Wikipedia

Michał I Rumuński

król Rumunii
(Przekierowano z Michał I Hohenzollern-Sigmaringen)

Michał I[1][2] (Michał Hohenzollern-Sigmaringen, rum. Mihai I; ur. 25 października 1921 w Sinai, zm. 5 grudnia 2017 w Aubonne) – ostatni król Rumunii w latach 1927–1930 i 1940–1947. Syn księcia koronnego Karola (późniejszego króla Karola II) i księżniczki Heleny. Był następcą króla Ferdynanda I. W sierpniu 1944 roku miał udział w obaleniu dyktatury Iona Antonescu. W grudniu 1947 roku pod naciskiem ZSRR abdykował, a następnie w 1948 roku wyemigrował do Szwajcarii.

Michał I
Ilustracja
Michał I w 1947 roku
ilustracja herbu
podpis
Król Rumunii
Okres

od 1927
do 1930

Poprzednik

Ferdynand I

Następca

Karol II

Król Rumunii
Okres

od 1940
do 1947

Poprzednik

Karol II

Następca

republika

Dane biograficzne
Dynastia

Dynastia Rumuńska (do 2007 Hohenzollern-Sigmaringen)

Data i miejsce urodzenia

25 października 1921
Sinaia

Data i miejsce śmierci

5 grudnia 2017
Aubonne

Miejsce spoczynku

Cerkiew Zaśnięcia Matki Bożej w Curtea de Argeș

Ojciec

Karol, książę koronny Rumunii

Matka

Helena, księżniczka grecka i duńska

Żona

Anna Burbon-Parmeńska

Dzieci

Księżniczka Małgorzata
Księżniczka Helena(inne języki)
Księżniczka Irena
Księżniczka Zofia
Księżniczka Maria(inne języki)

Odznaczenia
Łańcuch Orderu Karola I (Rumunia) Order Michała Walecznego I klasy (Rumunia) Łańcuch Orderu Gwiazdy Rumunii Krzyż Wielki Orderu Korony Rumunii Krzyż Wielki Orderu Wiernej Służby (Rumunia) Order Zasługi (Rumunia, dekoracja królewska 1931–1947) Order Ferdynanda I Medal Krucjaty przeciwko Komunizmowi (Rumunia) Order Domowy Hohenzollernów Wielka Wstęga Orderu Leopolda (Belgia) Krzyż Wielki Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Krzyż Wielki Orderu Zbawiciela (Grecja) Krzyż Wielki Orderu Jerzego I (Grecja) Najwyższy Order Zwiastowania Najświętszej Marii Panny (Order Annuncjaty) Order Orła Białego (1921–1990) Krzyż Wielki Orderu Białej Róży Finlandii Główny Komandor Legii Zasługi (USA) Order „Zwycięstwo” Medal jubileuszowy „60-lecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Życiorys

edytuj

Obejmowanie tronu

edytuj
 
Michał z matką Heleną i babką ze strony ojca Marią na zdjęciu z lat 1927–1930

Michał przyszedł na świat 25 października 1921 roku w zamku Foișor w Sinai jako syn księcia koronnego Karola z dynastii Hohenzollern-Sigmaringen i księżniczki Heleny z dynastii Glücksburgów[2][3][4]. 20 lipca 1927 roku małoletni Michał I objął tron po śmierci króla Ferdynanda I – faktyczną władzę sprawowała jednak Rada Regencyjna. 8 czerwca 1930 roku, z inicjatywy grupy polityków niezadowolonych z regencji, do kraju powrócił ojciec Michała I i przejął władzę jako Karol II[4]. Michał niedługo później rozpoczął edukację w szkole założonej w 1932 roku przez ojca[5][6].

W 1940 roku rządy w Rumunii objął formalnie jako premier, de facto zaś jako dyktator Ion Antonescu, który zdecydował o przystąpieniu kraju do sojuszu z nazistowskimi Niemcami w II wojnie światowej. Karol II został odsunięty od władzy, a Michał (wówczas 19-letni) ponownie został proklamowany królem. Po zwycięstwie Armii Czerwonej nad 4 Armią rumuńską, król Michał I próbował przekonać Antonescu do ogłoszenia zawieszenia broni.

