Kończyce Małe
Kończyce Małe – wieś sołecka w gminie Zebrzydowice, w powiecie cieszyńskim, w województwie śląskim, przy drodze Jastrzębie-Zdrój – Cieszyn. Położona na Wysoczyźnie Kończyckiej, w historycznych granicach regionu Śląska Cieszyńskiego. Powierzchnia sołectwa wynosi 1194 ha[4], a liczba ludności 3294, co daje gęstość zaludnienia równą 275,9 os./km². Wieś położona jest nad rzeką Piotrówką, posiada pagórkowate ukształtowanie terenu, liczne potoki i stawy hodowlane oraz tereny leśne.
| wieś | |
 Zamek w Kończycach Małych | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
3 427[2] |
| Strefa numeracyjna |
32 |
| Kod pocztowy |
43-410[3] |
| Tablice rejestracyjne |
SCI |
| SIMC |
0225354 |
Położenie na mapie gminy Zebrzydowice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego  | |
 49°51′29″N 18°37′46″E/49,858056 18,629444[1]
| |
| Strona internetowa | |
Historia
edytujMiejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w łacińskim dokumencie Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego), spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna ok. 1305 w szeregu wsi zobowiązanych do płacenia dziesięciny biskupstwu we Wrocławiu, w postaci item in Cunczindorf principis debent esse XL mansi[5][6][7]. Zapis ten oznaczał, że wieś zobowiązana została do płacenia dziesięciny z 40 łanów większych. Jej powstanie wiąże się z przeprowadzaną pod koniec XIII wieku na terytorium późniejszego Górnego Śląska wielką akcją osadniczą (tzw. łanowo-czynszową). Nazewnicza końcówka -dorf (niem. wieś) wskazuje, że pierwszymi osadnikami byli przybysze z Niemiec. Od pobliskich Kończyc Wielkich różniła się tym, że były wsią książęcą (principis). Wieś politycznie znajdowała się wówczas w granicach utworzonego w 1290 piastowskiego (polskiego) księstwa cieszyńskiego, będącego od 1327 lennem Królestwa Czech, a od 1526 roku w wyniku objęcia tronu czeskiego przez Habsburgów wraz z regionem aż do 1918 roku w monarchii Habsburgów (potocznie Austrii).
W sprawozdaniu z poboru świętopietrza z 1335 w diecezji wrocławskiej na rzecz Watykanu sporządzonego przez nuncjusza papieskiego Galharda z Cahors wśród 10 parafii archiprezbiteratu w Cieszynie wymieniona jest parafia w miejscowości Cunczendorf[8], co powtórzyło się w podobny sprawozdaniu Mikołaja Wolffa z 1447, trudno jednak rozstrzygnąć czy chodzi o Kończyce Małe czy Wielkie, jednak z wpłacanej dużej kwoty można przyjąć, że świętopietrze płaciły obie parafie wspólnie[9].
Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 226 budynkach w Kończycach Małych na obszarze 1194 hektarów mieszkało 1406 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 117,8 os./km². z tego 1399 (99,5%) mieszkańców było katolikami, 2 (0,1%) ewangelikami, 5 (0,4%) wyznawcami judaizmu, 1388 (98,7%) było polsko-, 11 (0,8%) niemiecko- a 1 (0,1%) czeskojęzycznymi[10]. Do 1910 roku liczba budynków wzrosła do 244 a mieszkańców do 1633, z czego 1618 (99,1%) było katolikami, 11 (0,7%) ewangelikami, 4 (0,2%) żydami, 1602 (98,1%) polsko-, 18 (1,1%) niemiecko- a 12 (0,7%) czeskojęzycznymi[11].
We wsi miały miejsce walki w czasie starć z wojskimi czeskimi w 1919 r. w trakcie których zginął kpt. Cezary Wojciech Haller (brat generała Józefa Hallera).
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kończyce Małe. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie katowickim.
