Ignacy Prądzyński
Ignacy Pantaleon Prądzyński herbu Grzymała (ur. 20 lipca 1792 w Sannikach, zm. 4 sierpnia 1850 na wyspie Helgoland) – generał dywizji Wojska Królestwa Polskiego, wódz naczelny powstania listopadowego. Uznawany za jednego z najwybitniejszych polskich strategów pierwszej połowy XIX wieku[1][2].
| |
 Grzymała | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec |
Stanisław Prądzyński |
| Matka |
Marianna z Bronikowskich |
| Żona |
Emilia Rutkowska |
| Dzieci |
Helena Prądzyńska |
| |
| Odznaczenia | |
  .svg){kind=small}
| |
Życiorys
edytujSyn Stanisława i Marianny z Bronikowskich[3]. Z pochodzenia Wielkopolanin (urodzony w Sannikach, w Poznańskiem)[4], kształcił się w Dreźnie[5], od 1807 w wojsku Księstwa Warszawskiego. Absolwent Szkoły Aplikacyjnej Artylerii i Inżynierów w Warszawie[6].
Uczestnik kampanii 1809 i 1812 (Wyprawa Napoleona na Moskwę). Za udział w bitwie nad Berezyną odznaczony Złotym Krzyżem Orderu Virtuti Militari. Uczestniczył w bitwie narodów pod Lipskiem w 1813 oraz obronie Paryża w roku 1814. Został kawalerem Legii Honorowej.
W następnym roku w stopniu majora przeszedł do służby w armii Królestwa Polskiego i dał się poznać jako inżynier wojskowy, autor m.in. projektu budowy Kanału Augustowskiego 1822-1824. W armii Królestwa Polskiego w kwatermistrzostwie generalnym, następnie wykładowca taktyki i fortyfikacji. Był odznaczony Orderem św. Anny II klasy z brylantami[7]. W 1830 roku został nagrodzony Znakiem Honorowym za 20 lat służby[8].
Był współzałożycielem Towarzystwa Prawdziwych Polaków (oprócz niego w stworzeniu organizacji brali udział Klemens Kołaczkowski i Gustaw Małachowski)[9], członkiem Związku Kosynierów i jednym ze współzałożycieli Towarzystwa Patriotycznego (1821). Więziony (1826-1829) za przynależność do organizacji tajnych. W latach 1830–1831, podczas powstania listopadowego podkomendant Twierdzy Zamość, następnie kwatermistrz generalny Sztabu Głównego, dowódca korpusu inżynierów i – od 16 sierpnia do 19 sierpnia 1831 – wódz naczelny. Strateg, rzecznik zdecydowanych działań zaczepnych.
Autor planów wojny z Rosją, częściowo wykorzystanych przez generała Jana Zygmunta Skrzyneckiego. Był też autorem planu koordynacji działań partyzanckich w Królestwie Polskim. Dowodził w wygranej bitwie pod Iganiami (10 kwietnia 1831). Po upadku powstania w latach 1832–1833 na zesłaniu w Wiatce. W 1834 powrócił do Królestwa Polskiego. Po powrocie do Królestwa Polskiego osiadł w Przepiórowie. W 1848 roku powstańcy węgierscy zaproponowali mu objęcia przywództwa w powstaniu, ale Prądzyński odmówił[10][9].
Schorowany, leczył się między innymi na wyspie Helgoland. Tam utonął w trakcie kąpieli morskiej[11] i tam też został pochowany[12]. Od 1997 urna z prochem z miejsca jego pochówku znajduje się w Krypcie Zasłużonych w podziemiach poznańskiego kościoła św. Wojciecha[13].
Był jednym z najbardziej utalentowanych generałów polskich I połowy XIX wieku, autorem około 60 prac z dziedziny wojskowości oraz cennych dla historyka obszernych pamiętników[14] m.in. O sztuce wojennej – Kurs taktyki (1822-1823) oraz Czterej ostatni wodzowie polscy przed sądem historii[15] (1865).
Był członkiem loży wolnomularskiej Bouclier du Nord w 1819 roku[16].
Rodzina
edytujW 1825 roku poślubił Emilię Rutkowską z Miedzechowa. Z pięciorga dzieci Ignacego i Emilii Prądzyńskich wieku dorosłego dożyły jedynie dwie córki: Helena (1826-1854), malarka, żona Stanisława Herniczka z Potoczka, oraz Sylwia (1831-1862), pisarka. Pozostałe dzieci: Władysław, Stanisław i Emilia, zmarły w dzieciństwie[17][18][19].