Zamach stanu

edytuj

W związku z odmową dyktatora 23 sierpnia 1944 roku doszło do zamachu stanu zorganizowanego przez Blok Narodowo-Demokratyczny, paramilitarne skrzydło komunistów i część armii rumuńskiej, w wyniku którego aresztowano Iona Antonescu i członków jego rządu. Sformowany przez króla rząd wydał rozkaz przerwania walk z Armią Czerwoną, a Antonescu został wydany ZSRR. Król Michał I ogłosił zerwanie sojuszu z Niemcami i wypowiedział im wojnę, stając tym samym po stronie aliantów[7].

W ciągu kilku kolejnych dni po zamachu duża część Rumunii, łącznie z Bukaresztem, znalazła się pod okupacją Armii Czerwonej (cały kraj opanowany został do końca października). 13 września podpisany został oficjalny układ rozejmowy z ZSRR, który pozwalał Armii Czerwonej oficjalnie stacjonować w Rumunii i dawał jej faktyczną kontrolę nad krajem, a Rumunię zobowiązywał do zbrojnego udziału w wojnie przeciwko Niemcom. Postanowiono też o powrocie do granic z 1940 roku (o ponownym włączeniu do ZSRR Besarabii i północnej Bukowiny oraz o odzyskaniu przez Rumunię od Węgier północnej części Siedmiogrodu).

Przejęcie władzy przez komunistów

edytuj

Po konferencji jałtańskiej w lutym 1945 roku wzrósł nacisk ZSRR na Rumunię. Wkrótce do Bukaresztu przyjechał wiceminister spraw zagranicznych ZSRR Andriej Wyszynski i wymusił na Michale I utworzenie rządu złożonego z komunistów, lewego skrzydła socjalistów, liberałów i Frontu Oraczy[8]. Król uległ i 6 marca 1945 roku utworzony został rząd Petru Grozy[8][9]. 6 lipca tego roku przywódca ZSRR Józef Stalin przyznał Michałowi Order „Zwycięstwo” za „mężny akt zdecydowanej zmiany polityki Rumunii w formie zerwania sojuszu z hitlerowskimi Niemcami i nawiązania przymierza ze zjednoczonymi narodami w chwili, kiedy pokonanie Niemiec jeszcze nie było pewne”[10]. Od sierpnia 1945 do stycznia 1946 roku miał miejsce tzw. strajk królewski – Michał podjął bezskuteczną próbę przeciwstawienia się komunistycznemu rządowi Petru Grozy, odmawiając podpisywania dekretów.

W 1947 roku prezydent Stanów Zjednoczonych Harry Truman odznaczył Michała I Legią Zasługi najwyższego stopnia (Chief Commander) za „wyjątkowo pełną zasług i wybitną służbę”[3][11].

30 grudnia 1947 roku król Michał I został zmuszony do abdykacji (w razie odmowy komuniści zagrozili mu zabiciem kilkuset studentów o prokrólewskich sympatiach aresztowanych podczas protestów), a 3 stycznia 1948 roku do emigracji[4][12].

Emigracja

edytuj

Na emigracji żył początkowo w Wielkiej Brytanii, gdzie prowadził z żoną zakład stolarski, w którym produkował stoły z pokryw starych beczek, a potem fermę drobiu i ogród warzywny. W 1956 r. przeniósł się do Lozanny w Szwajcarii i zatrudnił w amerykańskiej firmie jako oblatywacz samolotów, w związku z czym krótko przebywał w USA. Przy okazji kilka miesięcy pracował na giełdzie w Nowym Jorku w charakterze maklera. Następnie przez kilka lat prowadził przedsiębiorstwo produkujące m.in. sprzęt elektroniczny. Przez pewien czas mieszkał z rodziną u królowej matki Eleny we Florencji, a także na dworze królewskim w Kopenhadze. Później ponownie zamieszkał w Wielkiej Brytanii, a ostatnie 25 lat emigracji mieszkał w Versoix koło Genewy, gdzie prowadził warsztat samochodowy. W czasie wolnym remontował zabytkowe Jeepy i współpracował z kolekcjonerami i klubami miłośników tych aut we Francji, Włoszech, w Szwajcarii, USA i Australii[13].

