Garnizon Skwierzyna

Garnizon Skwierzyna – współczesny garnizon Wojska Polskiego i United States Army; pierwotnie garnizon armii koronnej Korony Królestwa Polskiego w ramach wojska Rzeczypospolitej Obojga Narodów, a w różnych późniejszych okresach – kolejno także: armii pruskiej, Armii Księstwa Warszawskiego z armią saską i Wielką Armią, Armii Cesarstwa Niemieckiego, Reichswehry, Wehrmachtu oraz Armii Radzieckiej.

Medal pamiątkowy 60 lecia Garnizonu Skwierzyna

Medal pamiątkowy 70 lecia Garnizonu Skwierzyna

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Obrony Narodowej z dnia 25 kwietnia 2012 Garnizon Skwierzyna obejmuje swym zasięgiem miasto i Gminę Skwierzyna, miasto Gorzów Wielkopolski i powiat gorzowski, powiat strzelecko-drezdenecki oraz część powiatu międzyrzeckiego (z wyłączeniem gmin: Międzyrzecz, Pszczew i Trzciel)^[1].

Historia

Rzeczpospolita Obojga Narodów

1714 po raz pierwszy w Skwierzynie ulokowano wojsko polskie.

Królestwo Prus

1795 w Skwierzynie założono pierwszy garnizon pruski. Stacjonowała tutaj kompania pruskiego korpusu inwalidów (Invalidenkorp), w składzie 3 oficerów, jeden sierżant, 7 podoficerów, 2 muzykantów i 148 żołnierzy, w tym 75 żonatych, których ulokowano w prywatnych kwaterach. Jednostka pozostała w mieście do 1807 roku^[2].

Księstwo Warszawskie

1813 zakwaterowano w Skwierzynie 2000 kawalerzystów włoskich z armii Napoleona.

Wielkie Księstwo Poznańskie

1833 na Gollmützer Felde (Chełmskim Polu) odbyły się manewry kawalerii, którymi dowodził Fryderyk Wilhelm.
1846 podczas powstania wielkopolskiego w mieście stacjonował 2. pułk dragonów ze Schwedt oraz krótko pułk piechoty.

Rzesza Niemiecka

Podczas działań I wojny światowej 1914–1918 stacjonował tu 2 rezerwowy batalion (2 Landwehr-Ersatz-Btl. LIR 46) 46 dolnośląskiego pułku piechoty (Landwehr-Infanterie-Regiment Nr. 46)^[3]. W związku z tym, że w mieście nie było koszar jednostkę ulokowano w szkołach. Dowództwo batalionu mieściło się w ratuszu, a seminarium nauczycielskie (dzisiejszy budynek liceum) służyło jako szpital wojskowy. Batalion został rozwiązany tuż po wojnie.

Około roku 1934 rozpoczęły się starania urzędników miejskich o powstanie w mieście garnizonu wojskowego.

W 1935 Skwierzyna została siedzibą powiatowego wojskowego urzędu meldunkowego, którym kierował mjr Höhbaum.

Wniosek o budowę koszar władze państwowe przyjęły w październiku 1937, a 21 grudnia tego roku rozpoczęto budowę, którą nadzorowała administracja garnizonowa z Frankfurt an der Oder. Na wykupionych gruntach leżących pomiędzy drogami państwowymi Küstrin, Semmritz, Althöfchen i Blesen o powierzchni 104 ha 82 a i 92 m²^[2] stworzono plac ćwiczeń. W tym samym czasie koło dworca Schwerin-Stadtforst Bf oddano wojsku teren, na którym zbudowano strzelnicę.

27 września 1938 roku komenda główna wojska nakazała natychmiastowe utworzenie administracji garnizonowej w Skwierzynie. 1 listopada 1938 roku otwarto kasę garnizonową i urząd płac, którego naczelnikiem został przeniesiony z Kostrzyna płatnik sztabowy – Walter, a z administracji garnizonowej Landsberg przeniesiony został główny płatnik Buschner^[2].

Rok później zakończono budowę koszar, w których od października stacjonować zaczął 1. batalion (I./Grz.Inf.Rgt.123) ze 123. pułku piechoty granicznej – Grenz-Infanterie-Regiment 123^[4], a w listopadzie do koszar przybyło regularne wojsko (Stammmannschaften).

W 1939 roku rozpoczęto budowę osiedla dla kadry oficerskiej garnizonu. Po wybuchu II wojny światowej w skwierzyńskich koszarach zakwaterowano zmotoryzowane jednostki wojskowe. Przy ulicy Am Stadtpark 2 (dzisiejsza ul. Parkowa) zbudowano willę dla dowódcy pułku, a dla dowódcy batalionu dom przy Landsberger Straße 24^[2] (dzisiejsza ul. Gorzowska). Budowę tych budynków zakończono w 1940 roku.

