Leonid Berenstein
Leonid Jefimowicz Berenstein, także Berensztejn, ps. „Wołodia”, ros. Леонид Ефимович Беренштейн (ur. 15 lipca 1921 w Szpikowie, zm. 30 marca 2019 w Kirjat Atta) – radziecki oficer i partyzant pochodzenia żydowskiego.
| |
 pułkownik
| |
| Data i miejsce urodzenia |
15 lipca 1921 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
30 marca 2019 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1941–1945 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
zwiadowca, dowódca oddziału partyzanckiego |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
         
| |
Życiorys
edytujUrodził się 15 lipca 1921 w Szpikowie w guberni podolskiej w rodzinie żydowskiej jako syn Chaima i Riwy[1]. W 1938 ukończył szkołę średnią nr 58 w Kijowie. Został mistrzem Ukrainy w boksie w wadze lekkiej.
W 1939 wstąpił do Kijowskiej Szkoły Piechoty Armii Czerwonej. Podczas II wojny światowej w maju 1941 awansowany do stopnia porucznika został asystentem szefa sztabu obwodu przemyskiego. Przez dwa lata działał w ramach partyzantki radzieckiej w trakcie działań na froncie wschodnim na obszarze Ukrainy. Od jesieni 1943 był dowódcą w oddziale partyzanckim im. Pożarskiego na obszarze ukraińskim. Działając w składzie 1 Frontu Ukraińskiego 10 maja 1944 został zrzucony na spadochronach w 10-osobowej grupie, która miała podjąć zadania rozpoznania obrony niemieckiej. Wskutek ostrzału niemieckiego wylądował wraz z grupą w okolicach Dydni, ok. 70 km na południowy zachód od zamierzonego miejsca zrzutu. Od tego czasu dowodząc oddziałem podjął działalność wywiadowczą w okolicach Sanoka, Dębicy, Dynowa, Przemyśla i w Bieszczadach, a także działalność dywersyjną przeciw Niemcom, głównie na szlakach komunikacyjnych. Skutkiem działań grupy było wysadzenie 21 transportów kolejowych z uzbrojeniem i wojskiem, a ponadto mostów, składów paliw, cystern. Do działań używano min magnetycznych i detonowanych falami radiowych, eksplozje następowały z opóźnieniem czasowym od 2 do 24 godzin (ładunki podkładane w Sanoku wybuchały np. za Przemyślem, Łupkowem czy Użgorodem). Grupie Berensteina pomocy informacyjnej i aprowizacyjnej udzielała okoliczna ludność polska. Z czasem oddział powiększył się do ponad 200 członków, zaś do grupy – poza Rosjanami i Ukraińcami – przystępowali także Polacy (m.in. ze wsi Liszna), a później także Słowacy i Czesi. Podczas działań oddział Berensteina współpracował z polskimi partyzantami, np. z Oddziałem Partyzanckim Brygad im. Stalina Mikołaja Kunickiego, z oddziałem polskiej samoobrony Józefa Pawłusiewicza Józefa Pawłusiewicza czy grupą Armii Ludowej Tadeusza Sieradzkiego[2]. Oddział Berensteina dokonał rozbicia obozu jenieckiego w Olchowcach, uwalniając więzionych tam ok. 100 żołnierzy radzieckich. We wrześniu 1944 przeszedł przez Karpaty i wspierał słowackie powstanie narodowe.
Po wojnie ukończył studia na Wydziale Prawa w Uniwersytecie Kijowskim. Otrzymał tytuł honorowego obywatelstwa miasta Smiła, a także trzech miast w Polsce i dwóch w Czechosłowacji. Został awansowany do stopnia pułkownika Armii Radzieckiej. W swoich wspomnieniach opowiadał o działalności partyzanckiej na obszarze Podkarpacia[3]. Po przeszło 40 latach od swojej działalności partyzanckiej przybył do Polski na zaproszenie Zarządu Głównego Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej i jesienią 1985 przybywał na Podkarpaciu, odwiedzając miejsca, które przemierzał podczas wojny[4][5].
