Szczur
rodzaj gryzoni
(Przekierowano z Rattus)
Szczur[12], seramoszczur[12] (Rattus) – rodzaj ssaków z podrodziny myszy (Murinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae), obejmujący kilkadziesiąt gatunków. Do najbardziej rozpowszechnionych należą, występujące również w Polsce, szczur śniady i szczur wędrowny, a także występujący w południowo-wschodniej Azji i na wyspach Pacyfiku szczur polinezyjski.
| Rattus | |||||
| G. Fischer, 1803[1] | |||||
,_Struy_-_geograph.org.uk_-_5484525.jpg) Przedstawiciel rodzaju – szczur wędrowny (R. norvegicus) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Infrarząd | |||||
| Nadrodzina | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Plemię | |||||
| Rodzaj |
szczur | ||||
| Typ nomenklatoryczny | |||||
|
Mus decumanus Pallas, 1779 (= Mus norvegicus Berkenhout, 1769) | |||||
| |||||
| Gatunki | |||||
| |||||
Występowanie
edytujSzczury występują na wszystkich kontynentach oprócz Antarktydy[13][14][15]. Z ludźmi dotarły także na wiele wysp i archipelagów położonych na oceanach.
Morfologia
edytujDługość ciała (bez ogona) 65–300 mm, długość ogona 77–330 mm, długość ucha 14,6–27 mm, długość tylnej stopy 17–50 mm; masa ciała 22–540 g[14][16].
Systematyka
edytujRodzaj zdefiniował w 1803 roku niemiecki przyrodnik i anatom Johann Fischer von Waldheim w książce swojego autorstwa poświęconej historii Narodowego Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu[1]. Na gatunek typowy Fischer wyznaczył (oznaczenie monotypowe) szczura wędrownego (R. norvegicus).
Etymologia
edytuj- Rattus (Ruttus): łac. rattus ‘szczur’[17].
- Acanthomys: gr. ακανθα akantha ‘kolec, cierń’, od ακη akē ‘punkt’; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[18]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Acanthomys leucopus J.E. Gray, 1867.
- Epimys (Epinomys): gr. επι epi ‘w pobliżu, blisko’; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[19]. Gatunek typowy: Mus rattus Linnaeus, 1758.
- Stenomys: gr. στηνος stēnos ‘wąski, cienki’[20]; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[21]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Mus verecundus O. Thomas, 1904.
- Christomys: Wyspa Bożego Narodzenia (ang. Christmas Island); gr. μυς mus, μυος muos ‘mysz’[21]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Mus macleari O. Thomas, 1887.
- Cironomys: gr. κειρω keirō ‘obciąć, ostrzyc’[22]; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[21]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Rattus hoogerwerfi Chasen, 1939.
- Geromys: gr. γηρας gēras ‘starość’[23]; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[21]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Mus gestri O. Thomas, 1897 (= Mus sordidus Gould, 1858).
- Mollicomys: łac. mollis ‘miękki, delikatny’[24]; gr. μυς mus, μυος muos ‘mysz’[21]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Mus hoffmanni Matschie, 1901.
- Octomys: gr. οκτω oktō ‘osiem’[25]; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[21]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Mus concolor Blyth, 1859 (= Mus exulans Peale, 1848).
- Pullomys: łac. pullus ‘ciemnego koloru’[26]; gr. μυς mus, μυος muos ‘mysz’[21]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Mus pulliventer G.S. Miller, 1902 (= Mus rattus Linnaeus, 1758).
- Togomys: Togo, Afryka Zachodnia; gr. μυς mus, μυος muos ‘mysz’[11]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Togomys melanoderma Dieterlen, 1986 (= Mus exulans Peale, 1848).
