Wojsko I Rzeczypospolitej

siły zbrojne Rzeczypospolitej dowodzone przez dwóch hetmanów wielkich, koronnego i litewskiego, oraz dwóch hetmanów polnych

Wojsko I Rzeczypospolitejsiły zbrojne Rzeczypospolitej dowodzone przez dwóch hetmanów wielkich, koronnego i litewskiego, oraz dwóch hetmanów polnych.

Józef Brandt, Husarz

W rzeczywistości istniały 2 odrębne byty, tj. armia koronna i armia litewska, które w chwili zagrożenia występowały wspólnie. Karność wojska w XVII i XVIII wieku pojmowano dość osobliwie. Na wszelkiego rodzaju bezprawie w wykonaniu wojska wobec ludności cywilnej patrzono dość pobłażliwie. Podobnie było w armiach innych państw[1].

Rodzaje wojsk

edytuj
  • Wojsko kwarciane – regularne oddziały opłacane z tzw. kwarty, czyli podatku naliczanego dzierżawcom królewszczyzn. Powstały w 2 połowie XVI wieku z formacji obrony potocznej. Oddziały kwarciane liczyły od 2 do 6 tys. żołnierzy. Składały się z jazdy, piechoty i artylerii.
  • Wojsko suplementowe – formowane doraźnie w okresie wojny w taki sam sposób jak wojsko kwarciane.
  • Wojsko komputowe – regularne oddziały powstałe w 1652 roku po połączeniu wojska kwarcianego z wojskiem suplementowym.
  • Pospolite ruszenie – oddziały szlacheckie powoływane podczas wojny jako wsparcie dla regularnych wojsk zaciężnych.
  • Kozacy rejestrowi – oddziały złożone z Kozaków zaporoskich wpisanych do tzw. rejestru.
  • Gwardia koronna – niewielkie, prywatne wojsko króla, którego głównym celem było zapewnianie bezpieczeństwa władcy i jego rodziny.
  • Wojsko najemne – oddziały zaciężne złożone głównie z obcokrajowców. W Rzeczypospolitej wykorzystywano je stosunkowo rzadko i na niewielką skalę.
  • Wojska prywatne – oddziały utrzymywane przez magnatów liczące od kilkuset do kilku tysięcy żołnierzy. Rodzajem wojsk magnackich było wojsko ordynackie.
  • Wojska powiatowe – oddziały zaciągane na służbę decyzją sejmików i przez nie opłacane. Ich celem było zwalczanie lokalnych zagrożeń (bandyci, Tatarzy). Brały czasem udział w wojnach wraz z armią państwową.
  • Wojska miejskie – piechota i artyleria powoływane przez samorząd miejski w celu obrony miasta.

Formacje wojskowe

edytuj

Struktura organizacyjna wojska na przestrzeni dziejów

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Paweł Jasienica, Polska anarchia Wydawnictwo literackie Kraków 1988, s. 34.

Bibliografia

edytuj