Polska Ludowa

25 listopada 1945 roku skwierzyńskie koszary objęło Ludowe Wojsko Polskie. 9 maja 1948 roku marszałek Michał Rola-Żymierski wręczył sztandar 15. pułkowi piechoty. W okresie powojennym w Skwierzynie stacjonowały:

15. pułk piechoty (1945-1957, JW 1594)
22. pułk artylerii lekkiej (1945–1946, JW 2716)
6. samodzielny dywizjon artylerii zmotoryzowanej → 6. dywizjon artylerii przeciwpancernej (JW 2465 → JW 2813)
26. dywizjon artylerii przeciwlotniczej → 128. pułk artylerii przeciwlotniczej (1960-1975, JW 1517)
26. samodzielna kompania radiotechniczna (JW 1517J)^[5] → 26. kompania dowodzenia szefa OPL^[6]
35. batalion inżynieryjno-budowlany (1961–1962, JW 4479)
11 Polowa Techniczna Baza Rakietowa (1963-1992, JW 1480)
pułk Obrony Terytorialnej → Zielonogórski Pułk Obrony Terytorialnej (1964-1975, JW 2724)
posterunek radiotechniczny 10. pułku rozpoznania systemów radiolokacyjnych (1969-1974, JW 1401)
79. Garnizonowy Punkt Zaopatrywania (1973-1997, JW 5399)

oraz jednostki radzieckie od 1945 do lat 70. XX wieku.

III Rzeczpospolita

Od czasu likwidacji w 1999 r. Garnizonu Gorzów Wielkopolski, także instytucje wojskowe nadal działające w Gorzowie Wielkopolskim zostały przyporządkowane do Garnizonu Skwierzyna. 23 października 2015 r. odbyły się uroczystości z okazji 70-lecia Garnizonu Skwierzyna, w których wzięła udział m.in. wojewoda lubuski Katarzyna Osos^[7].

Jednostki rozformowane w XXI w.

28 Batalion Dowozu Amunicji (1966-2008, JW 3890)
22 Polowa Techniczna Baza Przeciwlotnicza (1975-2011, JW 1680)
61 Brygada Wojsk Obrony Przeciwlotniczej → 61 Brygada Przeciwlotnicza → 61 Skwierzyńska Brygada Rakietowa Obrony Powietrznej → 61 Skwierzyński Pułk Rakietowy Obrony Powietrznej (1976-2011, JW 2211)
Wojskowa Administracja Koszar (do 2011)
duszpasterstwo wojskowe (do 2013)
Klub Garnizonowy (do 2011)
Skład Skwierzyna 4 Regionalnej Bazy Logistycznej (2011–2017)
Oddział Terenowy w Gorzowie Wlkp. Agencji Mienia Wojskowego (do 2015)
Oddział w Skwierzynie Wojskowej Specjalistycznej Przychodni Lekarskiej SPZOZ w Gorzowie Wielkopolskim (do 2019)
Wojskowa Komenda Uzupełnień w Gorzowie Wielkopolskim (do 2022)
Wojskowa Pracownia Psychologiczna w Gorzowie Wielkopolskim (do 2022)

Jednostki współczesne

35 Skwierzyński Dywizjon Rakietowy Obrony Powietrznej (od 2011, JW 3949)
151 Batalion Lekkiej Piechoty 12 Wielkopolskiej Brygady Obrony Terytorialnej
pluton namierzania radiowego 6 Ośrodka Radioelektronicznego
Grupa Zabezpieczenia Skwierzyna 45 Wojskowego Oddziału Gospodarczego
Węzeł Teleinformatyczny Regionalnego Centrum Informatyki Wrocław (od 2018)
Wojskowe Centrum Rekrutacji w Gorzowie Wielkopolskim (od 2023)
Wojskowa Specjalistyczna Przychodnia Lekarska SPZOZ w Gorzowie Wielkopolskim^[8]

Od stycznia 2017^[9] w Skwierzynie funkcjonuje baza Armii Amerykańskiej, w której rotacyjnie stacjonują:

64 Batalion Wsparcia Brygady (2017)^[10], (2022)
299 Batalion Wsparcia Brygady (2017–2018)^[11]^[12], (2022–2023)
115 Batalion Wsparcia Brygady (2018)^[13], (2021), (2024)
101 Batalion Wsparcia Brygady (2019), (2021–2022)^[14]
15 Batalion Wsparcia Brygady (2019–2020)^[15], (2023)
47 Batalion Wsparcia Brygady (2020)
703 Batalion Wsparcia Brygady (2023–2024)