Patron
edytujGenerał Ignacy Prądzyński był patronem jednostek Wojska Polskiego:
- 6 Pułku Saperów w Przemyślu,
- 5 Mazurskiej Brygady Saperów w Szczecinie (1983-2000),
- 5 Pułku Inżynieryjnego w Szczecinie (od 2001 roku),
- 6 Batalionu Logistycznego w Krakowie (od 25 kwietnia do 31 grudnia 2001 roku oraz od 27 kwietnia 2011)[20]).
W Augustowie imię Prądzyńskiego nosi osiedle mieszkaniowe, Zespół Szkół Technicznych oraz ulica[21][22][23].
W Nowych Iganiach mieści się Szkoła Podstawowa im. gen. Ignacego Prądzyńskiego, a jego imię w nazwie szkoły pojawiło się w 1930 roku[24][25].
Gen. Ignacy Prądzyński jest także bohaterem (patronem) 21 WDH-y "Żbiki" oraz 21 WDW "Stare Żbiki"[26].
Przypisy
edytuj- ↑ Ignacy Prądzyński – niewykorzystany talent wojskowy [online], PolskieRadio24.pl [dostęp 2022-06-26].
- ↑ Prądzyński Ignacy, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-06-26].
- ↑ Jan Wysokiński, Generał Ignacy Prądzyński, KAW, 1985, s. 8
- ↑ Włodzimierz Łęcki: Gniezno i okolice. Wyd. I. Wydawnictwo Poznańskie, 1972, s. 110.
- ↑ Prądzyński Ignacy (1792-1850) • Odkryj Wielkopolskę • sprawdź ciekawe miejsca w Twojej okolicy [online], regionwielkopolska.pl [dostęp 2021-09-17] (pol.).
- ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 836. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Xsięga pamiątkowa w 50-letnią rocznicę powstania roku 1830 zawierająca spis imienny dowódzców i sztabs-oficerów, tudzież oficerów, podoficerów i żołnierzy Armii Polskiej w tymż roku Krzyżem Wojskowym „Virtuti Militari” ozdobionych, Lwów 1881, s. 2.
- ↑ Przepisy o znaku honorowym niemniej Lista imienna generałów, oficerów wyższych i niższych oraz urzędnikow wojskowych, tak w służbie będących, jako też dymisjonowanych, znakiem honorowym ozdobionych w roku 1830, [b.n.s].
- ↑ a b Marek Ruszczyc, Generał Ignacy Prądzyński 1792-1850, BKD (Bitwy, Kampanie, Dowódcy), Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1968, s. 52.
- ↑ NASZ PATRON [online], 21 września 2017 [dostęp 2022-08-04] (pol.).
- ↑ E. Callier, Bitwy i potyczki stoczone przez wojsko polskie w roku 1831, Drukarnia Dziennika Poznańskiego, Poznań 1887, s. 120.
- ↑ Jego grób nie zachował się. Poświęcono mu na Helgolandzie tablicę pamiątkową.
- ↑ Prądzyński Ignacy (1792-1850) [dostęp 2019-03-27]
- ↑ Pamiętnik historyczny i wojskowy o wojnie polsko-rosyjskiej w roku 1831 napisany przez Ignacego Prądzyńskiego, wyd. 1894 [online], polona.pl [dostęp 2018-06-28].
- ↑ Czterej ostatni wodzowie polscy przed sądem historji. T. 1 przez Ignacego Prądzyńskiego ; ze wstępem historycznym Ignacego Moszczeńskiego, wyd. 1907 [online], polona.pl [dostęp 2018-06-28].
- ↑ Stanisław Małachowski-Łempicki, Wykaz polskich lóż wolnomularskich oraz ich członków w latach 1738-1821, w: Archiwum Komisji Historycznej, t. XIV, Kraków 1930, s. 390.
- ↑ Ignacy Prądzyński [w:] Polski Słownik Biograficzny t. 28 s. 399
- ↑ Herniczek h. Kotwicz [w:] A. Boniecki, Herbarz polski, tom 7, s. 270-271
- ↑ Ignacy Prądzyński [w:] Polski Słownik Biograficzny, tom 28
- ↑ 6blog. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-19)].
- ↑ Geoportal. [dostęp 2014-07-03].
- ↑ Zespół Szkół Technicznych im. Gen. Ignacego Prądzyńskiego w Augustowie. [dostęp 2014-07-03].
- ↑ Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2014-07-03].
- ↑ M-CMS, Zespół Oświatowy w Nowych Iganiach [online], www.iganie.gminasiedlce.pl [dostęp 2016-12-01].
- ↑ M-CMS, Historia szkoły - Zespół Oświatowy w Nowych Iganiach [online], www.iganie.gminasiedlce.pl [dostęp 2016-12-01].
- ↑ 21. WDW „Stare Żbiki” [online], staszic.waw.pl [dostęp 2024-04-23].