Przez cały czas emigracji interesował się sprawami Rumunii, utrzymywał kontakty z rumuńskimi emigrantami[13] i okresowo wygłaszał orędzia do narodu na antenie rumuńskiej sekcji Radia Wolna Europa[12].

Powrót do kraju

edytuj
 
Michał I w 2007 roku
 
Pałac Peleș w Sinai zwrócony Michałowi I w 2006 roku

Po 1989 roku Michał I próbował wrócić do kraju. Raz został zatrzymany na lotnisku, potem udało mu się wyjechać poza Bukareszt, ale po kilku kilometrach zatrzymała go policja i zmusiła do wyjazdu. W 1992 roku nowy rząd Rumunii zezwolił w końcu Michałowi I na przyjazd do Rumunii, jednak nie umożliwił mu wystąpić w żadnej z państwowych instytucji. Tymczasem przemówienia Michała I z hotelowego balkonu wysłuchało 100 tysięcy mieszkańców stolicy, a ponad milion Rumunów wyszło na ulice Bukaresztu, aby zobaczyć przejazd byłego króla[14]. Rząd, przestraszony entuzjastycznym przyjęciem Michała I, zabronił mu wjazdu do kraju na kolejne 5 lat. W 1997 roku nowym prezydentem Rumunii został Emil Constantinescu i powtórnie przyznał Michałowi I rumuńskie obywatelstwo. Michał I otrzymał również wszystkie uprawnienia byłej głowy państwa i był w kraju oficjalnie tytułowany królem. Przysługiwała mu m.in. ochrona i pensja byłej głowy państwa. Byłemu monarsze zwrócono również kilka rezydencji monarszych[15]. Przywracając Michałowi obywatelstwo władze jednocześnie zwróciły się do niego z prośbą, by lobbował na europejskich dworach za przyjęciem Rumunii do NATO i UE, co były król sumiennie realizował[12]. W 2001 roku rząd nadał mu na mocy ustawy status byłej głowy państwa, przyznał jako rezydencję jeden z byłych pałaców królewskich, zaprosił do osiedlenia w kraju i zwrócił mu w ramach reprywatyzacji dwa pałace, które były prywatną własnością rodziny królewskiej. Michał i jego rodzina zaangażowali się aktywnie w życie społeczne i kulturalne Rumunii[12]. W 2006 roku monarsze zwrócono pałac Peleș w Sinai, szesnaście lat wcześniej odremontowany i udostępniony do zwiedzania. W zamian za odpowiednie wynagrodzenie Michał I podtrzymał udostępnienie gmachu dla publiczności[16].

Król spędzał swój czas w Aubonne, małej szwajcarskiej wiosce nad jeziorem Genewskim, ale od kilku lat mieszkał też w swojej rezydencji w Săvârșin w zachodniej Rumunii, którą rodzina królewska nabyła w 1943 roku. Rodzina korzysta także z prywatności zapewnionej przez pałac Elisabeta, posiadłości w zielonym obszarze na północ od Bukaresztu, udostępnionym rodzinie królewskiej przez władze Rumunii. W pałacu tym, na pierwszym piętrze, król Michał I zmuszony został do abdykacji 30 grudnia 1947 roku[17].