Zamieszkał w Kijowie. Był szefem przedsiębiorstw. Od 1991 do 1993 był zastępcą przewodniczącego stowarzyszenia „Ukraina-Izrael”. W 1993 wyemigrował do Izraela wraz z żoną i zamieszkał w Kirjat Atta[6]. Zmarł 30 marca 2019 w tym mieście i 1 kwietnia 2019 został pochowany na tamtejszym cmentarzu[6].
Jego żoną została Aleksandra Łuniewa, jedyna kobieta zrzucona w maju 1944 w 10-osobowej grupie koło Dydni i pełniąca wówczas funkcję radiotelegrafistki, zaś oboje podjęli decyzję o małżeństwie wkrótce potem w bieszczadzkiej Zatwarnicy. Ich dziećmi zostali Jekatierina i Anatolij.
Publikacje
edytuj- Bez wiz i paszportów (1973, Kijów)[7]
- Przyjaciele i wrogowie (1984)
Odznaczenia
edytuj- Order Czerwonego Sztandaru – ZSRR
- Order Wojny Ojczyźnianej – ZSRR
- Medal „Partyzantowi Wojny Ojczyźnianej” – ZSRR
- Order „Za odwagę” I klasy – Ukraina
- odznaczenia polskie i czechosłowackie
Przypisy
edytuj- ↑ Regina Smoter Grzeszkiewicz: Notatnik żydowski. horajec.republika.pl. s. 50, 53. [dostęp 2017-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-28)].
- ↑ Zdzisława Trawińska: Ruch robotniczy na ziemi rzeszowskiej (1918–1939). W: Bronisław Syzdek (red. nauk.): Ruch robotniczy na ziemi rzeszowskiej 1918–1975. Warszawa: Książka i Wiedza, 1980, s. 248.
- ↑ Witold Szymczyk. Na drogach i ścieżkach wojny. „Widnokrąg”. Nr 32, s. 3, 14 sierpnia 1966.
- ↑ Szlakiem partyzanckiej chwały. „Nowiny”. Nr 244, s. 1, 18 października 1985.
- ↑ Spotkania z „Wołodią”. „Nowiny”. Nr 253, s. 1, 29 października 1985.
- ↑ a b תעשו מצווה: בואו ללוות את מנהיג הפרטיזנים מקרית אתא בדרכו האחרונה. mynetkrayot.co.il, 2019-04-01. [dostęp 2019-05-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-04-04)]. (hebr.).
- ↑ Autor podany jako Leonid Berensztejn. Bibliografia Rzeszowszczyzny. Za rok 1973. Rzeszów: 1982, s. 48 (nr 527).
Bibliografia
edytuj- Szlakiem partyzanckiej chwały. „Nowiny”. Nr 244, s. 1, 18 października 1985.
- Spotkania z „Wołodią”. „Nowiny”. Nr 253, s. 1, 29 października 1985.
- Wiesław Koszela. Szlakiem partyzanckich walk. Po 40 latach ponownie na ziemi sanockiej. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 31 (358), s. 3, 11-10 listopada 1985.
- Wiesław Koszela. Wróciłem na tę ziemię bliską.... „Nowe Podkarpacie”. Nr 47 (777), s. 4, 21 listopada 1985.
- Siemion Szechtman: Леонид Беренштейн – Партизан-Герой. jew-observer.com. [dostęp 2017-11-26]. (ros.).
- G. Kojfman: Леонид Ефимович Беренштейн. iremember.ru, 2007-12-06. [dostęp 2017-11-26]. (ros.).
- Леонид Беренштейн. cyclowiki.org. [dostęp 2017-11-26]. (ros.).
- Leonid Berenstein. celebiography.net. [dostęp 2017-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-01)]. (ang.).