Przypisy

↑ Dz.U. z 2012 r. poz. 533
↑ ^a ^b ^c ^d VictorV. Fijalkowski VictorV., BrigitteB. Nathrath BrigitteB., Kronika miasta Skwierzyny (niem.).
↑ Landwehr-Infanterie-Regiment Nr. 46. [dostęp 2015-12-01]. (niem.).
↑ Grenz-Infanterie-Regiment 123 (Grz-Inf.Rgt.123) D. [dostęp 2015-11-23]. (niem.).
↑ Zarządzenie Szefa Sztabu Generalnego WP nr 0111/Org z 13 lipca 1968
↑ Zarządzenie Szefa Sztabu Generalnego WP nr 023/Org z 24 lutego 1973
↑ 70-lecie Garnizonu Skwierzyna. gorzow.com, 2015-10-23. [dostęp 2015-11-23].
↑ 151. batalion lekkiej piechoty wystartował na dobre. [dostęp 2019-12-17]. (pol.).
↑ Pierwsze w Skwierzynie spotkanie i zbiórka żołnierzy polskich i amerykańskich. 2017-01-10. [dostęp 2017-01-15]. (pol.).
↑ Siła pancernego wsparcia. 2017-01-13. [dostęp 2017-01-14]. (pol.).
↑ II zmiana ABCT już w Polsce. [dostęp 2017-10-10]. (pol.).
↑ Amerykańska zmiana warty. [dostęp 2017-10-10]. (pol.).
↑ Kolejna zmiana warty.. [dostęp 2018-09-05]. (pol.).
↑ POWITANIE NOWEGO DOWÓDCY ARMII AMERYKAŃSKIEJ. [dostęp 2021-08-05]. (pol.).
↑ Burmistrz Skwierzyny pożegnał kolejną zmianę wojsk amerykańskich. [dostęp 2020-02-27]. (pol.).

Bibliografia

Kronika miasta Skwierzyny zebrana w 1943 roku przez Victora Fijalkowskiego z Berlina, naczelnego płatnika zatrudnionego w administracji garnizonowej w Schwerin an der Warthe, w tłumaczeniu Brigitte Nathrath
Zygmunt Kadłubiski i zespół: Garnizon Skwierzyna, rys historyczny 1945–2015, Skwierzyna 2015, wydano ze środków Ministerstwa Obrony Narodowej

Zobacz też

Linki zewnętrzne

[DzU_2012-533-1] Dz.U. z 2012 r. poz. 533

[kronika-2] VictorV. Fijalkowski VictorV., BrigitteB. Nathrath BrigitteB., Kronika miasta Skwierzyny (niem.).

[Landwehr_Infanterie_Regiment-3] Landwehr-Infanterie-Regiment Nr. 46. [dostęp 2015-12-01]. (niem.).

[Grenz_Infanterie_Regiment-4] Grenz-Infanterie-Regiment 123 (Grz-Inf.Rgt.123) D. [dostęp 2015-11-23]. (niem.).

[Zarządzenie_Szefa_Sztabu-5] Zarządzenie Szefa Sztabu Generalnego WP nr 0111/Org z 13 lipca 1968

[Zarządzenie_Szefa_Sztabu2-6] Zarządzenie Szefa Sztabu Generalnego WP nr 023/Org z 24 lutego 1973

[70_lecie_Garnizonu_Skwierzyna-7] 70-lecie Garnizonu Skwierzyna. gorzow.com, 2015-10-23. [dostęp 2015-11-23].

[_151-8] 151. batalion lekkiej piechoty wystartował na dobre. [dostęp 2019-12-17]. (pol.).

[Pierwsze_w_Skwierzynie_spotkanie-9] Pierwsze w Skwierzynie spotkanie i zbiórka żołnierzy polskich i amerykańskich. 2017-01-10. [dostęp 2017-01-15]. (pol.).

[Siła_pancernego_wsparcia-10] Siła pancernego wsparcia. 2017-01-13. [dostęp 2017-01-14]. (pol.).

[II_zmiana_ABCT_już_w_Polsce-11] II zmiana ABCT już w Polsce. [dostęp 2017-10-10]. (pol.).

[Amerykańska_zmiana_warty-12] Amerykańska zmiana warty. [dostęp 2017-10-10]. (pol.).

[Kolejna_zmiana_warty-13] Kolejna zmiana warty.. [dostęp 2018-09-05]. (pol.).

[101bsb-14] POWITANIE NOWEGO DOWÓDCY ARMII AMERYKAŃSKIEJ. [dostęp 2021-08-05]. (pol.).

[15bsb-15] Burmistrz Skwierzyny pożegnał kolejną zmianę wojsk amerykańskich. [dostęp 2020-02-27]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]