30 grudnia 2007 roku Michał I ogłosił akt o nazwie „Fundamentalne prawa Rodziny Królewskiej Rumunii”, w którym uznał za spadkobierczynię praw do korony rumuńskiej swoją najstarszą córkę Małgorzatę. Dotychczasowe prawo sukcesyjne nie dopuszczało do dziedziczenia tronu przez kobiety, tym samym zaznaczył, że w razie restauracji monarchii należy znieść prawo salickie w zakresie dziedziczenia tronu. Zmiana zasad dziedziczenia ma prywatny charakter. Zgodnie z ostatnim prawem sukcesyjnym obowiązującym przed zniesieniem monarchii w Rumunii, następcą praw do tronu rumuńskiego jest Karol Fryderyk, książę Hohenzollern, głowa rodu Hohenzollern-Sigmarinen (ur. 20 kwietnia 1952)[18].

25 października 2011 roku król wygłosił przed połączonymi izbami rumuńskiego parlamentu orędzie, w którym wezwał do uczciwości w życiu politycznym[12].

Życie prywatne

edytuj

Małżeństwo i potomstwo

edytuj

W listopadzie 1947 roku Michał I wyjechał do Londynu na ślub brytyjskiej księżniczki Elżbiety (późniejszej królowej Elżbiety II) z Filipem Mountbattenem i tam poznał księżniczkę Annę z dynastii Burbonów parmeńskich, swoją przyszłą żonę. Aby zawrzeć małżeństwo z nie-katolikiem (Michał był prawosławnym) Anna potrzebowała papieskiej dyspensy. Pius XII jej nie udzielił i dlatego para pobrała się w obrządku prawosławnym 10 czerwca 1948 roku w Atenach[19]. Ślub ten nie został usankcjonowany przez Kościół katolicki, w związku z czym 9 listopada 1966 roku w Monako Michał i Anna wzięli drugi ślub, w obrządku katolickim. Małżonkom urodziło się pięć córek:

  • Księżniczka Małgorzata (Margareta, ur. 1949), spadkobierczyni praw do rumuńskiego tronu („Strażniczka Korony Rumuńskiej”), żona Radu Dudy(inne języki), który w 2007 roku otrzymał tytuł księcia Rumunii;
  • Księżniczka Helena(inne języki) (Elena, ur. 1950), żona (1) Robina Medforth-Millsa, (2) Alexandra Philipsa Nixon McAteera. Księżniczka Helena jest matką Nicholasa Michaela de Roumanie-Medforth-Mills (ur. 1 kwietnia 1985) oraz Elisabety Kariny de Roumanie-Medforth-Mills (ur. 1989);
  • Księżniczka Irena (Irina, ur. 1953) – w 1983 roku poślubiła Johna Kreugera, z którym rozwiodła się w 2003 roku, ponownie wyszła za mąż za Johna Wesleya Walkera. Irena ma dwójkę dzieci: Michaela Torstena de Roumanie-Kreuger (ur. 1985) i Angelikę Margaretę Biankę de Roumanie-Kreuger (ur. 1986), która poślubiła Richarda Roberta Knighta;
  • Księżniczka Zofia (Sofia, ur. 1957) – w 1998 roku poślubiła Alaina Michela Léonce Biarneix de Laufenborg, rozwód nastąpił w 2002 roku; jedna córka Elisabeth-Maria Bianca Elena Biarneix de Laufenborg (ur. 1999);
  • Księżniczka Maria(inne języki) (ur. 1964) – w 1995 roku poślubiła Polaka Kazimierza Mystkowskiego (ur. 13 kwietnia 1958 we wsi Łaś-Toczyłowo niedaleko Łomży). Para rozwiodła się w grudniu 2003 roku.

Śmierć i pogrzeb

edytuj
 
Kwiaty i znicze złożone przy ogrodzeniu pałacu Królewskiego w Bukareszcie jako wyraz hołdu dla zmarłego króla (zdjęcie z 8 grudnia 2017 roku)
 
Trumna z ciałem Michała I na wojskowej lawecie w kondukcie pogrzebowym przechodzącym ulicami Bukaresztu 16 grudnia 2017 roku
 
Grób Michała I

Michał I zmarł 5 grudnia 2017 roku w swojej posiadłości w szwajcarskim Aubonne w wieku 96 lat[20][21][22]. W ostatnich latach życia były monarcha był leczony na białaczkę i innego rodzaju nowotwór złośliwy, o czym informowała w mediach jego rodzina[22].