Podział systematyczny
edytujSzeroki zakres zmienności morfologicznej uniemożliwia obecnie obiektywną ogólną diagnozę i najprawdopodobniej takson ten składa się z kilku monofiletycznych klastrów[15]. Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie i wymarłe po 1500 roku gatunki[27][16][13][12]:
- Rattus timorensis Kitchener, K.P. Aplin & Boeadi, 1991 – szczur timorski
- Rattus hainaldi Kitchener, How & Maharadatunkamsi, 1991 – szczur floreski
- Rattus nativitatis (O. Thomas, 1889) – szczur ospały – takson wymarły
- Rattus macleari (O. Thomas, 1887) – szczur płaczliwy – takson wymarły
- Rattus everetti (Günther, 1879) – szczur dżunglowy
- Rattus xanthurus (J.E. Gray, 1867) – szczur żółtoogonowy
- Rattus pelurus Sody, 1941 – szczur wyspowy
- Rattus facetus G.S. Miller & Hollister, 1921
- Rattus marmosurus O. Thomas, 1921 – szczur oposowaty
- Rattus bontanus O. Thomas, 1921 – szczur stokowy
- Rattus salocco Tate & Archbold, 1935 – szczur salokański
- Rattus elaphinus Sody, 1941 – szczur archipelagowy
- Rattus feileri P.-H. Fabre, Portela Miguez, Holden, Fitriana, Semiadi, Musser & K.M. Helgen, 2023
- Rattus taliabuensis P.-H. Fabre, Miguez Miguez, Holden, Fitriana, Semiadi, Musser & K.M. Helgen, 2023
- Rattus feliceus O. Thomas, 1920 – szczur szczęśliwy
- Rattus ceramicus (O. Thomas, 1920) – seramoszczur górski
- Rattus morotaiensis R. Kellogg, 1945 – szczur molucki
- Rattus halmaheraensis P.-H. Fabre, Portela Miguez, Holden, Fitriana, Semiadi, Musser & K.M. Helgen, 2023
- Rattus ombirah P.-H. Fabre, Miguez Miguez, Holden, Fitriana, Semiadi, Musser & K.M. Helgen, 2024
- Rattus lutreola (J.E. Gray, 1841) – szczur błotny
- Rattus sordidus (Gould, 1858) – szczur ciemny
- Rattus tunneyi (O. Thomas, 1904) – szczur blady
- Rattus fuscipes (Waterhouse, 1839) – szczur zaroślowy
- Rattus villosissimus (Waite, 1898) – szczur długowłosy
- Rattus colletti (O. Thomas, 1904) – szczur aluwialny
- Rattus leucopus (J.E. Gray, 1867 – szczur koralowy
- Rattus jobiensis Rümmler, 1935 – szczur zatokowy
- Rattus verecundus (O. Thomas, 1904) – szczur skromny
- Rattus novaeguineae J.M. Taylor & Calaby, 1982 – szczur nowogwinejski
- Rattus praetor (O. Thomas, 1888) – szczur kłujący
- Rattus nikenii Maryanto, Sinaga, Achmadi & Maharadatunkmsi, 2010 – szczur gruby
- Rattus steini Rümmler, 1935 – szczur papuaski
- Rattus giluwensis J. Edwards Hill, 1960 – szczur giluweński
- Rattus pococki (Ellerman, 1941) – szczur wyżynny
- Rattus richardsoni (Tate, 1949) – szczur lodowcowy
- Rattus omichlodes (Misonne, 1979) – szczur młakowy
- Rattus vandeuseni (J.M. Taylor & Calaby, 1982) – szczur pustelniczy
- Rattus arfakiensis Rümmler, 1935 – szczur iriański
- Rattus niobe (O. Thomas, 1906) – szczur mszysty
- Rattus arrogans (O. Thomas, 1922) – szczur zuchwały
- Rattus mordax (O. Thomas, 1904) – szczur kąsający
- Rattus detentus Timm, Weijola, K.P. Aplin, Flannery & Pine, 2016
- Rattus sanila Flannery & J.P. White, 1991 – szczur nowoirlandzki – takson wymarły
- Rattus satarae Hinton, 1918 – szczur dekański
- Rattus ranjiniae Agrawal & Ghosal, 1969 – szczur królowej
- Rattus montanus W.W.A. Phillips, 1932 – szczur górski
- Rattus norvegicus (Berkenhout, 1769) – szczur wędrowny
- Rattus nitidus (Hodgson, 1845) – szczur białostopy
- Rattus stoicus (G.S. Miller, 1902) – szczur andamański
- Rattus burrus (G.S. Miller, 1902) – szczur nikobarski
- Rattus palmarum (Zelebor, 1869) – szczur palmowy
- Rattus sakeratensis Gyldenstolpe, 1917
- Rattus rattus (Linnaeus, 1758) – szczur śniady
- Rattus tanezumi (Temminck, 1845) – szczur orientalny
- Rattus losea (Swinhoe, 1871) – szczur tajwański
- Rattus osgoodi Musser & Newcomb, 1985 – szczur wietnamski
- Rattus tiomanicus (G.S. Miller, 1900) – szczur malajski
- Rattus tawitawiensis Musser & Heaney, 1985 – szczur skryty
- Rattus baluensis (O. Thomas, 1894) – szczur wierchowy
- Rattus korinchi (H.C. Robinson & Kloss, 1916) – szczur samotny
- Rattus blangorum G.S. Miller, 1942 – szczur indonezyjski
- Rattus simalurensis (G.S. Miller, 1903) – szczur simalurski
- Rattus lugens (G.S. Miller, 1903) – szczur żałobny
- Rattus adustus Sody, 1940 – szczur ogorzały
- Rattus enganus (G.S. Miller, 1906) – szczur engański
- Rattus mindorensis (O. Thomas, 1898) – szczur mindorski
- Rattus hoogerwerfi Chasen, 1939 – szczur wysokogórski
- Rattus argentiventer (H.C. Robinson & Kloss, 1916) – szczur ryżowiskowy
- Rattus hoffmanni (Matschie, 1901) – szczur sulaweski
- Rattus koopmani Musser & Holden, 1991 – szczur eremicki
- Rattus mollicomulus Tate & Archbold, 1935 – szczur miękkowłosy
- Rattus andamanensis (Blyth, 1860) – szczur indochiński
- Rattus pyctoris (Hodgson, 1845) – szczur himalajski
- Rattus exulans (Peale, 1848) – szczur polinezyjski
Opisano również gatunki wymarłe w czasach prehistorycznych[28]:
- Rattus casimcensis Rădulescu & Samson, 1973[29] (Rumunia; plejstocen)
- Rattus haasi Tchernov, 1968[30] (Izrael; plejstocen)
- Rattus jaegeri Chaimanee, 1998[31] (Tajlandia; pliocen–plejstocen)
- Rattus miyakoensis Kawaguchi, Kaneko & Hasegawa, 2009[32] (Japonia; plejstocen)
- Rattus trinilensis Musser, 1982[33] (Indonezja; plejstocen)
Zobacz też
edytuj
Uwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c G. Fisher: Das Nationalmuseum der Naturgeschichte zu Paris: von seinem ersten Ursprunge bis zu seinem jetzigen Glanze. Cz. 2. Frankfurt am Main: Verlegt bei Fridrich Esslinger, 1803, s. 128. (niem.).
