Pomorzlinowate

Pomorzlinowate
	; Frankenia laevis
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	pomorzlinowate
	Nazwa systematyczna
	Frankeniaceae Desv.; S. Gérardin de Mirecourt & N.A. Desvaux, Dict. Rais. Bot.: 188. 12-19 Apr 1817
	Typ nomenklatoryczny
	Frankenia L.; F. laevis L.
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pomorzlinowate (Frankeniaceae Desv.) – monotypowa rodzina roślin okrytonasiennych. Obejmuje jeden rodzaj pomorzlin (Frankenia), w obrębie którego wyróżnia się ok. 80^[5]–90^[2] gatunków. Rośliny te występują na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy. Zasiedlają zwykle plaże i pustynie, wiele gatunków dobrze znosi siedliska silnie zasolone^[6]^[7].

Jako roślina ozdobna w ogrodach skalnych uprawiany bywa gatunek europejski – Frankenia laevis^[7]. Niektóre gatunki wykorzystywane są jako lecznicze, np. południowoamerykański F. salina stosowany jest do leczenia chorób reumatycznych. Rośliny z tego rodzaju stanowią też źródło trucizn, a popiół stanowi surowiec do pozyskania soli^[8].

Nazwa naukowa rodzaju i rodziny upamiętnia szwedzkiego naturalistę Johanna Franckego (Johannus Frankenius, 1590–1661), profesora medycyny Uniwersytetu w Uppsali^[7].

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj Frankenia ma centrum zróżnicowania w Australii^[7], gdzie rośnie 50 gatunków^[8]. Poza tym rośliny te są szeroko rozprzestrzenione, zwłaszcza w rejonie wybrzeży^[7] w strefie podzwrotnikowej i tropikalnej^[6]. Na kontynentach amerykańskich rośnie 14 gatunków^[8] – w południowo-zachodniej części Ameryki Północnej oraz zachodniej i południowej części Ameryki Południowej. Przedstawiciele rodzaju obecni są na wyspach Oceanu Atlantyckiego, w północnej i południowej Afryce, w południowej Europie (6 gatunków^[8]), w południowo-zachodniej i środkowej Azji^[5]^[7].

Morfologia

Frankenia salina

Frankenia johnstonii

Pokrój: Rośliny zielne (jednoroczne i byliny), rzadziej krzewy^[6], często poduszkowe^[7].
Liście: Naprzeciwległe, nieduże, pojedyncze^[6]^[7], często pary liści zrastają się nasadami. Blaszki są płaskie lub silnie podwinięte (na przekroju liście bywają okrągłe)^[7].
Kwiaty: Promieniste i obupłciowe, wyrastają pojedynczo lub zebrane w wierzchotkowate kwiatostany. Kielich tworzy zwykle 5, rzadziej 4, 6, 7 działek, zrośniętych u dołu w trwałą, żebrowaną rurkę, na szczycie z krótkimi ząbkami. Taka sama jest liczba płatków korony, które są wolne, z paznokciem, z którego górnej części wyrastają łuskowate osklepki lub języczek. Pręciki są trzy w jednym okółku lub jest ich więcej (zwykle 6, ale czasem do 25) w dwóch okółkach. Nitki pręcików są wolne lub zrośnięte u dołu. Pylniki otwierają się podłużnymi pęknięciami do zewnątrz. Górna zalążnia tworzona jest przez 1–4 owocolistki (najczęściej trzy) i jest jednokomorowa. Smukła szyjka słupka zwieńczona jest rozgałęzieniami ze znamionami w liczbie odpowiadającej liczbie owocolistków^[7].
Owoce: Torebki schowane w trwałych kielichach^[7].

Systematyka

Frankenia pauciflora

Frankenia pulverulenta

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina siostrzana dla tamaryszkowatych:

polygonids

	Droseraceae – rosiczkowate

	Nepenthaceae – dzbanecznikowate

Drosophyllaceae – rosolistnikowate

	Ancistrocladaceae

	Dioncophyllaceae

	Frankeniaceae – pomorzlinowate

	Tamaricaceae – tamaryszkowate

	Plumbaginaceae – ołownicowate

	Polygonaceae – rdestowate

Podział^[5]