13 grudnia 2017 roku trumna z ciałem Michała I została przywieziona do Rumunii specjalnie przeprojektowanym na tę okoliczność wojskowym samolotem, który o godzinie 11.00 wylądował na lotnisku Bukareszt-Otopeni[23][24]. Na przylot samolotu, na którego pokładzie znajdowali się również członkowie rodziny królewskiej oraz przedstawiciele rumuńskiego rządu i Sił Zbrojnych, oczekiwali na płycie lotniska inni członkowie królewskiego rodu (m.in. najstarsza córka byłego króla, „Strażniczka Korony Rumuńskiej” Małgorzata) oraz przedstawiciele rumuńskich władz, parlamentarzyści, wojskowi i duchowni Kościoła Prawosławnego[24]. Z lotniska trumnę przewieziono do pałacu Peleș w Sinai, gdzie po południu hołd zmarłemu monarsze złożyli prezydent Klaus Iohannis, premier Mihai Tudose i inni czołowi urzędnicy państwowi, zaś wieczorem została przetransportowana do pałacu Królewskiego w Bukareszcie[23].

Uroczystości pogrzebowe ostatniego króla Rumunii odbyły się 16 grudnia 2017 roku w Bukareszcie i miały charakter państwowy[25][26]. W uroczystościach, których częścią było nabożeństwo pogrzebowe prowadzone przez patriarchę Rumuńskiego Kościoła Prawosławnego Daniela I, udział wzięło wielu europejskich monarchów, m.in. król Szwecji Karol XVI Gustaw i jego żona Sylwia, wielki książę Luksemburga Henryk, następca tronu Wielkiej Brytanii i książę Walii Karol, księżniczka Belgii Astryda i jej mąż Wawrzyniec, były król Hiszpanii Jan Karol I i jego żona Zofia oraz była królowa Grecji Anna Maria[25][26]. Wcześniej dziesiątki tysięcy Rumunów zebrały się na placu Rewolucji, aby oddać hołd zmarłemu królowi, którego trumnę wystawiono przed pałacem Królewskim na specjalnym podium[25]. Po nabożeństwie trumna została przewieziona koleją do Curtea de Argeș, gdzie pochowano ją w Cerkwi Zaśnięcia Matki Bożej obok grobu zmarłej rok wcześniej żony Michała I, Anny[26][27].

Koncert pamięci

edytuj

8 grudnia 2017 niemiecki dyrygent Matthias Manasi poprowadził transmitowany na całym świecie koncert upamiętniający króla, z udziałem Rumuńskiej Narodowej Orkiestry Radiowej i Akademickiego Chóru Radiowego w Sala Radio w Rumuńskiej Radio Broadcasting Company w Bukareszcie[28]. Manasi dyrygował Requiem kompozytora Gabriel Fauré z solistami Veronicą Anușcą i Ștefanem Ignatem, oraz utworami Ludwig van Beethovena, Ernest Chaussona i Jules Masseneta z rumuńskim skrzypkiem Alexandru Tomescu w roli solisty[29].

Nagrody

edytuj

Odznaczenia

edytuj
Rumuńskie
Zagraniczne

Wyróżnienia

edytuj
Rumuńskie
Zagraniczne

Upamiętnienie

edytuj

25 października 2012 roku, w 91. urodziny Michała I, w Bukareszcie otwarto nazwany imieniem byłego króla plac, utworzony w miejscu skrzyżowania bulwaru Kiseleffa i ulicy Iona Mincu[55]. Na placu tym w 2012 roku zbudowano także pomnik monarchy, mający postać popiersia[56].

W 2017 roku, już po śmierci Michała I, imieniem władcy nazwano bukareszteński Park Herăstrău[57].

