Szczur timorski
Szczur timorski[4] (Rattus timorensis) – gatunek ssaka z podrodziny myszy (Murinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae), występujący w południowo-wschodniej Azji; według IUCN brak jest danych na określenie status zagrożenia tego gatunku.
| Rattus timorensis[1] | |
| Kitchener, Aplin & Boeadi, 1991[2] | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Infrarząd | |
| Nadrodzina | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Plemię | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
szczur timorski |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |
 brak danych
| |
Zasięg występowania
edytujSzczur timorski znany jest tylko z miejsca typowego w zachodniej części wyspy Timor, w części należącej do Indonezji[5]. Z zapisu subfosylnego wynika, że gatunek ten mógł zamieszkiwać większy obszar[3].
Taksonomia
edytujGatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1991 roku australijsko-indonezyjski zespół zoologów (Australijczycy Darrell J. Kitchener i Ken Aplin oraz Indonezyjczyk Bapak Boeadi), nadając mu nazwę Rattus timorensis[2]. Holotyp pochodził z obszaru 7 km na wschód od Desa Nenas (około 9°31′00″S 126°16′00″E/-9,516667 126,266667), na wysokości 1900 m n.p.m., na górze Gunung Mutis, na Timorze, na Małych Wyspach Sundajskich, w Indonezji[6]. Holotypem była dorosła samica o numerze katalogowym WAM M34827 (skóra przygotowana była jako „okaz szafkowy”, tusza utrwalona w 10% w formalinie i zakonserwowana w 70% w etanolu; wątroba, nerki, próbki krwi znajdowały się w ultra-zamrażaniu w Western Australian Museum) odłowiona w pozostałościach lasu górskiego[2].
Pokrewieństwa filogenetyczne R. timorensis są niejasne, ale w oparciu o analizę immunologiczną albumin i niepublikowaną elektroforezę allozymów wydaje się, że jest on bliżej spokrewniony z Komodomys rintjanus i Bunomys chrysocomus, co sugeruje, że R. timorensis powinien być umiejscowiony w innym rodzaju[6][7][5], zwłaszcza że autorzy formalnego opisu stwierdzili, że jego umieszczenie w Rattus jest niepewne[8]. R. timorensis jest znany z dużej serii szczątków subfosylnych zebranych przez Iana Glovera i występujących na całym obszarze Timoru[9]. Istnieje jeszcze jeden nieopisany gatunek szczura z Timoru odłowiony w 2003 roku przez Kena Aplina, również reprezentowany przez duże serie w zbiorach subfosylnych Glovera[6][7]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[5].
Etymologia
edytujMorfologia
edytujDługość ciała (bez ogona) 157 mm, długość ogona 77 mm i więcej, długość ucha 20,5 mm, długość tylnej stopy 30 mm; masa ciała 112 g[7]. Szczur timorski jest mały i charakterystyczny, z miękkim i stosunkowo długim futrem. Strona grzbietowa jest koloru przeważnie oliwkowobrązowego z ciemnobrązowymi włosami ochronnymi (włosy ochronne na zadzie zakończone jasnym cynamonowym odcieniem) z końcówką w kolorze brązowooliwkowym. Boki ciała są ciemnooliwkowe, nakrapiane cynamonowym odcieniem, który przechodzi w jasny odcień na stronie brzusznej[7]. Przednie stopy są białe, natomiast tylne – neutralnie szare z białymi palcami, obie są ochrowołososiowe od strony brzusznej. Uszy są małe, zaokrąglone i ciemnoszare; włosy czuciowe długie[7]. Długość ogona jest nieznana, ponieważ ogon okazu typowego był złamany, ale jest wyraźnie dwukolorowy, u góry neutralnie szary, zaś u dołu biały, pokryty krótkim włosiem[7]. Czaszka jest gładka, z długim rostrum w porównaniu do innych gatunków z rodzaju Rattus[5]. Występują trzy pary sutków: jedna pod pachą i dwie pachwinowe[7].
Ekologia
edytujSzczur timorski zamieszkuje górski las deszczowy na wysokości około 1900 m n.p.m. (szczątki subfosylne znaleziono na wysokości 500 m n.p.m.)[3][7]. Okaz typowy został wydobyty z tuneli w stromym wąwozie erozyjnym[3].
Brak danych na temat nawyków pokarmowych, składu diety, aktywności dobowej, migracji, rozrodu i organizacji społecznej[7].
Status zagrożenia i ochrona
edytujW Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii DD (ang. Data Deficient „brak danych”)[3]. Brak jest informacji o aktualnym stanie populacji[3]. Gatunek ten nie został odnotowany podczas kilkutygodniowych prac badawczych prowadzonych na nieco mniejszych wysokościach (około 1500 m n.p.m.), co sugeruje, że jest niezwykle rzadki[3]. Możliwe, że występuje szerzej, ale na Timorze pozostało bardzo mało odpowiednich dla niego siedlisk[3]. Zagrożeniem dla tego gatunku są rozległe utraty siedlisk i wylesianie spowodowane wypalaniem i wypasem na obszarze całego Timoru[3][7]; wypalanie jest na ogół niekontrolowane i może łatwo rozprzestrzenić się na lasy eukaliptusowe oraz na pozostałości lasów rodzimych[7]. Zachodzi pilna potrzeba badań, aby w pełni zrozumieć historię naturalną, taksonomię i zagrożenia dla szczura timorskiego[7].
Przypisy
edytuj- ↑ Rattus timorensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c Kitchener, Aplin i Boeadi 1991 ↓, s. 446.
- ↑ a b c d e f g h i E. Clayton & R. Kennerley, Rattus timorensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2021-3 [dostęp 2022-01-15] (ang.).
- ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 280. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 476–477. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b c D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Rattus timorensis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-06].
- ↑ a b c d e f g h i j k l Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 842–843. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
- ↑ Kitchener, Aplin i Boeadi 1991 ↓, s. 445.
- ↑ I. Glover. Archaeology in eastern Timor, 1966-67. „Terra Australis”. 11, s. 78–79, 1986. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 601, 1904. (ang.).
- ↑ Kitchener, Aplin i Boeadi 1991 ↓, s. 454.
Bibliografia
edytuj- D.J. Kitchener, K. Aplin & B. Boeadi. A new species of Rattus from Gunung Mutis, South West Timor Island, Indonesia. „Records of the Western Australian Museum”. 15 (2), s. 445–461, 1991. (ang.).