Komunikacja
edytujPrzez miejscowość przebiega droga wojewódzka nr 937 łącząca Mszanę w powiecie wodzisławskim i Hażlach w powiecie cieszyńskim oraz linia kolejowa nr 90 Zebrzydowice – Cieszyn, na której znajduje się przystanek kolejowy.
Zabytki
edytujWedług Narodowego Instytutu Dziedzictwa, w miejscowości znajdują się następujące obiekty zabytkowe[12]:
- "Cieszyński Wawel" – zbudowany przez Golasowskich w XV wieku w stylu gotyckim i rozbudowany później w stylu renesansowym w XVI w. przez ród Czelów herbu Kościesza z Czechowic, którzy kupili go w 1538 r. Po śmierci ostatniego z Czelów właścicielem zamku został Joachim Bludowski. W 1657 roku właścicielami zamku stali się Pełkowie herbu Pogonia. Zamek został przez nich przebudowywany w XVIII wieku. W latach 1837–1945 właścicielami zamku była rodzina Folwarcznych. Po zniszczeniach wojennych, obiekt wyremontowano w latach 1956-1957 i w latach 1993-1995. Mieści m.in. izbę muzealną, hotel i restaurację.
- Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Kończycach Małych – wczesnobarokowy kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny z 1713 r., który od 1999 r. jest także sanktuarium Matki Boskiej Kończyckiej z późnogotyckim obrazem Kończyckiej Madonny i renesansową rzeźbą nagrobną Zygmunta Wyszkoty.
Turystyka
edytujPrzez miejscowość przechodzą trasy rowerowe:
zielona trasa rowerowa nr 13 – Rybnik – Jastrzębie-Zdrój – Ustroń (82 km)
żółta tandemowa trasa rowerowa nr 259 - Kaczyce – Kończyce Wielkie – Kończyce Małe – Kaczyce (19,5 km)- Szlak Zamków nad Piotrówką – Kończyce Wielkie – Kończyce Małe – Zebrzydowice – Marklowice Górne – Marklowice Dolne – Pierstna – Piotrowice koło Karwiny – Skrbeńsko – Gołkowice (25 km)
Galeria
edytuj-
-
Obraz Matki Boskiej Kończyckiej w kościele -
Płyta nagrobna z XVI w. w kościele -
-
.jpg)
.jpg)
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 57426
- ↑ Wieś Kończyce Małe w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-10-12], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 512 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Gmina Zebrzydowice: Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Zebrzydowice. [w:] www.zebrzydowice.bip.info.pl [on-line]. 2004, 2004. [dostęp 2010-12-07].
- ↑ Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Idzi Panic (redakcja). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 296. ISBN 978-83-926929-3-5.
- ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (online). [w:] www.dokumentyslaska.pl [on-line]. [dostęp 2013-07-22].
- ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte: Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis. Breslau: Josef Max & Comp., 1889.
- ↑ Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Idzi Panic (redakcja). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 396. ISBN 978-83-926929-3-5.
- ↑ Franciszek Maroń. Rozwój sieci parafialnej w diecezji katowickiej aż do końca XV wieku. „Rozwój sieci parafialnej w diecezji katowickiej aż do końca XV wieku”, s. 101-167, 1969.
- ↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XI. Schlesien. Wien: 1906. (niem.).
- ↑ Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912. (niem.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
Bibliografia
edytuj- Daniel Korbel, Krvavá epizoda česko-polské války. Malé Kunčice a Žibřidovice 26. ledna 1919., Těšínsko 1/2019.
- Daniel Korbel, Śmierć kapitana
- Wypisy z dziejów Zebrzydowic, Kaczyc, Kończyc Małych i Marklowic Górnych. 1305-2005. Helena i Ludwik Bartoszek. Zebrzydowice: Gminny Ośrodek Kultury w Zebrzydowicach, 2005. ISBN 83-908896-3-3.