25 października 2021 roku, w 100. rocznicę urodzin monarchy, w jego rodzinnym mieście Sinai dokonano odsłonięcia jego pomnika w formie posągu. Projekt monumentu, autorstwa Bogdana Ioana, został wybrany w międzynarodowym konkursie[58].

W 2022 roku jedną z ulic w Timișoarze, bulwar Republiki (rum. Bulevardul Republicii), przemianowano na „bulwar Michała I” (rum. Bulevardul Regele Mihai I)[59].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Małgorzata Willaume, Rumunia, Trio, 2004, s. 183.
  2. ↑ a b Michał I, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-05-28].
  3. ↑ a b 96 de fapte în 96 de ani. web.archive.org. [dostęp 2022-09-24]. (rum.).
  4. ↑ a b c MS Regele Mihai I. web.archive.org. [dostęp 2022-09-22]. (rum.).
  5. ↑ Regele Mihai la ṣcoală. Cum îşi amintea profesorul său despre el: N-a fost premiantul clasei, dar.... realitatea.net, 2015-09-11. [dostęp 2022-09-25]. (rum.).
  6. ↑ Florentina Ţone: O şcoală pentru un singur copil. historia.ro. [dostęp 2022-09-25]. (rum.).
  7. ↑ Cecilia Burcescu: A Romanian Rhapsody: The Life of Conductor Sergiu Comissiona. books.google.pl, 2008. [dostęp 2022-09-24]. (ang.).
  8. ↑ a b Artur Patek, Jan Rydel, Janusz Józef Węc: Najnowsza historia świata: 1945-1995. books.google.pl, 1999. [dostęp 2022-09-24]. (pol.).
  9. ↑ Instytut Marksizmu-Leninizmu w Moskwie: Historia Wielkiej Wojny Narodowej Związku Radzieckiego, 1941-1945: Zwycięskie zakończenie wojny z hitlerowskimi niemcami. Klęska imperialistycznej Japonii 1945 r. books.google.pl, 1965. [dostęp 2022-09-24]. (pol.).
  10. ↑ Орден Победа. arseniev.org. [dostęp 2022-09-24]. (ros.).
  11. ↑ Andrei Brezianu, Vlad Spânu: The A to Z of Moldova. [w:] MICHAEL THE BRAVE [on-line]. books.google.pl, 2010. [dostęp 2022-09-24]. (ang.).
  12. ↑ a b c d e Bogumił Luft, Od abdykacji Michała I minęło 70 lat, ale większość Rumunów żegnała go jak monarchę [online], 17 grudnia 2017 [dostęp 2017-12-30] (pol.).
  13. ↑ a b Bogumił Luft, Michał I, ostatni król Rumunii. Powrót na tron zajął mu pół wieku. Czekał i reperował Jeepy [online], www.polityka.pl, 2024 [dostęp 2024-11-14] (pol.).
  14. ↑ Anton Hruboň: V zovretí fašizmu a komunizmu. Kaskády životného príbehu rumunského kráľa Michala I. [w:] "Historická revue" R. XXXIII, nr 9/2022, ISSN 1335-6550, s. 30-35
  15. ↑ Czy Rumuni tęsknią za monarchią.
  16. ↑ Sinaia i pałac Peles. home.agh.edu.pl. [dostęp 2022-09-22]. (pol.).
  17. ↑ Spojrzenie na rumuńską monarchię.
  18. ↑ Tekst Fundamentalnego Prawa Rodziny Królewskiej Rumunii z 2007 roku.
  19. ↑ Hugo Vickers: Alice: Princess Andrew of Greece. books.google.pl, 2013. [dostęp 2022-09-25]. (ang.).
  20. ↑ Ostatni król Rumunii nie żyje. Zmarł w wieku 96 lat
  21. ↑ Romania's former King Michael I dies at age of 96. [w:] Europe [on-line]. bbc.com, 2017-12-05. [dostęp 2022-09-22]. (ang.).
  22. ↑ a b Brian Murphy: Michael I, last king of Romania and a Cold War exile, dies at 96. [w:] Obituaries [on-line]. washingtonpost.com, 2017-12-05. [dostęp 2022-09-22]. (ang.).