- ↑ F. Hemming. Opinion 258. Rejection for nomenclatorial Purposes of the work by Frisch (J. L.) published in 1775 under the title Das Natur-system der Vierfüssigen Thiere. „Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature”. 5, s. 55–72, 1954. (ang.).
- ↑ J.L. Frisch: Das Natur-System der vierfüssigen Thiere, in Tabellen. Glogau: Christian Friedrich Günther, 1775, s. 7. (niem.).
- ↑ S.D.W.. The mammals of Britain systematically arranged. „The Analyst”. 4, s. 72, 1836. (ang.).
- ↑ J.E. Gray. Notes on the Variegated or Yellow-tailed Rats of Australasia. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 35, s. 598, 1867. (ang.).
- ↑ É.L. Trouessart. Synopsis systematicus et geographicus Mammalium tam viventium quam fossilium. „Bulletin de la Société d’Études scientifiques d’Angers”. 10, s. 117, 1881. (fr.).
- ↑ O. Thomas. New Genera of Australasian Muridæ. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eighth Series. 6, s. 507, 1910. (ang.).
- ↑ D.G. Elliot. A check list of mammals of the North American continent, the West Indies and the neighboring seas: supplement. „Publication. Field Columbian Museum. Zoological series”. 105, s. 41, 1917. (ang.).
- ↑ a b c d e Sody 1941 ↓, s. 260.
- ↑ Sody 1941 ↓, s. 261.
- ↑ a b F. Dieterlen: Revocation of name. W: W.F.H. Ansell (red.): African mammals 1938–1988. St Ives: The Tendrine Press, 1989, s. 65. ISBN 0-9512562-1-1. (ang.).
- ↑ a b c Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 275, 279–280. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 475, 476–484. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 829–851, 878. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
- ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Rattus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-05].
- ↑ a b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 305, 306–311. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 601.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 73.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 267.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 247.
- ↑ a b c d e f g Jaeger 1959 ↓, s. 160.
- ↑ Brown 1954 ↓, s. 206.
- ↑ Brown 1954 ↓, s. 366.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 157.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 171.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 213.
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-07-22]. (ang.).
- ↑ J.S. Zijlstra, Rattus Fischer, 1803, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-11] (ang.).
- ↑ C. Rădulescu & P.-M. Samson. On the discovery of a new species of Muridae Rodentia Mammalia in the mid pleistocene of Romania. „Revue roumaine de biologie”. Serie de Zoologie. 18 (3), s. 185–187, 1973. (ang.).
- ↑ E. Tchernov. A pleistocene faunule from a karst fissure filling near Jerusalem, Israel. „Verhandlungen der Naturforschenden Gesellschaft in Basel”. 79, s. 161–185, 1968. (ang.).
- ↑ Y. Chaimanee. Plio-Pleistocene rodents of Thailand. „Thai Studies in Biodiversity”. 3, s. 116, 1998. (ang.).
- ↑ S. Kawaguchi, Y. Kaneko & Y. Hasegawa. A new species of the fossil murine rodent from the Pinza-Abu Cave, the Miyako Island of the Ryukyu Archipelago, Japan. „Bulletin of the Gunma Museum of Natural History”. 13, s. 18, 2009. (ang.).
- ↑ G.G. Musser. The Trinil rats. „Modern Quaternary Research in South-East Asia”. 7, s. 65–85, 1982. (ang.).
Bibliografia
edytuj- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
- H.J.V. Sody. On a collection of rats from the Indo-Malayan and Indo-Australian regions. „Treubia”. 18 (2), s. 255-325, 1941. (ang.).
- R.W. Brown: Composition of scientific words; a manual of methods and a lexicon of materials for the practice of logotechnics. Washington: Published by the author, 1954, s. 1–882. (ang.).
- E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).