 978-83-65248-00-8.
- ↑ Antoni Gąsiorowski, Nazwy poznańskich ulic, [w:] Wituski Andrzej (1932-)(red.), Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony problematyce współczesnego Poznania 1984.07/12 R.52 Nr3/4, 12 lipca 1984, s. 33, ISBN 83-210-0550-0 [dostęp 2022-10-02] (pol.).
- ↑ A. Paczkowski, Prasa w życiu politycznym Drugiej Rzeczypospolitej, „Dzieje Najnowsze”, 10, 1978, nr 3, s. 38–39.
- ↑ Z. Kaczmarek, Z historii endeckiej prasy politycznej Poznania (1922–1939), „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego”, 15, 1976, nr 1, s. 59–60.
- ↑ Nowe władze polskiego Zw. Wydawców dzienników i czasopism. „Gazeta Robotnicza”. Rok 43 (Nr 147), s. 5, 20 czerwca 1939 r. Katowice: O. K. R. P. P. S. Katowice. [dostęp 2021-08-06].
Bibliografia
edytuj- Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski (red.): Wielkopolski słownik biograficzny. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 410–411. ISBN 83-01-02722-3.