  23. ↑ a b Romania’s King Michael returns home for final rest after decades of exile. [w:] Social [on-line]. romania-insider.com, 2017-12-13. [dostęp 2022-09-22]. (ang.).
  24. ↑ a b Anca Alexe: King Michael I has been brought to Romania; funeral to take place on Saturday. business-review.eu, 2017-12-13. [dostęp 2022-09-22]. (ang.).
  25. ↑ a b c Romania Holds State Funeral For Former King Michael. rferl.org, 2017-12-16. [dostęp 2022-09-22]. (ang.).
  26. ↑ a b c King Michael: Romania bids farewell to former monarch. [w:] Europe [on-line]. bbc.com, 2017-12-16. [dostęp 2022-09-22]. (ang.).
  27. ↑ Noua Catedrală Regală de la Curtea de Argeș a fost sfințită. [w:] Observator [on-line]. jurnalul.ro, 2018-12-07. [dostęp 2022-09-22]. (rum.).
  28. ↑ Radio Români: Orchestra Naţională Radio, Konzert În memoria Regelui Mihai I al României. orchestreradio, 8 grudzień 2017. [dostęp 2017-12-18]. (rum.).
  29. ↑ Radio România Actualitați: Orchestra Națională Radio, concert în memoria Regelui Mihai I al României. romania-actualitati.ro, 08 grudzień 2017. [dostęp 2018-03-24]. (rum.).
  30. ↑ a b c d e f g h i The International Who’s Who 2004. Wyd. 67. Londyn-Nowy Jork: Europa Publications, 2003, s. 1132.
  31. ↑ Michael I of Romania. michaelofromania.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-08)]..
  32. ↑ King Michael/Mihai I of Romania & Princess Anne of Bourbon-Parma.
  33. ↑ Ks. Michał rumuński odznaczony Orderem Orła Białego. „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 115 z 26 maja 1937. 
  34. ↑ Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008, s. 305.
  35. ↑ Valkoisen Ruusun suurristi ketjuineen myönnetty 115 ulkomaalaiselle vaikuttajalle. www2.hs.fi. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-19)]..
  36. ↑ 9 мая, понедельник: с Днем Победы! [online], polit.ru, 9 maja 2005 [dostęp 2022-04-05] (ros.).
  37. ↑ Universitatea Crestina "Dimitrie Cantemir" isi afirma din nou valoarea obtinand succesiv (2010-2015, 2015-2020) GRAD DE INCREDERE RIDICAT , cel mai inalt calificativ care poate fi acordat unei universitati in Romania.. [w:] UNIVERSITATEA CRESTINA "DIMITRIE CANTEMIR" A ACORDAT TITLUL DE DOCTOR HONORIS CAUSA MAJESTATII SALE REGELE MIHAI I AL ROMÂNIEI [on-line]. ucdc.ro. [dostęp 2022-09-27]. (rum.).
  38. ↑ Anton Borbely: Regele Mihai, „Doctor Honoris Causa” al UMF Timisoara. [w:] Special [on-line]. romanialibera.ro, 2006-10-14. [dostęp 2022-09-27]. (rum.).
  39. ↑ Regele Mihai Doctor Honoris Causa al Universitatii de Stiinte Agricole si Medicina Veterinara din Cluj Napoca. [w:] Activitati curente [on-line]. web.archive.org, 2009-10-07. [dostęp 2022-09-27]. (rum.).
  40. ↑ adevarul: Regele Mihai a primit titlul de Doctor Honoris Causa al Universităţii Politehnica din Timişoara, la Săvârşin. [w:] Timişoara [on-line]. adevarul.ro, 2010-12-18. [dostęp 2022-09-27]. (rum.).