Rodzaj: Frankenia Linnaeus, Sp. Pl. 331. 1 Mai 1753

Frankenia adpressa Summerh.
Frankenia ambita Ostenf.
Frankenia boissieri Reut. ex Boiss.
Frankenia brachyphylla (Benth.) Summerh.
Frankenia bracteata Turcz.
Frankenia bucharica Basil.
Frankenia caboverdeana (Brochmann, Lobin & Sunding) Rivas Mart., Lousã, J.C.Costa & Maria C.Duarte
Frankenia capitata Webb & Berthel.
Frankenia chevalieri Maire
Frankenia chilensis C.Presl ex Schult. & Schult.f.
Frankenia chubutensis Speg.
Frankenia cinerea A.DC.
Frankenia conferta Diels
Frankenia confusa Summerh.
Frankenia connata Sprague
Frankenia cordata J.M.Black
Frankenia corymbosa Desf.
Frankenia crispa J.M.Black
Frankenia cupularis Summerh.
Frankenia decurrens Summerh.
Frankenia densa Summerh.
Frankenia desertorum Summerh.
Frankenia drummondii Benth.
Frankenia eremophila Summerh.
Frankenia ericifolia C.Sm. ex DC.
Frankenia fecunda Summerh.
Frankenia fischeri Hicken
Frankenia flabellata Sprague
Frankenia foliosa J.M.Black
Frankenia fruticosa J.C.Manning & Helme
Frankenia georgei Diels
Frankenia glomerata Turcz.
Frankenia gracilis Summerh.
Frankenia gypsophila I.M.Johnst.
Frankenia hamata Summerh.
Frankenia hirsuta L.
Frankenia hispidula Summerh.
Frankenia interioris Ostenf.
Frankenia irregularis Summerh.
Frankenia jamesii Torr. ex A.Gray
Frankenia johnstonii Correll
Frankenia juniperoides (Hieron.) M.N.Correa
Frankenia laevis L.
Frankenia latior Sprague & Summerh.
Frankenia laxiflora Summerh.
Frankenia leonardorum Alain
Frankenia magnifica Summerh.
Frankenia margaritae Medrano
Frankenia microphylla Cav.
Frankenia montana (Brochmann, Lobin & Sunding) Rivas Mart., Lousã, J.C.Costa & Maria C.Duarte
Frankenia muscosa J.M.Black
Frankenia nodiflora Lam.
Frankenia orthotricha (J.M.Black) J.M.Black
Frankenia pallida Boiss.
Frankenia palmeri S.Watson
Frankenia parvula Turcz.
Frankenia patagonica Speg.
Frankenia pauciflora DC.
Frankenia persica (Boiss.) Jaub. & Spach
Frankenia planifolia Sprague & Summerh.
Frankenia plicata Melville
Frankenia pomonensis Pohnert
Frankenia portulacifolia (Roxb.) Spreng.
Frankenia pseudoericifolia Rivas Mart., Lousã, J.C.Costa & Maria C.Duarte
Frankenia pseudoflabellata Summerh.
Frankenia pulverulenta L.
Frankenia punctata Turcz.
Frankenia repens (P.J.Bergius) Fourc.
Frankenia salina (Molina) I.M.Johnst.
Frankenia salsuginea Adıgüzel & Aytaç
Frankenia scabra Lindl.
Frankenia serpyllifolia Lindl.
Frankenia sessilis Summerh.
Frankenia setosa W.Fitzg.
Frankenia stuartii Summerh.
Frankenia subteres Summerh.
Frankenia tetrapetala Labill.
Frankenia thymifolia Desf.
Frankenia triandra J.Rémy
Frankenia tuvinica Lomon.
Frankenia uncinata Sprague & Summerh.
Frankenia vidalii Phil.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
↑ ^a ^b James Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium. [dostęp 2011-04-21]. (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2011-04-21]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Frankenia L., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-10-13] .
↑ ^a ^b ^c ^d Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 51-52. ISBN 83-7079-778-4.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 431. ISBN 978-1-842466346.
↑ ^a ^b ^c ^d David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 371, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).

[rev-3] James Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium. [dostęp 2011-04-21]. (ang.).

[ing-4] Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2011-04-21]. (ang.).

[powo-5] Frankenia L., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-10-13] .

[ency-6] Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 51-52. ISBN 83-7079-778-4.

[maarten-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 431. ISBN 978-1-842466346.

[mabb-8] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 371, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[5]

[2]

[6]

[7]

[1]

[3]

[4]

[8]