Wikipedia

Kościół św. Wojciecha w Poznaniu

Kościół pw. św. Wojciecha w Poznaniu – świątynia wznosząca się na Wzgórzu św. Wojciecha, w dzielnicy Święty Wojciech, w Poznaniu. Od 2017 r. wielkopostny kościół stacyjny.

Kościół św. Wojciecha w Poznaniu
Zabytek: nr rej. A-151 z dnia 26 lutego 1931 r.[1]
kościół parafialny
Ilustracja
Fasada kościoła św. Wojciecha w Poznaniu z widoczną drewnianą dzwonnicą
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

Miejscowość

Poznań

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

św. Wojciecha w Poznaniu

Wezwanie

św. Wojciecha

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Wojciecha w Poznaniu”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Wojciecha w Poznaniu”
Położenie na mapie Poznania
Mapa konturowa Poznania, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Wojciecha w Poznaniu”
Ziemia52°24′49″N 16°55′57″E/52,413611 16,932500
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Wnętrze kościoła (na środku żłóbek, który co roku podziwiać można w okresie Bożego Narodzenia)

Historia

edytuj

Po raz pierwszy zostaje wymieniona w 1244, kiedy książę Przemysł I zamienił się z biskupem poznańskim odstępując kościół i otaczającą go osadę w zamian za osadę i kościół św. Gotarda. Pośrednio z dokumentów wynika, że świątynię wzniesiono w 1222. Według podania kościół wzniesiono w miejscu, gdzie św. Wojciech wygłosił kazanie przed udaniem się z wyprawą misyjną do Prus i gdzie prawdopodobnie od XI wieku znajdowała się drewniana kaplica. W miejscu pierwszej świątyni, w XV wieku postawiono nowy, gotycki kościół. W pierwszej połowie XVI wieku dobudowano nawy boczne, a sto lat później szczyty wieńczące wschodnią i zachodnią fasadę. W 1634 roku przy południowej nawie wzniesiono kaplicę św. Antoniego. Podczas remontu w latach 1911–1912 wnętrze otrzymało secesyjne polichromie autorstwa Antoniego Procajłowicza oraz witraże wykonane według projektów Stanisława Wyspiańskiego i Józefa Mehoffera.

Podczas okupacji hitlerowskiej był to jeden z dwóch dostępnych dla Polaków kościołów w Poznaniu. Podczas walk o Cytadelę wzgórze znalazło się na linii najbardziej zaciętych walk. Kościół został poważnie uszkodzony. Zniszczony został cały dach, runęła część sklepienia i murów, ucierpiało również wnętrze. Zniszczone zostały również cenne witraże, ocalał natomiast bogaty skarbiec.

Świątynię odbudowano w latach 1946–1949 (rekonsekracji dokonał ks. Hieronim Lewandowski, a mszę odprawił 9 grudnia 1945 abp Walenty Dymek[2]). Podczas tych prac usunięto tynki ze wszystkich ścian poza późnorenesansowymi szczytami. Odsłonięto również gotyckie portale na północnej i południowej elewacji, podczas gdy główne wejście od strony zachodniej wymagało rekonstrukcji. Natomiast w latach 1951–1952 przeprowadzono prace konserwacyjne we wnętrzu. Nowe witraże wykonali Stanisław Powalisz – w nawach głównej i północnej, oraz Henryk Jackowski-Nostitz w nawie południowej.

Przed kościołem znajduje się drewniana, kryta gontem, dzwonnica pochodząca z przełomu XVI i XVII wieku – najstarszy drewniany zabytek w mieście.

Budowa

edytuj

Z zewnątrz z daleka zwraca uwagę wysoki, dwuspadowy dach kryty dachówką. Na fasadzie znajduje się gotycki fryz ze skośnie ułożonej cegły, całość zaś wieńczy późnorenesansowy szczyt o łagodnych liniach.

Wnętrze pseudobazylikowe, trójnawowe. W nawach głównej i północnej sklepienia gwiaździste, zaś w południowej sieciowe (siatkowe). Z dawnych dwunastu ołtarzy do naszych czasów dotrwało pięć[3]. W prezbiterium znajduje się ołtarz szafowy z rzeźbą przedstawiającą wniebowzięcie pochodzącą z XVI wieku (szafa została odtworzona w XX wieku) wykonany prawdopodobnie przez osoby związane z warsztatem Wita Stwosza. W nawie północnej, w późnorenesansowym ołtarzu umieszczono obraz przedstawiający Anioła Stróża z 1630, za którego autora uznaje się Krzysztofa Boguszewskiego, który był proboszczem tego kościoła w latach 1630–1635. W nawie południowej, w ołtarzu, który również pochodzi z późnego renesansu, znajduje się obraz przedstawiający Opłakiwanie Chrystusa. Malowidło powstało w połowie XVI wieku w szkole florenckiej. Na zachodniej ścianie wisi kilka portretów trumiennych oraz blach herbowych należących w dużej części do rodu Naramowickich, a pochodzących z XVII i XVIII wieku.

Wejście do kaplicy św. Antoniego zamyka kuta, żelazna krata z pierwszej połowy XVII wieku wykonana w stylu renesansowym.

Całość kościoła pokrywa pochodząca z początku XX wieku modernistyczna polichromia autorstwa Antoniego Procajłowicza, odnowiona w 1999 roku.

Poznańska Skałka

edytuj

Krypta zasłużonych powstała w roku 1923 z inicjatywy proboszcza ks. Bogusława Kościelskiego na wzór Skałki w Krakowie. Zaczęto wówczas przenosić do kościoła prochy zasłużonych Wielkopolan.

W samym kościele, w nawie południowej znajduje się marmurowy sarkofag dłuta Marcina Rożka, w którym złożono szczątki ochrzczonego w tym kościele Karola Marcinkowskiego[4]. Natomiast w kaplicy św. Antoniego znajdują się epitafia osób spoczywających w Krypcie Zasłużonych znajdującej się pod kościołem. W krypcie spoczywają prochy:

W kaplicy św. Antoniego znajduje się także epitafium gen. Michała Sokolnickiego – dowódcy polskiej kawalerii w Bitwie pod Lipskiem (jego grób w Warszawie został zniszczony).

W podziemiach kościoła spoczywa jego proboszcz Krzysztof Boguszewski – malarz barokowy.

W mur otaczający kościół wmurowano tablice upamiętniające m.in.:

W południową ścianę kościoła wmurowano tablicę ku czci Klaudyny Potockiej – działaczki społecznej i politycznej.

Inni sławni Polacy spoczywają na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan, który znajduje się przy kościele karmelitów bosych, stojącym naprzeciw kościoła św. Wojciecha.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2010-05-01].
  2. ↑ Tadeusz Świtała, Poznań 1945. Kronika Wydarzeń, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1986, s. 351, ISBN 83-210-0607-8, OCLC 830203088.
  3. ↑ Zofia Kurzawa, Andrzej Kusztelski: Historyczne kościoły Poznania.Przewodnik. Poznań: Drukarnia i Księgarnia Świętego Wojciecha, 2006, s. 147. ISBN 83-7015-841-2.
  4. ↑ Wielkopolska ciekawie. Karol Marcinkowski i „pruski porządek” [dostęp 2020-03-07]

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Kościół_św._Wojciecha_w_Poznaniu&oldid=74709327”