  41. ↑ Regele Mihai, distins cu titlul de Doctor Honoris Causa al Universității din Iași. [w:] Jurnal [on-line]. romaniaregala.ro, 2012-05-08. [dostęp 2022-09-27]. (rum.).
  42. ↑ Majestatea Sa Regele Mihai I distins cu titlul de Doctor Honoris Causa la UPB. [w:] Stiri [on-line]. web.archive.org, 2012-05-25. [dostęp 2022-09-27]. (rum.).
  43. ↑ Universitatea de Stiinte Agronomice si Medicina Veterinara. [w:] Activitati curente [on-line]. web.archive.org, 2012-10-04. [dostęp 2022-09-27]. (rum.).
  44. ↑ Academia de Studii Economice Bucuresti. [w:] Activitati curente [on-line]. web.archive.org, 2012-10-23. [dostęp 2022-09-27]. (ang.).
  45. ↑ Doctor Honoris Causa. [w:] Majestatea Sa Regele Mihai I al României; Data acordării: 25 octombrie 2012 [on-line]. unibuc.ro. [dostęp 2022-09-27]. (rum.).
  46. ↑ Regele Mihai I, Doctor Honoris Causa al Universității Naționale de Apărare Carol I. [w:] Jurnal [on-line]. romaniaregala.ro, 2013-05-21. [dostęp 2022-09-27]. (rum.).
  47. ↑ a b Mihai Barbu: King Mihai severs dynastic, historical ties with House of Hohenzollern. familiaregala.ro, 2011. [dostęp 2022-09-27]. (ang.).
  48. ↑ Alex Baran: Regele Mihai a devenit Cetățean de Onoare al orașului Techirghiol. web.archive.org, 2011-08-27. [dostęp 2022-09-27]. (rum.).
  49. ↑ Ionuţ Nica: Craiova: Regele Mihai, cetăţean de onoare. [w:] Actualitate [on-line]. web.archive.org, 2013-04-25. [dostęp 2022-09-27]. (rum.).
  50. ↑ Alba: Regele Mihai, cetăţean de onoare al comunei Stremţ. [w:] Cultura [on-line]. agerpres.ro, 2014-10-10. [dostęp 2022-09-27]. (rum.).
  51. ↑ King Michael receives Alexandru Safran Medal. [w:] Atitudini [on-line]. romaniaregala.ro, 2010-10-14. [dostęp 2022-09-27]. (ang.).
  52. ↑ HRE Citizenship Award. praguesociety.org. [dostęp 2022-09-25]. (ang.).
  53. ↑ In Royal Circles. [w:] Entertainment [on-line]. cbsnews.com, 2007-06-07. [dostęp 2022-09-26]. (ang.).
  54. ↑ King Mihai I jubilee - Evening dedicated to the Czech Republic. [w:] Events [on-line]. mzv.cz, 2011-10-23. [dostęp 2022-09-26]. (ang.).
  55. ↑ Bucharest square to be named after Romania's King Michael on his 91st birthday. [w:] Entertainment [on-line]. romania-insider.com, 2012-10-22. [dostęp 2022-09-24]. (ang.).
  56. ↑ Monument of King Michael I of Romania. monuments-remembrance.eu. [dostęp 2022-09-24]. (ang.).
  57. ↑ Bucharest's Herastrau park renamed King Michael I park. Romania Insider, 2017-12-19. [dostęp 2022-03-19]. (ang.).
  58. ↑ Simona Fodor: Romania photo of the day: Statue of King Michael unveiled in Sinaia. [w:] Culture [on-line]. romania-insider.com, 2021-10-26. [dostęp 2022-09-24]. (ang.).
  59. ↑ Raluca Pantea: Oameni care mișcă lumea. Povestea din spatele redenumirii bulevardului Republicii din Timișoara în bulevardul Regele Mihai I. [w:] Administratie [on-line]. expressdebanat.ro, 2022-05-21. [dostęp 2022-09-24]. (rum.).
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Michał_I_Rumuński&oldid=75231317”